12 Ιαν 2012

ΟΡΙΣΜΕΝΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΧΕΤΙΚΟΙ ΜΕ ΤΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ


ΟΡΙΣΜΕΝΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΧΕΤΙΚΟΙ ΜΕ ΤΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ
του Γιάννη Σφυρή  

            Η ανακάλυψη της δομής του DNA μαζί με την ολοκλήρωση της χαρτογράφησης του γονιδιώματος του ανθρώπου και άλλων οργανισμών, που αποτελούν επαναστατική κατάκτηση στην εξέλιξη της βιολογικής επιστήμης, εκτός των άλλων επιβεβαίωσαν τη θεωρία της εξέλιξης και της κοινής καταγωγής των ειδών, επειδή αποδείχτηκε ότι τα στοιχεία που συνθέτουν το γενετικό υλικό είναι κοινά, καθώς και οι μηχανισμοί δημιουργίας και μεταβίβασής του. Επίσης διέψευσαν με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο διάφορες ρατσιστικές θεωρίες που προσπαθούσαν με γελοία και ανύπαρκτα βιολογικά επιχειρήματα να δικαιολογήσουν τις προκλητικές κοινωνικές ανισότητες του καπιταλισμού και τα εγκλήματα των ιμπεριαλιστών σε βάρος των αναπτυσσόμενων λαών.
            Τα κοινά στοιχεία και οι κοινοί μηχανισμοί του γενετικού υλικού που υπάρχουν στους ζωντανούς οργανισμούς (ζωικούς και φυτικούς), σε συνδυασμό με τις επαναστατικές εξελίξεις στον τομέα της μοριακής γενετικής μηχανικής, έδωσαν τη δυνατότητα στους επιστήμονες να μεταφέρουν μονάδες γενετικού υλικού (γονίδια) από είδη σε είδη, που ήταν αδύνατο να μεταφερθούν με τις κλασσικές μεθόδους της βιολογικής επιστήμης, οι οποίες προϋπέθεταν μεγάλη συγγένεια μεταξύ των μεταγγιζόμενων οργανισμών, όπως και τη σεξουαλική διαδικασία.
            Η δυνατότητα αυτή, που έχει ιδιαίτερη οικονομική και κοινωνική σημασία επειδή μπορεί άμεσα να ενταχθεί στην παραγωγική διαδικασία και μάλιστα σε πολλούς τομείς (γεωργία, τρόφιμα, ιατρική), εμπεριέχει και αντίστοιχους κινδύνους για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία.
            Αυτοί οι κίνδυνοι, σε συνδυασμό με διαφόρων ειδών προκαταλήψεις και σκοπιμότητες, έχουν δημιουργήσει έντονο προβληματισμό για τη χρησιμοποίηση της μοριακής γενετικής μηχανικής ως παραγωγικής δύναμης, τόσο στην επιστημονική κοινότητα, όσο και στην κοινωνία γενικότερα. Οι προβληματισμοί, οι επιφυλάξεις και οι αντιρρήσεις που εκφράζονται γι’ αυτή τη δυνατότητα δεν είναι ενιαίοι, δεν έχουν την ίδια αφετηρία και φυσικά την ίδια συλλογιστική. Στη δυνατότητα αυτή αντιδρούν, στη χώρα μας και διεθνώς, διάφοροι θεολογικοί κύκλοι, όπως επίσης και σημαντικοί επιστημονικοί φορείς και κοινωνικές οργανώσεις, για διαφορετικούς λόγους και πολλές φορές με εντελώς διαφορετικό σκεπτικό.
            Οι θεολογικοί κύκλοι εκφράζουν τις αντιρρήσεις τους επειδή πιστεύουν ότι η μεταφορά γονιδίων που δεν προϋποθέτει τη σεξουαλική διαδικασία ανάμεσα σε είδη που δεν έχουν καμιά συγγένεια μεταξύ τους έρχεται σε αντίθεση με τη βιοηθική, που από τη φύση της τη θεωρούν θεολογική και εξετάζει κατά πόσο οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στις βιολογικές εξελίξεις είναι συμβατές με τις ηθικές αξίες που επικρατούν σήμερα στις κοινωνίες μας.
            Εξυπακούεται ότι αποδέχονται ως ηθικές αξίες τις χριστιανικές, τις οποίες θεωρούν αιώνιες και αμετάβλητες. Ενώ είναι γνωστό ότι οι ηθικές αξίες αποτελούν το εποικοδόμημα ενός συστήματος, έχουν τη σχετική τους αυτοτέλεια ως προς αυτό, δεν είναι αναλλοίωτες και αλλάζουν ριζικά όταν αλλάζει η βάση, δηλαδή το σύστημα παραγωγής.
            Για παράδειγμα, στο δουλοκτητικό σύστημα παραγωγής ήταν ηθικά αποδεκτή η δουλεία, πράγμα που δεν είναι σήμερα στο καπιταλιστικό σύστημα, παρά το γεγονός ότι και το σύστημα αυτό βασίζεται στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
            Στο φεουδαρχικό σύστημα ήταν ηθικά αποδεκτή και γι’ αυτό κατοχυρωμένη με νόμο η δωρεάν παροχή μέρους του προϊόντος της εργασίας των δουλοπάροικων στους φεουδάρχες, πράγμα που δεν είναι σήμερα στο καπιταλιστικό σύστημα, παρά το γεγονός ότι και στο σύστημα αυτό οι καπιταλιστές με την ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και με σχετική νομοθεσία έχουν κατοχυρώσει την απλήρωτη εργασία των εργατών.
            Στο σημερινό καπιταλιστικό σύστημα είναι ηθικά αποδεκτό το κέρδος του καπιταλιστή, που δε θα είναι στο αυριανό σοσιαλιστικό σύστημα, επειδή το κέρδος είναι αποτέλεσμα της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και η ειδοποιός διαφορά του σοσιαλιστικού συστήματος με τα προηγούμενα κοινωνικά συστήματα εντοπίζεται ακριβώς στην κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, που αποτελεί τη μεγαλύτερη ανηθικότητα.
            Δεν είναι λοιπόν διαχρονικά σταθερές οι ηθικές αξίες, γι’ αυτό τα όποια ηθικά διλήμματα θα πρέπει να κρίνονται με τα δεδομένα της συγκεκριμένης περιόδου και όχι κατ’ ανάγκην μόνο με τις κυρίαρχες ηθικές αξίες, επειδή σε μια ταξική κοινωνία δεν υπάρχουν μόνο αυτές.
            Οι θεολογικοί κύκλοι και πιο συγκεκριμένα οι χριστιανικοί πιστεύουν ότι η μετάγγιση γονιδίων με τη μέθοδο της μοριακής γενετικής μηχανικής ανάμεσα σε οργανισμούς που δεν έχουν συγγένεια μεταξύ τους καταργεί τα διαφορετικά επίπεδα δημιουργίας της φύσης και του ανθρώπου από το Θεό και εξουδετερώνει τους μηχανισμούς ασυμβίβαστου με τους οποίους εφοδίασε ο Δημιουργός, δηλαδή ο Θεός, κάθε μορφή ζωής.
            Και αυτό γιατί, σύμφωνα με την Αγία Γραφή και ειδικότερα το κομμάτι εκείνο που αναφέρεται στη γένεση, ο Δημιουργός (Θεός) έφτιαξε σε διαφορετικές ημέρες (περιόδους) τη φύση και τους διάφορους οργανισμούς, ενώ την τελευταία ημέρα (έβδομη) έφτιαξε τον άνθρωπο κατ’ εικόνα και ομοίωση του Θεού, δηλαδή διαφορετικό απ’ όλους τους οργανισμούς.
            Ομως το κομμάτι της Αγίας Γραφής που αναφέρεται στη γένεση εμπεριέχει μια εννοιολογική αμφισημότητα αν ερμηνευτεί ελεύθερα. Και αυτό γιατί, σύμφωνα και με την επιστημονική άποψη, δηλαδή τη θεωρία της εξέλιξης, όντως τα διάφορα είδη των ζωντανών οργανισμών δεν εμφανίστηκαν την ίδια περίοδο στον πλανήτη και με μόνο αυτό το στοιχείο θα φάνταζε αληθοφανής η Αγία Γραφή. Η πραγματικότητα όμως αυτή δεν οφείλεται στην ύπαρξη κάποιου θεού, αλλά στην εξέλιξη της φύσης, η οποία δημιουργούσε τις απαραίτητες προϋποθέσεις εμφάνισης και επιβίωσης των διαφόρων ζωντανών οργανισμών. Η χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος αλλά και άλλων οργανισμών διέψευσε με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο την Αγία Γραφή, που υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος διαφέρει απ’ όλα τα είδη και είναι το μόνο είδος κατ’ εικόνα και ομοίωση του Θεού. Και αυτό γιατί από τη χαρτογράφηση αποδείχτηκε ότι το γονιδίωμα του ανθρώπου δε μοιάζει με το γονιδίωμα κανενός θεού, αλλά έχει πολλά κοινά στοιχεία με το γονιδίωμα των υπόλοιπων ζωντανών οργανισμών, γι’ αυτό υπάρχει και η δυνατότητα μετάγγισης γονιδίων μεταξύ των διαφόρων οργανισμών, που από πρώτη ματιά φαίνεται ότι δεν έχουν κανένα κοινό σημείο. Η εξέλιξη της βιολογίας διέψευσε την Αγία Γραφή και στο σημείο εκείνο που ισχυρίζεται ότι ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο την τελευταία ημέρα (έβδομη) της δημιουργίας. Και αυτό γιατί ο άνθρωπος που πραγματικά αποτελεί το πιο εξελιγμένο είδος της φύσης δεν είναι το τελευταίο, όσον αφορά το χρόνο δημιουργίας, όπως αναφέρει η Αγία Γραφή. Από τότε που εμφανίστηκε ο άνθρωπος με τη σημερινή του μορφή (Homo Sapiens), πριν από 40.000 χρόνια τουλάχιστον, έχουν δημιουργηθεί αρκετά νέα είδη ζωντανών οργανισμών και έχουν εξαφανιστεί άλλα τόσα, επειδή με την εξέλιξη της φύσης δημιουργήθηκαν νέες συνθήκες που ευνοούν την ύπαρξη νέων οργανισμών, καθώς και την εξαφάνιση παλαιών.
            Συνεπώς, τα διαφορετικά επίπεδα δημιουργίας που καταργούνται κατά τους θεολογικούς κύκλους από τη χρησιμοποίηση της μοριακής γενετικής μηχανικής δεν είναι τόσο μεταφυσικά και στεγανά μεταξύ τους, όπως θεωρούνται από την Αγία Γραφή. Αντίθετα οι διαφορετικές χρονικές περίοδες δημιουργίας των διαφόρων ειδών και η συνύπαρξη της διαφορετικότητας με την ομοιότητα επιβεβαιώνει την εξελικτική πορεία και την κοινή καταγωγή των ειδών, που δίνει τη δυνατότητα να μεταφερθούν γονίδια ανάμεσα σε οργανισμούς που από πρώτη ματιά φαίνεται ότι δεν έχουν καμιά ομοιότητα, φτάνει να υπάρχει η κατάλληλη τεχνική. Οι φόβοι και οι επιφυλάξεις των θεολογικών κύκλων για την κατάργηση των επιπέδων δημιουργίας δεν έχουν καμιά επιστημονική και αντικειμενική βάση, επειδή δεν υπάρχουν αυτά τα επίπεδα, όπως τουλάχιστον παρουσιάζονται από την Αγία Γραφή. Ισως να εκφράζουν συνειδητά ή ασυνείδητα κάποια φοβία, επειδή οι επαναστατικές ανακαλύψεις της βιολογικής επιστήμης αποκαλύπτουν την αντιεπιστημονικότητα της θεολογικής άποψης και του ιδεαλισμού γενικότερα για την προέλευση του ανθρώπου και τη δημιουργία του σύμπαντος. Φοβία που σε πολλές περιπτώσεις τους οδηγεί στη γενικότερη αμφισβήτηση της δυνατότητας της επιστήμης να προσεγγίσει την αλήθεια και σε ορισμένες περιπτώσεις στο χλευασμό και την απαξίωση της επιστήμης.
            Οι φόβοι και οι επιφυλάξεις που εκφράζουν, προσχηματικά μάλλον, οι θεολογικοί κύκλοι και ειλικρινά οι επιστημονικοί φορείς για την εξουδετέρωση των μηχανισμών του ασυμβίβαστου που μπορεί να προκαλέσει η χρησιμοποίηση της γενετικής μηχανικής έχουν επιστημονική βάση, σε καμιά όμως περίπτωση δε σχετίζονται με θεολογικές παραδοχές.
            Και αυτό γιατί η μοριακή γενετική μηχανική μπορεί να εξουδετερώσει τους μηχανισμούς του ασυμβίβαστου που έχουν δημιουργηθεί με τη φυσική επιλογή στη διάρκεια της εξελικτικής πορείας των εμβίων όντων και όχι από το θεό. Μπορούν δηλαδή να γίνουν τέτιες μεταγγίσεις γονιδίων μεταξύ διαφόρων ειδών, που δεν μπορούσαν να γίνουν με τις μέχρι τώρα γνωστές τεχνικές, που να προκαλέσουν απρόβλεπτες αρνητικές συνέπειες στη δημόσια υγεία και στο περιβάλλον.
            Οι φόβοι όμως αυτοί και οι επιφυλάξεις, που δεν εμφανίστηκαν για πρώτη φορά με αφορμή τη χρησιμοποίηση της μοριακής γενετικής μηχανικής ως άμεσης παραγωγικής δύναμης, δε θα πρέπει να οδηγήσουν στη δαιμονοποίηση και πλήρη απόρριψη του συγκεκριμένου μέσου παραγωγής. Παρόμοιοι φόβοι και επιφυλάξεις είχαν διατυπωθεί και για τη χρησιμοποίηση της Πυρηνικής Φυσικής, όπως και σε όλες τις επαναστατικές επιστημονικές ανακαλύψεις που ανέτρεπαν τα μέχρι τότε δεδομένα, εξασφάλιζαν τεράστιες δυνατότητες σε αυτούς που είχαν τα μέσα παραγωγής με αντίστοιχες κοινωνικές επιπτώσεις, αλλά και τεράστιους κινδύνους για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον.
            Είναι πια γενικά παραδεκτό ότι οι φόβοι και οι επιφυλάξεις αυτές έχουν αντικειμενική βάση, αν πριν τη χρησιμοποίηση αυτών των παραγωγικών δυνάμεων δεν εξετάζονται όλες οι παράμετροι. Αν δεν παίρνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα για να μηδενίζεται κατά τη χρησιμοποίησή τους η επικινδυνότητά τους για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία. Αν δεν υπάρχουν οι αντίστοιχες ασφαλιστικές δικλείδες για τις περιπτώσεις ατυχημάτων. Και αυτό γιατί οι παραγωγικές δυνάμεις που εξασφαλίζουν τεράστιες δυνατότητες στον άνθρωπο να βελτιώσει τη ζωή του μπορούν να καταστρέψουν μαζικά το περιβάλλον, ακόμα και τον ίδιο, αν δε χρησιμοποιηθούν για ειρηνικούς σκοπούς ή αν κατά τη χρησιμοποίησή τους υποτιμηθούν τα κριτήρια προστασίας του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας για χάρη άλλων κριτηρίων, όπως για παράδειγμα των κερδών των επιχειρήσεων που χρησιμοποιούν αυτές τις παραγωγικές δυνάμεις.
            Τέτια αρνητικά παραδείγματα υπάρχουν πάρα πολλά και σε πολλούς τομείς.
            Τα πυρηνικά όπλα και η χρησιμοποίησή τους στο 2ο παγκόσμιο πόλεμο από τις ΗΠΑ εναντίον της Ιαπωνίας, αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα καταστροφικής χρησιμοποίησης των επιτευγμάτων της πυρηνικής φυσικής για να εξυπηρετηθούν οι ιμπεριαλιστικοί στόχοι των ΗΠΑ.
            Τα ορμονούχα κρέατα, τα διοξειούχα κοτόπουλα, τα κρεατάλευρα και η γνωστή πια σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών (ΣΕΒ) κ.ά. αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα υπονόμευσης της δημόσιας υγείας, επειδή το κέρδος και ο ανταγωνισμός των πολυεθνικών τροφίμων να κυριαρχήσουν στην αγορά αποτέλεσαν τα βασικά κριτήρια παραγωγής των τροφίμων σε βάρος των κριτηρίων διασφάλισης της δημόσιας υγείας και προστασίας του περιβάλλοντος.
            Ταυτόχρονα, όμως, υπάρχουν εξίσου πολλά παραδείγματα που δείχνουν ότι επιστημονικές ανακαλύψεις που μπήκαν στην παραγωγική διαδικασία έλυσαν σοβαρά προβλήματα του ανθρώπου και του περιβάλλοντος. Τέτια παραδείγματα είναι η χρησιμοποίηση της πυρηνικής φυσικής στην ιατρική, της βιολογίας στην αναβάθμιση του περιβάλλοντος με τους βιολογικούς καθαρισμούς  κ.ο.κ.
