ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Η αύξηση της καπιταλιστικής συσσώρευσης, η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου, αναπαράγουν σε διευρυμένη κλίμακα την εργατική δύναμη και αντικειμενικά οδηγούν στη συγκέντρωση της εργατικής τάξης σε καθοριστικούς τομείς και κλάδους της οικονομίας.
Η διαδικασία αυτή προωθήθηκε έντονα στην χώρα μας με τη διαμόρφωση και ανάπτυξη του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού τις τελευταίες δεκαετίες και τη διεύρυνση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής στις μεταφορές, στο εμπόριο, στο τραπεζικό σύστημα, στις επικοινωνίες, στην ενέργεια κλπ.
Για το πολιτικό κόμμα της εργατικής τάξης, το ΚΚΕ, έχει ιδιαίτερη σημασία η τάση συγκέντρωσης της εργατιάς για την οργάνωση και καθοδήγηση των αγώνων, για την ιδεολογική πάλη, για την πολιτική των συμμαχιών, για την ανάπτυξη της συνείδησης και του βαθμού της ταξικής οργάνωσής της. Οι κλασσικοί του μαρξισμού-λενινισμού τεκμηρίωσαν επιστημονικά και απέδειξαν ότι η διευρυμένη αναπαραγωγή αντικειμενικά αυξάνει την αριθμητική δύναμη της εργατικής τάξης, υπογράμμιζαν και το ρόλο της συγκέντρωσής της.
Ο Κ. Μαρξ στο «Κεφάλαιο» γράφει: «Η κεφαλαιοκρατική παραγωγή μαζί με τη διαρκώς αυξανόμενη υπεροχή του αστικού πληθυσμού, που τον συγκεντρώνει σε μεγάλα κέντρα... συσσωρεύει την κινητήρια δύναμη της κοινωνίας... Η διασπορά των εργατών της υπαίθρου πάνω σε μεγάλες επιφάνειες σπάει ταυτόχρονα τη δύναμη της αντίστασής τους, ενώ η συγκέντρωση των εργατών των πόλεων μεγαλώνει τη δύναμη αντίστασή τους»[1].
Ο Φ. Ενγκελς υπογράμμιζε την ξεχωριστή σημασία της συγκέντρωσης των εργατών στα μεγάλα πολεοδομικά κέντρα για την οργάνωση και τους ταξικούς αγώνες. «Οι μεγάλες πόλεις, έγραψε ο Φ. Ενγκελς, είναι οι εστίες του εργατικού κινήματος, εκεί οι εργάτες άρχισαν να σκέπτονται πάνω στην κατάστασή τους και να παλεύουν, εκεί εκδηλώθηκε αρχικά η αντίθεση ανάμεσα στο προλεταριάτο και την αστική τάξη, από αυτές προήλθαν οι εργατικές ενώσεις, το χαρτιστικό κίνημα και ο σοσιαλισμός... Χωρίς τις μεγάλες πόλεις και την ευνοϊκή τους επίδραση στην ανέλιξη της δημόσιας αντίληψης, οι εργάτες δε θα είχαν φτάσει εκεί που έφτασαν»[2].
Επίσης ο Β. Ι. Λένιν έδινε μεγάλη σημασία στο ρόλο του προλεταριάτου των πόλεων και της βιομηχανίας που, καθοδηγούμενο από το Κομμουνιστικό Κόμμα, μπορεί να λυτρωθεί το ίδιο και να απελευθερώσει και τις άλλες εργαζόμενες μάζες της πόλης και του χωριού από την καταπίεση του κεφαλαίου. Συγκεκριμένα έγραφε ότι με την ανάπτυξη του καπιταλισμού συντελείται «Η συγκέντρωση, η πυκνότητα του εργατικού προλεταριάτου, που ανεβάζει την συνειδητότητά του και το αίσθημα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και του δίνει την δυνατότητα να αντιπαλεύει με επιτυχία τις ληστρικές τάσεις του κεφαλαιοκρατικού καθεστώτος»[3].
Σε μια άλλη εργασία του, ο Β. Ι. Λένιν αναφέρεται πιο αναλυτικά στη σημασία της συγκέντρωσης της εργατικής τάξης: «Η δύναμη του προλεταριάτου σε οποιαδήποτε καπιταλιστική χώρα είναι ασύγκριτα μεγαλύτερη από ό,τι το ποσοστό του προλεταριάτου στο σύνολο του πληθυσμού. Αυτό συμβαίνει γιατί το προλεταριάτο κυριαρχεί οικονομικά στα κέντρα και στα νευραλγικά σημεία ολόκληρου του οικονομικού συστήματος του καπιταλισμού, και γιατί το προλεταριάτο, οικονομικά και πολιτικά, εκφράζει τα πραγματικά συμφέροντα της τεράστιας πλειοψηφίας των εργαζομένων στον καπιταλισμό.
Γι’ αυτό το προλεταριάτο, ακόμη και όταν αποτελεί τη μειοψηφία του πληθυσμού (ή όταν η συνειδητή και η πραγματικά επαναστατική πρωτοπορία του προλεταριάτου αποτελεί τη μειοψηφία του πληθυσμού) είναι ικανό και να ανατρέψει την αστική τάξη και να τραβήξει ύστερα με το μέρος του πολλούς συμμάχους μέσα από τις μάζες εκείνες των μισοπρολετάριων και των μικροαστών που ποτέ δεν θα ταχθούν προκαταβολικά υπέρ της κυριαρχίας του προλεταριάτου»[4].
