5 Ιαν 2012

Πιστός στα συμφέροντα της αστικής τάξης


Πιστός στα συμφέροντα της αστικής τάξης

Ο Χ. Τρικούπης ήταν ο εκφραστής της αστικής τάξης, της οποίας τα συμφέροντα εξυπηρέτησε πιστά, άνθρωπος που εργάστηκε για την προώθηση της αγγλικής πολιτικής, υποτάχθηκε στα κελεύσματα του παλατιού και ήταν ο ιδεολογικός θεμελιωτής του δικομματισμού. Αυτό τόνισε η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα, μιλώντας χτες στη Βουλή στη συζήτηση για τα 100 χρόνια από τον θάνατο του Χαρίλαου Τρικούπη. Στην ομιλία της η Αλ. Παπαρήγα μεταξύ άλλων τόνισε:
"Βασικό κριτήριό μας για την εκτίμηση οποιασδήποτε ιστορικής προσωπικότητας, είναι το κατά πόσο με τις ικανότητες και τα προτερήματα που διέθετε, με την όλη δράση που ανέπτυξε, έκφρασε τους πόθους και τα συμφέροντα του λαού, αντιλήφθηκε την ιστορική αναγκαιότητα και συνέβαλε στην κοινωνική πρόοδο.
Μ' αυτό το κριτήριο θα προσπαθήσουμε πολύ σύντομα, μέσα στον περιορισμένο χρόνο που διαθέτουμε, να κρίνουμε και να εκτιμήσουμε και τον Χαρίλαο Τρικούπη, που σήμερα τιμάει η Βουλή με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 χρόνων από το θάνατό του".
Γνήσιος εκφραστής της τάξης του
"Πολλά ακούστηκαν, πολλά ειπώθηκαν και πολλά έχουν γραφεί. Χαρακτηρίστηκε ως ο "γνησιότερος ερμηνευτής των αρχών της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας στην Ελλάδα", ο "πατέρας του κοινοβουλευτισμού", ο "σημαντικότερος Ελληνας πολιτικός της τελευταίας εικοσιπενταετίας του 19ου αιώνα", και διάφορα άλλα.
Συμφωνούμε, ότι ο Χαρίλαος Τρικούπης ήταν μεγάλος πολιτικός, ήταν ο άνθρωπος που συνέβαλε στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων της ανερχόμενης, αλλά αδύνατης ακόμα, αστικής τάξης.Οι μεταρρυθμίσεις, οι καινοτομίες και οι εκσυγχρονισμοί που συνέλαβε και προχώρησε, δεν ήταν αποτέλεσμα μόνο των δικών του ικανοτήτων. Ο οποιοσδήποτε άλλος πολιτικός εκείνης της περιόδου ήταν υποχρεωμένος, με λιγότερη ή περισσότερη ικανότητα, να συλλάβει τέτοιες μεταρρυθμίσεις και να επιχειρήσει να τις υλοποιήσει στη ζωή.
Νομίζω ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για τον Χαρίλαο Τρικούπη έξω από τη συγκεκριμένη εποχή που έδρασε και τις ανάγκες αυτής της εποχής. Αρκετές από τις μεταρρυθμίσεις του Χ. Τρικούπη ήταν μεταρρυθμίσεις που έγιναν σε πολλές χώρες της Ευρώπης και σε πολλά δανείστηκε - πράγμα πολύ φυσικό - την πείρα της Αγγλίας, μια χώρα που είχε ζήσει αρκετά χρόνια και τον επηρέασε σημαντικά και στους πολιτικούς του προσανατολισμούς, όχι μόνο στο εσωτερικό αλλά και στην εξωτερική πολιτική της χώρας.
Ακριβώς λοιπόν οΧ. Τρικούπης σαν ιστορική και πολιτική προσωπικότητα, εμφανίζεται σε περίοδο σοβαρών αλλαγών, τόσο εσωτερικών όσο και εξωτερικών, γενικότερα διεθνών.Είναι η εποχή της εισβολής των χρυσοκάνθαρων Ελλήνων καπιταλιστών του εξωτερικού, που εγκαθίστανται στην Ελλάδα, ξεσηκώνοντας ένα ακράτητο τυφώνα ξέφρενης κερδοσκοπίας και κολοσσιαίων οικονομικών σκανδάλων.Εμφανίστηκε η χρηματιστηριακή ολιγαρχία, που μέσα σε λίγα χρόνια κυριάρχησε σε ολόκληρο τον ελλαδικό οικονομικό τομέα. Προερχόταν σχεδόν στο σύνολό της από Ελληνες της διασποράς που μετά το 1873 μετέφεραν τα κεφάλαιά τους από το εξωτερικό και μονοπώλησαν το τραπεζικό κεφάλαιο και τα ορυχεία.