            Οι φόβοι και οι επιφυλάξεις αυτών των επιστημόνων δικαιολογούνται και από την άρνηση των πολυεθνικών και των πολιτικών τους εκφραστών να αποδεχτούν και τις ελάχιστες διαδικασίες ελέγχου των Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών (ΓΤΟ) πριν από τη χρησιμοποίησή τους στην παραγωγική διαδικασία, επειδή οι ελεγκτικές αυτές διαδικασίες απαιτούν χρόνο και καθυστέρηση στην απόσβεση των κεφαλαίων τους και συνεπώς στην κερδοφορία.
            Είναι αδιανόητο όταν η γενετική μηχανική δίνει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να μεταγγίσει γονίδια μεταξύ ειδών που η διαφοροποίησή τους μέσα από τη φυσική εξέλιξη και επιλογή έχει διαρκέσει ορισμένες χιλιετηρίδες, οι πολυεθνικές να θεωρούν την πενταετία σαν μεγάλο χρονικό διάστημα για τη διενέργεια των απαιτούμενων ελέγχων, προκειμένου να διαπιστωθεί η ακινδυνότητά τους για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που ορισμένες ανακαλύψεις θεωρήθηκαν λυτρωτικές για τον άνθρωπο, επειδή έλυσαν ορισμένα άμεσα προβλήματα. Ομως, μετά από χρόνια χρησιμοποίησή τους διαπιστώθηκαν οι καταστροφικές τους συνέπειες στο περιβάλλον και στη δημόσια υγεία, με αποτέλεσμα ο τελικός απολογισμός να είναι αρνητικός.
Η ιδιομορφία που υπάρχει στην προκειμένη περίπτωση και δικαιολογεί την αυξημένη ανησυχία των επιστημόνων απορρέει από την καινοτομία της εφεύρεσης που τυχόν αρνητικές συνέπειες θα έχουν πολλαπλάσια, ίσως και μη αντιστρέψιμα, καταστροφικά αποτελέσματα για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον. 
Απορρέει επίσης και από τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποίησαν μέχρι σήμερα οι πολυεθνικές τη γενετική μηχανή. Δεν τη χρησιμοποίησαν βέβαια για να λύσουν το παγκόσμιο επισιτιστικό πρόβλημα, να αναβαθμίσουν το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία. Βασικά κριτήρια χρησιμοποίησής της αποτελούσαν και αποτελούν η μεγιστοποίηση των κερδών τους, η κυριαρχία τους στην αγορά των τροφίμων και η ένταση της εξάρτησης των αγροτών, αλλά και των αναπτυσσόμενων χωρών από τις πολυεθνικές. Η διαπίστωση αυτή επιβεβαιώνεται από την κατοχύρωση των γενετικά μεταλλαγμένων οργανισμών σαν πνευματική ιδιοκτησία των μονοπωλίων. Η κατοχύρωση αυτή που αποτελεί βήμα αρνητικής εξέλιξης, ακόμα και σε σχέση με τη λεγόμενη πράσινη επανάσταση, η οποία πραγματοποιήθηκε από δημόσια ιδρύματα που διέθεταν τα προϊόντα της έρευνάς τους σε συμβολικές τιμές, μετατρέπει τους μεταλλαγμένους οργανισμούς σε αντικείμενο κερδοσκοπίας, ισχυροποιεί την κυριαρχία των πολυεθνικών και εμποδίζει την πρόσβαση των αναπτυσσόμενων χωρών στα προϊόντα της διεθνούς έρευνας και τεχνολογίας. Επιβεβαιώνεται ακόμα και από τα συγκεκριμένα γενετικά τροποποιημένα φυτά που έχουν προωθήσει στη γεωργική παραγωγή. Για παράδειγμα, γνωστό μονοπώλιο με κυρίαρχο ρόλο στον τομέα έχει δημιουργήσει και προωθήσει για καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένα φυτά ανθεκτικά στα ζιζανιοκτόνα του, επειδή έτσι αυξάνονται τα κέρδη του, αδιαφορώντας αν τα γονίδια αυτών των τροποποιημένων φυτών μπορούν μέσα από συγγενικά είδη να μεταγγιστούν σε άλλα φυτά και να δημιουργήσουν τα σούπερ ζιζάνια, αλλά και ένα φαύλο κύκλο  στη σχέση ζιζάνια - ζιζανιοκτόνα.
            Επίσης έχουν δημιουργηθεί και προωθηθεί για καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένα φυτά ανθεκτικά σε ορισμένα έντομα, αδιαφορώντας αν αυτά τα φυτά υπονομεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου.
            Το ίδιο μονοπώλιο δημιούργησε και αποπειράθηκε να χρησιμοποιήσει το γονίδιο στείρωσης, γνωστό ως «εξολοθρευτή», το οποίο καταστρέφει το σπόρο των γενετικά τροποποιημένων φυτών, έτσι ώστε να μην μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους αγρότες την επόμενη χρονιά και να είναι αναγκασμένοι κάθε χρόνο να προμηθεύονται σπόρο από αυτήν. Την χιτλερικής έμπνευσης εφεύρεση η συγκεκριμένη επιχείρηση αναγκάστηκε να τη σταματήσει κάτω από τη διεθνή κατακραυγή.
            Παρόμοιες εφαρμογές της γενετικής μηχανικής έχουν γίνει και από άλλες πολυεθνικές, με αποτέλεσμα να έχουν δημιουργηθεί προβλήματα στη δημόσια υγεία (αλλεργίες) και να είναι άγνωστες ακόμα και σήμερα οι αρνητικές μελλοντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στη δημόσια υγεία που ίσως να είναι και μη αντιστρέψιμες.
            Ολα τα παραπάνω αρνητικά παραδείγματα και άλλα, που ίσως υπάρχουν, δείχνουν ότι οι φόβοι και οι επιφυλάξεις των επιστημόνων και των φορέων τους, αλλά και των κοινωνικών οργανώσεων δε θα πρέπει να σχετίζονται με αυτές καθαυτές τις νέες παραγωγικές δυνάμεις, που πραγματικά μοιάζουν με δίκοπο μαχαίρι. Αλλά με τις σχέσεις παραγωγής που καθορίζουν τους στόχους, τους τρόπους και τα κριτήρια χρησιμοποίησης των νέων παραγωγικών δυνάμεων.
            Δηλαδή οι φόβοι και οι επιφυλάξεις θα πρέπει να συσχετιστούν άμεσα με αυτούς που έχουν τα μέσα παραγωγής, τους καπιταλιστές και το καπιταλιστικό σύστημα στο σύνολό του. Και αυτό γιατί αυτοί καθορίζουν τον τρόπο χρησιμοποίησης και των νέων παραγωγικών δυνάμεων, με βασικά κριτήρια την αύξηση των κερδών τους και τη διαιώνιση της κυριαρχίας τους.
Οποιαδήποτε αντίρρηση για την ανάπτυξη της έρευνας και τη χρησιμοποίησή της στην παραγωγική διαδικασία εστιάζεται αποκλειστικά και μόνο στην παραγωγική δύναμη αυτή καθαυτή, την οποία τις περισσότερες φορές δαιμονοποιεί και αφήνει στο απυρόβλητο τους ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής και το κοινωνικό σύστημα που κατοχυρώνει την ιδιοκτησία τους και τον τρόπο χρησιμοποίησής τους, εξ αντικειμένου είναι αποπροσανατολιστική, αντιεπιστημονική και σκοταδιστική.
            Αποπροσανατολιστική σε σημαντικό βαθμό και αναποτελεσματική ταυτόχρονα είναι και η άποψη επιστημονικών και κοινωνικών φορέων που ισχυρίζονται ότι δε χρειάζονται ριζικές κοινωνικές αλλαγές για να χρησιμοποιούνται για το καλό του ανθρώπου οι νέες παραγωγικές δυνάμεις και να προστατεύεται το περιβάλλον. Και αυτό γιατί πιστεύουν ότι στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος είναι δυνατό να μηδενιστούν οι κίνδυνοι με τη δημιουργία ελεγκτικών μηχανισμών και τη θεσμοθέτηση κανόνων χρησιμοποίησης των νέων παραγωγικών δυνάμεων.
            Στην πράξη όμως έχει αποδειχτεί ότι οι όποιοι κανόνες χρησιμοποίησης των νέων παραγωγικών δυνάμεων είναι στα μέτρα των πολυεθνικών, επειδή είναι αποτέλεσμα του κοινωνικού και πολιτικού συσχετισμού δυνάμεων. Και οι όποιοι ελεγκτικοί μηχανισμοί για διάφορους επιστημονικούς και κοινωνικοπολιτικούς λόγους αδυνατούν να ασκήσουν αποτελεσματικούς και προληπτικούς ελέγχους. Τα περισσότερα πανεπιστήμια και κρατικά ιδρύματα έρευνας, που ίσως έχουν τις επιστημονικές δυνατότητες να ασκήσουν κάποιο έλεγχο είναι άμεσα εξαρτημένα από τα μονοπώλια, επειδή τα ερευνητικά τους προγράμματα χρηματοδοτούνται και καθορίζονται από αυτά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το ερευνητικό έργο των κρατικών πανεπιστημίων και ιδρυμάτων έρευνας αποτελεί τη βάση των πολυεθνικών πάνω στην οποία οικοδομούν τη δική τους πατενταρισμένη έρευνα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτιας αγαστής συνεργασίας αποτελεί ο συντονισμός συγκεκριμένων πολυεθνικών με τα κρατικά πανεπιστήμια των ΗΠΑ, που έγινε άμεσα από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, με στόχο να επισπευσθεί η ολοκλήρωση της χαρτογράφησης του ανθρώπινου γονιδιώματος.