Σήμερα η μαρξιστικο-λενινιστική θεωρία για την ανάπτυξη της εργατικής τάξης, για την ιστορική της αποστολή, δηλαδή την ανατροπή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας, βρίσκεται στο επίκεντρο της ιδεολογικής πάλης και είναι αντικείμενο σφοδρής επίθεσης και διαστρεβλώσεων από αστούς, ρεφορμιστές, σοσιαλδημοκράτες, αναθεωρητές, κοινωνιολόγους, οικονομολόγους και πολιτικούς.
Η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών και των επιτευγμάτων της επιστήμης στους νέους κλάδους της βιομηχανίας και των υπηρεσιών (ηλεκτρονικά συστήματα, βιοτεχνολογία, γενετική, χημεία, Internet, διάστημα, κλπ.), η αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης, προβάλλονται και ερμηνεύονται με αντιεπιστημονικό τρόπο. Ετσι, παρουσιάζουν τις αλλαγές και τις επιπτώσεις της επιστημονικοτεχνικής επανάστασης, που εκδηλώνεται στις εσωτερικές κλαδικές διαφοροποιήσεις στις γραμμές της εργατικής τάξης, για να απορρίψουν την ίδια την ύπαρξή της και τον πρωτοποριακό της ρόλο στην παραγωγή και στην κοινωνία. Ιδιαίτερα οι σοσιαλδημοκράτες, οι ρεφορμιστές και οι αναθεωρητές διαφόρων αποχρώσεων απορρίπτουν κυρίως τον πρωτοποριακό ρόλο της εργατικής τάξης. Με τη γρήγορη ανάπτυξη των υπηρεσιών θεωρούν ότι το βιομηχανικό προλεταριάτο όχι απλώς μειώνεται μα και εξαφανίζεται.
Οι αστικορεφορμιστικές αυτές θεωρίες και αντιλήψεις βρίσκονται καθημερινά στο προσκήνιο της ιδεολογικής αντιπαράθεσης και χρειάζεται ανειρήνευτος αγώνας και συστηματική προσπάθεια ώστε έγκαιρα να ξεσκεπάζονται και τεκμηριωμένα να αποδεικνύεται η ανεδαφικότητα και ο ταξικός τους σκοπός.
Ο Φ. Ενγκελς υπογραμμίζει το ρόλο του βιομηχανικού προλεταριάτου λόγω της θέσης του στην παραγωγή, τη συγκέντρωσή του στους χώρους της δουλειάς και στις πόλεις και τη δυνατότητα οργάνωσής του. «Οι πρώτοι προλετάριοι ανήκαν στην βιομηχανία και γεννήθηκαν άμεσα από αυτήν... στους προλετάριους της βιομηχανίας, θα ξαναβρούμε αυτή τη σειρά και θα δούμε πως οι εργάτες των εργοστασίων, αυτοί οι πρωτότοκοι γιοι της βιομηχανικής επανάστασης, υπήρξαν από την αρχή ως τις μέρες μας ο πυρήνας του εργατικού κινήματος και πως οι άλλοι συνενώθηκαν με το κίνημα στο μέτρο που το επάγγελμά τους παρασύρθηκε στη δίνη της βιομηχανίας»[5].
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε στοιχεία από τις εξελίξεις στην απασχόληση στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
ΠΙΝΑΚΑΣ 1
ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ΚΛΑΔΟΥΣ
ΣΤΙΣ 15 ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
| ΚΛΑΔΟΙ | ΕΠΙΧ/ΣΕΙΣ σε χιλ. | ΕΠΙΧ/ΣΕΙΣ σε % | ΑΠΑΣΧ/ΣΗ σε εκατ. | ΑΠΑΣΧ/ΣΗ σε % |
| ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ, ΕΝΕΡΓΕΙΑ | 2.043 | 11,3 | 33,24 | 29,7 |
| ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ | 2.408 | 13,3 | 10,14 | 9,1 |
| ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ, ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ | 930 | 5,2 | 8,16 | 7,3 |
| ΕΜΠΟΡΙΟ, ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ, ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ | 6.804 | 37,7 | 29,82 | 26,7 |
| ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ | 326 | 1,8 | 4,70 | 4,2 |
| ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡ/ΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ | 2.062 | 11,4 | 10,25 | 9,2 |
| ΑΛΛΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ | 3.407 | 19,3 | 15,46 | 13,8 |
| ΣΥΝΟΛΟ | 18.050 | 100,0 | 111,76 | 100,0 |
Πηγή : EUROSTAT, ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ 14 Μάρτη 2000
Από τον Πίνακα 1, προκύπτει ότι η βιομηχανία[6] και ενέργεια αποτελούσαν μόνο το 11,3% του αριθμού όλων των επιχειρήσεων της ΕΕ, και απασχολούσαν το 29,7% της συνολικής απασχόλησης των χωρών της ΕΕ. Οι τρεις πρώτοι κλάδοι της υλικής παραγωγής του Πίνακα 1 (βιομηχανία, ενέργεια, κατασκευές, μεταφορές και επικοινωνίες) απασχολούσαν το 46,1% όλων των κλάδων της ΕΕ.
Το εμπόριο, ξενοδοχεία, εστιατόρια, καφενεία ενώ αποτελούσαν το 37,7% του αριθμού όλων των επιχειρήσεων της ΕΕ, απασχολούσαν το 26,7%. Τα στοιχεία αυτά αποτελούν ατράνταχτο επιχείρημα ενάντια στις διάφορες θεωρίες περί αποβιομηχάνισης.
