ΤΑ ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

ΤΑ ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ 
του Γιώργη Αθανασιάδη

Η ΜΑΓΙΚΗ ΨΥΧΟΤΡΟΠΙΑ ΚΑΙ Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ 


... Θα έπρεπε φυσικά, στο βαθμό που αναπτύσσεται η επιστήμη, αντίστοιχα να υποχωρεί η πίστη στα θαύματα. Η αναντιστοιχία όμως δεν είναι πλήρης. Ακόμα και σε μορφωμένους διατηρείται η πίστη στην επέμβαση υπερφυσικών δυνάμεων. Η μαγική ψυχοτροπία δεν εξηγείται μόνο με την αδυναμία των ανθρώπων στην πάλη τους προς τις δυνάμεις της φύσης ή με τις αποτυχίες τους στην προσπάθεια επίλυσης των προβλημάτων τους. Αυτή είναι η βασική αιτία, μα δεν είναι η μόνη. Οπως εξηγήσαμε και σε προηγούμενο κεφάλαιο, οι θρησκευτικές παραστάσεις έχουν και γνωσιολογικές ρίζες, ιδιαίτερους τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων της γνώσης, θεωρίες δικαίωσής τους κλπ. Και, πιο πολύ ακόμα, συντηρούνται και μεταβιβάζονται με τις επιβιώσεις της κοινωνικής ψυχολογίας. 
Δύο συγκεκριμένα παραδείγματα θα μπορούσαν να εξηγήσουν καλύτερα πως πραγματοποιείται αυτή η συντήρηση συγκινησιακών καταστάσεων, και μετά την πλήρη διαφώτιση ενός προβλήματος με την επιστημονική σκέψη. Παίρνουμε δύο γνωστά θαύματα, που «έγιναν» σε εποχές κατά τις οποίες οι γνώσεις της αστρονομίας ήταν περιορισμένες και μπορούσαν να γίνουν πιστευτά. Το ένα από τη μουσουλμανική θρησκεία και το άλλο από την ιουδαϊκή, που περιέχεται όμως και στη θρησκευτική διδασκαλία των χριστιανών. Αρχίζουμε από το μουσουλμανικό θαύμα, επειδή σ΄ αυτό είναι ευκολότερη η αντικειμενική κρίση για τον έλληνα - χριστιανό αναγνώστη.
Ενας πιστός μουσουλμάνος ένιωσε από παιδί βαθιά συγκίνηση μέσα στην ομαδική συγκίνηση των άλλων πιστών - για το γνωστό θαύμα του Μωάμεθ που για να κάνει να πιστέψουν οι ολιγόπιστοι οπαδοί του, πρόσταξε στο φεγγάρι να κατεβεί από τον ουρανό, να περάσει μέσα απ΄ το μπουρνούζι του, να μπει από το ένα μανίκι, να βγει από το άλλο, και να πάει πάλι στη θέση του! Το «μεγάλο» αυτό θαύμα δυσκολεύεται, και σήμερα ακόμα, να το απαρνηθεί ο πιστός μουσουλμάνος, κι αν ακόμα ξέρει, από τη σημερινή κοσμογραφία, ότι το φεγγάρι έχει διάμετρο 3.486 χιλιόμετρα.
Το ίδιο για ένα χριστιανό που έχει διδαχθεί στο σχολειό το θαύμα του Ιησού του Ναυή, που διέταξε τον Ηλιο να σταθεί, για να προφτάσει να σκοτώσει όλους τους εχθρούς που είχε τρέψει σε φυγή! Ο Θεός κατά τη Βίβλο, σταμάτησε τον Ηλιο για να προφτάσουν οι πιστοί να... ξεκάμουν τους άπιστους! Τα παιδιά, που διδάσκονται στις μικρές τάξεις αυτό το παραμύθι της μυθολογίας των Εβραίων, μαζί με τη μωσαϊκή κοσμογονία, φτάνουν σ΄ ένα σημείο της μόρφωσής τους που αρχίζει η διδασκαλία της επιστημονικής κοσμογραφίας. Τότε μαθαίνουν ότι ο Ηλιος δεν κινείται γύρω στη Γη, μα αντίστροφα η Γη γύρω στον Ηλιο. Οτι στην κίνησή της αυτή γύρω στον Ηλιο, η Γη έχει ταχύτητα 29,7 χιλιόμετρα στο δευτερόλεπτο. Σύγχρονα η Γη πραγματοποιεί κίνηση γύρω στον άξονά της με ταχύτητα 1.700 χιλιόμετρα την ώρα, δηλαδή 28 χιλιόμετρα στο λεπτό (στον ισημερινό). Μα, αν ο Θεός παραβιάζοντας τους νόμους της φύσης, πρόσταζε πραγματικά να γίνει αυτό το θαύμα, τότε θα σταματούσε απότομα η Γη και, σύμφωνα με το νόμο της αδράνειας, όλα όσα βρίσκονται στην επιφάνειά της θα εκσφενδονίζονταν και η Γη θα μετατρεπόταν σε πύρινη σφαίρα!
Παρ΄ όλα αυτά είναι δύσκολο να πείσεις μερικούς μορφωμένους που ξέρουν αυτές τις επιστημονικές αλήθειες, να παραιτηθούν από την πίστη τους, στο ακαταλόγιστο θαύμα και να αρνηθούν τη μωσαϊκή κοσμογονία. Δεν παρουσιάζουμε εδώ τα απίθανα ή τις αντιφάσεις της Βίβλου. Μονάχα δείχνουμε με ποιόν τρόπο η κοινωνική ψυχολογία επιδρά στη διατήρηση της πίστης σε υπερφυσικές δυνάμεις και στις επεμβάσεις τους. 
Αλλωστε για να διατηρηθεί αυτή η προσήλωση των πιστών στη μαγική ψυχοτροπία, σε βάρος της επιστημονικής γνώσης, καταβάλλονται πολλές προσπάθειες και «θεωρητικής» δικαίωσής τους. Είδαμε στις προηγούμενες σελίδες πολλές τέτιες προσπάθειες με ελληνικά κείμενα. Αυτά όμως αποτελούν αμυδρή απήχηση των θεωριών που διατυπώνονται στη Δυτική Ευρώπη και στην Αμερική.
Στην Αγγλία έχουν εμφανιστεί, κατά τα τελευταία 10 χρόνια, πλήθος βιβλία με αυτό το θέμα . Σ΄ ένα απ΄ αυτά, στο βιβλίο του G. D. Yarnold «The Spiritual Grisis of the Scientific Age», ο συγγραφέας εξηγεί ότι υπάρχει σήμερα τριπλή κρίση: γνωσιολογική, κρίση πίστης και κρίση ζωής. Κάνει προσπάθεια συμβιβασμού επιστήμης και πίστης με την ... ιδεολογική υποταγή της επιστήμης στην πίστη. Χαρακτηριστικό είναι αυτό που γράφει για τα θαύματα: Ο Θεός κατά τη γνώμη του, μπορεί να κάνει θαύματα, χωρίς να παραβιάζει την αιτιοκρατική σύνδεση των φαινομένων, επειδή τα υπερφυσικά φαινόμενα ανήκουν σ΄ άλλη κατηγορία! «Οσο για μένα, γράφει ο Γιάρνολντ, είμαι έτοιμος να παραδεχθώ όλες τις περιγραφές θαυμάτων στη μορφή τους την πιο πρωτόγονη, στην οποία έγιναν τα περισσότερα απ΄ αυτά, θεωρώντας τα περιγραφές γεγονότων που πραγματικά έγιναν», (σελ. 128).
Ο ίδιος ζήλος δικαίωσης παρουσιάζεται και σ΄ άλλες χώρες. Ο γερμανός Werner Keller υποστηρίζει τις ίδιες απόψεις. Είναι χαρακτηριστικός ο τίτλος του βιβλίου του: «Και όμως η Βίβλος έχει δίκιο». Στο βιβλίο αυτό έγραψε απαντητικό άλλος γερμανός με τίτλο: «Εχει η Βίβλος δίκιο;»  Στο βιβλίο αυτό εξηγείται ότι η Βίβλος μπορεί σα βιβλίο να έχει την ιστορική της σημασία, μα ούτε αλάθητη είναι ούτε μπορεί να ασκεί σήμερα επίδραση. Και αναφέρει χαρακτηριστικά δείγματα πλάνης, κατατρεγμού και διωγμών της επιστήμης και των επιστημόνων, στο όνομα της Βίβλου. Ο ίδιος ο Λούθηρος καταδίκασε την ηλιοκεντρική θεωρία του Κοπέρνικου, λέγοντας: «Κάθε ανόητος, που πιστεύει ότι είναι σοφός, θέλει να στηρίξει ένα νέο σύστημα που, τάχα, είναι καλύτερο από τα άλλα. Αυτοί οι ανόητοι θέλουν ν΄ ανατρέψουν την αστρονομική επιστήμη. Μα η Αγία Γραφή μας λέει ότι ο Ιησούς του Ναυή πρόσταξε τον Ηλιο να σταθεί και όχι τη Γη» (σελ. 184).
Αναφέρει διωγμούς και απαγορεύσεις για τη χρήση του εμβολίου κατά της βλογιάς, για τη χρήση φαρμάκων και ενέσεων αναισθητικών κατά τις εγχειρήσεις, για τον ανώδυνο τοκετό, κλπ. Οι πόνοι λέγανε είναι, κατά τη Βίβλο, ποινή που έχει επιβάλει ο Θεός και δεν έχει κανένας δικαίωμα ν΄ αντιστρατεύεται στη θέλησή του.
Το ότι όμως δεν είναι δυνατόν αυτές οι απαγορεύσεις και ερμηνείες να ισχύσουν στα χρόνια μας, το έδειξε η απόφαση που πάρθηκε στο Διεθνές Συνέδριο των καθολικών γυναικολόγων, τον Ιανουάριο του 1956. Ο ίδιος ο πάπας μίλησε στο Συνέδριο αυτό και δήλωσε ότι η θεωρία και η πρακτική της ψυχοπροφυλακτικής μεθόδου για την αποφυγή των πόνων κατά τον τοκετό, που έχει συστήσει ο Ι. Π. Πάβλοφ δεν είναι αντίθετη προς τη χριστιανική διδασκαλία. Αυτή η δήλωση του πάπα, όπως αναφέρει ο Φουκς, είχε κάνει τότε μεγάλη αίσθηση.
Η προσπάθεια όμως για τον κλονισμό του κύρους της επιστήμης συνεχίζεται πολύμορφη και πολύτροπη. Μια τέτια εκδήλωση είναι η διάδοση του «αντιπρομηθεϊκού» πνεύματος. Η επιστήμη ονομάζεται «προμηθεϊκή αίρεση». Η εξέγερση του Προμηθέα, γράφουν, ήταν «μια μοιραία πλάνη»! Και ό,τι έχουν μάθει οι άνθρωποι από την «προμηθεϊκή αίρεση, δεν έχει συντελέσει παρά στη σκλαβιά τους» .
Ο αμερικάνος υπαρξιστής Ου. Μπάρρετ γράφει για τους διαφωτιστές ότι «δεν είδαν την τραγωδία του πολιτισμού, που συνίσταται στο ότι ο άνθρωπος παρ΄ όλες τις πραγματοποιήσεις της επιστήμης και της τεχνικής μένει θνητή ύπαρξη, ανθρωπολογικά περιορισμένη» .
Αυτά είναι τα σημεία των καιρών. Κατά το 17ο και 18ο  αιώνα η αστική ιδεολογία πάλαιβε κατά των ειδώλων του μυστικισμού και της αμάθειας. Σήμερα, η αστική ιδεολογία χαρακτηρίζει σαν είδωλα και σαν οπτασίες την επιστήμη, το λογικό, την πρόοδο. Μέσα σ΄ αυτό το πνεύμα και ο Theodore Berstman, οργανωτής και πρόεδρος του Α΄ Διεθνούς Συνεδρίου για τον Αιώνα του Διαφωτισμού (που έγινε στη Γενεύη, από τις 5-12 Ιουλίου 1963), διακηρύσσει, ανάμεσα στα άλλα ότι «Τα θεμέλια του Διαφωτισμού δεν ήταν βαθιά, η δομή του έμοιαζε περισσότερο με λαβύρινθο παρά με μονόλιθο...» . Και καταλήγει στην άποψη ότι η πίστη στην μετεμψύχωση ήταν η πιο προοδευτική επινόηση! Επειδή, γράφει, ο άνθρωπος που γνωρίζει «ότι πρόκειται να ξαναγυρίσει στη γη μέσα σ΄ ένα άλλο σώμα και κάτω από συνθήκες που εξαρτώνται από το δικό του ηθικό ισοζύγιο... πρέπει να έχει ισχυρότατο κίνητρο να εντείνει την προσπάθειά του στο έπακρο για να πράττει το καλό....».
Σ΄ όλους τους αιώνες οι άνθρωποι που πίστεψαν στην πρόοδο θεώρησαν τον Προμηθέα ιερό σύμβολο. Ο Προμηθέας έκαμε λογικό τον κόσμο. Η φωτιά του ήταν οι πρώτες αναλαμπές των μελλοντικών επιτυχιών των νικών του ανθρώπου, που έκαμαν πραγματικά ανθρωπινή τη ζωή του. Αυτή η ιδέα έχει εμπνεύσει λογοτέχνες από την αρχαιότητα ως σήμερα, τον Αισχύλο, τον Γκαίτε, το Βύρωνα και τόσους άλλους. Το ίδιο και φιλοσόφους. Το να εκδηλώνεται, στα χρόνια μας, αντιπρομηθεϊκό πνεύμα, σαν αντιεπιστημονική, αντιπροοδευτική τάση, και να μπαίνει στην υπηρεσία της αντικομμουνιστικής προπαγάνδας, αυτό ακριβώς δείχνει την άρνηση της προοδευτικής θεωρητικής κληρονομιάς και την αυτοκαταδίκη των φορέων του αντιπρομηθεϊκού πνεύματος. 


ΤΑ ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ


Με την παραγωγική δράση του ανθρώπου, η φύση μεταβάλλεται και τελειοποιείται. «Εξανθρωπίζεται» έτσι που ν΄ ανταποκρίνεται στις ανάγκες και στους πόθους του. Τις αυθόρμητες αλλαγές που έκαμαν οι άνθρωποι στα πρώτα βήματά τους, τις αντικαθιστούσαν όλο και πιο μελετημένες, όλο και πιο έμπειρες προσπάθειες. Ετσι μεταβλήθηκε και διαρκώς μεταβάλλεται το πρόσωπο του πλανήτη μας. 
Και η ίδια η φύση εξελίσσεται. Ο Ενγκελς μιλώντας για τη στενότητα του προμαρξιστικού, του μη διαλεκτικού υλισμού, έδειχνε την ανικανότητα του υλισμού αυτού «ν΄ αντιληφθεί τον κόσμο σαν προτσές, σαν ύλη που βρίσκεται σε συνεχή ιστορική ανάπτυξη. Αυτό αντιστοιχούσε στην τοτινή κατάσταση των φυσικών επιστημών και στον μεταφυσικό, δηλαδή αντιδιαλεκτικό τρόπο φιλοσόφησης που συνδεόταν μ΄ αυτή την κατάσταση...» . Η ιστορία της εξέλιξης της γης, η γεωλογία, ήταν άγνωστη τότε και, γι΄ αυτό η αντιϊστορική αντίληψη για τη φύση ήταν αναπόφευκτη. Σήμερα ξέρουμε ότι η ύλη βρίσκεται σε συνεχή ιστορική ανάπτυξη.
Εκτός όμως απ΄ αυτή την φυσική αλλαγή, πραγματοποιήθηκαν και πραγματοποιούνται, μεγάλες και σημαντικές μετατροπές με την επέμβαση του ανθρώπου, προς διάφορες κατευθύνσεις: Δημιουργήθηκαν νέες ράτσες ζώων και αναπτύχθηκαν νέα είδη φυτών, με την κτηνοτροφία και τη γεωργία. Δημιουργήθηκαν εργαλεία, μηχανές, συγκροτήματα μηχανισμών, με την ανάπτυξη της τεχνικής και της επιστήμης. Δημιουργήθηκαν και δημιουργούνται νέες ουσίες που δεν υπήρχαν αρχικά. Εγιναν και γίνονται κολοσσιαίες μεταβολές στο γεωγραφικό περιβάλλον. Αναπτύχθηκε και αναπτύσσεται με ρυθμούς ιλιγγιώδεις η ενέργεια. Νικήθηκαν οι αποστάσεις. Καταπολεμήθηκαν πολλές ασθένειες και συντονίζονται οι επιστημονικές προσπάθειες για την εξαφάνιση όλων των ασθενειών. Επεκτείνεται η μετατροπή συνθηκών σε εξωγήινους χώρους κλπ. Με την ανακάλυψη νέων νομοτελειών στη φύση και στην κοινωνία εκτελείται στην εποχή μας η βαθύτερη επιστημονική και τεχνική επανάσταση που γνώρισε η ανθρωπότητα.
Μερικά αποτελέσματα, σε δυο ή τρεις απ΄ αυτούς τους τομείς, θα μας δείξουν ποιά πρόοδος έχει συντελεστεί και ποιοί είναι οι ρυθμοί της παραπέρα ανάπτυξης.
α) Στις αρχές του 19ου αιώνα οι κύριες πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούνται ήταν η μυϊκή δύναμη του ανθρώπου, η δύναμη έλξης των ζώων και, σε πολύ μικρή κλίμακα, η ενέργεια που παραγόταν από την κίνηση του αέρα και του νερού ή από καύσιμα. Στα 1850, η μυϊκή δύναμη του ανθρώπου αντιπροσώπευε τα 15% της ολικής ενέργειας, η έλξη των ζώων τα 79%. Στην εποχή μας, στην παγκόσμια χρήση ενέργειας, η μυϊκή δύναμη του ανθρώπου και η δύναμη έλξης των ζώων αντιπροσωπεύει το 1% μονάχα.
Οι ρυθμοί ανάπτυξης της ενέργειας, κυρίως της ηλεκτρενέργειας, που είναι η μορφή ενέργειας η πιο χρησιμοποιήσιμη σ΄ όλο τον κόσμο στην τεχνολογική διαδικασία, είναι πραγματικά ιλιγγιώδης. Κατά το 1960 όπως αναφέρει ο σοβιετικός ακαδημαϊκός Ν. Ν. Σεμιόνοφ, σ΄ όλο τον κόσμο ο μέσος όρος κατ΄ άτομο ήταν κατά προσέγγιση 0,1 κιλοβάτ εγκαταστημένης ισχύος. Τον θεωρεί δείκτη πολύ χαμηλό. Η προοπτική όμως είναι να εκατονταπλασιαστεί στα επόμενα 30-40 χρόνια. 
«Ασφαλώς, δε γινόμαστε ουτοπιστές, γράφει, αν προϋπολογίσουμε ότι, στο τέλος ήδη αυτού του αιώνα ή στις αρχές του επόμενου, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σ΄ όλο τον κόσμο θα αυξηθεί κατά προσέγγιση κατά 100 φορές, δηλαδή ο ηλεκτρενεργητικός εξοπλισμός θα φθάσει στα 100 κιλοβάτ εγκατεστημένης ισχύος κατ΄ άτομο...» . «Η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνικής, γράφει στο ίδιο άρθρο, έτσι όπως διαγράφεται για τα επόμενα 30-40 χρόνια, είναι σε θέση να εξασφαλίσει, από κάθε άποψη, την ικανοποίηση των υλικών και πνευματικών αναγκών του ανθρώπου, την ολόπλευρη ανάπτυξη των δημιουργικών δυνάμεων και ικανοτήτων του».
β) Στο γεωγραφικό περιβάλλον έγιναν ως τώρα σημαντικότατες μεταβολές. Εγιναν τεχνητές λίμνες, ποτάμια, διώρυγες, αρδευτικά και αντιπλημμυρικά έργα, λιμάνια, κλπ. Αυτά όμως που γίνονται τώρα ή πρόκειται να γίνουν είναι πολύ σημαντικότερα. Υπολογίζεται ότι η καλλιεργούμενη επιφάνεια σ΄ όλη τη γη είναι 1,3 δισεκατομμύρια εκτάρια, δηλαδή τα 9% περίπου της στερεάς επιφάνειας. Οι δυνατότητες όμως επέκτασης της καλλιέργειας είναι εξαιρετικά μεγάλες. Μόνο σε τρία χρόνια (1954-1957) ξεχερσώθηκαν κι έγιναν καλλιεργήσιμα στη Σοβιετική Ενωση 36 εκατομμύρια εκτάρια.
Η εκχέρσωση, η μετατροπή ερήμων σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις, η κατασκευή αρδευτικών διωρύγων κλπ. η χρήση εγγειοβελτιωτικών μεθόδων και χημικών λιπασμάτων μετατρέπουν τη μορφή του πλανήτη. Δημιουργούνται συνθήκες καλλιέργειας φυτών σε ζώνες στις οποίες ήταν αδύνατο να αναπτυχθούν προηγούμενα. Και οι κλιματολογικές αλλαγές δεν είναι όνειρο απραγματοποίητο. «Αν η παραγωγή ηλεκτρενέργειας - γράφει ο ακαδημαϊκός Σεμιόνοφ - γίνει ας πούμε δεκαπλάσια, θα ανοίξουν προοπτικές για τη λογική κατεύθυνση του κλίματος, επειδή σ΄ αυτή την περίπτωση η ετήσια παραγωγή ενέργειας θα αντιπροσωπεύει τα % περίπου της ποσότητας ηλιακής ενέργειας που απορροφά ο πλανήτης μας κατά την ίδια χρονική περίοδο».
γ) Στη μετατροπή των υλικών ουσιών έχει πραγματοποιηθεί τεράστια πρόοδος. Η τεχνολογική εφαρμογή της χημείας και της φυσικής, έδωσε πρωτοφανείς γνώσεις, ανακαλύψεις και εφευρέσεις. Μέσα σε 100 περίπου χρόνια οι επιστήμονες κατόρθωσαν να πραγματοποιήσουν πάνω από 1.000.000 τεχνητές χημικές συνθέσεις και περί τα 2.000.000 νέες ουσίες που δεν βρίσκονται καθόλου στη Γη. Κάθε χρόνο δημιουργούνται περί τις 25.000 νέες συνθέσεις: Υλικά που έχουν μεγάλη αντοχή και είναι ελαφρά σε βάρος, για τη βιομηχανία. Υλικά που αντέχουν σε θερμοκρασίες 2.000-3.000 βαθμών, ή στην επίδραση των οξέων: Υλικά που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία, στην αγροτική οικονομία, στις μεταφορές, στις οικοδομές, στην καθημερινή ζωή, πλαστικές ύλες που δεν είναι κατώτερες στην αντοχή από τα γνωστότερα μέταλλα και που είναι 4 ως 5 φορές ελαφρότερες κλπ.
Αναφέραμε μερικά μόνο στοιχεία για τρεις τομείς επίδρασης της επιστήμης. Αντίστοιχη πρόοδος παρουσιάζεται σ΄ όλους τους τομείς. Και η πρόοδος δεν πραγματοποιείται πια με την πείρα που συγκεντρώνεται εμπειρικά και αυθόρμητα. Εχει αλλάξει ριζικά η σύνδεση της επιστήμης με την παραγωγή. Η πειραματική βάση της επιστήμης βρίσκεται στη βιομηχανία, κυρίως στη βαριά βιομηχανία. Η θεωρητική ανάπτυξη είναι άμεσα συνδεδεμένη με την πρακτική εφαρμογή. Η συνειδητή χρησιμοποίηση των επιτεύξεών της και η παραπέρα προώθηση των επιστημονικών ερευνών αποβλέπει σε πληρέστερες και ριζικές αναδιοργανώσεις, καθώς και στη δημιουργία νέων μορφών. Η συνθετική χημεία η ηλεκτρονική, η ατομική βιομηχανία έγιναν νέοι κλάδοι της επιστήμης, που πραγματοποιούν τεχνολογικές εφαρμογές εξαιρετικής σημασίας.
Η ριζική αλλαγή στη διάρθρωση της επιστήμης και της παραγωγικής εργασίας επιβάλλει τη συμμετοχή μεγάλου αριθμού ανθρώπων στην επιστημονική προσπάθεια. Υπολογίζεται ότι, στις βιομηχανικές χώρες, ο αριθμός των επιστημόνων διπλασιάζεται κάθε δέκα χρόνια. Κατά τη γνώμη του ακαδημαϊκού Σεμιόνοφ, στο μέλλον, το μισό της ανθρωπότητας θα συμμετέχει, μ΄ ένα οποιονδήποτε τρόπο, στην επιστημονική εργασία.
Αυτά είναι μερικά από τα θαύματα της επιστήμης. Δεν λείπουν όμως και οι θρήνοι και οι απελπισμένες κραυγές, μπροστά στην ιλιγγιώδη αυτή πρόοδο. Ο G. Bardet στο βιβλίο του «Αύριο είναι το έτος 2.000!» (Παρίσι 1953), θεωρεί την επιστήμη και την τεχνική «άσπονδους εχθρούς της ανθρωπότητας». Παρόμοιες ανησυχίες και απαισιόδοξες σκέψεις εκφράζει και ο αμερικανός D. Conant στο βιβλίο «Η σύγχρονη επιστήμη και ο σύγχρονος άνθρωπος» (Νέα Υόρκη, 1953). Αλλοι βλέπουν την πρόοδο της επιστήμης και της τεχνικής, σα θεομηνία, σαν εισβολή και κατάχτηση της γης από τους κατοίκους του Αρη»! Και άλλα παρόμοια.
Οι εκδηλώσεις αυτές έχουν τις αιτίες τους. Οι κήρυκες της απελπισίας παίρνουν υπόψη τους τις διαστρεβλωμένες μορφές της επιστήμης, καθώς και την αντικοινωνική και αντιανθρωπική χρήση της. Η επιστήμη και η τεχνική, στην κατοχή του ιμπεριαλιστικού κεφαλαίου, γίνονται όργανα εκμετάλλευσης των λαών, καταδυνάστευσης, κατάλυσης των δημοκρατικών θεσμών και εξυπηρέτησης καταχθόνιων πολεμικών σχεδίων. Η κοινωνική χρησιμοποίηση της επιστήμης και της τεχνικής επιβάλει, στην εποχή μας, νέες διαρθρώσεις στις παραγωγικές σχέσεις. Αυτή τη βασική αλήθεια επιδιώκουν ν΄ αποφύγουν. Και κινητοποιούν ιδέες και θεωρίες - παλιές και καινούργιες - για την απόσπαση των ανθρώπων απ΄ αυτό που είναι βασικό και καίριο στην εποχή μας. Ο άγγλος προοδευτικός στοχαστής John Lewis στο βιβλίο «Επιστημονική πίστη και σκεπτικισμός» (Λονδίνο, 1959) γράφει για τη στάση ορισμένων διανοουμένων: «Την εξέγερση των σκλάβων τη θεωρούν το μεγαλύτερο ιστορικό σφάλμα. Την προμηθεϊκή εξέγερση των ανθρώπων κατά της μοιρολατρίας, κατά της εκμετάλλευσης και της αθλιότητας την καταδικάζουν σαν αλαζονεία και θράσος»! 
Αυτό ακριβώς δείχνει ποιά πρέπει να είναι η θέση των ανθρώπων της εποχής μας - αδιάφορο ποιές πεποιθήσεις πολιτικές, κοινωνικές ή θρησκευτικές έχουν: Η πάλη για τη διατήρηση και τη στερέωση της Ειρήνης. Η χρησιμοποίηση της επιστήμης για σκοπούς ειρηνικούς για τη βελτίωση των όρων ζωής, για την πρόοδο και την ευτυχία της ανθρωπότητας.