ΑΝΤΡΟΠΩΦ

   ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗ 8  ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΣΕ

     ΙΡ του )ούνη 1983

           Σύντροφοι! Η ολομέλειά μας εξετάζει ένα από τα θεμελιώδη ζειτήματα της
κομματικής δραστηριότητας, ένα από τα πιο σημαντικά μέρη της
κομμουνιστικής οικοδόμησης. Σε τι συνοψίζονται καθήκοντα του κόμματος
στον τομέα της ιδεολογική(ή ς στις σημερινές συνθήκες;
        ΠΡΩΤΟ. Ολόκληρη η ιδεολογική, διαπαιδαγωγική και προπαγανδιστική μας δουλιά
θα πρέπει να ανέβει αποφασιστικά στο επίπεδο των μεγάλων και σύνθετων προβλημάτων
που λύνει το κόμμα στην ρεία της τελειοποίησης του αναπτυγμένου σοσιαλισμού.
Οι κομμας επιτροπές σ' όλα τα επίπεδα, κάθε κομματική οργάνωση πρέπει ναλάβουν
ότι όσο σημαντικά κι αν είναι τα άλλα ζητήματα που χουν γα αντιμετωπίσουν
(οικονομικά, οργανωτικά κ.α.), η ιδεολογική ροβάλλει ολοένα περισσότερο στο
προσκήγιο. Βλέπουμε ρά τη σοβαρή ζημιά που προκαλούν οι ελλείψεις σ' αυτή τη ,
 η ανεπαρκής ωριμότητα της συνείδησης των ανθρώπων, όπου τή εμφανίζεται. Και
αντίθετα, ήδη σήμερα νιώθουμε καλά πόσο ο ρυθμός της προόδου αυξάνεται όταν η
ιδεολογική δουλιά γίνεται πιο
   ποτελεσματική, όταν οι μάζες κατανοούν καλύτερα την πολιτική του
   μματος, θεωρώντας τη δική τους πολιτική που ανταποκρίνεται στα
   ζωτικά συμφέροντα του λαού.
         ΔΕΥΤΕΡΟ. Εχουμε στη διάθεοή μας ένα τεράστιο οπλοστάσιο
  μέοων διαφώτισης και διαπαιδαγώγησης. Αυτά είναι ο Τύπος και το
  ραδιόφωνο, η τηλεόραση και η προφορική προπαγάνδα και το τερά-
            υο εκπαιδευτικών ιδρυμάτων διαφόρων τύπων. Για όλα αυτά
   γινε εκτενής αναφορά τόσο στην εισήγηση του σ. Κ. Τσερνιένκο, όσο
       τη συζήτηση. Το ζήτημα τώρα είναι να αξιοποιήσουμε όλα αυτά
  τα μέσα πιο σωστά, να τα χρησιμοποιήσουμε πιο εντατικά και
  ημιουργικά, παίρνοντας ιδιαίτερα υπόψη το σημαντικά ανεβασμένο
         ο μόρφωσηιή και τα ενδιαφέροντα του σοβιετικού λαού. Εδώ
 έχουμε ακόμα να μάθουμε πολλά. Κύριοι αντίπαλοί μας σ' αυτό το
 δρόμο είναι ο φορμαλισμός, η κοινοτυπία, η διστακτικότητα και,
    μιά φορά, η οκνηρία της σκέψης. Θα πρέπει επίσης να έχουμε σαν

       αφετηρία τη θέση ότι η διαμόρφωση της συνείδησης των κομμουπολιτών της
σοσιαλιστικήΓ μαί κοινωνίας είναι φορά μόνο τουΓ επαγγελματίες ιδεολόγους,
προπαυς εργαζόμενους στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. ΤΡ)ΤΟ. Το ζήτημα των
στελεχών. Ολειή οι κομματικές επιτροπές πόλεις και τις επαρχίες - πρέπει γα
έχουν ειδικά καταρτισμένα με διάφορες ομάδες του πληθυσμού -- εργ(ιιτες,
συνεταιρισμένους αυτή τη δουλιά. Τα στελέχη αυτά θα πρέπει να είναι άτομα
σεβαστά συνθήκες και να επιδείχνεται ενδιαφέρον για τη συστηματική ανάπτυής
τους. Οσο για το κριτήριο εκτίμησης της δράση ί
                               α: το επίπεδο της πολιτικήι- συνείδησηΓ και
                  ής δραστηριότητας των μαζών.
           ΤΕΤΑΡΤΟ. Θα πρέπει να εξασφαλιοτεί ένα νέο, πολύ ανώτερο
                    γικής και θεωρητικής δουλιάς στον τομέα των κοινω-
                ρώτα απ' όλα, των οικονομικών επιστημών, στη δουλιά των
    Είναι αναγκαία μια αποφασιστική στροφή προς τα πραγματικά, πρα-
    ίδιο βαθμό με τις φυσικές επιστήμες, οι κοινωνικές επιστήμες θα
                       ένας αποτελεσματικός βοηθόΓ του κόμματος και
                       ού στη λύση αυτών των προβλημάτων.
         ΠΕΜΠΤΟ. Μεγάλο ρόλο πρέπει να παίξει η αλλαγή στον τρόπο
              ς του δικτύου της πολιτικής μας διαφώτισης, της μαζικής
                      ης Είναι ανάγκη, πρώτα απ' όλα, να βάλουμε τέρμα
                 μό, στη μηχανική, αποσπασμένη από τη ζωή απομνημό-
                     γνωση από ένα έτοιμο κείμενο) αυτών ή των άλλων
                     Η ουσία της πολιτικήΓ μόρφωσης είναι να κατανοεί ο
          ς βαθύτερα τηγ πολιτική του κόμματος στιΓ σημερινές συνθή-
      .              φαρμόζει στην πράξη τις γγώσεις που απόχτησε,
                    ξεκάθαρη αντίληψη για το καθήκον του και να το
              ην πράξη.
        ΕΚΤΟ. Σ' ολόκληρη τη διαπαιδαγωγική και προπαγανδιστική
                   ραίτητο να παίρνεται συνεχώς υπόψη η ιδιομορφία
              ς ιστορικής περιόδου που ζει η ανθρωπότητα. Κι αυτή η
                        ι από ένα πρωτοφανές στη μεταττολεμική πε-
    ρίοδο για την ένταση και την οξύτητά του αντιπάλεμα των δυο διαμετρικά
αντίθετων κοσμοθεωριών, των δυο πολιτικών κατευθύνσεων - του σοσιαλισμού και
του ιμπεριαλισμού. Διεξάγεται πάλη για την κατάκτηση του νου και τηι καρδιάΓ
δισεκατομμυρίων ανθρώπων στον κόσμο. Και το μέλλον τηι- ανθρωπότητας
εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την έκβαση αυτής τηΓ ιδεολογικής πάληΓ. Από δω
προκύπτει η εξαιρετική σημασία που έχει η ικανότητα να διοχετεύεται στιιή
πλατύτερες λατκέί μάζειή ολόκληρου του κόσμου η αλήθεια για τη σοσιαλιστική
κοινωνία, για τα πλεονεκτήματά της, για τη φιλειρηνική της πολιτική με
κατανοητό και πειστικό τρόπο. Δεν είναι λιγότερο σημαντικό να ξεσκεπάζουμε με
επιδεξιότητα τη συκοφαντική, υπονομευτική ιμπεριαλιστική προπαγάνδα. Αυτό που
χρειάζεται είναι ένα καλά μελετημένο ενιαίο σύστημα αντιπροπαγάνδας, που να
είναι δυναμικό και αποτελεσματικό.
         ΚοντολογΙ(ή έχουμε να κάνουμε πολλά στον ιδεολογικό τομέα και θα
πρέπει να αρχίσουμε τη δουλιά χωρίς αναβολή.
         Αλλά ακόμα και η πιο εντυπωσιακή και ενδιαφέρουσα προπαγάνδα, η πιο
ικανή και έξυπνη διδασκαλία, η πιο εμπνευσμένη τέχνη, δε θα πετύχουν το σκοπό
τους, αν δεν περιέχουν βαθιές ιδέες, που ι υιτγ ι συνοεμενες με τιΓ
πραγματικότητες της σημερινήΓ ζωής και δείχνουν το δρόμο για την παραπέρα
πρόοδο. Από αυτή την άποψη η νιια έκδοση του ΠρογράμματοΓ του ΚΚΣΕ, το οποίο
ετοιμάζεται με απόφαση του 26ου Συνεδρίου, θα παίξει εξαιρετικά σημαντικό
ρόλο στηγ ιδεολογική δουλιά και, γενικά, σ' ολόκληρη τη δουλιά του κόμματος.
        Το σημερινό Πρόγραμμα του κόμματος, όπως τονίζεται στην απόφαση τθυ
Συνεδρίου, χαρακτηρίζει γενικά σωστά τις νομοτέλειες τηΓ παγκόσμιαιή
κοινωνικήί εξέλιξης, τουρ στόχους και τα κύρια καθήκοντα της πάληΓ του
κόμματος και του σοβιετικού λαού για τον κομμουνισμό. Οι θέσεις του αρχών
επιβεβαιώθηκαν από τη ζωή. Πολλά απ' όσα περιέχονται στο Πρόγραμμα έχουν ήδη
εκπληρωθεί. Ταυτόχρονα, μερικέΓ θέσειιή του - και αυτό πρέπει να ειπωθεί
ανοιχτά - δεν άντεξαν απόλυτα στη δοκιμασία του χρόνου, γιατί περιείχαν
στοιχεία αποσπασμένα από την πραγματικότητα, στοιχεια που έτρεχαν μπροστά από
τα πράγματα, που ήταν αδικαιολόγητα
  λεπτομερή. Και, φυσικά, τις τελευταίες δυο δεκαετίες έγιναν πολλές
σημαντικέιή αλλαγές τόσο στη ζωή τηΓ σοβιετικής κοινωνίας, στη ζωή των άλλων
χωρών του σοσιαλισμού, όσο και στην παγκόσμια ανάπτυ-
  ξη γενικά. όλα αυτά απαιτούν βαθιά θεωρητική ανάλυση και πρέπει

     να παρθούν υπόψη στη χάραξη της μακρόχρονης στρατηγικής του κόμματος
στον τομέα της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικήιή
           Μια ρεαλιστική ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης και ξεκάθαρους
προσανατολισμούς για το μέλλον, που θα συνδέουν την πείρα της ζωής με τους
τελικούς στόχους του Κομμουνιστικού Κόμματος να τι θα ήθελε να δει κανεί(ή
στη νέα έκδοση του Προγράμματος του ΚΚΣΕ.
           Με αφορμή τη σύνταξη του δεύτερου προγράμματος του κόμματοΓ ο Β. Ι.
 Λένιν έλεγε: "Χωρίς να υπερβάλουμε καθόλου τα πράγματα, απόλυτα
αντικειμενικά, χωρίς γα απομακρυνόμαστε από τα γεγονότα, πρέπει να μιλήσουμε
στο πρόγραμμα γι' αυτό που υπάρχει αι γι' αυτό που σκοπεύουμε να κάνουμε"'.
Ετσι πρέπει να ενεργήσουμε κι εμείς, σύντροφοι.
          Αυτό που χρειάζεται πρώτα απ' όλα για τη σωστή κατανόηση των
προοπτικών - στην οικονομία, την πολιτική και την ιδεολογία είναι να έχουμε
σαφή αντίληψη για το χαρακτήρα της φάσης κοινωνικής εξέλιξης, στηγ οποία
βρισκόμαστε. Το κόμμα την καθόρισε σαν φάση του αναπτυγμένου σοσιαλισμού.
Είναι μια κοινωνία, στην οποία έχουν ήδη δημιουργηθεί πλήρως η οικονομική
βάση, η κοινωνική δομή και το πολιτικό σύστημα σύμφωνα με τις σοσιαλιστικές
αρχές
    και στην οποία ο σοσιαλισμός, όπως συνηθίζεται να λέγεται, αναπτύσ-
    σεται πάνω στη δική του, συλλογική βάση.
         Ολα αυτά, φυσικά, δε σημαίνουν ότι η κοινωνία που έχουμε
   δημιουργήσει μπορεί να θεωρηθεί τέλεια. Εχει ακόμα πολλές αντικει-
   μενικές δυσκολίες που είναι φυσιολογικές για το σημερινό επίπεδο
   ανάπτυξης. γπάρχουν ακόμα πολλές αδυναμίες που προκαλούνται
   από υποκειμενικούς λόγους, από την όχι πάντα επιδέξια και οργανω-
   μένη δουλιά του λαού. Και στις οημερινές συνθήκες, το Πρόγραμμα
   του κόμματος θα πρέπει πρώτα απ' όλα, να είναι πρόγραμμα της
   σχεδιασμένης και ολόπλευρης τελειοποίησης του αναπτυγμένου σο-
   σιαλισμού, και, κατά συνέπεια, της παραπέρα πορείας προς τον
   κομμουνισμό. Το κείμενο του Προγράμματος θα πρέπει μάλλον, γα
   περι,Ρχει έναν εμπεριστατωμένο χαρακτηρισμό της περιόδου του
   αναπτυγμένου σοσιαλισμού.
        Είναι πασίγνωστο, ότι η μορφή οποιασδήποτε κοινωνίας καθο-
 ρίζεται σε τελευταία ανάλυση, από το επίπεδο ανάπτυξης των παρα-
 γωγικών δυνάμεών της, από το χαρακτήρα και την κατάσταση των
 σχέσεων παραγωγήή Στην κοινωνική μας εξέλιξη έχουμε φτάσει σ'

   Ι. θ. /. Λένιν. Απαντα, τομ. 36, σελ. 55.

  ένα τέτιο ιστορικό ορόσημο, όπου όχι μόνο έχουν ωριμάσει, αλλά και έγιναν
αναπόφευκτεΓ οι βαθιές ποιοτικές αλλαγές στις παραγωγικές δυνάμεις και, σε
συνάρτηση μ' αυτό η τελειοποίηση των σχέσεων παραγωγής. Αυτό, σύντροφοι, δεν
είναι απλούστατα μια επιθυμία μας, είναι αντικειμενική αναγκαιότητα, την
οποία δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ή να παρακάμψουμε, θα έλεγα. Σε στενή
αλληλοσύνδεση μ' αυτό θα πρέπει να γίνουν και αλλαγές στη συνείδηση των
ανθρώπων, σε όλες τις μορφές της κοινωνικής ζωής, που συνηθίζουμε να τις
αποκαλούμε εποικοδόμημα.
         Πρωταρχικό καθήκον στον οικονομικό τομέα είναι η γενική άνοδος τηί
παραγωγικότηταή της εργασίας. Εδώ θα πρέπει να προσπαθήσουμε να πετύχουμε το
υψηλότερο παγκόσμιο επίπεδο. Οχι αδικαιολόγητα, ο Λένιν θεωρούσε ότι αυτό,
είναι σε τελευταία ανάλυση το σπουδαιότερο, το κυριότερο για τη νίκη του νέου
κοινωνικού καθεστώτος'. Το καθήκον αυτό απόχτησε ιδιαίτερη σημασία σήμερα,
στις συνθήκες της επιστημονικοτεχνικής επανάστασης, τόσο για την εσωτερική
μας ανάπτυξη, όσο και από διεθνή άποψη.
        Ποιό δρόμο θα ακολουθήσει η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων στη
χώρα μας στο ορατό μέλλον;
         Ο άμεσοΓ στόχος είναι ξεκ(ιιθαρος: πρώτα απ' όλα, είναι ανάγκη να
βάλουμε σε τάξη αυτά που έχουμε, να εξασφαλίσουμε την ορθολογική αξιοποίηση
του παραγωγικού, επιστημονικού και τεχνικού δυναμικού της χώρας. Σ' αυτά
περιλαβαίνεται το ξεπέρασμα της καθυστέρησης τέτιων τομέων, όπως είναι η
αγροτική οικονομία, οι μεταφορές και η σφαίρα υπηρεσιών. Στην εισήγηση και
στις συζητήσεις έγινε λόγος για την πάλη με στόχο το δυνάμωμα της πειθαρχίας
και της τάξης, την άνοδο της οργανωτικότητας και ευθύνης, που διεξάγεται σ'
όλη τη χώρα με πρωτοβουλία του κόμματος. Θα ήθελα να υπογραμμίσω, σύντροφοι,
ότι η εξασφάλιση της καλής λειτουργίας ολόκληρου του οικονομικού μηχανισμού
είναι και ανάγκη του σήμερα, αλλά και προγραμματικό καθήκον για το μέλλον.
Είναι συστατικό μέρος όλης της διαδικασίας τελειοποίησης του κοινωνικού
συστήματος.
        Κύριος δρόμος για την ποιοτική αλλαγή στις παραγωγικές δυνάμεις είναι,
 φυσικά, το πέρασμα στην εντατική ανάπτυξη, η συνένωση στην πράξη των
πλεονεκτημάτων του σοσιαλιστικού μας συστήματος με τα επιτεύγματα της
επιστημονικοτεχνικής επανάστασης, ιδιαίτερα του τελευταίου σταδίου της που
υπόσχεται τεχνολογική στροφή σε πολλούς τομείς της παραγωγής. Πιστεύω, θα
συμφωνή-

   Ι. Β. Ι. Λένιν. Απαντα, τομ. 39, σελ 21.

    σουν όλοι πως αυτή η κατεύθυνση της δράσης του κόμματος και του λαού θα
πρέπει να βρει επάξια αντανάκλαση στη νέα έκδοση του Προγράμματος του κόμματος.

          Η ενιαία επιστημονικοτεχνική πολιτική αποκτά αποφασιστική σημασία
σήμερα. Τεράστιος όγκος δουλιάς μας περιμένει στη κατασκευή μηχανών,
μηχανισμών και τεχνολογίας και για σήμερα και για αύριο. Πρέπει να
αυτοματοποιήσουμε την παραγωγή, να εξασφαλίσουμε την ευρύτερη δυνατή
χρησιμοποίηση υπολογιστών και ρομπότ και την εισαγωγή ευέλικτης τεχνολογίας,
που θα επιτρέπει γρήγορη και αποτελεσματική αναπροσαρμογή της παραγωγής γέων
προϊόντων. Το μέλλον της ενεργειακής μας βιομηχανίας είναι, πριν απ' όλα, η
αξιοποίηση των τελευταίου τύπου ατομικών αντιδραστήρων και, στο μέλλον, η
πρακτική λύση του προβλήματος της ελεγχόμενης θερμοπυρηνικής σύντηξης. Στην
ημερήσια διάταξη υπάρχουν και τα εξής προβλήματα: η κατασκευή υλικών με
προδιαγραμμένες ιδιότητες, η ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας, η πλατιά
χρησιμοποίηση στη βιομηχανία τεχνολογίας εξοικονόμησης ενεργειακών πόρων,
πράγμα που θα οδηγήσει σε μια πραγματική επανάσταση στη λαίκή μας οικονομία.
         Δυστυχώς, σύντροφοι, όπως όλοι ξέρετε, τα πράγματα πάνε άσχημα ακόμα
στην πρακτική εφαρμογή των επιτευγμάτων της επιστήμης και της τεχνικής. Ο
διευθυντής που "διακινδυνεύει" και εισάγει στην επιχείρησή του νέα τεχνολογία,
 που χρησιμοποιεί ή παράγει νέο εξοπλισμό, καταλήγει συχνά να χάσει, ενώ
εκείνος που αποφεύγει τους νεωτερισμού(- δε χάνει τίποτε. Το καθήκον λοιπόν,
είναι η επεξεργασία ενός τέτιου συστήματος οργανωτικών, οικονομικών και
ηθικών μέτρων που θα κάνει τους κατασκευαστές και τους εργάτες και, φυσικά,
τους επιστήμονες και τους σχεδιαστές να ενδιαφέρονται για την ανανέωση του
εξοπλισμού και θα έκανε ασύμφορη τη δουλιά με τον παλιό τρόπο. Η Κρατική
Επιτροπή Σχεδίου, η Ακαδημία Επιστημών και η Κρατική Επιτροπή για την
επιστήμη και την τεχνολογία εργάζονται τώρα πάνω σ' αυτό, αλλά τούτο πρέπει
να γίνει γρήγορα, γιατί η απώλεια χρόνου στοιχίζει ακριβά στη χώρα.
        Εννοείται, ότι η αύξηση της αποδοτικότητας της παραγωγής απαιτεί να
μειωθεί δραστικά η χρησιμοποίηση χειρωνακτικής εργασίας, πριν απ' όλα, μέσω
της σύνθετης εκμηχάνισης. Η κατάσταση στον τομέα της παραγωγικότητας της
εργασίας θα αλλάξει ριζικά αν θα χρησιμοποιηθούν πλατιά τα ρομπότ, ιδιαίτερα
σε εκείνους τους
  τομείς της παραγωγής όπου ακόμα και σήμερα η παραγωγή βασίζεται
  στη χειρωνακτική, βαριά σωματική, ελάχιστα ειδικευμένη και μονότο-
  νη εργασία. Αυτό θα δόσει τη δυνατότητα σε εκατοντάδες χιλιάδες

  ανθρώπους να δουλέψουν σε άλλες πιο ευνοϊκές συνθήκες, να έχουν μεγαλύτερη
ικανοποίηση από τη δουλιά τους. Και αυτό έχει καθοριστική σημασία. Αυτό,
σύντροφοι, θα φέρει πιο κοντά τη λύση ενός από τα βασικά προβλήματα της
κομμουνιστικής οικοδόμησης, του προβλήματος της υπερνίκησης των ουσιαστικών
διαφορών ανάμεσα στη σωματική και την πνευματική εργασία.
         Γενικά, κύρια παραγωγική δύναμη είναι, φυσικά, ο άνθρωπος, η
εργασιακή του δραστηριότητα. Δεν έχω υπόψη μου εδώ μόνο τη συνειδητή
πειθαρχία, τη δημιουργική στάση απέναντι στη δουλιά, αλλά και την ακριβή,
κατάλληλη οργάνωση της δουλιάς των ανθρώπων και της αμοιβής τηιή
        Ετσι φτάνουμε στο ζήτημα της τελειοποίησης των σχέσεων παραγωγής.
Βάση αυτών των σχέσεων είναι η κοινωνική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής. Σ'
εμάς η κοινωνική ιδιοκτησία έχει, όπως είναι γνωστό, διπλό χαρακτήρα: κρατική
και κολχοζνικοσυνεταιριστική. Η προοπτική που βλέπουμε είναι να συγχωνευτούν
αυτές οι δυο μορφές σε μια ενιαία, παλλαική. Εννοείται, όχι με το μηχανιστικό
με τασχηματισμό των κολχόζ σε σοβχόζ. Η πρακτική δείχνει ότι υπάρχουν άλλοι
δρόμοι, για παράδειγμα, η αγροβιομηχανική ολοκλήρωση, η ανάπτυξη των μικτών
κολχόζ και των ενώσεων κολχόζ-σοβχόζ. Στο πρόγραμμα πρέπει να φωτίζεται βαθιά
καθαρά αυτό το πρόβλημα.
        Υπάρχει και μια άλλη σημαντική πλευρά. Δεν μπορούμε να ξεχνάμε ότι
ζούμε σε μια σοσιαλιστική κοινωνία, η ανάπτυξη της οποίας πρέπει να
ρυθμίζεται από τις βασικές αρχές του σοσιαλισμού, συμπεριλαμβανομένης, φυσικά,
 της αρχής της κατανομής ανάλογα με την εργασία. Σ' αυτή τη χώρα, όλοι έχουν
ίσα δικαιώματα και ίσες υποχρεώσεις απέναντι στην κοινωνία. Η πλήρης ισότητα
με την έννοια της εξίσου χρήσης των υλικών αγαθών θα είναι δυνατή μόνο στον
κομμουνισμό, αλλά έχουμε ακόμα πολύ δρόμο να διανύσουμε. Αυτό θα απαιτήσει
ένα πολύ ανώτερο επίπεδο της οικονομίαΓ και της συνείδησης των ανθρώπων. Αν
δεν υπολογίσουμε ένα μέρος από τα κοινωνικά καταναλωτικά αποθέματα, κάθε
πολίτης της χώρας μας έχει δικαίωμα μόνο σε κείνα τα υλικά αγαθά που
αντιστοιχούν στην ποιότητα και την ποσότητα.Της κοινωνικά ωφέλιμης εργασίας
του. Μόνο σ' αυτά. Και ο αυστηρός υπολογισμός και η τήρηση αυτής της αρχής
έχουν μεγάλη σημασία.
        Η βελτίωση των σχέσεων παραγωγήιή απαιτεί ουσιαστική βελτίωση του
σχεδισμού και της διεύθυνσης. Εχουμε δημιουργήσει ένα ενιαίο εθνικό
οικονομικό σύμπλεγμα και έχουμε αποχτήσει μια ορισμένη πείρα στο γενικό
σχεδιασμό κατά περιοχές και στους βασι-

   κούς οικονομικούς τομείς. Τα τελευταία παραδείγματα είναι το Επισιτιστικό
και Ενεργειακό Πρόγραμμα, ένα μεγάλης σημασίας ντοκουμέντο μακρόχρονης
προοπτικής, ένα είδος Σχεδίου Ι-ΚΟΕΛΡΟ στις σημερινές συνθήκες.
         Η υλοποίηση αυτών των προγραμμάτων θα απαιτήσει τεράστια δουλιά του
κόμματος, του κράτους και όλου του λαού. Είναι όμως πολύ γνωστές και οι
ελλείψεις μας στον προγραμματισμό: η αδικαιολόγητη σπατάλη των πόρων, η
ανισορροπία των σχεδίων, η διάσταση ανάμεσα στον όγκο των εμπορευμάτων και
στα έσοδα του πληθυσμού. Η εξάλειψη αυτών των φαινομένων είναι καθήκον
οικονομικό και πολιτικό.
         Η ανάπτυξη των σχέσεων παραγωγής προβάλλει σήμερα νέες απαιτήσεις
και σ' ό,τι αφορά την οργάνωση της σοσιαλιστικής άμιλλας. Μια από τις βασικές
μορφές της είναι η άμιλλα για την υπερεκπλήρωση των παραγωγικών στόχων,
ιδιαίτερα με βάση τους ποσοτικούς δείκτες. Σε πολλές περιπτώσεις αυτό
δικαιολογείται, όπως και πρώτα, προπαντόΓ στην εξορυκτική βιομηχανία. Πιστεύω,
 ωστόσο, ότι θα έπρεπε τώρα να συγκεντρώσουμε την προσοχή σε στόχους της
άμιλλας, όπως είναι η άνοδος της ποιότητας των προϊόντων, η βελτίωση της
αξιοποίησης του παραγωγικού δυναμικού, των πρώτων υλών, τηιή ενέργειας και
του εργάσιμου χρόνου. Και, φυσικά, πρέπει να γίνονται λογικές οικονομίεΓ σε
όλα - από ένα τόνο μετάλλου ως ένα κιλό ψωμί.
         Γενικά θα πρέπει να πούμε πως οι μορφές τηί σοσιαλιστικής άμιλλα(ή
όπως και άλλων κοινωνικών πρωτοβουλιών και μαζικών κινημάτων δεν είναι κάτι
το αποστεωμένο, το δοσμένο μια για πάντα. Οι μορφές αυτές αλλάζουν και
ανάλογα με το επίπεδο υλικής και πνευματικής ωρίμανσης της κοινωνίας. Και
χρέος του κόμματος είναι να επισημαίνει έγκαιρα, να υποστηρίζει και να
εκλα(κεύει όλες τις θετικές, ζωογόνες πρωτοβουλίες.
        Σύντροφοι! Στο 260 Συνέδριο τονίσαμε την ανάγκη εξασφάλισης στενής
σύνδεσης της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής και αυτό είναι πολύ λογικό,
γιατί τελικός σκοπός των προσπαθειών μας στον οικονομικό τομέα είναι η
βελτίωση των βιοτικών συνθηκών του λαού.
        Πρέπει να μάθουμε να καταρτίζουμε τα οικονομικά σχέδιά μας με τρόπο
που να υπολογίζουν και να αντανακλούν ολόπλευρα τους κυριότερους παράγοντες
εξέλιξης τηιή κοινωνίας: κοινωνικούς, εθνικού(-, δημογραφικούς. Αυτό
επιβάλλεται να γίνει ενιαία πολιτική του κόμματοΓ, ενιαία στρατηγική τηΓ
κοινωνικής εξέλιξης.

         Ο όρος "άνοδος του βιοτικού επιπέδου" χρησιμοποιείται συχνά στη χώρα
μας. Αλλά, καμιά φορά, ερμηνεύεται έχοντας υπ' όψη μόνο την αύξηση των
εισοδημάτων του πληθυσμού και την παραγωγή καταναλωτικών αγαθών. Στην
πραγματικότητα, η έννοια του βιοτικού επιπέδου είναι πολύ ευρύτερη και
πλουσιότερη. Περιλαμβάνει τη συνεχή άνοδο της συνειδητότητας και του
πολιτιστικού επιπέδου του λαού, μαζί και των πολιτισμένων τρόπων στην
καθημερινή ζωή, τη συμπεριφορά κι εκείνο που θα έλεγα πολιτισμένη λογική
κατανάλωση. Στην έννοια αυτή περιλαμβάνεται και η παραδειγματική δημόσια τάξη
και υγεία, και ο ορθολογικός τρόπος διατροφής και η υψηλή ποιότητα
εξυπηρέτησης του πληθυσμού (όπου, όπως είναι γνωστό, κάθε άλλο παρά όλα πάνε
καλά στη χώρα μας). Περιλαμβάνεται επίσης η άρτια από ηθική - αισθητική άποψη
αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου. Κοντολογίς, όλα όσα μπορούν να συνοψισθούν
στην έννοια του σοσιαλιστικού πολιτισμού.
        Τεράστια πρόοδος έχει γίνει στη χώρα μας για τη βελτίωση των συνθηκών
στέγασης του πληθυσμού. Ωστόσο, το στεγαστικό πρόβλημα παραμένει οξύ για
πολλούς. Το πρόβλημα αυτό θα λυθεί βασικά στο προσεχές μέλλον. Κάθε
οικογένεια θα έχει το δικό της διαμέρισμα, αλλά πρέπει να υπάρχει εγγύηση ότι
τα διαμερίσματα, όπωΓ και όλα τα αγαθά, θα κατανέμονται δίκαια παίρνοντας
υπόψη, για παράδειγμα, την απόδοση του ενδιαφερόμενου προσώπου στη δουλιά.
Ισως είναι σκόπιμο να προωθήσουμε ακόμα περισσότερο την αρχή του
συνεταιρισμού και να συγκεντρώσουμε τα μέσα των επιχειρήσεων στις οικοδομές,
για την ανέγερση όχι μόνο κατοικιών, αλλά και οικοτροφείων ή γηροκομείων,
βέβαια, όπου αυτό είναι απαραίτητο και δυνατό. Αυτό δεν είναι μόνο ωφέλιμο
από οικονομική άποψη, αλλά μπορεί να συντελέσει και στην καλλιέργεια στους
ανθρώπους του αισθήματος της συλλογικότητας, του αισθήματος της άμεσης
συμμετοχής στη διεύθυνση των κοινωνικών υποθέσεων.
        Δεν αρκεί η βελτίωση του συστήματο- χρηματικής αμοιβής της εργασίας.
Χρειάζεται επιπλέον να παραχθεί και η αναγκαία ποσότητα εμπορευμάτων που
έχουν ζήτηση με βάση τα ανώτερα ποιοτικά επίπεδα, χωρίς καμιά ανοχή στις
αδυναμίες. Σήμερα μας φαίνεται συχνά οδυνηρό να βλέπουμε ότι, αν και τα
αρχικά υλικά είναι καλά, η ποιότητα των τελικών προϊόντων είναι τόσο κακή,
ώστε οι άνθρωποι προτιμούν να ακριβοπληρώνουν στους κερδοσκόπους για ένα
καλοφτιαγμένο με γούστο αγαθό. Αυτή η κατάσταση πρέπει να διορθωθεί και να
διορθωθεί αμέσως.
        Ιδιαίτερα αναγκαίος είναι ο εφοδιασμός του πληθυσμού με είδη

   διατροφής υψηλής ποιότητας χωρίς διακοπές και με τέτιο τρόπο που να
επιτυγχάνεται η ανώτερη αυτάρκεια σ' αυτό τον τομέα. Στόχος του Επισιτιστικού
Προγράμματος είναι η λύση αυτού του προβλήματος. Τα προβλήματα της υγιεινής
θα παίζουν όλο και μεγαλύτερο ρόλο στην κοινωνική πολιτική του Κόμματος. Ο
δημοκρατικός χαρακτήρας του πρώτου στον κόσμο συστήματος ιατρικής περίθαλψης
είναι γνωστός σε όλους. Το ποιοτικό του επίπεδο, όμως, κάθε άλλο παρά
αντιστοιχεί πάντα στο επίπεδο των απαιτήσεων του αναπτυγμένου σοσιαλισμού.
Αυτό τονίστηκε επανειλημμένα στις κομματικές αποφάσεις των τελευταίων χρόνων.
Αλλά για να γίνουν όλα αυτά χρειάζονται πολλές προσπάθειες. Ιδιαίτερη σημασία
έχει η πρόληψη των ασθενειών και ο μόνος δρόμος που οδηγεί σ' αυτό είναι ο
ετήσιος ιατρικός έλεγχος ολόκληρου του πληθυσμού. Επειδή πρόκειται για την
υγεία των ανθρώπων είναι ένα σημαντικότατο έργο τόσο από κοινωνική, όσο κι
από οικονομική άποψη.
         Η λύση όλων αυτών των μεγάλων προβλημάτων στον τομέα της εσωτερικής
πολιτικής του κόμματος θα παίξει σπουδαίο ρόλο στην κοινωνική ομοιογένεια.
Αυτός ο μεγάλος σκοπός, που θεμελιώθηκε στη θεωρία και τον οποίο
οραματίστηκαν κάμποσες γενιές κομμουνιστών, έχει γίνει για μας σήμερα ζήτημα
της άμεσης πραχτικής. Η ζωή υπαγορεύει ότι η διαμόρφωση της αταξικής δομής
της κοινωνίας στο βασικό και κύριο, θα συντελεστεί κιόλας, όπως δείχνουν τα
πράγματα στο στάδιο του αναπτυγμένου σοσιαλισμού. Αυτό το συμπέρασμα του 26ου
Συνεδρίου του ΚΚΣΕ θα βρει, ασφαλώς, την αντανάκλασή του στη νέα έκδοση του
Προγράμματος του κόμματος. Το κόμμα ξεκινά από το ότι τα προσεχή χρόνια και
δεκαετίες θα επιφέρουν επίσηιή σημαντικέιή αλλαγές στο πολιτικό και
ιδεολογικό εποικοδόμημα και στην πνευματική ζωή τηΓ κοινωνίας.
        Πριν απ' όλα, θα (ιναφερθώ στην ανάπτυξη του πολιτικού μας συστήματος,
 στην τελειοποίηση της σοβιετικής κρατικής οργάνωσης και στη διεύρυνση της
σοσιαλιστικής δημοκρατίας.
        Πολλοί στόχοι σ' αυτό τον τομέα, που περιλαμβάνονται στο ισχύον
Πρόγραμμα του Κόμματος, έχουν ήδη πραγματοποιηθεί, ιδιαίτερα μετά την ψήφιση
του νέου Συντάγματος της ΕΣΣΔ. Δυνάμωσαν αισθητά οι δεσμοί των βουλευτών και
των Σοβιέτ με το σύνολο του πληθυσμού. Εχει καθιερωθεί η πρακτική της
παλλαϊκής συζήτησης των βασικότερων νομοσχεδίων. Ανέβηκε ο ρόλος του λαϊκού
ελέγχου. Δραστηριοποιήθηκαν περισσότερο τα συνδικάτα που αγκαλιάζουν τώρα
πραχτικά όλους τους εργαζόμενους στις πόλεις και τα χωριά.

  Με λίγα λόγια, έχουν γίνει πολλά πράγματα αλλά όχι φυσικά όσα θα έπρεπε και
θα μπορούσαν να γίνουν.
        ΑΓ πάρουμε, για παράδειγμα, τη σημερινή δια: ικασία λήψης των
αποφάσεων πάνω σε σοβαρά θέματα του κράτους και τηή δημόσιαιή ζωής. Υπάρχουν
δυνατότητες για τον παραπέρα εκδημοκρατισμό της διαδικασίας αυτής. Εννοώ ότι
χρειάζεται να γίνονται ευρύτερες συζητήσειΓ των σχεδίων τέτιων αποφάσεων
στιιή ομάδες εργασίας. Να παίρνονται υποχρεωτικά υπόψη στις ανάλογες
περιπτώσεις τα συμπεράσματα των συνδικάτων, των οργανώσεων της Κομσομόλ και
των γυναικείων οργανώσεων. Να δίνεται η ανώτατη δυνατή προσοχή στις προτάσεις
των εργαζομένων.
         Και δεν θα βοηθήσουν, άραγε, η μεγαλύτερη δημοσιότητα στη δουλιά και
η τακτική λογοδοσία των καθοδηγητικών στελεχών μπροστά στον πληθυσμό να
φέρουν τη δράση των οργάνων του κόμματος και του κράτους πιο κοντά στις
ανάγκεΓ και τα ενδιαφέροντα του λαού;
        Το Πρόγραμμα του κόμματος προβλέπει το καθήκον μείωσης και
απλοποίησης του διευθυντικού προσωπικού. Νομίζω πως το καθήκον αυτό πρέπει να
θεωρείται πάντα επίκαιρο. Αυτό το καθήκον, που είναι και πραχτικό και
πολιτικό από άποψη αρχών, τέθηκε με οξύτητα από τον ίδιο το Λένιν. Σ' εμάΓ
γίνεται όλο και κάτι πρόή την κατεύθυνση αυτή, αλλά δεν είναι καθόλου αρκετό.
Είμαι βέβαιο(ή σύντροφοι, πως είναι δυνατό να μειωθεί το προσωπικό πολλών
υπηρεσιών και οργανώσεων χωρίς να ζημιωθεί η δουλιά. Τα άτομα που θα
αποδεσμευτούν έτσι μπορούν να διοριστούν εκεί όπου υπάρχει ανάγκη από στελέχη.
        Το θέμα της παραπέρα ανάπτυξης των δημοκρατικών αρχών διεύθυνσης της
παραγωγής πρέπει να κατέχει, φυσικά, σημαντική θέση στη νέα έκδοση του
Προγράμματος του Κόμματος.
        Αύριο στη σύνοδο του Ανωτάτου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ πρόκειται να εξεταστεί
ο πρώτος στην ιστορία του κράτου(ή μας Νόμος για τις εργασιακές ομάδες. Είναι
μια πράξη μεγάλης πολιτικής σημασίας. Είναι καλό και σωστό που ο νόμος αυτός
θα ψηφιστεί, ύστερα από μια ολοκληρωμένη πραγματικά παλλαική συζήτηση. Και
είναι πολύ σημαντικό να εφαρμοστεί στο ακέραιο.
        Η ομαλή πορεία της κοινωνικής μας εξέλιξηΓ είναι αδιανόητη χωρίς την
πιο αυστηρή τήρηση των νόμων που προστατεύουν τα συμφέροντα της κοινωνίας και
τα συμφέροντα των πολιτών. Επιβάλλεται, ιδιαίτερα, να μπεί ολότελα τέρμα σε
τέτια φαινόμενα, όπωι είναι οι περιπτώσειΓ χρησιμοποίησης της κρατικής,
δημόσιας περιουσίας

    και της υπηρεσιακής θέσης για προσωπικό πλουτισμό. Στην πραγματικότητα,
αυτό δεν είναι τίποτα άλλο παρά υπονόμευση της ίδιας της ουσίας του
συστήματός μας. Ο νόμος πρέπει να είναι εδώ αμείλικτος και η εφαρμογή του
αναπόδραστη. Η υπεράσπιση των συμφερόντων του λαού είναι ένα από τα βάθρα της
σοσιαλιστικής μας δημοκρατίας. Υπάρχει και κάτι άλλο σύντροφοι. Πρέπει να
κηρύξουμε πραγματικό πόλεμο σε τέτια πρακτική όταν οι δημοκρατικές αρχές μας
δεν στηρίζονται σε έργα, όταν αρκούνται στους τύπους, στην επίφαση έργων. Τι
ωφελεί, ας πούμε, μια συνεδρίαση η οποία όπως συμβαίνει συχνά, γίνεται με
βάση ένα προετοιμασμένο σενάριο, αν δεν υπάρχει ενδιαφέρουσα, ειλικρινής
συζήτηση, αν οι ομιλητές ορίζονται από τα πριν, ενώ οι πρωτοβουλίες και
ιδιαίτερα η κριτική αμβλύνονται ή πνίγονται; Και τι αξία έχει η δουλιά μιας
συνδικαλιστικής οργάνωσης που δεν τολμά να υψώσει τη φωνή της για να
υπερασπίσει τα συμφέροντα των εργαζομένων, ενάντια στη μια την άλλη
ακαταστασία στην παραγωγή; Και τι αξία έχει η δραστηριότητα των λα(κών
ελεγκτών αν οι υποδείξεις τους δεν εισακούγονται ή δεν παίρνονται τα
απαραίτητα μέτρα;
         Είναι πολύ σπουδαίο να πετύχουμε τα λόγια να μην απέχουν ποτέ από τα
έργα και η ουσία τηί. δουλιάς να μην πνίγεται από τους τύπους. Αυτό είναι, αν
θέλετε, ένα από τα κυριότερα αποθέματα τελειοποίησης της σοσιαλιστικής μαΓ
δημοκρατίας σ' ολουή τους κρίκουΓ της κρατικής και κοινωνικής ζωής.
         Από την άποψη τηί πιο μακρόχρονης προοπτικήΓ, εμείιή οι κομμουνιστές
βλέπουμε τη βελτίωση της σοσιαλιστικής δημοκρατίαΓ στη βαθμιαία μετεξέλιξη
του Σοβιετικού Κράτους σε δημόσια αυτοδιακυβέρνηση. Πιστεύουμε ότι αυτό θα
γίνει μέσω τηιή παραπέρα αναπτυξης του παλλαϊκού κράτους και της ευρύτερης
συμμετοχήή των μαζών στη διαχείριση των κοινωνικών υποθέσεων.
         Προφανώς, αυτή η διαδικασία δεν θα γίνει από μόνη τηΓ και όχι
απλούστατα με βάση την καλή θέληση κάποιου. Η σχετική διαδικασία
  καθορίζεται τόσο από τις υλικές δυνατότητες της κοινωνίας, όσο και
  από το επίπεδο τηί πολιτικής συνείδησης και του πολιτισμού των
  μαζών. Εχει μεγάλη σημασία να το καταλάβουμε και να το θυμόμαστε
  πάντα αυτό, να μη σκεφτόμαστε αφηρημένα τους παραπέρα δρόμους
  και μορφές ανάπτυξης της δημοκρατίας, αλλά να ξεκινάμε από τη
  ζωή. Σ' αυτό βρίσκεται η εγγύηση του ρεαλισμού των προγραμμα-
  τικών μας στόχων.
        Εξυπακούεται, σύντροφοι, ότι τα θέματα της πολιτικής τσυ
 Κόμματος στο εθνικό ζήτημα θα έχουν την πρέπουσα θέση στη νέα


  έκδοση του Προγράμματος του ΚΚΣΕ. Μου δόθηκε η ευκαιρία να υπογραμμίσω και
άλλη φορά πως η ολοκλήρωση του αναπτυγμένου σοσιαλισμού συνεπάγεται μια
μελετημένη, επιστημονικά τεκμηριωμένη πολιτική στο εθνικό ζήτημα. Η πολιτική
αυτή βασίζεται στις αρχέΓ που μας κληροδότησε ο Λένιν: πλήρης ισοτιμία όλων
των εθνών και εθνοτήτων της χώρας, ελεύθερη ανάπτυξή τους στα πλαίσια της
αδελφικής ένωσης και απαρέγκλιτη πορεία προσέγγισής τους. Η υλοποίηση της
πολιτικής αυτής συνεπάγεται τώρα και στο μέλλον τη συνεπή διαπαιδαγώγηση όλων
των σοβιετικών πολιτών με το πνεύμα του σοσιαλιστικού διεθνισμού και της
βαθιάς συνειδητοποίησης της κοινότητας συμφερόντων όλων των λαών της
Σοβιετική(ή Ενωσης.
        Σύντροφοι! Η τελειοποίηση του αναπτυγμένου σοσιαλισμού είναι
αδιανόητη χωρίς πολλή δουλιά για την πνευματική ανάπτυξη των ανθρώπων.
        Οπως ειπώθηκε πολύ σωστά εδώ, η διάπλαση του ανθρώπου αρχίζει από τα
πρώτα χρόνια της ζωής του. Στη διάρκεια της Ολομέλειας έγινε πολύς λόγος για
τη δουλιά των σχολικών και των άλλων εκπαιδευτικών μας ιδρυματων. θα ήθελα να
υπογραμμίσω ένα πράγμα: Το Κόμμα θέλει ο άνθρωπο(ή να μορφωθεί στη χώρα μαή
όχι απλώς σαν κάτοχος ενός ορισμένου ποσού γνώσεων, αλλά, πριν απ' όλα, σαν
πολίτης μιας σοσιαλιστικής κοινωνίαΓ, σαν δραστήριοΓ οικοδόμος του
κομμουνισμού, με τις ιδεολογικές αρχέή τον ηθικό κόσμο και τα ενδιαφέροντα
που χαρακτηρίζουν αυτή την κοινωνία και υψηλό πολιτιστικό επίπεδο δουλιάς και
συμπεριφοράς.
        Αποτελεσματικό μέσο διαπαιδαγώγησηΓ είναι η σύνδεση της εκπαίδευσης
με την παραγωγική εργασία. Θα πρέπει να δόσουμε ιδιαίτερη έμφαση στην
προσπάθεια να συνηθίσει και να αγαπήσει ο μαθητής τη χρήσιμη δουλιά. Μπορεί
να είναι σωματική ή διανοητική δουλιά, αλλά απαραίτητα πραγματική δουλιά,
παραγωγική, ωφέλιμη στην κοινωνία.
        Η δουλιά επενεργεί και στη σωματική διάπλαση. Αλλά σ' αυτό το θέμα
δεν πάνε όλα καλά στη χώρα μας. Δεν έχω υπόψη μου μόνο τα μαθήματα σωματικής
αγωγής ή την επίδοση στον αθλητισμό, αλλά και την απόχτηση ορισμένων γνώσεων
στον τομέα της υγιεινής και της ιατρικής περίθαλψηιή Ο άνθρωπος οφείλει να
γνωρίσει από τη νεανική ηλικία τον οργανισμό του για να μπορεί να τον
διατηρεί σε καλή κατάσταση.
        Και που αλλού, αν όχι στο σχολείο, μπορεί να πάρει κανείς τις βάσεις
της αισθητικής αγωγής, ώστε σε όλη τη ζωή του να έχει το

   αίσθημα του ωραίου, να μπορεί να καταλαβαίνει και να εκτιμά τα έργα τέχνης,
 ή γα καταπιαστεί με την καλλιτεχνική δημιουργία;
         Οπωσδήποτε, η εκπλήρωση όλων αυτών των καθηκόντων απαιτεί μεγάλες
προσπάθειες και αρκετό χρόνο. Επιβάλλεται, δίπλα σε όλα αυτά, να βελτιωθούν η
επιλογή και η κατάρτιση των εκπαιδευτικών στελεχών με γνώμονα τις σημερινές
ανάγκεΓ.
         Εμείς, εδώ στο προεδρείο, ανταλλάξαμε γνώμες για το εξήΓ ζήτημα:
φαίνεται ότι προέκυψε η ανάγκη να σκεφτούμε σοβαρά μια μεταρρύθμιση στα
σχολεία μας, με την έννοια της ενταξής τους στο σύστημα της επαγγελματικής,
τεχνικής εκπαίδευσης.
         Σύντροφοι! Η στρατηγική του κόμματοιή για την τελειοποίηση του
αναπτυγμένου σοσιαλισμού πρέπει να βασίζεται στο σταθερό
μαρξιστικολενινιστικό θεωρητικό θεμέλιο. Στο μεταξύ, για να είμαστε
ειλικρινείς, θα πρέπει να ομολογήσουμε ότι μέχρι σήμερα δεν μελετήσαμε αρκετά
την κοινωνία, όπου ζούμε και δουλεύουμε, δεν αποκαλύψαμε πλήρως τιή
νομοτέλειες που προσιδιάζουν σ' αυτή, ιδιαίτερα τιή οικονομικές. Γι' αυτό
καμιά φορά είμαστε αναγκασμένοι να ενεργούμε εμπειρικά, θα έλεγα συχνά με
τρόπο μη ορθολογικό, πειραματικά και με λάθη.
         Δυστυχώς, η επιστήμη δεν μπόρεσε ακόμα να ικανοποιήσει τις πραχτικές
ανάγκες, σύμφωνα με τις αρχές και τιΓ συνθήκες του αναπτυγμένου σοσιαλισμρύ,
και να δόσει λύσεις σε μια σειρά βασικά προβλήματα. Τι έχω υπόψη μου; Πρώτα
απ' όλα, την επιλογή των καλύτερων μεθόδων για την αύξηση της αποδοτικότητας
της παραγωγής τη βελτίωση της ποιότητας των προίόντων και τον καθορισμό
επιστημονικών κριτηρίων διαμόρφωσης των τιμών. Κι όχι μόνο αυτό. Η ζωή
δημιουργεί συνέχεια ολοένα καινούργια προβλήματα, με τα οποία σχετίζεται η
ανοδική πορεία της κοινωνίας μας. Πολύ περισσότερο που σήμερα υπάρχει και η
πείρα της σοσιαλιστικής ανάπτυξης σειράς χωρών, μια πείρα η οποία επιβάλλεται
να μελετηθεί προσεχτι-. κά, να αξιολογηθεί κα! να γενικευτεί. Με δυό λόγια, ο
ρόλος των κοινωνικών επιστημών στις σημερινές περιστάσεις θα πρέπει να παρθεί
οπωσδήποτε υπόψη στη νέα έκδοση του Προγράμματος του ΚΚΣΕ.
        Στο ισχύον Πρόγραμμα λέγονται σωστά πράγματα για τη σημα(ιία της
λογοτεχνίας και της τέχνης στη σοσιαλιστική μας κοινωνία. Ωστόσο, ορισμένες
διατυπώσεις επιδέχονται παραπέρα ανάπτυξη.
        Το Κόμμα υποστηρίζει κάθε τι που πλουτίζει την επιστήμη και τον
πολιτισ τό, βοηθάει στη διαπαιδαγώγηση των εργαζομένων με το πνεύμα των
κανόνων και αρχών του αναπτυγμένου σοσιαλισμού. Το


   Κόμμα δίνει ιδιαίτερη προσοχή και εκτιμάει τα ταλέντα και τις
καλλιτεχνικές αναζητήσεις των δημιουργών έργων τέχνης, χωρίς να αναμιγνύεται
στη μορφή και το στυλ δουλιάς τους. Αλλά το Κόμμα δεν μπορεί να μένει
αδιάφορο απέναντι στο ιδεολογικό περιεχόμενο της τέχνης. Θα καθοδηγεί πάντοτε
την τέχνη για να υπηρετεί τα συμφέροντα του λαού. Ασφαλώς, δεν πρόκειται εδώ
για διοικητικά μέτρα. Κύρια μέθοδος επίδρασηΓ στηγ καλλιτεχνική δημιουργία θα
πρέπει να είναι η μαρξιστικολενινιστική κριτική, μια κριτική δραστήρια,
καλόπιστη, προσεχτική και συνάμα ασυμβίβαστη με τα έργα που υποστηρίζουν
ξένες ιδέες και είναι αδύνατα από επαγγελματική άποψη.
        Ολοι μας βλέπουμε πως στο βαθμό που ανεβαινει το πολιτιστικό επίπεδο
του λαού δυναμώνει η επίδραση της τέχνης στη συνείδηση των ανθρώπων. Στον
ίδιο βαθμό μεγαλώνουν και οι δυνατότητες της τέχνης για μια δραστήρια
παρέμβαση στη ζωή της κοινωνίας. Αυτό σημαίνει ότι αυξάνουν πάρα πολύ οι
ευθύνες των λειτουργών της τέχνης προκειμένου να θέσουν το ισχυρό όπλο, που
κρατούν στα χέρια τους, στην υπηρεσία της υπόθεσης του λαού και του
κομμουνισμού.
        Σύντροφοι! Η πείρα της παγκόσμιας εξέλιξης στο τελευταίο τέταρτο του
αιώνα υπαγορεύει την ανάγκη να τροποποιηθούν πολλά σημεία του Προγράμματος
που αφορούν τα διεθνή προβλήματα.
        Ο συσχετισμός των δυνάμεων στο διεθνή στίβο έχει αλλάξει ουσιαστικά.
Σημειώνεται μια χωρίς προηγούμενο όξυνση της πάλης ανάμεσα στα δυο παγκόσμια
κοινωνικά συστήματα. Θα ήταν καταστροφική για την ανθρωπότητα μια προσπάθεια
να επιλυθεί η ιστορική διαμάχη ανάμεσα στα δυο συστήματα με πολεμική
σύγκρουση. Ο χαρακτήρας της παραπέρα ανάπτυξης των μεταξύ τους σχέσεων,
δηλαδή στην ουσία, το ζήτημα της διαφύλαξης της ειρήνης πάνω στη Γη είναι
σήμερα και στο άμεσο μέλλον το κεντρικό σημείο της εξωτερικής πολιτικής του
κόμματός μας.
        Και όχι μόνο του κόμματός μας. Η απειλή του πυρηνικού πολέμου, που
πλανάται πάνω στον κόσμο, μας αναγκάζει να επανεκτιμήσουμε το βαθύτερο νόημα
της δράσης ολόκληρου του κομμουνιστικού κινήματος. Οι κομμουνιστές
αγωνίστηκαν πάντα ενάντια στην καταπίεση και εκμετάλλευση ανθρώπου από
άνθρωπο, ενώ σήμερα μάχονται και για τη σωτηρία του ανθρώπινου πολιτισμού,
για το δικαίωμα του ανθρώπου στη ζωή. Κι αυτό είναι αδύνατο να μη βρει την
αντανάκλασή του και στο Πρόγραμμα.
        Τεράστιας σημασίας παράγοντας τηΓ προσπάθειας για τη δια-

  σφάλιση της σταθερής ειρήνης πάνω στη Γη είναι στην εποχή μας οι χώρες του
σοσιαλισμού και η πολιτική τους. Η στερέωση τηί συνεργασίας και συσπείρωσης
των χωρών αυτών είναι, θα έλεγα, η κυριότερη κατεύθυνση της διεθνούς
δραστηριότητας του ΚΚΣΕ και του σοβιετικού κράτους.
        Το Πρόγραμμα του ΚΚΣΕ αναφέρεται στις σχέσεις νέου τύπου που έχαυν
αναπτυχθεί ανάμεσα στις σοσιαλιστικές χώρες. Οι δυο τελευταίες δεκαετίες,
ωστόσο, πλούτισαν τις αντιλήψεις μας για τον κόσμο του σοσιαλισμού και
έδειξαν πιο παραστατικά πόσο ποικίλος και σύνθετος είναι. Ανάμεσα στις
σοσιαλιστικές χώρες υπάρχουν μεγάλες διαφορές σ' ό,τι αφορά την οικονομία και
τθν πολιτισμό τους, τους τρόπους και τις μεθόδους επίλυσης των προβλημάτων
της σοσιαλιστικήι- ανάπτυξης Αυτό είναι πολύ φυσικό, αν και κάποτε πιστεύαμε
ότι θα υπήρχε μεγαλύτερη ομοιομορφία.
        Η ιστορία του παγκόσμιου σοσιαλισμού επιβεβαιώνει ότι το σοσιαλιστικό
αύστημα δημιουργεί όλες τις δυνατότητες για τη σταθερή πρόοδο της κοινωνίας
και των αρμονικών σχέσεων ανάμεσα στις χώρες. Βλέπουμε πολλά παραδείγματα για
το πως υλοποιούνται αυτές οι δυνατότητες στη βάση των αρχών του σοσιαλιστικού
διεθνισμού, οι οποίεί περιλαβαίνουν τόσο τον απόλυτο σεβασμό των κυριαρχικών
δικαιωμάτων τηιή κάθε χώρας, όσο και την αμοιβαία συντροφική υποστήριξη και
την αλληλοβοήθεια. Αλλά, όπως δείχνει η πείρα, όλα αυτά δεν έρχονται από μόνα
τους. Χρειάζεται μια σωστή πολιτική γραμμή για να υλοποιηθούν στη ζωή αυτές
οι δυνατότητες. Στην πολιτική πληρώνει κανείς για τα λάθη του. Οταν
εξασθενίζει ο ηγετικός ρόλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, δημιουργείται ο
κίνδυνος της ολίσθησης στον αστικο-ρεφορμιστικό δρόμο ανάπτυξης. Αν ένα κόμμα
χάσει την επαφή του με το λαό, στο κενό που δημιουργείται εμφανίζονται
αυτοαποκαλούμενοι διεκδικητές του ρόλου εκείνων που εκφράζουν τα συμφέροντα
του εργαζόμενου λαού. Αν δεν αποκρούονται οι εθνικιστικές διαθέσεις, τότε
δημιουργούνται διακρατικέιή διενέξεις, για τις οποίες θα φαινόταν ότι δεν
υπάρχει καν η βάση στο σοσιαλιστικό κόσμο.
        Είναι, φυσικά, ιδιαίτερα σημαντικό οι διαφορές που υπάρχουν να μην
επηρεάζουν την ανάπτυξη της συνεργασίας. Είναι ιερό καθήκον των κομμουνιστών,
των κυβερνητικών Κομμουνιστικών Κομμάτων να το διασφαλίσουν αυτό. Αλλωστε,
αυτά που μπορεί να μα( χωρίζουν είναι ασύγκριτα μικρότερα από εκείνα που μας
ενώνουν σαν οικοδόμους μιας νέας κοινωνίας.
        Είμαστε υπέρ της φιλίας με όλες τις σοσιαλιστικές χώρες. Οσο


   για τους στενότερους φίλους και συμμάχους μας - τις χώρες της
σοσιαλιστικής κοινότητας - έχουμε μια κοινή άποψη: η ζωή απαιτεί όχι απλά μια
επέκταση της συνεργασίας, αλλά και άνοδο της ποιότητας και της
αποτελεσματικότητάς της.
          Αυτό σημαίνει, πρώτ' απ' όλα, παραπέρα τελειοποίηση της πολιτικής
σύμπραξης, της οποίας κύριο όργανο είναι το Σύμφωνο της Βαρσοβίας.
Οραματιζόμαστε μια ολοένα πιο στενή συνεργασία σ' αυτό τον τομέα. Φυσικά, θα
εξακολουθήσει να αναπτύσσεται παίρνοντας υπόψη τις ιδιομορφίες της κατάστασης,
 καθώς και τα ιδιαίτερα συμφέροντα των ξεχωριστών κρατών. Ταυτόχρονα, μια από
κοινού καθορισμένη πορεία θα είναι ολοένα ισχυρότερο κράμα απόψεων και θέσεων
των αδελφών χωρών.
         Κατά δεύτερο λόγο, καταβάλλουμε προσπάθειες για ένα ποιοτικά νέο
επίπεδο οικονομικής ολοκλήρωσης. Χωρίς αυτό είναι αδύνατο να φανταστεί κανείς
σήμερα τη ζωή των χωρών της σοσιαλιστικής κοινότητας. Προοπτικά μάλιστα η
ολοκλήρωση θα γίνει ακόμα βαθύτερη, πιο περιεχτική και αποτελεσματική,
εξασφαλίζοντας τη στερέωση της εθνικής οικονομίας των μελών-χωρών. Προς αυτή
την κατεύθυνση στρέφονται οι συντονισμένες προσπάθειές μας.
         Τέλος, στον τομέα της πνευματικής ζωής, έχουμε σαν στόχο την
παραπέρα ιδεολογική προσέγγιση των αδελφών λαών, τη στερέωση του αισθήματος
της ενότητας, της κοινότητας ιστορικών πεπρωμένων, την επέκταση των
ανταλλαγών πολιτιστικών αξιών.
         Εξυπακούεται πως όλα αυτά είναι διαδικασίες μακρόχρονου χαρακτήρα.
Οι διαδικασίες αυτές συντελούνται σήμερα κιόλας, αλλά θα ενταθούν πολύ
περισσότερο αύριο, τις προσεχεί(ή δεκαετίες. Είμαστε βέβαιοι πως όσο πιο
υψηλό και πιο κοντινό θα είναι το επίπεδο τηιή κοινωνικής εξέλιξης των χωρών
του σοσιαλισμού, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η αλληλοκατανόησή τους,τόσο πιο
οργανική, πλούσια και βαθιά θα γίνει η συνεργασία τους.
        Αναμφίβολα, ένα από τα σημαντικά καθήκοντα του κόμματος σε διεθνές
επίπεδο είναι η αντικειμενική ανάλυση της ουσίας των διαφορών, όταν
προκύπτουν για κάποιο ζήτημα, ανάμεσα στις ξεχωριστές σοσιαλιστικές χώρεΓ,
καθώς και ανάμεσα σε ορισμένα αδελφά 'πόμματα του παγκόσμιου κομμουνιστικού
κινήματος, και η προσπάθεια να βρεθούν τρόποι για το ξεπέρασμά τους, πάνω σε
μαρξιστικολενινιστική βάση με τη στερέωση της συνοχής των κομμουνιστών. Το
Πρόγραμμα είναι αδύνατο να παρακάμψει αυτό το θέμα, αν θέλουμε να το
τοποθετήσουμε πάνω σε ρεαλιστική βάση.
        Ενα από τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα του σημερινού

    κόσμου, που θα πρέπει να βρεί την αντανάκλασή του στη νέα έκδοση του
Προγράμματος, είναι ο αυξανόμενος ρόλος των χωρών της Ασίας, της Αφρικής και
της Λατινικής Αμερικής, που απελευθερώθηκαν από την αποικιακή ή μισοαποικιακή
εξάρτηση. Οι διαδικασίες που συντελούνται στις χώρες αυτές είναι περίπλοκες
και ανόμοιες κι έχει σημασία να κατανοηθούν σωστά.
         Σε ορισμένες από τις χώρες αυτές επικράτησε το καπιταλιστικό σύστημα.
 Ωστόσο και στα δικά τους αντικειμενικά συμφέροντα αντιβαίνει η επιθετική
πολιτική κυριαρχίας και υπαγόρευσης, που εφαρμόζουν τα ιμπεριαλιστικά κράτη.
Αυτές οι χώρες που προσπαθούν να ξεπεράσουν την οικονομική τους καθυστέρηση,
έχουν ανάγκη από μια ισότιμη διεθνή συνεργασία κι από σταθερή ειρήνη. Πολλές
απ' αυτες θεωρούν τις σχέσεις τους με τις σοσιαλιστικές χώρες σαν μέσο
στερεωσης της ανεξαρτησίας τους. Φυσικά, εμείς θα εξακολουθήσουμε και στο
εξής να εφαρμόζουμε πολιτική αμοιβαία επωφελούς συνεργασίας μ' αυτά τα κράτη,
με απόλυτο σεβασμό της κυριαρχίας τους και μη ανάμιξη στα εσωτερικά τους.
         Οι πιο κοντινές σ' εμάς χώρες, που ανήκαν άλλοτε στον αποικιακό
κόσμο, διάλεξαν τον σοσιαλιστικό προσανατολισμό. Μ' αυτές τις χώρες μας
ενώνουν όχι μόνο οι κοινοί αντιιμπεριαλιστικοί, φιλειρηνικοί σκοποί της
εξωτερικής πολιτικής, αλλά και τα κοινά ιδανικά της κοινωνικής δικαιοσύνης
και προόδου. Εμείς βλέπουμε, βέβαια, και την περιπλοκότητα της κατάστασής
τους και τιιή δυσκολίες της επαναστατικής τους ανάπτυξης. Γιατί άλλο είναι να
διακηρύπεις το σοσιαλισμό σαν σκοπό κι άλλο να τον οικοδομείς. Αυτό
προϋποθέτει ένα ορισμένο επίπεδο παραγωγικών δυνάμεων, πολιτισμού και
κοινωνικής συνείδησης. Οι σοσιαλιστικές χώρες είναι αλληλέγγυε(ή μ' αυτά τα
προοδευτικά κράτη, τους παρέχουν βοήθεια στον πολιτικό και πολιτιστικό τομέα,
συντελούν στην ενίσχυση της αμυνάς τους. Οι σοσιαλιστικές χώρες βοηθούν στο
μέτρο των δυνατοτήτων τους και την οικονομική τους ανάπτυξη. Αλλά βασικά αυτό,
 όπως και ιΙ όλη κοινωνική πρόοδος των χωρών αυτών δεν μπορεί, ασφαλώς, να
είναι παρά καρπός της δουλιάς των λαών τους και της ορθής πολιτικής της
ηγεσίας τους.
        Οσο για τον κόσμο του καπιταλισμού, βλέπουμε ένα ουσιαστικό βάθεμα
της γενικής κρίσης αυτού του κοινωνικού συστήματος. Οι μέθοδοι που βοήθησαν
τον καπιταλισμό να διατηρήσει μια σχετική
  σταθερότητα στην ανάπτυξή του στη μεταπολεμική περίοδο, γίνονται
  ολοένα λιγότερο αποτελεσματικές. Γίνεται ολρένα πιο φανερό πως ο
  ιμπεριαλισμός δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα με τις κοινωνικές

   συνέπειες της πρωτοφανούς για το βάθος και τις διαστάσεις της
επιστημονικοτεχνικής επανάστασης, η οποία καταδικάζει εκατομμύρια
εργαζόμενους στην ανεργία και την εξαθλίωση.
         Ο ιμπεριαλισμός μπλέχτηκε σε εσωτερικούς και εξωτερικούς
ανταγωνισμούς, σε τρανταγμούς και συγκρούσεις. Αυτό το φαινόμενο είναι βαθύ,
αλλά εκδηλώνεται διαφορετικά στην πολιτική των καπιταλιστικών χωρών.
         Από τη μια μεριά, όπως ήδη αναφέρθηκε, η επιθετικότητα των ακραίων
αντιδραστικών δυνάμεων, με επικεφαλής τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό, έχει
αυξηθεί πολύ. Γίνονται απόπειρες να αναχαιτιστεί η εξέλιξη με κάθε θυσία.
Βέβαια, μια τέτια πολιτική δεν φέρνει καμιά επιτυχία στους ιμπεριαλιστές,
ωστόσο, με τον τυχοδιωκτικό της χαρακτήρα η πολιτική αυτή είναι πάρα πολύ
επικίνδυνη για την ανθρωπότητα. Γι' αυτό και συναντάει τη σθεναρή εναντίωση
των λαών, η οποία θα δυναμώσει, οπωσδήποτε, ακόμα περισσότερο.
         Ωστόσο, στο σημερινό καπιταλιστικό κόσμο υπάρχουν και άλλες τάσεις
και άλλοι πολιτικοί που παίρνουν πιο ρεαλιστικά υπόψη τους τη διεθνή
κατάσταση. Συνειδητοποιούν ότι οι διαδικασίες που έχουν σημειωθεί στον κόσμο
είναι σήμερα ανεπίστρεπτες, συνειδητοποιούν την αναγκαιότητα και την αμοιβαία
ωφέλεια από τη μακρόχρονη ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ κρατών με διαφορετικά
κοινωνικά συστήματα. Εμείς, από την πλευρά μας, διακηρύξαμε επανειλημμένα και
επαναλαμβάνουμε και τώρα ότι είμαστε έτοιμοι γι' αυτό. Είμαστε βέβαιοι πως
αυτό ανταποκρίνεται στα συμφέροντα των λαών κι από τις δυο πλευρές του
κοινωνικού οδοφράγματος που χωρίζει τον κόσμο. Και αυτό γιατί υπάρχουν πολλά
βασικά προβλήματα, που αφορούν όλες τις χώρες του κόσμου και η σημασία των
οποίων αυξάνει συνεχώς. Για παράδειγμα, η προστασία της φύσης του πλανήτη μας,
 η αξιοποίηση των νέων πηγών ενέργειαιή η κατάκτηση του Διαστήματος, η
εκμετάλλευση των πόρων του παγκόσμιου ωκεανού.
        Οι κομμουνιστές είναι βέβαιοι ότι το μέλλον ανήκει στο σοσιαλισμό.
Αυτή είναι η πορεία της ιστορίας. Αυτό όμως δεν σημαίνει καθόλου ότι
πρόκειται να προσφύγουμε στην "εξαγωγή της επανάστασης", στην ανάμιξη στιΓ
υποθέσεις άλλων χωρών. Η "εξαγωγή της επανάστασης" είναι γενικά αδύνατη. Ο
σοσιαλισμός αναπτύσσεται μόνο στη βάση των αντικειμενικών αναγκών της
κοινωνικής εξέλιξης της κάθε δοσμένης χώρας. Πιστεύουμε ακράδαντα ότι ο
σοσιαλισμός θα αποδείξει τελικά τα πλεονεκτήματά του ακριβώς στις συνθήκες
της ειρηνικής άμιλλας με τον καπιταλισμό. Και με κανένα τρόπο δεν

    υποστηρίζουμε την άμιλλα στο στρατιωτικό τομέα, τον οποίο μαΓ επιβάλλει ο
ιμπεριαλισμός.
          Η ειρηνική συνύπαρξη ευνοείται αντικειμενικά από τη
στρατιωτικοστρατηγική ισορροπία ανάμεσα στο σοσιαλισμό και στον καπιταλισμό.
Η επίτευξη αυτής της ισορροπίας είναι ένα από τα σπουδαιότερα αποτελέσματα
των τελευταίων δεκαετιών. Η ισορροπία αυτή απαίτησε από το λαό μας και τους
λαούς των άλλων χωρών της σοσιαλιστικής κοινότητας αρκετές προσπάθειες και
πολλά μέσα. Γι' αυτό δεν θα επιτρέψουμε να τη διαταράξει κανείς. Εμείς θα
εξακολουθήσουμε να κάνουμε και στο μέλλον ό,τι είναι απαραίτητο για την
κατοχύρωση τηιή ασφάλειας της χώραΓ μας, των φίλων και συμμάχων μας,
δυναμώνοντας τη στρατιωτική ισχύ των Σοβιετικών Ενόπλων Δυνάμεων, που είναι ο
μεγαλύτερος ανασταλτικός παράγοντας για τις επιθετικέιή επιδιώξειί της
ιμπεριαλιστικής αντίδρασης. Αν όμως μειωνόταν το επίπεδο των εξοπλισμών και
των στρατιωτικών δαπανών κι από τις δυο μεριές, και άρχιζε ο αφοπλισμός, όπως
επιδιώκουμε εμείς, θα προέκυπτε μεγάλο καλό για όλες τιιή χώρες και όλους
τους λαούς. Στόχος μαί δεν είναι μόνο η αποτροπή των πολέμων. Προσπαθούμε να
επιφέρουμε ριζικές βελτιώσεις στις διεθνείς σχέσεις και να εδραιώσουμε και να
αναπτύξουμε οτιδήποτε είναι καλό σ' αυτές τις σχέσεις. Εμείς θα προσπαθήσουμε
να επιβάλουμε το σεβασμό των κυριαρχικών δικαιωμάτων κρατών και λαών, καθώΓ
και την αυστηρή τήρηση των αρχών του διεθνούς δικαίου, που οι ιμπεριαλιστές
προσπαθούν ολοένα πιο συχνά να τα καταπατήσουν και να τα καταργήσουν.
         Κοντολογίς, στην εποχή μας ακριβώΓ ο σοσιαλισμός είναι ο πιο συνεπής
υπερασπιστής των υγιών στοιχείων στις διεθνείς σχέσεις, υπέρμαχος των
συμφερόντων της ύφεσης και τηΓ. ειρήνης, των συμφερόντων κάθε λαού και
ολόκληρης της ανθρωπότητας. Οπως είναι φανερό, όλα αυτά πρέπει να διατυπωθούν
σαφώς στη νέα έκδοση του Προγράμματος του ΚΚΣΕ.
        Σύφιροφοι! Η εκπλήρωση των τεράστιων καθηκόντων που στέκουν μπροστά
στη χώρα θα απαιτήσει την παραπέρα ενίσχυση του καθοδηγητικού ρόλου του
κόμματος. Γι' αυτό, το κόμμα θα πρέπει να τελειοποιεί συνεχώί τις μορφές και
μεθόδους δουλιάς του. Σχετικά μ' αυτό, στο Πρόγραμμα του ΚΚΣΕ υπάρχουν μια
σειρά θέσεις που
  επιβάλλεται να εφαρμοστούν στη ζωή. Προκύπτουν και καινούργια
  προβλήματα.
        Είναι πολύ σημαντικό, για παράδειγμα, να εξασφαλίσουμε σταιν
 πράξη το σωστό διαχωρισμό των λειτουργιών του κόμματος και του

