Θεωρητικά ζητήματα για τις προϋποθέσεις της σοσιαλιστικής επανάστασης
Τρίτο μέρος
Η θεωρία για την υπεραξία, όπως θεμελιώθηκε στο έργο του Μαρξ «Το Κεφάλαιο», είναι η βάση της ανάλυσης και της κριτικής του καπιταλισμού: Το κεφάλαιο δεν είναι πράγμα, αλλά η ενσάρκωση της εκμεταλλευτικής σχέσης της μισθωτής εργασίας, το κεφάλαιο δεν εκφράζει απλά την έννοια της συσσώρευσης του πλούτου, αλλά πριν απ' όλα ταξική εκμετάλλευση, παραγωγή υπεραξίας. Η ουσία του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής δεν είναι απλώς η παραγωγή εμπορευμάτων, αλλά η παραγωγή υπεραξίας (ανισότιμη ανταλλαγή μεταξύ μισθωτής εργασίας - καπιταλιστική κατοχή μέσων παραγωγής).
Η οικονομική θεωρία του Μαρξ αποκαλύπτει τις βασικές αντιθέσεις και τάσεις εξέλιξης της καπιταλιστικής κοινωνίας που νομοτελειακά οδηγούν στην ανατροπή της.
Ως βασικό παράγοντα της ωρίμανσης των υλικών προϋποθέσεων για το πέρασμα από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό, κατώτερη βαθμίδα του κομμουνισμού, οι Μαρξ - Ενγκελς θεωρούσαν ένα ορισμένο επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού: Κοινωνικοποίηση της εργασίας, συγκέντρωση κεφαλαίων, ανάπτυξη και συγκέντρωση της εργατικής δύναμης.
Ηδη από το 1848, όταν ακόμη ο καπιταλισμός από ιστορικής άποψης ήταν νέο κοινωνικό σύστημα και η εργατική τάξη όντας αριθμητικά αδύνατη μόλις είχε αρχίσει να δρα στην Ιστορία ως «τάξη για τον εαυτό της», όταν ακόμη δεν είχαν ωριμάσει, αλλά συσσωρεύονταν οι υλικές προϋποθέσεις που θα έκαναν αναγκαίο ένα νέο κοινωνικοοικονομικό σχηματισμό, οι Μαρξ - Ενγκελς συνέλαβαν την τάση που γεννιόταν στους κόλπους του καπιταλισμού:
«Με την ανάπτυξη της βιομηχανίας, όμως, το προλεταριάτο δεν πληθαίνει μοναχά, αλλά και συσπειρώνεται σε μεγαλύτερες μάζες, η δύναμή του μεγαλώνει και τη δύναμή του αυτή τη νιώθει περισσότερο. Τα συμφέροντα, οι συνθήκες ζωής του προλεταριάτου εξισώνονται όσο πάει και περισσότερο από το γεγονός ότι η μηχανή σβήνει όλο και πιο πολύ τις διακρίσεις στη δουλειά και πιέζει, σχεδόν παντού, το μεροκάματο σ' ένα εξίσου χαμηλό επίπεδο. Ο αυξανόμενος συναγωνισμός των αστών ανάμεσά τους και οι εμπορικές κρίσεις που προκαλεί ο συναγωνισμός αυτός, κάναν το μισθό των εργατών όλο και πιο ασταθή. Η αδιάκοπη, όσο και πιο γρήγορη τελειοποίηση της μηχανής κάνει τη θέση τους όλο και πιο επισφαλή. Οι συγκρούσεις ανάμεσα στο μεμονωμένο εργάτη και στο μεμονωμένο αστό παίρνουν όλο και περισσότερο το χαρακτήρα σύγκρουσης ανάμεσα σε δυο τάξεις. Οι εργάτες αρχίζουν έτσι να συγκροτούν συνασπισμούς ενάντια στους αστούς. Συνασπίζονται για να υπερασπίσουν το μισθό της εργασίας τους. Ιδρύουν ακόμη και μόνιμες ενώσεις για να εξασφαλίσουν τα μέσα στην περίπτωση ενδεχόμενων ανταρσιών. Εδώ και εκεί η πάλη ξεσπάει με τη μορφή εξεγέρσεων. Από καιρό σε καιρό οι εργάτες νικούν, αλλά η νίκη τους είναι παροδική. Το πραγματικό αποτέλεσμα των αγώνων τους δεν είναι η άμεση επιτυχία, αλλά η συνένωση των εργατών που ολοένα επεκτείνεται. Η ενότητα αυτή προωθείται από τα αναπτυσσόμενα μέσα συγκοινωνίας που παράγονται από τη μεγάλη βιομηχανία και που συνδέουν μεταξύ τους τους εργάτες από διάφορα μέρη. Και φθάνει μονάχα να συνδεθούν μεταξύ τους για να συνενωθούν οι πολλοί τοπικοί αγώνες, που έχουν παντού τον ίδιο χαρακτήρα, σε μια εθνική πάλη, σε μια ταξική πάλη. Κάθε ταξικός αγώνας όμως είναι πολιτικός αγώνας. Και την ένωση που οι αστοί του μεσαίωνα με τους καρόδρομους του χρειάστηκαν αιώνες για να την πραγματοποιήσουν, οι σύγχρονοι προλετάριοι την πραγματοποιούν με τους σιδηροδρόμους μέσα σε λίγα χρόνια»8.
Βασικός δείκτης λοιπόν είναι η συγκέντρωση και επέκταση της μισθωτής εργασίας, μέσω της οποίας παράγεται και οξύνεται η βασική αντίθεση του καπιταλισμού, δηλαδή η αντίθεση ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της εργασίας και την ατομική καπιταλιστική ιδιοποίηση των προϊόντων της.
Αυτό δε σημαίνει ότι η ανάπτυξη της μισθωτής εργασίας αποτυπώνεται μόνο με το ποσοστό που αυτή αντιπροσωπεύει στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό. Αν δεν πλειοψηφεί ποσοστιαία η μισθωτή εργασία, δε σημαίνει ότι δεν έχει ήδη κυριαρχήσει ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, ότι δεν έχει ωριμάσει σε μονοπωλιακό καπιταλισμό. Αυτό μπορεί να συμβεί διατηρώντας και αναπαράγοντας βαθύτατη ανισομετρία, ενσωματώνοντας επί μακρόν και σε ορισμένες περιπτώσεις σε μεγάλη έκταση επιβιώσεις προκαπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής. Το φαινόμενο αυτό δεν υπήρχε μόνο πριν το 1917 στη Ρωσία, αλλά και στη σημερινή Ινδία.
Ολη η πορεία ανάπτυξης του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής αποτελεί ουσιαστικά διαδικασία της υλικής προετοιμασίας για το πέρασμα στην άμεσα κοινωνική παραγωγή, δηλαδή για το πέρασμα στον κομμουνιστικό τρόπο παραγωγής.
Δεν είναι τυχαία χρονικά η στιγμή που αρχίζει να διαμορφώνεται το επαναστατικό εργατικό κίνημα, με ορόσημο τη συγγραφή του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου» από τους Μαρξ - Ενγκελς, το 1848. Είναι η εποχή των αστικών επαναστάσεων στην ευρωπαϊκή ήπειρο, που οδηγούν οριστικά στην πολιτική κυριαρχία της αστικής τάξης, η οποία στη συνέχεια διευρύνει την οικονομική της κυριαρχία και μαζί με αυτή τις αντιφάσεις της και το δικό της νεκροθάφτη, την εργατική τάξη.
«Η κοινωνία δεν μπορεί πια να ζήσει κάτω από την κυριαρχία της αστικής τάξης, δηλαδή η ύπαρξη της αστικής τάξης δε συμβιβάζεται άλλο με την κοινωνία. Ο ουσιαστικός όρος για την ύπαρξη και κυριαρχία της αστικής τάξης είναι η συσσώρευση του πλούτου στα χέρια ιδιωτών, ο σχηματισμός και η αύξηση του κεφαλαίου. Η προϋπόθεση του κεφαλαίου είναι η μισθωτή εργασία. Η μισθωτή εργασία στηρίζεται αποκλειστικά στο συναγωνισμό ανάμεσα στους ίδιους τους εργάτες. Η πρόοδος της βιομηχανίας, που η αστική τάξη είναι ο άβουλος και παθητικός φορέας, βάζει στη θέση της απομόνωσης των εργατών μέσα από το συναγωνισμό την επαναστατική τους συνένωση μέσα από την οργάνωση. Ετσι με την ανάπτυξη της μεγάλης βιομηχανίας αφαιρείται κάτω από τα πόδια της αστικής τάξης το ίδιο το έδαφος που πάνω στη βάση του παράγει και ιδιοποιείται τα προϊόντα. Πριν απ' όλα η αστική τάξη παράγει τους ίδιους τους νεκροθάφτες της. Η πτώση της και η νίκη του προλεταριάτου είναι το ίδιο αναπόφευκτα»9.
Η διαδικασία ανάπτυξης του καπιταλισμού, της συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου, οδηγεί αντικειμενικά στην ανάπτυξη της εργατικής τάξης, στην όξυνση της βασικής αντίθεσης κεφαλαίου και μισθωτής εργασίας, στην ανάπτυξη της ταξικής πάλης και στη διαμόρφωση του νέου επαναστατικού υποκειμένου, δηλαδή της εργατικής τάξης και της πρωτοπορίας της.