  • Κατ' αρχήν ο Κριμαϊκός Πόλεμος της 10ετίας του '60 του 19ου αιώνα και η χρησιμοποίηση της Ελλάδας ως διαμετακομιστικού σταθμού, έχει προκαλέσει σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές στη χώρα μας δημιουργώντας ένα τελείως νέο πολιτικό τοπίο.
  • Από την άλλη μεριά, στη Βαλκανική Χερσόνησο, προχωρά η δημιουργία των εθνικών κρατών,όπως δείχνει η δημιουργία της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας. Σοβαρές αλλαγές γίνονται και σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, όπως δείχνει και η δημιουργία, σαν αποτέλεσμα του γαλλοπρωσικού πολέμου του 1870 - 71, τηςενιαίας Γερμανίας".
Σταθερά αγγλόδουλος
"Ο προσανατολισμός στην εσωτερική πολιτική του X. Τρικούπη, ήταν σαφής: Η υποστήριξη και η εξυπηρέτηση των συμφερόντων του "νέου" στοιχείου της αστικής τάξης και της αστικής κοινωνίας. Αυτό το στόχο θα επιδιώξει να εξυπηρετήσει σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.
Ο εξωτερικός του προσανατολισμός είναι επίσης σαφής:
Ο Χαρίλαος Τρικούπης ήταν δεδηλωμένος αγγλόφιλος. Γι' αυτό και του κόλλησαν το προσωνύμι "Εγγλέζος". Στην αγγλοφιλία του θα μείνει πιστός ως το τέλος της πολιτικής του καριέρας. Οχι μόνο είναι γιος του γνωστού "αγγλικού παράγοντα" Σ. Τρικούπη και εγγονός από την πλευρά της μητέρας του, του ακόμη πιο γνωστού "αγγλικού" Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, όχι μόνο συνδέεται με τα αγγλικού προσανατολισμού στρώματα του εμπορικού και εφοπλιστικού κεφαλαίου αλλά και έρχεται στην Ελλάδα σε σχετικά μεγάλη ηλικία, έχοντας ζήσει όλα τα ως τότε χρόνια του στην Αγγλία".
Συμβιβάστηκε με το παλάτι
"Ηρθε με συμβιβασμό, απήλθε συμβιβασμένος.Ενώ ήρθε στην πολιτική σκηνή σαν ορμητικός συνήγορος του περιορισμού των Ανακτόρων στα καθήκοντά τους και σαν κατήγορος των ξένων επεμβάσεων, γρήγορα συμβιβάστηκε μαζί τους και έκανε χειρότερα ίσως από ό,τι οι προκάτοχοί του σ' αυτόν τον τομέα. Δημοσίευσε στην εφημερίδα "Καιροί", στις 29 του Ιούνη, ανυπόγραφο άρθρο με τον τίτλο: "Τις πταίει; ". Σ' αυτό υποστήριζε ότι οι κυβερνήσεις που σχηματίστηκαν από το 1868 και διενήργησαν τις εκλογές ήταν καθαρά προσωπικές και όφειλαν την ύπαρξή τους "εις μόνην την απόλυτον χρήσιν της εν τω συντάγματι αναγεγραμμένης υπέρ του στέμματος προνομίας του διορισμού και της παύσεως των υπουργών". Συνεχίζοντας τόνιζε ότι στην προνομία το Σύνταγμα δε βάζει ρητούς περιορισμούς, αλλά εμμέσους, εκείνους που απορρέουν από τα δικαιώματα που αναγνωρίζει το ίδιο στη Βουλή. "Οι περιορισμοί όμως αυτοί αγνοήθηκαν κι έτσι το έθνος αντιμετωπίζει πάλι το δίλημμα: υποταγή στην αυθαιρεσία ή επανάσταση".
Το άρθρο αυτό προκάλεσε θόρυβο και οδήγησε στην άσκηση ποινικής δίωξης με την κατηγορία της επίθεσης κατά του βασιλιά. Ο Τρικούπης αναγκάστηκε να δηλώσει ότι αυτός ήταν ο συντάκτης του. Γι' αυτό και προφυλακίστηκε. Αποφυλακίστηκε, όμως, γρήγορα και απαλλάχτηκε με βούλευμα. Και το περίεργο είναι ότι ο Γεώργιος ξεθύμανε πολύ γρήγορα και στις 27 Απρίλη του επόμενου χρόνου τον έκανε πρωθυπουργό, αξιοποιώντας και πάλι την προνομία που είχε επικρίνει ο Τρικούπης.