            Ο συντονισμός αυτός αποδείχνει τη σχέση των δύο παραγόντων που παίζουν καθοριστικό ρόλο στον προσανατολισμό της επιστημονικής έρευνας και στον τρόπο εφαρμογής των επιτευγμάτων της, με αποτέλεσμα να υπονομεύονται τα όποια μέτρα αναγκάζονται να πάρουν κάτω από τη λαϊκή πίεση ή κατακραυγή.
            Επικίνδυνη επίσης είναι και η άποψη που ισχυρίζεται ότι το επισιτιστικό πρόβλημα που τόσα δεινά δημιουργεί στην ανθρωπότητα (1 δισ. περίπου άνθρωποι λιμοκτονούν ή υποσιτίζονται) είναι τεχνοκρατικό και όχι κοινωνικοπολιτικό, γι’ αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί από τις πολυεθνικές αν αφεθούν ελεύθερες να χρησιμοποιήσουν όπως θέλουν τις νέες παραγωγικές δυνάμεις και συγκεκριμένα τη μοριακή γενετική μηχανική. Παρόμοιες απόψεις που είχαν προβληθεί πριν από λίγες δεκαετίες, με αφορμή τη λεγόμενη πράσινη επανάσταση, διαψεύστηκαν με το πιο κατηγορηματικό τρόπο. Αλλωστε είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι η λεγόμενη συμβατική γεωργία έχει τη δυνατότητα να παράγει τις αναγκαίες ποσότητες τροφίμων για όλο τον πληθυσμό της γης. Δυνατότητα που επιβεβαιώνεται από τις τεράστιες ποσότητες κρεάτων, γάλακτος, αυγών, σιτηρών, φρούτων και άλλων αγροτικών προϊόντων που καταστρέφονταν στην ΕΕ, στις ΗΠΑ και σε άλλες ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, την ίδια περίοδο που παιδιά στην Ασία και Αφρική πέθαιναν από την πείνα. Επιβεβαιώνεται επίσης και από την προσπάθεια που κάνει η ΕΕ, αλλά και άλλες ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες να μειώσουν τους ρυθμούς αύξησης της γεωργίας και των τροφίμων, επειδή έτσι διασφαλίζουν περισσότερα κέρδη. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τους η παραγωγή τροφίμων αυξάνεται με ρυθμό 2% το χρόνο, ενώ η ζήτησή τους με 1%, αλλά στη ζήτηση υπολογίζουν μόνο αυτούς που έχουν τη δυνατότητα να αγοράζουν τα τρόφιμα και όχι τους λαούς της Ασίας και της Αφρικής που λοιμοκτονούν και υποσιτίζονται. Αυτό τον τρόπο υπολογισμού που το θεωρούν ηθικό και ρεαλιστικό, το δικαιολογούν με τη λεγόμενη προσαρμογή της παραγωγής, στα δεδομένα της αγοράς και με τον απάνθρωπο ορισμό ότι αγροτικό προϊόν - τρόφιμο, δεν είναι αυτό που καλύπτει διατροφικές ανάγκες του ανθρώπου αλλά αυτό που μπορεί να πουληθεί στην αγορά.
            Ανατριχιαστική όμως είναι και η άποψη που ισχυρίζεται ότι το επισιτιστικό πρόβλημα μπορεί να λυθεί με λιγότερο ασφαλή τρόφιμα και με κάποια «αβαρία» στο περιβάλλον, επειδή οι λαοί των αναπτυσσόμενων χωρών έτσι και αλλιώς πεθαίνουν από την πείνα. Αυτή η άποψη εκφράστηκε έμπρακτα με την επισιτιστική «βοήθεια» που πρόσφεραν οι ΗΠΑ σε διάφορες αναπτυσσόμενες χώρες με «μεταλλαγμένα» τρόφιμα, με στόχο να τα επιβάλλουν στην αγορά και να ισχυροποιήσουν τα κέρδη τους και την κυριαρχία τους. Αυτή την επισιτιστική «βοήθεια», προς τιμή τους, ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες δεν την αποδέχτηκαν, όχι επειδή δεν την είχαν ανάγκη, αλλά επειδή τα προσφερόμενα τρόφιμα ήταν μεταλλαγμένα και επισφαλή για τη δημόσια υγεία και επιπλέον όξυναν την εξάρτησή τους από τις πολυεθνικές. Με αφορμή αυτή τη «βοήθεια» αξίζει να επισημανθεί ότι η χριστιανική ηθική του προέδρου των ΗΠΑ, που αυτοπροβάλλεται σαν ο θεόσταλτος εκπρόσωπος του καλού στον πλανήτη, σε αντίθεση με τους αλλόθρησκους εκπροσώπους του κακού, του επέτρεψε να κάνει την πιο ανήθικη ενέργεια για να μεγιστοποιήσει τα κέρδη των πολυεθνικών, εκμεταλλευόμενος τις ζωτικές ανάγκες των λαών των αναπτυσσόμενων χωρών.
            Συμπερασματικά μπορεί να ειπωθεί ότι η εκρηκτική ανάπτυξη της επιστήμης στον τομέα της βιολογίας αλλά και σε άλλους τομείς και οι τεράστιοι κίνδυνοι που ελλοχεύουν από τον τρόπο που χρησιμοποιούνται στην καπιταλιστική οικονομία, επιβεβαιώνουν την αναγκαιότητα ριζικών κοινωνικών αλλαγών, για να αλλάξουν οι σχέσεις παραγωγής, οι φορείς, οι στόχοι, οι τρόποι και τα κριτήρια παραγωγής και να γίνουν αποτελεσματικοί οι οποιοιδήποτε έλεγχοι.
            Οσο αυτές οι αλλαγές για υποκειμενικούς κυρίως λόγους αναβάλλονται για το αόριστο μέλλον με διάφορες προφάσεις και αυταπάτες ή θεωρούνται αχρείαστες, επειδή τάχα μπορούν να υπάρχουν έγκαιροι και αποτελεσματικοί έλεγχοι, η δημόσια υγεία θα υπονομεύεται, το περιβάλλον θα υποβαθμίζεται, το επισιτιστικό πρόβλημα θα διαιωνίζεται και θα οξύνεται και οποιοιδήποτε έλεγχοι θα είναι αναποτελεσματικοί. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις θα λειτουργούν σαν άλλοθι για να συνεχίζεται αυτή η κατάσταση και τα διλήμματα ναι ή όχι στη γενετική μηχανική θα είναι ψευτοδιλήμματα και αποπροσανατολιστικά για τους επιστημονικούς φορείς και το λαϊκό κίνημα.
            Η συνειδητή ή ασυνείδητη ενοχοποίηση των παραγωγικών δυνάμεων εξ αντικειμένου λειτουργεί αποπροσανατολιστικά, αποενοχοποιεί το καπιταλιστικό σύστημα και συμβάλλει στη διαιώνιση του με ολέθριες συνέπειες στο περιβάλλον, στη δημόσια υγεία και στο διατροφικό πρόβλημα.
            Αντίθετα, η συστηματική διαφώτιση των λαϊκών δυνάμεων και η συσπείρωσή τους σε αντιμονοπωλικούς στόχους πάλης, μπορεί να αποτρέψει ορισμένες άμεσες αρνητικές συνέπειες και ταυτόχρονα να δημιουργήσει τις αναγκαίες κοινωνικές προϋποθέσεις, έτσι ώστε χωρίς ψευτοδιλήμματα να υπάρχει απρόσκοπτη εξέλιξη της επιστήμης και ορθολογική χρησιμοποίηση όλων των παραγωγικών δυνάμεων για το καλό της ανθρωπότητας  και του περιβάλλοντος.
            Και αυτό γιατί στο σοσιαλιστικό σύστημα, που κριτήρια παραγωγής δε θα είναι το κέρδος, αλλά το κοινωνικό όφελος, η προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ορθολογικά όλες οι παραγωγικές δυνάμεις και οι οποιοιδήποτε έλεγχοι να είναι έγκαιροι, ουσιαστικοί και αποτελεσματικοί.       


  Ο Γιάννης Σφυρής είναι υπεύθυνος του Αγροτικού Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

TOP READ