Η γέννηση, η ανάπτυξη και η ιστορική αποστολή της εργατικής τάξης δεν είναι επινόηση των ιδρυτών του επιστημονικού σοσιαλισμού, αλλά γέννημα και θρέμμα της ίδιας της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας. «Οταν οι σοσιαλιστές συγγραφείς, γράφουν οι Μαρξ και Ενγκελς, αποδίδουν αυτόν τον παγκόσμιο ιστορικό ρόλο στο προλεταριάτο, δεν το κάνουν γιατί θεωρούν τους προλετάριους θεούς, όπως καμώνεται και πιστεύει η αστική κριτική... Το προλεταριάτο μπορεί και πρέπει να λυτρώσει τον εαυτό του... γιατί στους όρους ζωής του συνοψίζονται, στην πιο απάνθρωπη αποκορύφωσή τους, όλοι οι όροι ζωής της σημερινής κοινωνίας, γιατί ο άνθρωπος χάνει τον εαυτό του... όμως δεν μπορεί να λυτρωθεί δίχως να καταργήσει τους όρους της ύπαρξής του. Και δεν μπορεί να καταργήσει τους όρους της ύπαρξής του, δίχως να καταργήσει τους απάνθρωπους όρους της σημερινής κοινωνίας που συνοψίζονται στην δική του κατάσταση... Οι σκοποί του και η ιστορική του δράση προδιαγράφονται χειροπιαστά και αμετάκλητα στην κατάσταση της ζωής του και καθορίζονται από όλη την οργάνωση της σημερινής κοινωνίας»[7].
Με την ανάπτυξη και διεύρυνση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής τα όρια και η σύνθεση της εργατικής τάξης αλλάζουν. Βασικό τμήμα της εργατικής τάξης είναι το βιομηχανικό προλεταριάτο, (ορυχεία, μεταλλεία, λατομεία, μεταποίηση, κατασκευές, μεταφορές, επικοινωνίες, ηλεκτρισμός). Μεγάλα τμήματα της εργατικής τάξης εργάζονται στο εμπόριο, την παιδεία, τον τουρισμό, το χρηματοπιστωτικό σύστημα και σε άλλες υπηρεσίες. Eνα άλλο τμήμα, που πλαισιώνει την εργατική τάξη, είναι αυτό της τεχνικής διανόησης, που εργάζεται στην παραγωγή και τις υπηρεσίες. Οι μισθωτοί εργάτες γης είναι τμήμα της εργατικής τάξης.
Τους μισθωτούς εργάτες, που εργάζονται στους διάφορους κλάδους της οικονομίας, στις ιδιωτικές καπιταλιστικές επιχειρήσεις, στις κρατικομονοπωλιακές και σε άλλες δημόσιες επιχειρήσεις, τους ενώνουν αντικειμενικά τα κοινά ταξικά οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, η κοινή ταξική πάλη ενάντια στην καπιταλιστική εκμετάλλευση και στο κεφαλαιοκρατικό κοινωνικό σύστημα. Η εσωτερική μετανάστευση, η φυγή του πληθυσμού από την ύπαιθρο στα αστικά κέντρα με την καταστροφή εκατοντάδων χιλιάδων αγροτικών νοικοκυριών, (τα τελευταία χρόνια ξεκληρίστηκαν πάνω από 200.000 αγροτικά νοικοκυριά), το κλείσιμο μικρομεσαίων επιχειρήσεων, (στα χρόνια 1996-1999 πτώχευσαν 16.612 μικρομεσαίες επιχειρήσεις) η υποδοχή αλλοδαπών μεταναστών και η φυσιολογική αύξηση του πληθυσμού είναι βασικές πηγές τροφοδότησης της διευρυμένης αναπαραγωγής της εργατικής τάξης. Επίσημα στοιχεία που δόθηκαν ανέφεραν ότι στη χώρα μας βρίσκονται από 120 χώρες 800.000 αλλοδαποί (εργαζόμενοι μαζί με τα μέλη των οικογενειών τους).
Σύμφωνα με Προεδρικά Διατάγματα και τις νομοθετικές ρυθμίσεις που προώθησε η κυβέρνηση έγινε καταγραφή των αλλοδαπών στην Ελλάδα και έδειξε ότι:
α) Μέχρι την 31.05.99, 369.629 αλλοδαποί υπέβαλαν αιτήσεις για απόκτηση της «Λευκής Κάρτας».
β) Μέχρι την ίδια ημερομηνία, περίπου 150.000 δεν είχαν υποβάλλει αιτήσεις.
γ) Συνολικά, οι αλλοδαποί εργαζόμενοι, με βάση τα παραπάνω στοιχεία, ξεπερνούν τις 520.000, χωρίς να υπολογίζονται τα μέλη των οικογενειών τους.
Μέχρι την 01.01.2000, είχαν εκδοθεί μόλις 93.375 θετικές αποφάσεις για χορήγηση πράσινης κάρτας, ενώ είχαν παραληφθεί 87.311.
Χωρίς καμιά αμφιβολία μπορούμε να υπολογίσουμε ότι στη χώρα μας βρίσκονται 500.000 ξένοι εργάτες και αυτοί πρέπει να υπολογίζονται στη δύναμη της εργατικής τάξης της χώρας μας[8].
Ο ακριβής προσδιορισμός της δύναμης και των ορίων της εργατικής τάξης στην σύγχρονη ελληνική κοινωνία είναι ένα σύνθετο πρόβλημα. Υπάρχουν μια σειρά δυσκολίες. Οι επίσημες στατιστικές και άλλες υπηρεσίες του ελληνικού κράτους δε δίνουν καθόλου συγκεκριμένα στοιχεία για το μέγεθος και το ειδικό βάρος του προλεταριάτου. Γι’ αυτό είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε δικούς μας υπολογισμούς, στηριζόμενοι στα στοιχεία για τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό, την απασχόληση και τους μισθωτούς εργαζόμενους.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μας η δύναμη της εργατικής τάξης στη χώρα μας αυξάνεται συνεχώς στη βάση της ανάπτυξης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και των οικονομικών νόμων που τον διέπουν. Ο ακριβής προσδιορισμός της αριθμητικής δύναμης της εργατικής τάξης, όπως ήδη επισημάνθηκε, έχει μια σειρά δυσκολίες. Ωστόσο, ανεξάρτητα από τις δυσκολίες και την έλλειψη στατιστικών δεδομένων για την εργατική τάξη μπορούν να γίνουν εκτιμήσεις με τη βοήθεια της εμπειρίας και τις μεθόδους που ακολουθούν οι ερευνητές του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών[9].
Η αξιοποίηση στοιχείων από την ΕΣΥΕ επιτρέπει να δοθούν συνοπτικά τα σχετικά με τον υπολογισμό της δύναμης της εργατικής τάξης στην Ελλάδα συμπεράσματα.
Στον πίνακα που ακολουθεί δίνουμε στοιχεία για τις εξελίξεις που συντελέστηκαν στα χρόνια 1961-1999.
ΠΙΝΑΚΑΣ 2
| | 1961 | 1999 | αύξηση % |
| ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ | 8.388.553 | 10.521.000 | 25,7 |
| ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΕΝΕΡΓΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ | 3.638.601 | 4.885.000 | 34,2 |
| ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ | 3.423.431 | 3.951.000 | 15,9 |
| ΜΙΣΘΩΤΟΙ | 1.650.321 | 3.136.000 | 90,0 |
(Ερευνες Εργατικού Δυναμικού)
Στον αριθμό των μισθωτών του 1961, εμείς προσθέσαμε τον επίσημο αριθμό των ανέργων που ήταν 215.170. Ενώ για το 1999 προσθέσαμε τον αριθμό των ανέργων 470.000 και των ξένων εργαζομένων μισθωτών περίπου 450.000. Από τα παραπάνω δεδομένα φαίνεται η μεγάλη αύξηση κατά 90% των μισθωτών στη χώρα μας. Μα και τα επίσημα στοιχεία της έρευνας του Εργατικού Δυναμικού (χωρίς τους ανέργους και ξένους εργαζόμενους δείχνουν αύξηση των μισθωτών κατά 54,6%).
Η ποσοστιαία συμμετοχή των μισθωτών στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό το 1961 ήταν 45,4%, το 1981 53,1% και το 1999 ανέβηκε στο 64,2%. Ενώ η ποσοστιαία συμμετοχή των μισθωτών (χωρίς τους ανέργους) προς τη συνολική απασχόληση το 1999 ήταν 67,5%.
Βάσει των επίσημων στατιστικών δεδομένων οι απασχολούμενοι κατά περιοχές στα χρόνια 1961-1997 ήταν:
ΠΙΝΑΚΑΣ 3
| | 1961 | 1981 | 1997 |
| Αστικές περιοχές | 1.211.005 | 1.839.588 | 2.429.246 |
| Ημιαστικές περιοχές | 440.087 | 382.011 | 238.740 |
| Αγροτικές περιοχές | 1.772.339 | 1.166.949 | 967.214 |
| ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ | 3.423.431 | 3.388.518 | 3.854.055 |
(Ερευνες Εργατικού Δυναμικού)
Στα χρόνια που αναφέρουμε στον Πίνακα 3, σημειώθηκε μεγάλη συγκέντρωση της απασχόλησης στα αστικά κέντρα, δηλαδή είχαμε υπερδιπλασιασμό, στις αγροτικές περιοχές μείωση κατά 98,4% και, στις ημιαστικές περιοχές μείωση κατά 54,2%. Ενώ το 1961 στις αστικές περιοχές εργάζονταν το 35,3% της χώρας, το 1997 έφτασε στο 63,0%.
Στην περιφέρεια της πρωτεύουσας το 1997 απασχολούνταν το 51,8% της απασχόλησης στις αστικές περιοχές, στη Θεσσαλονίκη το 13,9% και στις υπόλοιπες αστικές περιοχές το 34,3%.
ΠΙΝΑΚΑΣ 4
ΟΙ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 1997
| 1 | ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗ | 230.505 |
| 2 | ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ | 694.291 |
| 3 | ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ | 103.191 |
| 4 | ΗΠΕΙΡΟΣ | 97.803 |
| 5 | ΘΕΣΣΑΛΙΑ | 273.884 |
| 6 | ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ | 75.383 |
| 7 | ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ | 232.816 |
| 8 | ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ | 161.229 |
| 9 | ΝΟΜΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ | 1.406.845 |
| 10 | ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ | 206.978 |
| 11 | ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ | 54.557 |
| 12 | ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ | 97.487 |
| 13 | ΚΡΗΤΗ | 219.085 |
ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ 3.854.005
(Ερευνα Εργατικού Δυναμικού 1998).