Η εξήγηση βρίσκεται στο ότι δέχτηκε την εισήγηση του Ανδρέα Κουντουριώτη και κύρια τη συμβουλή του Αγγλου πρεσβευτή Στιούαρτ.
Στην πορεία και στις κρίσιμες για τον ίδιο στιγμές, ο Τρικούπης δε θα κάνει τίποτε που να αποκλείσει ή να ανησυχήσει τους "κατέχοντες".Θα δεχθεί σιωπηρά τον εξευτελισμό και θα αποσυρθεί αθόρυβα από τη σκηνή για να πεθάνει σε λίγο στο εξωτερικό. Ούτε μια στιγμή δε φαίνεται να του περνά από το μυαλό οποιαδήποτε σκέψη αντίστασης".
Εκσυγχρονισμός στις πλάτες του λαού...
"Ο λαός πλήρωσε τα βάρη του εκσυγχρονισμού.Ενώ προσπάθησε να προωθήσει τον εκσυγχρονισμό των δομών της ελληνικής κοινωνίας της εποχής του, τα αναπόφευκτα βάρη που προέκυπταν από αυτήν την προσπάθεια έκανε ό,τι μπορούσε για να τα ρίξει αποκλειστικά στις πλάτες του λαού.
Επί των ημερών του πληθαίναν οι απεργιακοί αγώνες και ιδρύθηκαν τα πρώτα σωματεία. Ιδρύθηκαν επίσης σε μεγάλες πόλεις οι πρώτοι σοσιαλιστικοί όμιλοι που στάθηκαν και οι πρόδρομοι του επαναστατικού κινήματος του ΚΚΕ. Ενώ υποσχέθηκε πρόοδο, υπήρξε όχι μόνο αδιάλλακτος αλλά και άγριος αντίπαλος του σοσιαλιστικού κινήματος, που τότε μόλις έκανε τα πρώτα του βήματα στη χώρα μας, ενάντια στο οποίο εξαπέλυσε εξοντωτικούς διωγμούς.
Η υπερφορολόγηση και άλλα αντιλαϊκά οικονομικά μέτρα προκάλεσαν, όπως ήταν επόμενο, τη λαϊκή δυσαρέσκεια και αγανάκτηση με αποτέλεσμα να ηττηθεί επανειλημμένα ο Τρικούπης.
Κάτω από την πίεση των εργαζομένων, ο Τρικούπης αναγκάζεται να πάρει ορισμένα μέτρα, όπως είναι η κάποια μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων και το σταμάτημα της καταδίωξής τους μετά την επικράτηση του άλλου κόμματος. Δεν αντιμετωπίζει όμως τα οξύτατα προβλήματα των λαϊκών στρωμάτων και δεν ικανοποιεί τις στοιχειώδεις ανάγκες τους. Αντίθετα, τα επιβαρύνει και τα συνθλίβει με ασήκωτα φορολογικά βάρη. Η χρηματοδότηση της λεγόμενης ανορθωτικής προσπάθειας, γίνεται με υπερφορολόγηση των εργαζομένων και με υπερδανεισμό από το εξωτερικό.
Το 1883 είχε ξεσπάσει οικονομική κρίση. Πολλαπλασιάστηκαν οι πτωχεύσεις βιομηχανικών και εμπορικών επιχειρήσεων, υποτιμήθηκε η δραχμή ύστερα από την ευθυγράμμισή της με το χρυσό φράγκο, ανέβηκαν οι τιμές, εντάθηκε η ανεργία. Η κρίση επεκτάθηκε στην αγροτική οικονομία.
Οι διαμαρτυρίες, οι διαδηλώσεις και τα συλλαλητήρια του λαού πλήθαιναν και πήραν βίαιο χαρακτήρα. Μια περιοδεία του Τρικούπη στην Πελοπόννησο προκάλεσε γενικευμένες αντικυβερνητικές εκδηλώσεις. Στις εκλογές του Οκτώβρη 1890, το κόμμα του Τρικούπη δεν παίρνει ούτε το 1/3 των εδρών, πράγμα που ανησυχεί τους "Τάιμς" του Λονδίνου.Επέστρεψε με τη στήριξη του θρόνου".
Στήριξε το κεφάλαιο πτωχεύοντας τη χώρα
"Ο Χ. Τρικούπης κατέβαλε, όπως λέγεται, μια ανορθωτική προσπάθεια με κύριες επιδιώξεις: τον εκσυγχρονισμό και την ισχυροποίηση του κράτους, την αναδιοργάνωση του στρατού και του στόλου, την ανάπτυξη της οικονομίας της χώρας και ιδιαίτερα της βιομηχανίας και των συγκοινωνιών.
Η προσπάθειά του αυτή υπαγορεύτηκε από την ανάγκη να διευκολυνθεί η αστική τάξη στην ανάπτυξη της εμπορευματικής παραγωγής και στη μετακίνηση και διάθεσή της. Γι' αυτό και εγκαινιάστηκε η διώρυγα της Κορίνθου, άρχισε η κατασκευή σιδηροδρομικής γραμμής και νέων δρόμων.
Οι κυβερνήσεις Τρικούπη προχώρησαν σε εγγειοβελτιωτικά και άλλα τεχνικά έργα, καθώς και στην ενίσχυση του εξαγωγικού εμπορίου της σταφίδας.
Την 1η του Δεκέμβρη 1893 εμφανίζεται στη Βουλή και περιγράφει τη δεινή οικονομική κατάσταση, στην οποία οδήγησε τη χώρα με τη γνωστή φράση: "Δυστυχώς, επτωχεύσαμεν"!
Δέχεται βίαιες επικρίσεις και επιθέσεις από τους αντιπάλους. Ξεσπούν αγώνες όλο το 1894 και συνεχίζονται και τους πρώτους μήνες του 1895. Στις 8 Γενάρη οργανώνεται μαζικό συλλαλητήριο στο Πεδίον του Αρεως κατά της επιβολής νέων φόρων και ύστερα από ένα ταπεινωτικό επεισόδιο που προκάλεσε ο διάδοχος Κωνσταντίνος, ο Τρικούπης ανεβαίνει στα ανάκτορα και παραιτείται. Η παραίτησή του επισφραγίζεται και με την εκλογική του ήττα στις 16 Απρίλη 1895. Δεν καταφέρνει να βγει ούτε βουλευτής στο Μεσολόγγι.
Φεύγει στο εξωτερικό και στις 20 του Μάρτη 1896 πεθαίνει στις Κάννες, καταδικασμένος από την πλειοψηφία του λαού και εγκαταλειμμένος από τους Αγγλους προστάτες του".
Ιδεολόγος του δικομματισμού
"Απέβλεπε στην καθιέρωση του κοινοβουλευτικού συστήματος σε πιο εξελιγμένη μορφή,που έγινε στις 11 Αυγούστου 1875 με το λόγο που διάβασε ο βασιλιάς και που είχε γράψει ο Τρικούπης. Με το λόγο εκείνο είχε αναγνωριστεί η αρχή της δεδηλωμένης. Δεν τηρήθηκε όμως και πολλές φορές παραβιάστηκε.
Εγινε, βέβαια, κάποιο βήμα που συμπληρώθηκε αργότερα και με τον εκλογικό νόμο που ψηφίστηκε στα τέλη του Ιούνη 1877 και που πρόβλεπε ψηφοφορία σε μια μέρα, κατάργηση της υποχρέωσης των εκλογέων να έχουν κάποια ιδιοκτησία για να συμμετέχουν στις εκλογές κ. ά.
Τα σχέδια της πολιτικής μεταρρύθμισης που έχει καταρτίσει, θα μπορούσαν, αν είχαν εφαρμοσθεί, να καταλήξουν, όπως παρατηρούν πολλοί σύγχρονοί μας μελετητές, ακόμη και στην κατάργηση του καθολικού εκλογικού δικαιώματος, το οποίο, καθώς, τότε, δεν υπάρχει ακόμη στη Βρετανία, ο Χ. Τρικούπης φαίνεται να θεωρεί περιττό.
O X. Τρικούπης θεωρείται θεμελιωτής του δικομματισμού."Θεμέλιο του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος - έγραφε - είναι η παρουσία δύο κομμάτων στη Βουλή".
Σε συνέχεια υπέδειχνε και τον τρόπο συγκρότησής του. "Για να συγκροτηθούν αυτά τα δύο κόμματα - πρόσθετε - χρειάζεται όλοι να βεβαιωθούν ότι δε θα σχηματιστεί πια κυβέρνηση από τη μειοψηφία. Γιατί όσο τα μικρά κόμματα θα ελπίζουν ότι θα πάρουν την εντολή και τη διάλυση, δε συγχωνεύονται με άλλα για να ιδρύσουν ένα μεγάλο κόμμα". Ο δικομματισμός που εισηγήθηκε ο Τρικούπης πραγματοποιήθηκε το 1885 με την ύπαρξη του δικού του κόμματος με τίτλο "Νεωτερικό" και του Δηλιγιάννη με τίτλο "Εθνικό". Αυτός ο δικομματισμός που αξιοποιήθηκε για την εξαπάτηση του λαού και την καλύτερη εξυπηρέτηση των συμφερόντων της αστικής τάξης".
"Μεγαλοϊδεατισμός" και αγγλο-δουλεία
"Η εξωτερική του πολιτική είχε σημάδια εξίσου χαρακτηριστικά:
Απέφυγε π. χ. εμπλοκές στα Βαλκάνια, όπου η Αγγλία υποστηρίζει πάντα την ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά προσπαθεί να συμμετάσχει έμπρακτα και με ναυτικές δυνάμεις στην αγγλική επέμβαση στην Αίγυπτο για την καταστολή επαναστατικών ταραχών.
Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής ο Χ. Τρικούπης, όπως και οι άλλοι πρωθυπουργοί που διαδέχονταν ο ένας τον άλλο, σε συχνά διαστήματα, είχαν να αντιμετωπίσουν το μεγάλο εθνικό ζήτημα, που ήταν η απελευθέρωση των ελληνικών περιοχών από τον τουρκικό ζυγό. Στην περίοδο αυτή παραχωρήθηκαν τα Επτάνησα και προσαρτήθηκαν η Θεσσαλία και η Αρτα. Παρέμειναν όμως και άλλες περιοχές υποδουλωμένες. Και στην επιδίωξη της απελευθέρωσής τους έγιναν προσπάθειες για συμμαχίες με τις γειτονικές χώρες και κύρια με τη Σερβία για να αντιμετωπιστεί η επέκταση της Βουλγαρίας. Ακόμα και με την Τουρκία επιδιώχθηκε συμμαχία με υπόδειξη πάντα της Αγγλίας, η οποία υποστήριζε απροκάλυπτα την Τουρκία. Είχε αποσπάσει την Κύπρο και γι' αυτό δεν υποστήριζε και το απελευθερωτικό κίνημα στην Κρήτη.
Η υποταγή στα κελεύσματα της Αγγλίας που ήθελε να στερεώσει τις θέσεις της στη Μεσόγειο, εμπόδισε και την υποστήριξη της Ρωσίας στον πόλεμο που κήρυξε στις 12/24 Απρίλη 1877 κατά της Τουρκίας. Η Ελλάδα έμεινε ουδέτερη και περιορίστηκε σε ικεσίες στο συνέδριο ειρήνης του Βερολίνου για παραχωρήσεις ελληνικών εδαφών. Εισέπραξε όμως την κυνική απάντηση των Αγγλων: "Επιτέλους, δεν πολεμήσατε για να έχετε αξιώσεις εδαφικών παραχωρήσεων".
Στην εξωτερική πολιτική εξακολούθησε να βάζει τη σφραγίδα της η "Μεγάλη Ιδέα" με τις γνωστές αρνητικές συνέπειες".
Οι δυσκολίες δεν είναι άλλοθι
"Η άποψη - σωστή - ότι στην εποχή του Χ. Τρικούπη δεν έχουν ωριμάσει οι ιστορικοί όροι μιας γενικής αναμόρφωσης της ελληνικής κοινωνίας, δεν αρκεί για να τον δικαιολογήσει.
Κατ' αρχήν, έχουμε πολύ βάσιμα αίτια για να σκεφθούμε ότι, και αν ακόμη είχαν ωριμάσει, θα εύρισκαν σ' αυτόν έναν αντίπαλο μάλλον παρά ένα συμπαραστάτη. Εκτός αυτού, όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και άλλοι ζούσαν στις ίδιες εκείνες ανώριμες συνθήκες και άλλοι αγωνίσθηκαν για στόχους που ήταν εκτός δυνατότητας άμεσης επίτευξης αλλά δεν υπέκυψαν. Ισως γι' αυτό δεν έγιναν τόσο διάσημοι ".

ByΦιλιππος Ανθης στις

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

TOP READ