«Ταξείδιον» ζωής και τέχνης

«Ταξείδιον» ζωής και τέχνης

Χρόνια τώρα, παράλληλα με τα πιο σύγχρονα ευρωπαϊκά ή ελληνικά θεατρικά έργα, η κλασική λογοτεχνία όπως και η ποίηση διεκδικούν το μερτικό τους επί σκηνής. Η θεατρική μεταφορά πεζών και ποιητικών σημαντικών κειμένων του πολιτισμού βρίσκει οπαδούς ή μιμητές και στο ελληνικό θέατρο. Αλλά και η διασκευή ελληνικών λογοτεχνικών κειμένων για το θέατρο είναι συχνή στη σύγχρονη ελληνική σκηνή.

Ο «μυθικός» μονόλογος της Αννας Κοκκίνου - υπόδειγμα δραματοποιημένης αφήγησης - βασισμένη σε κείμενα του Γεωργίου Βιζυηνούμε τίτλο «Μορφές από το έργο του Βιζυηνού» και σκηνοθεσία Δήμου Αβδελιώδη, τη δεκαετία του '90, έδωσε ώθηση και στη δραματοποίηση πολλών αξιόλογων λογοτεχνικών έργων. Η γλώσσα, το ήθος και το ύφος συγγραφέων όπως ο Βιζυηνός, ο Παπαδιαμάντης, ο Σολωμός, ο Ροΐδης, ο Θεοτόκης, ο Παλαμάς, προκαλούν το ενδιαφέρον σκηνοθετών και δραματουργών, τα τελευταία χρόνια με επιτυχία.

«Το μόνον της ζωής του ταξείδιον»

Το αριστούργημα του Γεωργίου Βιζυηνού «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον» συνεχίζεται φέτος στο θέατρο «Μεταξουργείο», από 14 Μαρτίου, κάθε Τετάρτη στις 9.00μ.μ. και για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων. Διασκευή - σκηνοθεσία: Δήμος Αβδελιώδης. Μουσική: Βαγγέλης Γιαννάκης. Παίζουν εναλλάξ οι ηθοποιοί: Γιώργος Νικόπουλος, Δανάη Ρούσσου.

Πρόκειται για το αυτοβιογραφικό «Ταξείδιον» που έκανε ο ίδιος ο συγγραφέας, ορφανός από πατέρα, το 1859 στην ηλικία των δέκα χρόνων, πηγαίνοντας στην Κωνσταντινούπολη παραγιός σ' ένα σκληρό και τυραννικό ράφτη. Ο εγκλεισμός του στο ραφτάδικο, οι φόβοι και οι προσδοκίες του, η φαντασία του μικρού παιδιού, όταν μαθαίνει την ύστατη επιθυμία του παππού του, να ταξιδέψει μέσα στη νύχτα, πάνω σ' ένα άλογο, για να του κλείσει τα μάτια, ενορχηστρώνονται με ποίηση, ρεαλισμό και στοχασμό, σε ένα από τα σημαντικότερα διηγήματα που γράφτηκαν στην παγκόσμια ιστορία της λογοτεχνίας.

«Μόνο αν υποθέσει κανείς την απουσία του Βιζυηνού ως διηγηματογράφου από τα ελληνικά γράμματα» - σημειώνει ο Δήμος Αβδελιώδης - «θα μπορούσε ίσως να κατανοήσει πληρέστερα την ιδιαίτερη σημασία της ύπαρξής του. Θα έμοιαζε πιθανόν σαν να έλειπε ο Καβάφης από την ποίηση ή πιο σημερινά, ο Χατζιδάκις από τη μουσική. Ποιο, άραγε, θα ήταν το έλλειμμα από αυτές τις παρουσίες και τι είναι αυτό που τους συνδέει; Aς παρακάμψουμε ως συμπτωματικό στοιχείο τον τόπο γέννησης και των τριών, τη Θράκη, κι ας μείνουμε στα κοινά στοιχεία της Τέχνης, που όντας γνωστικό αντικείμενο μπορούμε να την αξιολογήσουμε μέσα από τους κανόνες και τις μεθόδους που διέπουν κάθε έντεχνη κατασκευή. Ο ίδιος ο Βιζυηνός, στην έναρξη του εν λόγω διηγήματος, παραθέτει το γοητευτικό παραμύθι του Ραφτόπουλου με τη Νεράιδα/Μητέρα τέχνη που τον εμπνέει και τον καθοδηγεί να ολοκληρώσει σε μια νύχτα το υπεράνθρωπο έργο που του ανέθεσε ο βασιλιάς, ώστε να γίνει αντάξιος του έρωτα της βασιλοπούλας και να γλιτώσει το θάνατο. Δημιουργεί, έτσι, μια θαυμάσια παραβολή της λειτουργίας και του σκοπού της τέχνης, που τίθεται από το νόμο του άλλου με όρους δραματουργικής και αισθητικής αρτιότητας τέτοιας, που να μη φαίνεται το έντεχνο της κατασκευής, στα σημεία κυρίως των συνδέσεων (χωρίς ραφή και ράμμα) και βέβαια η κατασκευή αυτή να ταιριάζει κουτί, γι' αυτό ή γι' αυτόν που είναι φτιαγμένη (να ταιριάζει σε μια βασιλοπούλα). Αλλά δεν αρκούν μόνο τούτα»!

Απλότητα και καθαρότητα

«Πρέπει το έργο της Τέχνης να είναι έτοιμο στην ώρα του, να είναι δηλαδή καίριο, αλλιώς χάνει τη δύναμή του και γίνεται παρωχημένο ή γραφικό. Ολη αυτή τη διαδικασία από τη σύλληψη ως την εκτέλεση του έργου την υποκινεί και τη διατρέχει ένας πόθος, μια ιδέα. Η ιδέα μιας ερωτευμένης μαζί του βασιλοπούλας που έχει ακούσει μόνο τη φωνή του, μα που δεν έχει ιδεί ακόμα ο ένας τον άλλον. Είναι, λοιπόν, η ιδέα του Ερωτα που ρυθμίζει το πάθος της δημιουργίας, μιας ιδέας τέτοιας που προσιδιάζει στην Πλατωνική αντίληψη γι' Αυτόν, ως έλξης και υπέρβασης προς την Αλήθεια. Η Αλήθεια πάλι δεν είναι κάτι αόριστο ή μεταφυσικό αλλά έχει σχέση με καθετί που είναι χαραγμένο ανεξίτηλα σαν πράξη, σαν ιδέα και σαν μοίρα, ώστε ακόμα κι αν θέλουμε να το λησμονήσουμε δεν μπορούμε, γιατί παραμένει εκεί χαραγμένο. Γι' αυτό, ο ερωτικός χαρακτήρας της τέχνης του Βιζυηνού, του Καβάφη, του Χατζιδάκι, ως υπέρβασης προς την Αλήθεια, είναι συνυφασμένη με τα πιο λειτουργικά στοιχεία της Τέχνης, την απλότητα, την καθαρότητα, την ταχύτητα, την έλλειψη κάθε επιτήδευσης ή άλλου σκοπού πέραν αυτής καθ' εαυτής της ερωτικής μέθεξης, ως δωρεάς και βαθιάς αίσθησης ταύτισης με τον άλλον, που δεν είναι διαφορετικός, γιατί έχει κοινές αλήθειες, τους ίδιους φόβους και τους ίδιους πόθους. Ετσι ένα έργο τέτοιας πνοής γεννά σ' εμάς απέραντη οικειότητα και μας μιλά σα να 'ναι δικό μας. Αυτή τη μοναδική χαρά και συγκίνηση μας δίδει η προαναφερόμενη Τριάδα των εξαίρετων «ραπτών» της τέχνης».

• Παράλληλα στο Θέατρο «Μεταξουργείο», παρατείνονται μέχρι τις 25 Μαρτίου 2012, οι παραστάσεις του έργου «Μαράν Αθά» του Θωμά Ψύρρα σε θεατρική διασκευή και σκηνοθεσία επίσης του Δήμου Αβδελιώδη με τη Γιασεμί Κηλαηδόνη. Κάθε Κυριακή στις 7.00μ.μ.

Σ. Α.

    

Σαμαράς: Από τη φιλαυτία στην ιδιοτέλεια

1. Οποιος φοβάται λέει ψέματα. Ο Σαμαράς λέει ψέματα στο φόβο του προσπαθώντας έτσι να τον εξορκίσει.

2. Μετά το τέλος της Πολιτικής του Ανοιξης, ο Αντώνης πέρασε μια κρίση ματαιοδοξίας, χάρη στην οποία κατέληξε στο συμπέρασμα πως έπρεπε να κάνει ένα δώρο στον εαυτό του. Τι πιο γενναιόδωρο να τον καταστήσει πρωθυπουργό. Τα χρόνια που βρισκόταν εκτός πολιτικής κατάφερε να κρυφτεί και να περιμένει. Από δω και στο εξής μία θα είναι η εξέλιξή του: από τη φιλαυτία στην ιδιοτέλεια.

3. Τα ψέματα του Αντώνη τον προφύλαξαν αρχικά από τον κόσμο, που βρισκόταν ήδη σε μάχη με το Μνημόνιο. Οι βουλευτές του ταυτίστηκαν με το ηρωικό άνοιγμα του αρχηγού τους, ο οποίος με σημαία την ιστορική ευθύνη απέναντι στο έθνος δεν χάριζε τίποτα, ούτε την υπογραφή του. Από τη στιγμή που λογοδοτούσε μόνο στον εαυτό του, είχε το δικαίωμα να συγχέει τις φαντασιώσεις του με την πραγματικότητα έχοντας την αυτοπεποίθηση του πρωταγωνιστή σ' ένα έργο που γράφτηκε ειδικά γι' αυτόν από δυνάμεις ουράνιες. Μια συνάντηση του πρωταγωνιστή με τα μέλη της τρόικας ήταν αρκετή για να βάλει τέλος στην παράσταση, στις πολιτικές υπερβολές, και να τον προετοιμάσει για τις μελλοντικές του μεταμορφώσεις.

4. Αδίστακτος ο Σαμαράς προσπάθησε να δικαιολογήσει τη μεταστροφή του, χωρίς να τα καταφέρει. Η γεμάτη ασάφειες ασημαντότητα του λόγου του και η άνευ όρων παράδοσή του στην καγκελάριο Μέρκελ έφεραν ακριβές τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που περίμενε. Τυπικός νευρωτικός, αλλά και ψεύτης δίχως λόγο, επιδόθηκε σε επιθέσεις ενάντια σε όσους πολεμούν το Μνημόνιο. Οι ευνουχισμένοι βουλευτές του σιώπησαν ως όφειλαν λόγω ανατροφής, και ελάχιστοι συμμετείχαν στο γνωστό δεκάλεπτο αντίστασης, για να μαζέψουν έπειτα τα λόγια του εύκολα - αφού δεν έχουν κανένα βάρος - και να στοιχηθούν μπροστά στον αρχηγό.

5. Ο Σαμαράς είναι αυτό που ο Τέιλορ αποκαλεί «δίγλωσσο προϊόν» της τυπικής Δεξιάς και μιας πλάνης που ζει και βασιλεύει από τον εμφύλιο ως τις μέρες μας. Τώρα θα στηρίξει την ύπαρξή του σ' έναν φτηνό αντικομμουνισμό που θα ξεπεράσει σε φρασεολογία αυτήν του Καρατζαφέρη και της Χρυσής Αυγής. Είναι θέμα επιβίωσης γι' αυτόν.