Στο νομό Αττικής το 1997 εργαζόταν το 36,5% της συνολικής απασχόλησης της χώρας και στην Κεντρική Μακεδονία το 18%.
ΠΙΝΑΚΑΣ 5
ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΜΙΣΘΩΤΟΙ ΚΑΤΑ ΤΟΜΕΙΣ
το 1997 με βάση τα επίσημα στοιχεία
| ΤΟΜΕΙΣ | ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ | ΜΙΣΘΩΤΟΙ | % ΜΙΣΘΩΤΩΝ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ |
| ΓΕΩΡΓΙΑ, ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ, ΘΗΡΑ, ΔΑΣΗ | 750.565 | 27.213 | 3,6 |
| ΑΛΙΕΙΑ | 14.419 | 3.571 | 24,7 |
| ΟΡΥΧΕΙΑ, ΛΑΤΟΜΕΙΑ | 17.273 | 16.531 | 95,7 |
| ΜΕΤΑΠΟΙΗΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ | 558.658 | 386.294 | 69,1 |
| ΠΑΡΟΧΗ ΡΕΥΜΑΤΟΣ, ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ, ΝΕΡΟ | 40.744 | 40.744 | 100,0 |
| ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ | 249.003 | 152.630 | 61,3 |
| ΕΜΠΟΡΙΟ (ΧΟΝΔΡΙΚΟ ΚΑΙ ΛΙΑΝΙΚΟ) | 642.570 | 268.239 | 41,7 |
| ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ, ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ | 229.886 | 114.073 | 49,6 |
| ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ | 246.682 | 178.867 | 75,5 |
| ΕΝΔΙΑΜΕΣΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ | 96.798 | 91.957 | 95,0 |
| ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΚΙΝΗΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ | 160.190 | 73.154 | 45,7 |
| ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΑΜΥΝΑ | 279.280 | 278.644 | 99,8 |
| ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ | 229.981 | 208.633 | 90,7 |
| ΥΓΕΙΑ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ | 170.036 | 145.608 | 85,6 |
| ΑΛΛΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ | 125.509 | 86.139 | 68,6 |
| ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ ΠΟΥ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ | 41.680 | 38.389 | 92,1 |
| ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ | 3.853.224 | 2.110.687 | 54,8 |
(ΕΣΥΕ: Ερευνα Εργατικού Δυναμικού 1998).
Η ΕΣΥΕ στους μισθωτούς όπως επισημάναμε ήδη παραπάνω δεν υπολογίζει τους άνεργους και τους ξένους εργάτες γι’ αυτό και το ποσοστό των μισθωτών είναι πιο χαμηλό από τους δικούς μας υπολογισμούς.
Το ποσοστό της συμμετοχής των μισθωτών στην απασχόληση στους κλάδους που αναφέρονται στον Πίνακα 5, εάν εξαιρέσουμε την γεωργία, κυμαίνεται από 24,7% μέχρι και 100,0% στην ενέργεια. Στους βασικούς παραγωγικούς κλάδους που τους κατατάσσουμε γενικότερα στην βιομηχανία, το ποσοστό συμμετοχής των μισθωτών, στο σύνολο των μισθωτών εργαζομένων, με βάση τα επίσημα στοιχεία ανέρχεται σε 36,7%, στο εμπόριο, στα ξενοδοχεία, εστιατόρια και στους χρηματιστικούς οργανισμούς 22,5%, στην υγεία και εκπαίδευση το 16,8%. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το μεγάλο τμήμα της εργατικής τάξης βρίσκεται και εργάζεται σε αυτούς τους τομείς της οικονομίας.
Θέλουμε να επισημάνουμε ότι ο αριθμός των μισθωτών που εργάζονται στην γεωργία-κτηνοτροφία, που δίνει η ΕΣΥΕ, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και είναι πολλαπλάσιος από τον επίσημο αριθμό των 27.213 ατόμων γιατί δεν υπολογίζεται ο αριθμός των αλλοδαπών και εποχιακών εργαζομένων στην αγροτική οικονομία.
Θα προχωρήσουμε σε συνέχεια να δούμε τη συγκέντρωση των εργαζομένων σε βασικούς καθοριστικούς τομείς της οικονομίας, στη μείζονα βιομηχανία, στο εμπόριο, στις μεγάλες εταιρίες παροχής υπηρεσιών και θα ξεχωρίσουμε την απασχόληση στα μεγάλα μονοπωλιακά συγκροτήματα[10].
Α) Η ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΤΙΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ
Το 1990 στις 4.112 εταιρίες της μείζονος βιομηχανίας απασχολούνταν 285.569 άτομα και το 1997 στις 3.908 εταιρίες απασχολούνταν 238.419 άτομα, δηλαδή σημειώθηκε μείωση της απασχόλησης κατά 47.150 άτομα.
Η κατανομή της απασχόλησης κατά κλάδο της μείζονος βιομηχανίας το 1997.
ΠΙΝΑΚΑΣ 6
| ΤΟΜΕΑΣ | ΑΤΟΜΑ |
| ΕΙΔΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ | 47.202 |
| ΜΗ ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ | 20.214 |
| ΚΛΩΣΤΟΫΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ | 19.378 |
| ΕΝΔΥΜΑΤΑ | 17.378 |
| ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ | 16.317 |
| ΦΑΡΜΑΚΑ, ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΑ, ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ | 11.567 |
| ΕΛΑΣΤΙΚΟ - ΠΛΑΣΤΙΚΟ | 9.690 |
| ΠΟΤΑ | 8.349 |
| ΧΑΡΤΙ | 8.344 |
| ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕΣΑ | 7.586 |
| ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ, ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ | 7.484 |
| ΚΑΠΝΟΣ | 7.449 |
| ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ | 7.282 |
| ΧΗΜΙΚΑ, ΑΕΡΙΑ | 7.186 |
| ΔΙΑΦΟΡΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ | 5.762 |
| ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ | 5.285 |
Η κατάσταση των κλάδων έγινε με βάση την απασχόληση.
(Πηγή: ICAP, 1999).
Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι από τους 27 κλάδους, οι πρώτοι 6 κλάδοι με απασχολούμενους πάνω από 10.000 άτομα συγκέντρωναν 132.323 απασχολούμενους ή το 55,5%. Οι επόμενοι 10 κλάδοι με απασχολούμενους από 5.000 μέχρι 10.000 άτομα είχαν 74.417 απασχολούμενους ή το 31,2% και οι υπόλοιποι 11 κλάδοι είχαν 31.679 ή το 13,3%.
ΠΙΝΑΚΑΣ 7
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΒΑΣΕΙ ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΤΟ 1997
| ΚΛΙΜΑΚΑ | ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΤΑΙΡΙΩΝ | ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ | ΠΟΣΟΣΤΟ |
| Μέχρι 9 άτομα | 783 | 3.399 | 1,4% |
| Από 10-99 άτομα | 2.610 | 84.077 | 35,3% |
| Από 100 - 499 άτομα | 447 | 89.905 | 37,7% |
| Από 500 άτομα και πάνω | 68 | 61.238 | 25,6% |
| Σύνολο | 3.908 | 238.419 | 100% |
Τα δεδομένα του Πίνακα 7, δείχνουν ότι:
1. Οι 783 εταιρίες με απασχόληση μέχρι 9 άτομα είχαν το 1,4% των απασχολουμένων της μείζονος βιομηχανίας, δηλαδή κατά μέσο όρο 4,3 εργαζόμενους.
2. Οι 2.610 εταιρίες με απασχόληση από 10-99 άτομα είχαν το 35,3%, δηλαδή μέσο όρο απασχόλησης της εταιρίας 32,2 άτομα
3. Οι 447 εταιρίες με κλίμακα απασχόλησης 100-499 άτομα είχαν το 37,7% της απασχόλησης ή μέσο όρο της επιχείρησης 201 άτομα.
4. Τα 68 μονοπώλια με απασχόληση πάνω από 500 άτομα είχαν το 25,6% της συνολικής απασχόλησης της μείζονος βιομηχανίας ή κατά μέσο όρο 900 εργαζόμενους το καθένα.
Αξίζει επίσης να αναφέρουμε ότι οι 200 μεγαλύτερες βιομηχανικές εταιρίες από τις 3.908 απασχολούσαν το 1997, 94.724 άτομα ή το 39,7% της απασχόλησης της μείζονος βιομηχανίας.
ΠΙΝΑΚΑΣ 8
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΜΕ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΠΑΝΩ ΑΠΟ 1000 ΑΤΟΜΑ
| | Ατομα |
| ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ | 2.730 |
| ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΑΛΑΚΤΟΣ | 2.262 |
| ΔΕΛΤΑ | 1.800 |
| ΗΡΑΚΛΗΣ ΑΓΕΤ | 1.672 |
| ΙΝΤΡΑΚΟΜ | 1.672 |
| ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΧΑΡΤΟΠΟΙΪΑ | 1.620 |
| ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ | 1.474 |
| ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΟΠΛΩΝ | 1.423 |
| ΤΙΤΑΝ ΤΣΙΜΕΝΤΑ | 1.420 |
| ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΖΥΘΟΠΟΙΪΑ | 1.400 |
| ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΖΑΧΑΡΗΣ | 1.341 |
| ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΕΜΦΙΑΛΩΣΕΩΣ | 1.321 |
| ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΥ | 1.200 |
| ΜΟΥΖΑΚΗΣ | 1.200 |
| ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΑΜΠΡΑΚΗ | 1.199 |
| CHIPITA INTERNATIONAL | 1.150 |
| ΕΛΛΗΝΟ-ΕΛΒΕΤΙΚΗ ΞΥΛΟΥ | 1.142 |
| ΣΕΚΕ | 1.100 |
| ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ | 1.100 |
| ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΟΚΟΛΑΤΑΣ - ΚΑΚΑΟ | 1.080 |
| ΜΟΣΚΩΦ | 1.050 |
| ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ | 1.000 |
| ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ | 1.000 |
Οι αναφερόμενες μονοπωλιακές εταιρίες αποτελούσαν μόνο το 0,6% του αριθμού των εταιριών της μείζονος βιομηχανίας, απασχολούσαν όμως το 13,6% όλων των βιομηχανικών εταιριών. (Επεξεργασμένα στοιχεία από ICAP 1999).
Β) ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΤΙΣ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΤΟ 1997
Το 1998, οι 4.180 εμπορικές εταιρίες απασχολούσαν 81.853 άτομα και το 1997 οι 6.462 εταιρίες απασχολούσαν 144.225 άτομα, δηλαδή σημειώθηκε αύξηση της απασχόλησης κατά 76,2%.
Το 1997, τα Σούπερ-Μάρκετ απασχολούσαν 43.171 άτομα ή το 30% των 6.462 εμπορικών εταιριών.
Η απασχόληση στους 7 κλάδους των εμπορικών εταιριών με πάνω από 5.000 άτομα ήταν:
| 1. Μεταφορικά μέσα 12.325 άτομα |
| 2. Ενδυμα - υπόδημα 8.093 |
| 3. Φάρμακο - καλλυντικά 7.913 |
| 4. Οικιακές συσκευές 6.867 |
| 5. Μηχανές γραφείων 6.845 |
| 6. Καύσιμα - λιπαντικά 6.498 |
| 7. Είδη διατροφής 6.387 |
Από τους 34 κλάδους των εμπορικών εταιριών οι 7 αναφερόμενοι κλάδοι απασχολούσαν, το 1997, 54.928 άτομα ή το 38% της συνολικής απασχόλησης των εμπορικών εταιριών.
Τα 10 μονοπώλια στο εμπόριο με πάνω από 1.000 απασχολούμενους το 1997 ήταν:
| 1. ΝΙΚΗ ΑΕ 5.500 άτομα |
| 2. ΒΕΡΟΠΟΥΛΟΙ 4.500 |
| 3. ΑΒ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ 3.161 |
| 4. ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ 3.500 |
| 5. ΕΛ. ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ 2.310 |
| 6. ΜΕΤΡΟ Α.Ε. 2.000 |
| 7. ΤΡΟΦΟ 2.000 |
| 8. ΠΕΝΤΕ Α.Ε. 1.500 |
| 9. ΜΑΣΟΥΤΗΣ 1.300 |
| 10.ΜΑΚΡΟ 1.170 |
Τα παραπάνω 10 μονοπωλιακά συγκροτήματα που αποτελούσαν μόλις το 0,15% των εμπορικών εταιριών απασχολούσαν το 1997, το 18,7% της συνολικής απασχόλησης των εταιριών. (Επεξεργασμένα στοιχεία από το ICAP 1999).
Γ) ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 1997
Το 1997 οι 4.151 εταιρίες απασχολούσαν 188.303 άτομα.
Αναφέρουμε τους 5 κλάδους με απασχόληση πάνω από 10.000 άτομα το 1997.
| 1. ΤΡΑΠΕΖΕΣ 56.531 |
| 2. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΕΣ 38.563 |
| 3. ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ 11.465 |
| 4. ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΕΣ- ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΕΣ 11.032 |
| 5. ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΡΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 10.777 |
Οι παραπάνω 5 κλάδοι από τους 20 κλάδους προσφοράς υπηρεσιών απασχολούσαν το 1997, 128.368 άτομα ή το 68,2% του συνόλου της απασχόλησης των εταιριών προσφοράς υπηρεσιών.
Οι τράπεζες συμμετείχαν με 33,0% στη συνολική απασχόληση των εταιριών και οι τεχνικές - οικοδομικές με το 20,5%.
Η απασχόληση στα μεγαλύτερα μονοπωλιακά συγκροτήματα το 1997, ήταν:
| 1. ΔΕΗ 37.000 |
| 2. ΟΤΕ 22.233 |
| 3. ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 16.147 |
| 4. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΑ 11.500 |
| 5. ΟΣΕ 11.357 |
| 6. ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 7.908 |
| 7. ΕΘΕΛ Α.Ε. 6.000 |
| 8. ΕΥΔΑΠ 5.000 |
| 9. ΕΡΤ 3.200 |
| 10.ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΛΛΑΔΑΣ 3.151 |
| 11.ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2.546 |
| 12.ΗΛΠΑΠ 2.006 |
(Επεξεργασμένα στοιχεία από ICAP 1999).
Στα 12 αυτά μεγάλα μονοπώλια εργάζονται 128.048 άτομα, δηλαδή το 68% της συνολικής απασχόλησης των 4.151 εταιριών προσφοράς υπηρεσιών. Οι αριθμοί αυτοί δείχνουν καθαρά και την κλαδική χωροταξική συγκέντρωση της εργατικής τάξης στις μεγάλες επιχειρήσεις.
Η ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΤΑΞΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Αξιοποιώντας τα επίσημα στοιχεία της ΕΣΥΕ[11], θα προχωρήσουμε με τη μέθοδο υπολογισμού της εργατικής τάξης, του ΚΜΕ, να προσεγγίσουμε και την αριθμητική της δύναμης.
Η σύγχρονη εργατική τάξη είναι η μεγάλη πλειοψηφία της χειρωνακτικής και πνευματικής μισθωτής εργασίας, που στερείται τα μέσα παραγωγής και για να ζήσει είναι υποχρεωμένη να πουλάει την εργατική της δύναμη σαν εμπόρευμα στην τάξη των καπιταλιστών και να υποβάλλεται στην εκμετάλλευση επειδή συμμετέχει άμεσα στην παραγωγή της υπεραξίας ή με την εργασία της εξυπηρετεί την αυτοαύξηση (αυτοαξιοποίηση) του κεφαλαίου.
Η αριθμητική δύναμη της εργατικής τάξης στην χώρα μας υπολογίζονταν το 1981 περίπου στα 1.600.000 άτομα και το 1991 ξεπέρασε τα 2.000.000 άτομα. Από τα στοιχεία αυτά φαίνεται ότι στην αναφερόμενη 10ετία η δύναμη της εργατικής τάξης αυξήθηκε κατά 400.000 ή κατά 25%. Η ανοδική πορεία της αριθμητικής δύναμης της εργατικής τάξης συνεχίστηκε και μετά το 1991.
Στηριζόμενοι στα νεότερα δεδομένα το 1999 η δύναμη της εργατικής τάξης υπολογίζεται κατά προσέγγιση σε 2.500.000 άτομα (βλέπε Πίνακα 9).
ΠΙΝΑΚΑΣ 9
Η ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΤΑΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΟ 1999
| 1. Μισθωτοί απασχολούμενοι εργάτες 1.600.000 |
| 2. Ανεργοι εργάτες 430.000 |
| 3. Ξένοι εργάτες στην Ελλάδα 450.000 |
| 4. Ελληνες ναυτεργάτες στα ελληνόκτητα πλοία 20.000 |
| Σύνολο της εργατικής τάξης το 1999 2.500.000 |
Στα χρόνια 1991-1999 η δύναμη της εργατικής τάξης αυξήθηκε κατά 25%. Η εργατική τάξη αποτελούσε το 56,4% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού και το 63% της απασχόλησης. Στον τομέα της βιομηχανίας εργάζεται περίπου το 38% της εργατικής τάξης.
Για το ρόλο των εργατών ο Β. Ι. Λένιν σημειώνει:
«Το προλεταριάτο μπορεί να είναι πραγματικά επαναστατική τάξη, τάξη που δρα πραγματικά σοσιαλιστικά, μόνο με τον όρο ότι θα προβάλλει και θα δρα σαν πρωτοπορία όλων των εργαζομένων και εκμεταλλευομένων, σαν αρχηγός τους στον αγώνα για την ανατροπή των εκμεταλλευτών»[12].
Η ανάλυση μας και τα στοιχεία που παραθέσαμε για την απασχόληση στην Ελλάδα, μα και στην Ευρωπαϊκή Ενωση, δείχνουν ότι η εργατική τάξη όχι μόνο δεν εξαφανίζεται αλλά αυξάνεται ποσοτικά και ποιοτικά και διαψεύδονται κατηγορηματικά οι διάφορες θεωρίες περί εξαφάνισης της εργατικής τάξης.
Επίσης, εύλογα συνάγεται η επιβεβαίωση της βασικής θέσης του μαρξισμού - λενινισμού και στην Ελλάδα για την ικανότητα και τον ηγετικό ρόλο της εργατικής τάξης στον αγώνα για την επαναστατική αλλαγή της εκμεταλλευτικής καπιταλιστικής κοινωνίας και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Ο ρόλος αυτός της εργατικής τάξης πηγάζει από την ίδια της τη θέση, που κατέχει στους βασικούς καθοριστικούς τομείς και κλάδους της οικονομίας, στην παραγωγή και στην κοινωνία, από την αριθμητική και ποιοτική ανάπτυξη, από το βαθμό συγκέντρωσης και οργάνωσης, από την πλούσια συσσωρευμένη εμπειρία της στους ταξικούς και κοινωνικούς αγώνες.
[1] Κ. Μαρξ: «Το Κεφάλαιο», τόμος 1, σελ. 522.
[2] Φρ. Ενγκελς: «Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία», μέρος Α’, σελ. 200.
[3] Β. Ι. Λένιν: Απαντα, τ. 1, σελ. 102.
[4] Β. Ι. Λένιν: Απαντα, τ. 40, σελ. 23.
[5] Φρ. Ενγκελς: «Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία», μέρος Α΄, σελ. 59.
[6] Εδώ η «βιομηχανία» χρησιμοποιείται με τη στενή έννοια της μεταποίησης.
[7] Κ. Μαρξ - Φρ. Ενγκελς: «Η Αγία Οικογένεια, η κριτική της κριτικής», σελ. 443-444.
[8] Πηγή: «Καθημερινή», 1.12.1999.
[9] ΚΜΕ: «Οι αλλαγές στην οικονομία και στην ταξική διάρθρωση της ελληνικής κοινωνίας». Εκδόσεις, «Σύγχρονη Εποχή», 1996.
[10] Στο εξής η κατάταξη σε βιομηχανικές, εμπορικές και εταιρίες παροχής υπηρεσιών γίνεται σύμφωνα με τις πηγές που παρατίθενται και οι οποίες χρησιμοποιούν τα κριτήρια της αστικής προσέγγισης. Η μαρξιστική προσέγγιση εντάσσει στη βιομηχανία και τους κλάδους της υλικής παραγωγής ενέργεια, επικοινωνίες, μεταφορές, ύδρευση οι οποίοι αναφέρονται στις αστικές πηγές ως «εταιρίες παροχής υπηρεσιών».
[11] Σίγουρα ο αναγνώστης θα παρατηρήσει στο κείμενο διαφορές στους αριθμούς. Αυτό συμβαίνει γιατί η ΕΣΥΕ δεν υπολογίζει και δε δίνει δεδομένα π.χ. για τους αλλοδαπούς, τους εργάτες γης, κλπ.. Ενώ, εμείς συνυπολογίζουμε στις εκτιμήσεις μας και άλλα δεδομένα και παράγοντες.
[12] Β. Ι. Λένιν: «Θέσεις για το ΙΙ Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς». Απαντα, τ. 41, σελ. 169-170.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου