Συνείδηση των ταξικών συμφερόντων

Συνείδηση των ταξικών συμφερόντων

«

Η ΚΕ του ΚΚΕ εκτιμά ότι σημειώνεται εκλογική αναντιστοιχία ανάμεσα στη λαϊκή δυσαρέσκεια και στην επιλογή ψήφου. Η διαπίστωση αυτή δε βασίζεται μόνο στις εμπειρίες μας από την εκλογική περίοδο, αλλά και όλη την προηγούμενη στάση και συμπεριφορά του λαού μας, τόσο στις ευρωεκλογές, όσο και στις εργατικές, αγροτικές κινητοποιήσεις, τις κινητοποιήσεις της νεολαίας, του αντιπολεμικού φιλειρηνικού αντιιμπεριαλιστικού κινήματος». Αυτή η εκτίμηση δείχνει και το βαθμό ωριμότητας της πολιτικής συνείδησης της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων.

Η συνείδηση είναι η αντανάκλαση της αντικειμενικής πραγματικότητας που ζουν οι άνθρωποι. Αλλά αυτή η αντανάκλαση δεν είναι ευθεία, δηλαδή η συνείδηση δεν είναι ταυτόσημη με την αντικειμενική πραγματικότητα. Αυτή περνά στη συνείδηση ως προϊόν διεργασιών του ανθρώπινου νου που δεν είναι οι ίδιες ακριβώς για κάθε άνθρωπο, ή ομάδα ανθρώπων, γεγονός που έχει σχέση και με το πώς προσλαμβάνεται αυτή η πραγματικότητα, μέσα από την πείρα της ζωής και της δράσης, αλλά και με τη δυνατότητα διείσδυσης στην ουσία όλων των φαινομένων της αντικειμενικής πραγματικότητας, η οποία μπορεί να είναι και συγκαλυμμένη.

Βεβαίως, η κοινωνική συνείδηση, είναι προϊόν της συγκεκριμένης κοινωνίας, η οποία επίσης δεν είναι ταυτόσημη ακριβώς με την κοινωνική πραγματικότητα. Η κοινωνική πραγματικότητα υπάρχει ανεξάρτητα από τη συνείδηση, η οποία γεννιέται και καθορίζεται απ' αυτήν. Στις ταξικές κοινωνίες η κοινωνική συνείδηση έχει αντικειμενικά ταξικό χαρακτήρα. Κάθε κοινωνική τάξη επεξεργάζεται τις δικές της ιδέες, θεωρίες, αντιλήψεις, τη δική της πολιτική, που εξαρτώνται, αλλά υπηρετούν ταυτόχρονα και τα συμφέροντα της συγκεκριμένης τάξης.

Στις ταξικές κοινωνίες αντικειμενικά κυριαρχεί η κοινωνική συνείδηση της κυρίαρχης τάξης, η οποία αναπαράγεται από ένα πλήθος δικών της ιδεολογικοπολιτικών μηχανισμών, προκειμένου να συγκαλύπτονται τα ταξικά της συμφέροντα, να εμφανίζονται ως καθολικά της κοινωνίας και να συνεχίζεται η κυριαρχία της, και η εκμετάλλευση των καταπιεζόμενων τάξεων και στρωμάτων. Η ίδια η εκμετάλλευση, όπως και οι ταξικές σχέσεις έχουν συγκαλυμμένο χαρακτήρα, δε γίνονται φανερές από την πρώτη ματιά. Απαιτούν τη διείσδυση στην ουσία του φαινόμενου. Για παράδειγμα, ο Μαρξ με την ανακάλυψη του νόμου της υπεραξίας, αποκάλυψε και την ουσία του φαινόμενου της εκμετάλλευσης.

Βεβαίως στον καπιταλισμό και η εργατική τάξη, πιο συγκεκριμένα η συνειδητή, οργανωμένη πρωτοπορία της, δηλαδή το Κομμουνιστικό Κόμμα, έχει τη δική της ιδεολογία, κοσμοθεωρία, τις δικές της αντιλήψεις, επεξεργάζεται τη δική της πολιτική που υπηρετεί τα άμεσα και τα γενικά της συμφέροντα.

Η κυρίαρχη κοινωνική συνείδηση είναι και το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ωρίμανση της ταξικής συνείδησης της εργατικής τάξης και των άλλων εκμεταλλευομένων λαϊκών στρωμάτων.

Οι εκλογές, ως μεγάλη πολιτική μάχη, βάζουν στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης, γενικευμένα σε μεγάλο βαθμό, τις διαφορετικές πολιτικές, που υπηρετούν τα διαφορετικά ταξικά συμφέροντα, ενώ αντικειμενικά μεγαλώνει το ενδιαφέρον των λαϊκών μαζών για την πολιτική. Ταυτόχρονα, η αστική τάξη, τα κόμματά της βάζουν τη δική τους πολιτική συγκαλυμμένα σ' αυτή τη μάχη.

«Η καθολική ψηφοφορία είναι ένας δείκτης του βαθμού ωριμότητας της εργατικής τάξης. Περισσότερο δεν μπορεί να είναι και δε θα είναι ποτέ μέσα στο σημερινό κράτος». (Ενγκελς, στο έργο του για το κράτος).

Τι σημαίνει όμως «βαθμός ωριμότητας»; Σημαίνει ο βαθμός συνειδητοποίησης από την εργατική τάξη των πραγματικών ταξικών της συμφερόντων, άμεσων και γενικών, της μεταξύ τους σχέσης και σύνδεσης, της πολιτικής που μπορεί να τα πραγματοποιεί, και των μέσων επιβολής αυτής της πολιτικής. Σε τελευταία ανάλυση σημαίνει συνειδητή επιλογή για ολόπλευρη αποδοχή, στήριξη της πολιτικής του επαναστατικού κόμματος της εργατικής τάξης, του Κομμουνιστικού Κόμματος και συμμετοχή στη δράση για την προώθησή της, ως την οριστική επιβολή της, που σημαίνει όχι γενικά διεκδικητικοί αγώνες, αλλά πολιτική πάλη για το κύριο που είναι η εξουσία, η κατάχτησή της από την εργατική τάξη και τους συμμάχους της.

Τι είναι όμως το ταξικό συμφέρον; Από τι καθορίζεται; Μα από τη θέση της τάξης στο δοσμένο σύστημα παραγωγής, τη σχέση της με τα μέσα παραγωγής και την αστική τάξη και τ' άλλα κοινωνικά στρώματα. Το ταξικό συμφέρον δεν καθορίζεται βεβαίως από τη συνείδηση της τάξης, αλλά από τη θέση της στο σύστημα κοινωνικής παραγωγής, δηλαδή από τη θέση της στον καπιταλισμό. Υπάρχει αντικειμενικά, ανεξάρτητα από το βαθμό συνειδητοποίησής του από την ίδια την τάξη ή τμήματα της. Και η εργατική τάξη στον καπιταλισμό είναι εκμεταλλευόμενη, δεν έχει ιδιοκτησία σε μέσα παραγωγής, την εξουσιάζει η αστική τάξη, δε διευθύνει τις υποθέσεις της κοινωνίας, γιατί δε συμμετέχει στην άσκηση της εξουσίας, αλλά υπάρχουν τμήματά της που δε συνειδητοποιoύν αυτές τις σχέσεις, που είναι η πηγή των δεινών της.

Είναι, όμως, δυνατό να μη συνειδητοποιούν πλατύτερα τμήματα της εργατικής τάξης και άλλων λαϊκών στρωμάτων τα ταξικά τους συμφέροντα;

Η κυρίαρχη τάξη, σ' όλες τις ταξικές κοινωνίες επιδιώκει να εμφανίζει τα στενά ταξικά της συμφέροντα ως καθολικά συμφέροντα της κοινωνίας. Ακόμη και η τυπική αναγνώριση των διαφορών, και των ανισοτήτων, των προβλημάτων της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, όλ' αυτά ερμηνεύονται από την κυρίαρχη ιδεολογία και πολιτική όχι ως παράγωγα των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, της εκμετάλλευσης, αλλά ως αδυναμίες ανεξάρτητες από την καπιταλιστική πραγματικότητα, για την αντιμετώπιση των οποίων πρέπει να φροντίζουν όλες οι κοινωνικές τάξεις και στρώματα από κοινού, στην ίδια κατεύθυνση, δηλαδή με την ίδια πολιτική, από την κυβέρνηση που εκλέγεται από το λαό και εμφανίζεται, ως κυβέρνηση όλου του λαού.

«Η αστική τάξη είναι αναγκασμένη να υποκρίνεται και να ονομάζει "παλλαϊκή εξουσία" ή δημοκρατία γενικά, ή καθαρή δημοκρατία την (αστική) ρεμπουμπλικάνικη δημοκρατία, που στην πραγματικότητα είναι δικτατορία της αστικής τάξης, δικτατορία των εκμεταλλευτών πάνω στις εργαζόμενες μάζες». (Λένιν, άπαντα τ.37, σελ. 390).

Συγκαλύπτονται έτσι τα αντίθετα ταξικά συμφέροντα, καλλιεργούνται αυταπάτες για τις αιτίες των προβλημάτων και την αντιμετώπισή τους. Για παράδειγμα, η ανεργία είναι σύμφυτη με τον καπιταλισμό, θα υπάρχει όσο υπάρχει αυτή η κοινωνία και θα εξαφανιστεί με την κατάργησή της. Αυτό όμως δε συνειδητοποιείται από μεγάλα τμήματα της εργατικής τάξης. Ετσι, μπορεί να διεκδικούν βελτίωση των όρων ζωής τους στον καπιταλισμό, (πάλη κατά της ανεργίας, αύξηση μισθών, μείωση της εκμετάλλευσης κλπ.), αλλά αυτό δε σημαίνει ότι το ταξικό τους συμφέρον είναι μόνο ή κυρίως αυτό. Σημαίνει πολιτική πάλη για την ανατροπή του καπιταλισμού.

«... οι καταπιεζόμενες μάζες συναντούν στο κάθε βήμα, ακόμη και στο πιο δημοκρατικό αστικό κράτος, την τυπική ισότητα που διακηρύσσει η "δημοκρατία" των καπιταλιστών και τους χιλιάδες πραγματικούς περιορισμούς και πονηριές, που μετατρέπουν τους προλετάριους σε μισθωτούς δούλους...Αυτή ακριβώς την αντίφαση ξεσκεπάζουν συνεχώς μπροστά στις μάζες οι διαφωτιστές και οι προπαγανδιστές του σοσιαλισμού, για να τις προετοιμάσουν για την επανάσταση!». (Λένιν, «Απαντα», τ.37, σελ.255).