   κράτους. Εχει τονιστεί επανειλημμένα ότι τα κομματικά όργανα δεν θα πρέπει
να υποκαθιστούν τα κρατικά, δεν είναι όμως πάντα δυνατό να το αποφύγουμε αυτό.
 Σαν αποτέλεσμα, αυτό μειώνει συχνά την ευθύνη των επικεφαλής των κρατικών
οργάνων, τους κάνει να προσπαθούν να τη μεταθέσουν στα κομματικά όργανα, ενώ
στα τελευταία αναπτύσσονται, χωρίς να το θέλουν, στοιχεία υπαλληλίστικης
νοοτροπίας στη δουλιά.
         Μεγάλο απόθεμα του κόμματος είναι η παραπέρα ανάπτυξη της
εσωκομματικής δημοκρατίας, το ανέβασμα της δημιουργικήΓ δράσης, της
πρωτοβουλίας και της ευθύνης των κομμουνιστών. Οσο πιο τολμηρά και
συγκεκριμένα θα ενεργούν οι κομμουνιστές, συζητώντας τα ζωτικά προβλήματα της
ζωής του κόμματοιή και τηΓ χώρας, όσο πιο ενεργά θα συμμετέχουν στην
εκπλήρωση των αποφάσεων που έχουν παρθεί, τόσο πιο επιτυχημένα θα εκπληρώνει
το κόμμα μας την ιστορική του αποστολή.
        Η νέα έκδοση του Προγράμματος του κόμματος καλείται να μας βοηθήσει
ολουιή γα συγκεντρώσουμε τιιή προσπάθειές μας στην εκπλήρωση των βασικών
καθηκόντων που στέκουν μπροστά στο κόμμα και στο λαό. Αν τα εκπληρώσουμε καλά,
 Θα έχουμε κάνει ένα ακόμα μεγάλο βήμα στην κατεύθυνση της ανάπτυξης τηή
χώρας και της βελτίωσης της ζωής του λαού. Και τότε, το σοσιαλιστικό μας
σύστημα θα δείξει σ' ολόκληρο τον κόσμο ακόμα πιο πειστικά τα πλεονεκτήματα
και την ελκτική του δύναμη.
        Σημαντικό δεν είναι μόνο να χαράξει(ή σαφείΓ, μελετημένους
προσανατολισμούς για το μέλλον, αλλά και να τους φέρεις ως τη συνείδηση των
εκατομμυρίων κομμουνιστών και εξωκομματικών, για να ενταχθούν ενεργά στη
μελλοντική δουλιά. Αυτό είναι άλλωστε ένα από τα βασικά καθήκοντα των
αγωνιστών του ιδεολογικού μετώπου. Η ιδεολογική, διαπαιδαγωγητική δουλιά
είναι πρώτα απ' όλα ζήτημα σύνδεσης του κόμματος με τις λα(κές μάζες. Σ' αυτό
ακριβώΓ έγκειται η σημασία της. Κι είμαι βέβαιος ότι η τωρινή Ολομέλεια θα
δόσει σημαντική βοήθεια στο κόμμα σ' όλες τις δραστηριότητές του.

                   ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗΝ Θη ΣΥΝΟΔΟ
            ΤΟΥ ΑΝΩΤΑΤΟΥ ΣΟΒΙΕΤ ΤΗΣ ΕΣΣΔ ΤΗΣ Ι Οης ηΕΡΙΟΔΟΥ
      ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΚΛΟΓΗ ΤΟΥ Γ. Β. ΑΝΤΡΟΠΟΦ
 ΣΤΟ ΑΞΙΩΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΕΙΟΥ ΤΟΥ ΑΝΩΤΑΤΟΥ ΣΟΘΙΕΤ ΤΗΣ ΕΣΣΔ

     Ιβ του Ιούνη 1983

        Αξιότιμοι σύντροφοι βουλευτές!
        Επιτρέψτε μου να σας εκφράσω απ' όλη την καρδιά μου τη θερμή
ευγνωμοσύνη για τη μεγάλη εμπιστοσύνη που μου δείξατε, εκλέγοντάς με Πρόεδρο
του Προεδρείου του Ανωτάτου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ.
        Την εμπιστοσύνη σας τη θεωρώ σαν εμπιστοσύνη στο λενινιστικό
Κομμουνιστικό Κόμμα μας, μέλος του οποίου είμαι πάνω από 40 χρόνια και στα
ιδανικά του οποίου είμαι αφοσιωμένος.
        Επιτρέψτε μου να σας διαβεβαιώσω ότι από τη θέση του Προέδρου του
Προεδρείου του Ανωτάτου Σοβιέτ τη(ή ΕΣΣΔ, θα δόσω όλεΓ μου τις δυνάμειιή όλες
τις γνώσεις μου και όλη την εμπειρία μου για να δικαιώσω με τιμή τη μεγάλη
εμπιστοσύνη σαΓ.

       ΔΗΛΩΣΗ

    Μόσχα, 28 του Σεπτέμβρη 1983

           Η σοβιετική ηγεσία θεωρεί απαραίτητο να κάνει γνωστέιή στουή
Σοβιετικούς πολίτες, τους αλλουιή λαούς και όλουΓ εκείνουΓ που ευθύνονται για
τη χάραξη της πολιτικής των κρατών τιΓ εκτιμήσεις τηιή για την πολιτική που
ακολουθεί στις διεθνείς υποθέσει- η σημερινή κυβέρνηση των ΗΠΑ
          Συνοπτικά, πρόκειται για μια μιλιταριστική πολιτική, που εγκυμονεΙ
σοβαρούί κινδύνους για την ειρήνη. Η ουσία της έγκειται στο ότι, ενώ
παραγνωρίζει τα συμφέροντα των άλλων κρατών και λαών, προσΓιαθεΙ να
εξασφαλισει στιΓ ΕνωμένεΓ Πολιτείες της Αμερικής κυρίαρχες θέσεις στον κόσμο.
         Αυτούς ακριβώς τους σκοπούς εξυπηρετούν η πρωτοφανήΓ ενίσχυση του
στρατιωτικού δυναμικού των ΗΠΑ τα ευρείας κλίμακας προγρόμματα παραγωγήΓ
όπλων όλων των ειδών: πυρηνικών, χημικών, συμβατικών. Το ασυγκράτητο κυνηγητό
των εξοπλισμών σχεδιάζουν να το επεκτείνουν τώρα και στο διαοτημικό χώρο.
         Με κάθε είδους επινοημένα προσχήματα επεκτείνεται η αμερικάνικη
στρατιωτική παρουσία χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από το έδαφος των ΗΠΑ.
Δημιουργούνται προγεφυρώματα για όμεση επέμβαση, με τη βοήθεια ένοπληΓ βίας,
στι- υποθέσεις άλλων κρατών, για τη χρησιμοποίηση των αμερικάνικων όπλων
ενάντια σ' οποιαδήποτε χώρα απορρίπτει τις αξιώσεις της Ουάσιγκτον. Αυτό είχε
σαν αποτέλεσμα να επιδεινωθεί η ένταση σε όλες τις περιοχές του κόσμου:
Ευρώπη, Ασία, Αφρική, Μέση Ανατολή, Κεντρική Αμερική.
        Στην πραγμάτωση όλων αυτών των επικίνδυνων σχεδίων τηιή Ουάσιγκτον
παρασύρονται ολοένα περισσότερο και άλλες χώρεΓ του
  ΝΑΤΟ. Και σαν να μην έφτανε αυτό, καταβάλλονται προσπάθειεή για
  την αναβίωση του ιαπωνικού μιλιταρισμού και την πρόσδεσή του στη
  στρατιωτικοπολιτική μηχανή αυτού του ουνασπισμού. Κάνοντας όλα
  αυτά, προσπα ούν να αναγκάσουν τους ανθρώπουΓ γα λησμονήσουν
  τα διδάγματα του παρελθόντος.
        Οι λαοί κρινουν την πολιτική της μιας ή της άλλης κυβέρνησής
 κατά πρώτο λόγο από τις πράξεις της. Γι' αυτό, όταν ο πρόεδρος των
 ΗΠΑ δηλώνει με στόμφο από το βήμα του ΟΗΕ ότι ειναι προσηλωμέ-

    νος στην υπόθεση της ειρήνηιή της αυτοδιάθεσης και τηιή κυριαρχίας των
λαών, αυτές οι πομπώδεις τηλώσειί του δεν μπορούν να πείσουν κανέναν.
          Αν κάποιοιή είχε, ίσως, αυταπάτες σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα να
εξελιχθεί προί το καλύτερο η πολιτική της σημερινήΓ αμερικάνικης κυβέρνησηι,
τα γεγονότα των τελευταίων χρόνων τις διέλυσαν οριστικά Για να επιτύχει τους
κοσμοκρατορικούς σκοπούς της, η αμερικάνικη κυβέρνηση προχωρεί τόσο πολύ, που
δεν μπορεί κανείς να μην αναρωτηθεί: έχει, άραγε, γενικά η Ουάσιγκτον κάποιο
φρένο, ώστε να μην ξεπεράσει το όριο, μπροστά στο οποίο οφείλει να σταματήσει
κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος;
          Παράδειγμα ακραίου τυχοδιωκτισμού στην πολιτική αποτελεί και η
σκηνοθετημένη προβοκάτσια που οργάνωσαν οι ειδικές υπηρεσίε(ή των ΗΠΑ με τη
χρησιμοποίηση του νοτιοκορεάτικου αεροπλάνου. Η πραγματική όψη αυτήί της
ενέργειας έχει φωτιστεί από μας εμπεριστατωμένα και πειστικά. Η ενοχή των
οργανωτών τη ή -οσο κι αν προσπαθούν να ξεγλιστρήσουν κι οσεσδήποτε ψεύτικες
εκδοχές κι αν προβάλλουν-- έχει αποδειχθεί.
         Η σοβιετική ηγεσία εξέφρασε τη λύπη της για τα ανθρώπινα θύματα, τα
οποία υπήρξαν αποτέλεσμα αυτής της χωρίΓ προηγούμενο εγκληματικής δολιοφθοράΓ.
 Αυτά τα θύματα βαρύνουν τη συνείδηση εκείνων που θα ήθελαν να οικειοποιηθούν
το δικαίωμα να μη λογαριάζουν την κυριαρχια των κρατών και το απαραβίαστο των
συνόρων τους, εκείνων που σκάρωσαν και πραγματοποίησαν αυτή την προβοκάτσια,
που κυριολεκτικά την άλλη μέρα έσπευσαν να προωθήσουν για έγκριση στο
Κογκρέσο κολοσσιαία στρατιωτικά κονδύλια και τώρα τρίβουν τα χέρια τους από
ικανοποίηση.
         Κι έτσι, ο "ουμανισμός" των παραγόντων που πασχίζουν να επιρρίψουν
σε άλλους την ευθύνη για το χαμό των επιβατών του αεροπλάνου, μετατρέπεται σε
καινούρια βουνό από όπλα μαζικήή καταστροφής, από τους πυραύλους τύπου "ΜΧ"
ως τα κονταίηνερ με νευροπαραλυτικό αέριο.
        Στην προσπάθειά τους να στηρίξουν κάπως την επικίνδυνη, μισάνθρωπη
πολιτική τους, οι παράγοντες αυτοΙ σωριάζουν, παράλληλα, βουνά από
συκοφαντιες σε βάροΓ της Σοβιετικής Ενωσης, του
  σοσιαλισμού, σαν κοινωνικού συστήματοΓ. Και τον τόνο σε όλα αυτά
  τον δινει μόλιστα, ο ίδιος ο πρόεδρος των ΗΠΑ Θα πρέπει να το
  πούμε ανοιχτά: δεν ειναι καθόλου κολακευτικό για ηγέτες μιας χώρας
  σαν τις ΗΠΑ, όταν βάζουν σαν σκοπό τους να αμαυρώσουν το
  σοβιετικό λαό, να καταφεύγουν, ούτε λιγο ούτε πολύ, σε αγοραιες