Βλέπουμε, σε αντίθεση με την αστική επανάσταση του 1789, ότι στις επαναστάσεις του 1848 η εργατική τάξη έστω και ανώριμα θέτει τις δικές της διεκδικήσεις και στόχους, πλέον «το φάντασμα του κομμουνισμού πλανάται πάνω από την Ευρώπη». Η αντανάκλαση των οικονομικών διαδικασιών στο επίπεδο της ταξικής πάλης και της ανάπτυξης της εργατικής τάξης από «τάξη καθεαυτό» σε «τάξη για τον εαυτό της» δε γίνεται ευθύγραμμα και αυτόματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Μ. Βρετανία, η πλέον αναπτυγμένη καπιταλιστική κοινωνία του 19ου αιώνα, όπου καθυστερεί η εμφάνιση εργατικού κόμματος και στη συνέχεια με αδύνατη παρουσία επαναστατικού σοσιαλιστικού ρεύματος σε αυτό.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
(Το κείμενο είναι επεξεργασία της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ)
Σημειώσεις:
8. Κ. Μαρξ - Φρ. Ενγκελς: «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 36-37.
9. Κ. Μαρξ - Φρ. Ενγκελς: «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 40.
Ενδιαφέροντα παραπλανητικά
 |
2. Το γεγονός ότι παίρνουμε στα σοβαρά τη ζωή δε σημαίνει ότι παίρνουμε στα σοβαρά όποιον παραμυθιάζεται πως μπορεί να είναι αντίπαλός μας. Κι αν καμιά φορά αυτό συμβαίνει, γίνεται, από κεκτημένη ταχύτητα - ξέρετε, όπως η παλάμη όταν έρθει σ' επαφή μ' ένα κουνούπι.
3. Ολον αυτόν τον καιρό ζήσαμε μια πρωτοφανή έξαρση αντικομμουνισμού. Λίγο ακόμα και θ' άνοιγαν τις εκκλησίες, τις μεταμεσονύχτιες ώρες, για αντι-ΚΚΕ αγρυπνίες και όρθρους.
4. Ο πόλεμος που συντελείται μέσα στην καθημερινότητα δεν μπορεί να γίνει από το τελευταίο επίτευγμα της κυρίαρχης ιδεολογίας, τον άνθρωπο των ποσοστών, που οι αριθμοί τον ανεβάζουν και τον κατεβάζουν κατά βούληση. Γίνεται μόνο από αυτόν που γνωρίζει πως δεν έχει να χάσει τίποτα. Αυτός κάνει την έκπληξη σε μια μάχη που τη διαφημίζουν μάταιη, αυτός επαληθεύει τα λόγια του Liddell Hart: «Στον πόλεμο, αυτό που κυρίως δεν μπορεί να υπολογίσει κανείς είναι η ανθρώπινη θέληση». Κι αυτό γιατί η μάχη που δίνει ο καθένας μέσα στην καθημερινότητα έρχεται σε αντίθεση με τον λεγόμενο «καθωσπρέπει» πόλεμο που διεξάγει ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός, ο οποίος, παρότι πλασάρεται ανίκητος, έχει υποστεί πανωλεθρίες. Ας θυμηθούμε μία απ' αυτές μέσα από το ημερολόγιο του Herr, στο βιβλίο του Χάνσον «Ο δυτικός τρόπος πολέμου» (μετ. Μ. Μπλέτας, εκδόσεις «Τουρίκη»): «Οταν η φρικιαστική μάχη του Ντακ Το τελείωσε στην κορυφή του Λόφου 875, ανακοινώσαμε ότι 40.000 από αυτούς είχαν σκοτωθεί. Αυτό που είχε συμβεί ήταν σκέτη σφαγή, οι απώλειές μας ήταν σοβαρές, αλλά ήταν ξεκάθαρο ότι είχαμε μπροστά μας άλλη μια αμερικανική νίκη. Οταν όμως φτάσαμε στην κορυφή του λόφου, ο αριθμός των Βορειοβιετναμέζων που βρέθηκαν ήταν τέσσερις. Επαναλαμβάνω: τέσσερις. Φυσικά πολύ περισσότεροι είχαν πεθάνει, εκατοντάδες είχαν πεθάνει, αλλά τα πτώματα που κλοτσήθηκαν, μετρήθηκαν και φωτογραφήθηκαν δεν ήταν παρά τέσσερα. Πού, συνταγματάρχα; Και πώς και γιατί; Ανατριχιαστικό. Ολα εκεί πάνω ήταν απόκοσμα, στοιχειωμένα, και έτσι θα ήταν, ακόμη κι αν δεν υπήρχε πόλεμος. Βρισκόμασταν σ' ένα μέρος όπου δεν ανήκαμε, όπου το καθετί δεν ήταν παρά φευγαλέες ματιές για τις οποίες έπρεπε να πληρώσεις, ένα μέρος όπου δεν παίζουν με τα μυστήρια, αλλά σε σκοτώνουν αυτοστιγμεί μόλις περάσεις τη διαχωριστική γραμμή».
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ: Σε όσους κάνουν άνθη κόκκινα το αίμα της καρδιάς μας, εύχομαι καλό καλοκαίρι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου