ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ
ΚΑΙ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ-ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ

... Στις θέσεις μας στο Συνέδριο, διατυπώσαμε σε σημαντικό βαθμό το ζήτημα, από την άποψη της πάλης ενάντια στην αντισοβιετική συμμαχία, ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Θέλω να επικεντρώσω την προσοχή σας σε μερικές ιδιομορφίες της στιγμής στα Βαλκάνια, μια και λόγος γίνεται για αγώνα ενάντια στον κίνδυνο πολέμου. Το ζήτημα αυτό δεν θα το θίξω για κάθε χώρα χωριστά. Αυτό, το κάνω για να μπορέσει το κάθε ΚΚ χωριστά να αφομοιώσει τη σωστή θέση σε αυτό το ζήτημα. Νομίζω πως για την κάθε χώρα θα το κάνουν οι αντιπρόσωποί της. Εγώ θα σταθώ και θα προσπαθήσω να διατυπώσω τις απόψεις που αφορούν την πάλη κατά του πολέμου. Φυσικά, η έκθεση της όλης κατάστασης δεν θα είναι πλήρης από την άποψη  της στιγμής, που αφορά συνολικά και από κοινού τα Βαλκάνια.
Σύντροφοι, θεωρώ πως ο αγώνας ενάντια στην απειλή του πολέμου και ειδικά, για τα Βαλκάνια και για τα ΚΚ πρέπει να παίρνει υπόψη του το ρόλο του διεθνούς ιμπεριαλισμού στα Βαλκάνια και σε σχέση με την προετοιμασία πολέμου κατά της Σοβιετικής Ενωσης. Και αυτό γιατί ο ιμπεριαλισμός προσπαθεί να συνενώσει τα Βαλκάνια σε ένα ενιαίο συνασπισμό, που, σαν ενιαίος θα αντιπαρατίθεται στη Σ.Ε, γιατί ο αγώνας ενάντια στο διεθνή ιμπεριαλισμό σε παμβαλκανική κλίμακα είναι ουσιαστικό στοιχείο της πάλης. Και ο αγώνας των Βαλκανικών ΚΚ κατά της απειλής του πολέμου δεν θα είναι αποτελεσματικός, εάν αυτός δεν διεξάγεται και ενάντια στο διεθνή ιμπεριαλισμό σε όλα τα Βαλκάνια. 
Σε σχέση με αυτό, είναι αναγκαία, το τονίζω για μια ακόμη φορά, η ίδρυση Βαλκανικής Ομοσπονδίας, σε σύνδεση με τον αγώνα ενάντια στην απειλή πολέμου.
Είναι αναγκαίο να μπει σε παμβαλκανική έκταση το πρόβλημα της μετατροπής του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε εμφύλιο, όχι μόνο σε κάθε χώρα χωριστά, αλλά σε όλα τα Βαλκάνια. Είναι αναγκαίο να θέσουμε το σύνθημα για εμφύλιο, που σημαίνει επανάσταση σε σχέση με τον πόλεμο, είναι αναγκαίο να μπορούμε να συνδέουμε την επανάσταση σε κάθε χώρα της Βαλκανικής με την επανάσταση σε παμβαλκανική κλίμακα. Για μας πρέπει να είναι καθαρό πως η επανάσταση σε μια χώρα των Βαλκανίων είναι καταδικασμένη σε ήττα, εάν δεν υπάρχουν οι συνθήκες που υπέδειξα παραπάνω, εάν αυτή δεν συνοδεύεται από την επαναστατική στράτευση των μαζών και των άλλων χωρών, εάν δεν θα είναι σε θέση οι λαϊκές μάζες των άλλων βαλκανικών χωρών να παραλύσουν την αντεπαναστατική επίθεση των γειτονικών αστικών κρατών στην επανάσταση της συγκεκριμένης χώρας.
Η σύνδεση αυτή δείχνει το γενικό χαρακτήρα που έχει το επαναστατικό κίνημα στα Βαλκάνια, στις συνθήκες του ιμπεριαλισμού, στις συνθήκες της ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας στα Βαλκάνια και της μετατροπής τους σε ενωμένο συνασπισμό των Βαλκανίων ενάντια στη Σοβιετική Ενωση. Αυτή η σύνδεση είναι αδιαμφισβήτητη και χωρίς αυτή η επανάσταση σε κάθε χώρα είναι καταδικασμένη σε ήττα. Συνεπώς, θεωρώ πως με τις εσωτερικές επαναστατικές μας δυνάμεις, χωρίς να σταματήσουμε πουθενά, όταν είναι αναγκαίο, πρέπει να μετατρέψουμε  τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο σε εμφύλιο. Χρειάζεται όλα τα ΚΚ των Βαλκανίων να καταλάβουν τη σχέση που υπάρχει μεταξύ της επανάστασης και του επαναστατικού κινήματος των μεμονωμένων χωρών, και είναι αναγκαίο, όπως όλα ταυτόχρονα να προετοιμαστούν για τη γενική επίθεση, αλλά και να είναι έτοιμο κάθε κόμμα οποιαδήποτε στιγμή να επιστρατεύσει τις δυνάμεις του ενάντια στην αστική τάξη της χώρας του, η οποία, χωρίς αυτό, θα προσπαθήσει να πνίξει την επανάσταση στη γειτονική βαλκανική χώρα.
Στα Βαλκάνια συνεχίζονται οι συγκρούσεις μεταξύ των κρατών, δεν χρειάζεται να τις απαριθμήσουμε. Το 1925 έχουμε την επίθεση του ελληνικού στρατού στη Βουλγαρία. Το 1926 οξύνεται η κατάσταση μεταξύ της Γιουγκοσλαβίας και Βουλγαρίας και παραλίγο να μετατραπεί σε πόλεμο. Το 1927 εξαιτίας τρομοκρατικών ενεργειών της Μακεδονικής οργάνωσης, στη Μακεδονία προέκυψε πολύ οξυμένη κατάσταση μεταξύ της Βουλγαρίας και της Γιουγκοσλαβίας. Το 1926 εξαιτίας συνοριακών επεισοδίων στα σύνορα της Ντομπρουτζάς, προέκυψε οξυμένη κατάσταση μεταξύ Βουλγαρίας και Ρουμανίας, καθώς και μεταξύ Γιουγκοσλαβίας και Ελλάδας, εξαιτίας της διευθέτησης των διαφορών στη Θεσσαλονίκη. Λόγω της όξυνσης μεταξύ των χωρών οξύνεται και η γενική κατάσταση.
Το Αλβανικό ζήτημα αποτελεί αφορμή συνεχών συγκρούσεων μεταξύ Γιουγκοσλαβίας και Αλβανίας. Σε αυτές τις συγκρούσεις συμμετέχουν και η Ελλάδα και η Βουλγαρία, μια και είναι δέσμιες των ιμπεριαλιστικών κρατών. Τι σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει πως κάθε ανάλογη σύγκρουση έχει περισσότερο ή λιγότερο γενικό παμβαλκανικό χαρακτήρα, που απαιτεί κοινή δράση των ενδιαφερομένων ΚΚ των Βαλκανίων. Είναι αναγκαίος ο συντονισμός των ενεργειών τους. Είμαι υποχρεωμένος να υποδείξω πως κάποιος συντονισμός ανάμεσα στα ΚΚ των Βαλκανίων υπήρχε και προπολεμικά.  Κοινή άποψη υπήρχε στο ζήτημα των πολέμων 1912 - ’13 - ’14 - ’15. Υπήρξαν κοινές ενέργειες με τη μορφή κοινών διαδηλώσεων στις πρωτεύουσες των βαλκανικών κρατών. Στην Ελλάδα το κίνημα ήταν αδύνατο. Μερική συνεργασία υπήρξε και τα πρώτα χρόνια μετά τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο.
Χρειάζεται να τονίσω το παρακάτω. Το 1923, όταν προετοιμαζόταν η ένοπλη εξέγερση στη Βουλγαρία, οι σύντροφοι που μετείχαν στις αντιπροσωπείες των ΚΚ της Ρουμανίας και της Γιουγκοσλαβίας που βρίσκονταν στη Βουλγαρία, ήταν ενήμεροι γι’ αυτό. Τις παραμονές της εξέγερσης, ο Γιουγκοσλάβος σύντροφος πήγε στη Γιουγκοσλαβία με οδηγίες για επαφές  στη χώρα του, για να συγκεντρώσει δυνάμεις για την υπεράσπιση της εξέγερσης στη Βουλγαρία όταν αυτή θα χρειαζόταν. Υπήρχαν ακόμη και άλλες επαφές. Θα μπορούσα ακόμη να πω το εξής: Οταν το 1922 έγινε κίνημα στην Ελλάδα, μεταξύ Βουλγαρίας και Ελλάδας δυστυχώς δεν υπήρχε επαφή. Παρ’ όλα αυτά, η Βαλκανική Ομοσπονδία έστειλε αντιπρόσωπό της. Φυσικά, όμως, αυτός άργησε να φτάσει. Φυσικά δεν θεωρώ πως θα έπαιζε κάποιο ρόλο, όμως προσπάθεια για επαφή έγινε.
Τί συμβαίνει σήμερα που υπάρχουν ΚΚ στα Βαλκάνια; Το 1925 άρχισε ο πόλεμος μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας με επίθεση του πυροβολικού και τμήμα πυροβολικού της Βουλγαρίας καταστράφηκε. Υπήρξε κάποια επαφή μεταξύ του ΚΚ Βουλγαρίας και Ελλάδας; Τίποτα δεν υπήρξε. Το 1926 όταν πρόκυψε οξυμένη σύγκρουση μεταξύ Βουλγαρίας και Γιουγκοσλαβίας και έγινε μερική επιστράτευση στις παραμεθόριες περιοχές, όταν κηρύχθηκε πολεμική κατάσταση στη συνοριακή ζώνη δεν υπήρξε καμμιά επαφή μεταξύ των ΚΚ. Η αστική τάξη επιστράτευσε τις δυνάμεις της, αλλά οι εργατο-αγροτικές μάζες δεν αντέδρασαν και αυτό γιατί δεν υπήρχε καμμιά επαφή μεταξύ των ΚΚ των Βαλκανίων. Συνεχίζονται μέχρι σήμερα πολλές συγκρούσεις και καμμιά επιστράτευση, καμμιά επαφή και συνεργασία δεν υπάρχει. Είναι καθαρό πως αυτό είναι επικίνδυνο. Αυτό καταδικάζει τις μάζες, όλα τα ΚΚ και το επαναστατικό κίνημα στην ήττα, εάν συνεχιστεί και στο μέλλον. Είναι καθαρό πως είναι αναγκαίο κάθε κομμουνιστικό κόμμα να συσπειρώσει τις δυνάμεις του σε κάθε χώρα και να αποκτήσει κοινή άποψη, κοινά συνθήματα, να ακολουθεί κοινή τακτική, κοινή γραμμή. Χωρίς αυτό θα έχουμε πτώση.
Ομως, σύντροφοι, για να υπάρξει τέτια επαφή και συνεργασία χρειάζεται άμεσα να καταπιαστούμε με την υπόθεση του πλησιάσματος των εργατο-αγροτικών μαζών στις χώρες των Βαλκανίων. Ο ιμπεριαλισμός αντικειμενικά συνενώνει αυτές τις χώρες με στόχο την εκμετάλλευση και την  άσκηση πολιτικής πολέμου ενάντια στη Σοβιετική Ενωση. Εμείς, τα ΚΚ των Βαλκανίων, δεν κάναμε τίποτα για να πλησιάσουν οι εργατο-αγροτικές μάζες με στόχο την υπεράσπιση της επανάστασης, της επαναστατικής δραστηριότητας. Ποτέ δεν υπήρχε τέτια αποξένωση μεταξύ των μαζών των βαλκανικών χωρών, όσο σήμερα. Καμμιά επαφή, καμμιά ανταπόκριση, καμμιά κοινή συγκέντρωση, καμμιά αντιπροσωπεία δεν υπάρχει. Η αστική τάξη της Βουλγαρίας, της Ελλάδας, της Γιουγκοσλαβίας πραγματοποιεί στο Βελιγράδι συναντήσεις φοιτητών και άλλων οργανώσεων. Ενώ η εργατική τάξη και η αγροτιά είναι ξένες προς αυτά.
Αυτή η κατάσταση πρέπει να μας προβληματίσει. Δεν πάει άλλο. Προπολεμικά υπήρχαν συμφωνίες, συμφωνίες μεταξύ όλων των επαγγελματικών ενώσεων, μεταξύ των βουλγαρικών, των γιουγκοσλαβικών, των ρουμάνικων ενώσεων (με την Ελλάδα δεν υπήρχαν ακόμη τέτιες συμφωνίες, υπήρχε μόνο στενή επαφή μεταξύ των ενώσεων καπνεργατών της Ελλάδας και της Βουλγαρίας). Με βάση αυτές τις συμφωνίες, μπορούσαν να πάνε από τη μια ένωση στην άλλη ισότιμα και με ίδια δικαιώματα με σκοπό να ενισχύσουν απεργίες κλπ. Ολα αυτά ο πόλεμος τα διέλυσε και μέχρι σήμερα δεν αποκαταστάθηκε αυτή η συνεργασία. Προπολεμικά στέλνονταν πχ. αντιπροσωπείες των χωρών στα Συνέδρια των Συνδικάτων της μιας ή της άλλης χώρας. Τώρα κάτι τέτιο δεν γίνεται. Σήμερα είναι πιο εύκολο να μάθουμε τι γίνεται στο Βερολίνο και το Παρίσι απ’ ό,τι πχ. να μάθουμε τι γίνεται στη Σόφια, στο Βελιγράδι, στην Αθήνα ή στο Βουκουρέστι.
Ο διεθνής ιμπεριαλισμός συνενώνοντας τα Βαλκάνια για τους δικούς του σκοπούς, αντικειμενικά έθεσε εμπόδια στο επαναστατικό κίνημα αυτών των χωρών, καθώς και στα βασικά ζητήματα, όπως στο βασικότερο ζήτημα της πάλης ενάντια στο διεθνή ιμπεριαλισμό, στο ζήτημα της προετοιμασίας του πολέμου, στο εθνικό ζήτημα κλπ. 
Θα ήθελα να σταθώ ακόμη σε ορισμένα σημεία παμβαλκανικής σημασίας. Στις κοινές μας θέσεις θεωρούμε την πάλη κατά της απειλής του πολέμου σαν αρχή της πορείας μετατροπής του σε εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος θα πρέπει να ξεσπάσει  όταν θα ξεσπάσει ιμπεριαλιστικός πόλεμος και στη διάρκειά του. Ομως σύντροφοι, χρειάζεται συγκεκριμένα να μελετήσουμε το ζήτημα της διαμόρφωσης επαναστατικής κατάστασης στις συνθήκες των Βαλκανίων. Τα Βαλκάνια έχουν κάποιο ιδιόμορφο χαρακτήρα και τα κόμματά μας πρέπει να υπολογίσουν ακριβώς αυτό. Ο χαρακτήρας είναι γενικός για όλες τις χώρες και χρειάζεται με κοινή προσπάθεια να μελετήσουμε αυτό το ζήτημα και να βγάλουμε συγκεκριμένα συμπεράσματα πολιτικού, τακτικού και οργανωτικού χαρακτήρα.
Μπορώ να αναφέρω πχ. τα ακόλουθα σημεία γενικού χαρακτήρα. Εδώ, σε μια απόφασή μας διατυπώσαμε την ακόλουθη συνθήκη. Πρώτον: Τον μακρόχρονο αιματηρό και καταστροφικό χαρακτήρα του πολέμου στα Βαλκάνια, που δυνάμωσε την απέχθεια των λαϊκών μαζών ενάντια στον πόλεμο, καθώς και το μίσος προς αυτούς που διεξάγουν τον πόλεμο. Το μακρόχρονο του εμφυλίου πολέμου, με τη μια ή την άλλη μορφή, πότε οξυμένα και πότε πιο αδύνατα, που διεξάγεται σε όλες τις βαλκανικές χώρες εδώ και μερικά χρόνια. Αυτός ο εμφύλιος πόλεμος δημιούργησε βαθύ χάσμα μεταξύ των λαϊκών μαζών και των κυρίαρχων τάξεων. Η εποχή των  εθνικών πολέμων στα Βαλκάνια ήδη απέκτησε σε σημαντικό βαθμό αγροτική μορφή,  από την άποψη της αστικής τάξης έγινε πόλεμος για την καθυπόταξη των λαϊκών μαζών. Στη συνείδηση των λαϊκών μαζών ο μελλοντικός πόλεμος θα προκληθεί μόνο από τις ληστρικές ορέξεις της αστικής τάξης των Βαλκανίων και θα εξυπηρετήσει κατακτητικούς σκοπούς των μεγάλων ιμπεριαλιστικών κρατών.
Η βία ενάντια σε ανομοιογενείς πληθυσμούς και μειονότητες θα ξεσπάσει σε κατακτημένες περιοχές. Είναι ανάγκη να περάσουμε σε ανοικτή εξέγερση σε περίπτωση επιστράτευσης: Η γειτνίαση με την ΕΣΣΔ και η μεγάλη συμπάθεια των λαϊκών μαζών προς τη Σοβιετική Ενωση: η μικροαστική σύνθεση του πληθυσμού και ο ορεινός χαρακτήρας των Βαλκανίων συντελούν στην εκδήλωση εξεγερτικών διαθέσεων των λαϊκών μαζών και δυσκολεύει τον αγώνα της κυβέρνησης ενάντια στους εξεγερμένους.
Βέβαια, σύντροφοι, εδώ έχουμε μια σειρά από συνθήκες. Σε αυτό πρέπει να βαθύνουμε και να καταλήξουμε σε συμπεράσματα. Σε παμβαλκανική κλίμακα, έχουμε μπροστά μας το παρακάτω ζήτημα. Εάν ξεσπάσει πόλεμος στα Βαλκάνια, θα κατορθώσει η αστική τάξη σε μικρότερο ή μεγαλύτερο διάστημα, όπως έγινε το 1914, να καταπνίξει, να τυφλώσει τις λαϊκές μάζες, να τις δηλητηριάσει με το σωβινισμό και να καταπνίξει τις εστίες του επαναστατικού κινήματος; Θα το πετύχει αυτό η αστική τάξη σε μεγάλο διάστημα ή, αντιθέτως, δεν θα πετύχει παρά τα σκληρά μέτρα τα οποία θα πάρουν οι αστικές κυβερνήσεις σε όλα τα Βαλκανικά κράτη; Αναμφίβολα η επιστράτευση θα οξύνει τη δυσαρέσκεια των λαϊκών μαζών και γρήγορα θα εξελιχθεί σε επαναστατική έκρηξη. Αυτό το ζήτημα χρειάζεται να μελετήσουμε, γιατί από τη λύση αυτού του ζητήματος εξαρτιέται ο προσανατολισμός στην πάλη ενάντια στον πόλεμο.
Ενα ειδικό ζήτημα, το οποίο μπαίνει στην ημερήσια διάταξη ξεχωριστά, είναι το ζήτημα της συμμετοχής των καταπιεσμένων εθνοτήτων στον πόλεμο.
Θεωρούμε - και εδώ εκφράζω την επίσημη θέση του Κόμματός μας, όπως αυτή διατυπώνεται στην απόφαση σχετικά με αυτό το ζήτημα - το Κόμμα μας θεωρεί ότι οι συνθήκες εθνικής καταπίεσης στα Βαλκάνια δημιουργούν για τις καταπιεσμένες εθνικές μειονότητες ιδιαίτερες συνθήκες πάλης σε περίπτωση πολέμου, τις οποίες απαραίτητα πρέπει να πάρουμε υπόψη.
Ολοι οι Βαλκανικοί πόλεμοι συνδέονταν, ακόμη από τις παραμονές τους, με υποδαύλιση εμφύλιου πολέμου σε εθνικό έδαφος. Αυτό έγινε το 1912, το 1914 και το 1915. Αυτό σημαίνει πως η αστική τάξη, παίρνοντας υπόψη τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του εθνικού - επαναστατικού κινήματος, τις ιδιομορφίες ανάπτυξής του σε περίπτωση πολέμου, τις ιδιαίτερες μορφές εκδήλωσης του εθνικού επαναστατικού κινήματος, το χρησιμοποίησε για τους δικούς της σκοπούς. Τώρα είναι ανάγκη τα ΚΚ, για τους σκοπούς του εμφυλίου πολέμου και της επανάστασης, να χρησιμοποιήσουν τις ιδιομορφίες του εθνικού επαναστατικού κινήματος.
Σύντροφοι, εμείς απευθυνθήκαμε στις εθνικο-επαναστατικές οργανώσεις και στους παράγοντες αυτών των οργανώσεων με το ερώτημα πώς αυτοί κατανοούν αυτό το ζήτημα και τί θα κάνουν σε περίπτωση πολέμου, τί θα κάνουν οι Μακεδόνες, τί θα κάνουν οι Μαυροβούνιοι, καθώς και οι Ντομπρουτζιανοί και οι Αλβανοί των καταπιεσμένων περιοχών. Σύντροφοι, για μας δεν υπάρχει καμμιά αμφιβολία, μας απάντησαν: Φυσικά, εμείς από τώρα θα οργανώσουμε παρτιζάνικα τμήματα και θα πολεμήσουμε στα μετόπισθεν. Τώρα, στο σύνθημα για επιστράτευση, να απαντήσουμε με κάλεσμα για παρτιζάνικο πόλεμο στα μετόπισθεν. Γιατί έγινε αυτό σύντροφοι; Γιατί εθνικός επαναστατικός πόλεμος, αφού ο εθνικός επαναστατικός πόλεμος συνδέεται με ορισμένη περιοχή, γίνεται στο όνομα της εθνικής απελευθέρωσης της χώρας σας και εσείς δεν είσαστε σε θέση να στείλετε μακεδόνες στα μετόπισθεν της Γαλλίας ή στο γαλλικό μέτωπο, ή σε οποιοδήποτε άλλο μέτωπο (φωνή από κάτω: Στην Κίνα δεν στείλαμε;). Αυτό είναι άλλη υπόθεση. Στην Κίνα στάλθηκαν ξεχωριστά πρόσωπα και όχι μάζες, οι μάζες παραμένουν στη θέση τους και εκεί μόνο μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Αυτή είναι η πρώτη θέση.
Η δεύτερη θέση: Η αστική τάξη, γνωρίζοντας τις ιδιομορφίες των καταπιεσμένων εθνοτήτων εφάρμοσε το δικό της σύστημα επιστράτευσης. Αυτή επιστρατεύει φτωχούς στις καταπιεσμένες περιοχές, τους διασκορπίζει σε όλα τα τμήματα του εδάφους της, τους διασκορπίζει μεταξύ των ξένων, μεταξύ τους  άλλων εθνοτήτων και έτσι τους αποδυναμώνει. Οι Μακεδόνες, οι Μαυροβούνιοι σε περίπτωση επιστράτευσης θα βρεθούν ένας ή δύο στη Σερβία και σε άλλες περιοχές, έτσι που να ανακατεύονται με Σέρβους  και τις άλλες εθνικότητες. Ετσι, η κυρίαρχη αστική τάξη καθιστά ακίνδυνη την εθνική επαναστατική δύναμη για μεγάλο διάστημα. 
Τρίτο: Είναι παράδοση ήδη για τα Βαλκάνια: σε μερικές επαρχίες τους υπάρχει ορισμένη τάση, σε περίοδο πολέμου οι καταπιεσμένες μειονότητες να αρχίζουν εμφύλιο πόλεμο. Οι τοπικές συνθήκες, ο ορεινός χαρακτήρας αυτών των περιοχών ευνοεί τον πόλεμο στα βουνά.


Παίρνοντας όλα αυτά υπόψη, το Κόμμα μας θεωρεί πως στις εθνικά καταπιεσμένες περιοχές σε περίπτωση πολέμου, χρειάζεται να εφαρμοστεί τακτική που θα ανταποκρίνεται στις ιδιομορφίες της επιστράτευσης των μαζών, στις καταπιεσμένες περιοχές και εκεί να είναι έτοιμες, σε περίπτωση επιστράτευσης, να δώσουν το σύνθημα - όχι στους στρατώνες, αλλά στα βουνά, για τη δημιουργία παρτιζάνικων τμημάτων, για την ανάπτυξη παρτιζάνικου πολέμου. 
Αυτό, βέβαια, με κανένα τρόπο δεν σημαίνει, ότι όσον αφορά την επιστράτευση, τα κόμματα πρέπει παντού να προβάλλουν το σύνθημα του παρτιζάνικου πολέμου. Οχι, στις περιοχές που κυριαρχεί η πλειοψηφία της αστικής τάξης. Στην πρώτη περίοδο, το σύνθημα αυτό θα οδηγήσει στην άνοδο του σωβινισμού ή, θα δηλητηριάσει με το φαρμάκι του σωβινισμού τη συνείδηση των λαϊκών μαζών. Θα υποχρεώσει τους αστούς να προχωρήσουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην επιστράτευση, αφού θα μπορούν να ρίξουν το σύνθημα: Βγείτε από τα στρατόπεδα και πηγαίνετε στα βουνά. Οχι, όμως, σύντροφοι, έχοντας υπόψη τις συνθήκες αυτές τις οποίες μόλις απαρίθμησα, και οι οποίες δείχνουν τη διαδικασία γρήγορης ωρίμανσης επαναστατικής κατάστασης στα Βαλκάνια, νομίζω πως χρειάζεται να έχουμε υπόψη ότι πολύ γρήγορα στο άμεσο μέλλον, με την πρώτη ήττα, ή με τις πρώτες δυσκολίες σε τρόφιμα κλπ. θα αρχίσει η διαδικασία αποστράτευσης, η διαδικασία μαζικής λιποταξίας, η αυθόρμητη δημιουργία παρτιζάνικων τμημάτων σε όλες τις επαρχίες και όχι μόνο στις καταπιεσμένες. Τότε χρειάζεται αυτές τις εξελίξεις να τις συνδέσουμε με την ωρίμανση της επανάστασης σε όλες τις περιοχές, και στις καταπιεζόμενες, και με τον πληθυσμό και με την ισχυρή και ενιαία καθοδήγηση των ΚΚ...
... Εκτός αυτού, χρειάζεται παράλληλα να συνδέσουμε το επαναστατικό κίνημα αυτών των περιοχών με το επαναστατικό κίνημα άλλων περιοχών, όπου ακόμη δεν έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για επαναστατική πάλη. Επικεφαλής αυτής της πάλης πρέπει να είναι τα ΚΚ. Χρειάζεται τα συνθήματα που θα προβάλλουν τα ΚΚ να συνδεθούν με την ανάπτυξη του παρτιζάνικου αγώνα σε αυτές τις περιοχές και τη βαθμιαία ωρίμανση της επαναστατικής διαδικασίας σε άλλες περιοχές. Χρειάζεται να διευρυνθεί η βάση της επαναστατικής πάλης, να δυναμώσουν, να επεκταθούν οι μορφές του εμφύλιου πολέμου έως ότου θα είναι δυνατό να τις καταλάβουν και να μετατραπούν όλες οι Βαλκανικές χώρες σε ένα ενιαίο και ισχυρό μέτωπο του επαναστατικού εμφύλιου πολέμου. Στον επαναστατικό αυτό αγώνα, μπορούν να συμμετέχουν και οι εθνικές επαναστατικές οργανώσεις, τα αγροτικά κινήματα καθώς και προλεταριακές οργανώσεις.
Ομως, σύντροφοι, είναι καθαρό πως για τη λύση αυτού του τεράστιου προβλήματος, από το οποίο εξαρτάται η πορεία ανάπτυξης της επανάστασης στα Βαλκάνια, είναι αναγκαία η επαφή, η στενή συνεργασία ανάμεσα στα ΚΚ των Βαλκανίων και τις επαναστατικές οργανώσεις. Χωρίς αυτό δεν θα υπάρχει μόνο αποσύνδεση αλλά και διασπορά δυνάμεων, θα προκύψουν αντιθέσεις στις εντολές και ενέργειες, θα καθυστερήσει η επανάσταση και τελικά θα έχουμε μεμονωμένη μερική ήττα της επανάστασης.
Ετσι, σύντροφοι, τελειώνω: Η ιστορική ανάπτυξη των Βαλκανίων και η επίθεση του διεθνούς ιμπεριαλισμού στα Βαλκάνια, συνένωσε αντικειμενικά τα Βαλκάνια σε ενιαίο σύνολο, προσωρινά σαν αντικείμενο εκμετάλλευσης από το διεθνή ιμπεριαλισμό και για τον πόλεμο για τους σκοπούς του ιμπεριαλισμού ενάντια στο σοβιετικό κράτος. Χρειάζεται αυτή την αντικειμενική ενότητα από μέρους του ιμπεριαλισμού να τη μετατρέψουμε σε υποκειμενική ενότητα, ενότητα των ζωντανών επαναστατικών δυνάμεων στα Βαλκάνια.
Αυτό σημαίνει πως πρέπει να υπάρχει επαφή οργανωτικού,  πολιτικού και ιδεολογικού χαρακτήρα, να δημιουργήσουμε την ιδεολογική, πολιτική, οργανωτική ενότητα του επαναστατικού κινήματος στα Βαλκάνια. Το πρόβλημα αυτό είναι πρωταρχικής σημασίας. Το θέτει η ιστορική ανάπτυξη της επανάστασης στα Βαλκάνια στις συνθήκες του ιμπεριαλισμού.
Ολες οι προσπάθειες της αστικής τάξης και του διεθνούς ιμπεριαλισμού αποβλέπουν στη διάσπαση των επαναστατικών δυνάμεων  στα Βαλκάνια και σε αυτό τον τομέα ο διεθνής ιμπεριαλισμός είχε μεγάλη επιτυχία. Τη στιγμή αυτή το κίνημά μας είναι διασπασμένο.
Η συνεργασία μπορεί να εκφρασθεί πρώτον: Στον ιδεολογικό τομέα. Χρειάζεται να υπάρξει ενιαία άποψη στο πρόβλημα της επανάστασης στα Βαλκάνια, που σημαίνει ενιαία άποψη στον αγώνα κατά του ιμπεριαλισμού, στα προβλήματα του εθνικού επαναστατικού κινήματος, στα προβλήματα της πάλης με τον πόλεμο.
Δεύτερο: Χρειάζεται να αποκατασταθεί η πολιτική συνεργασία ανάμεσα σε όλα τα ΚΚ των Βαλκανίων. Αυτό χρειάζεται να εκφραστεί με επεξεργασία κοινής πολιτικής και τακτικής στα ζητήματα της επανάστασης στα Βαλκάνια, να εκφραστεί στη γενική επιστράτευση των μαζών σε παμβαλκανική κλίμακα σε περίπτωση διαβαλκανικών συγκρούσεων, σε περίπτωση επίθεσης του διεθνούς ιμπεριαλισμού στα Βαλκάνια. Η συνεργασία αυτή χρειάζεται να οργανωθεί, συνεπώς, να συγκροτηθεί όργανο γι’ αυτή τη συνεργασία. Αυτό το όργανο πρέπει να αποκαταστήσει και να δυναμώσει τις αναγκαίες επαφές, που θα εξασφαλίσουν την ιδεολογική, την πολιτική και την επαναστατική συνεργασία. Είναι καθαρό, σύντροφοι, ότι συζητάμε για να συμφωνήσουμε για τη συνεργασία και τα κοινά  καθήκοντα για όλα τα Βαλκάνια. Μια και το κάθε κόμμα μπορεί να υλοποιήσει τα δικά του ειδικά καθήκοντα, βέβαια, θα μπορεί πιο εύκολα να τα υλοποιήσει έχοντας την υποστήριξη και άλλων κομμάτων. Αυτό, όμως, είναι άλλο ζήτημα που τώρα δεν το θίγουμε. Θίγω μόνο τα προβλήματα Βαλκανικού χαρακτήρα, τα προβλήματα της επανάστασης στα Βαλκάνια.
Για τη λύση αυτού του προβλήματος για την ιδεολογική, πολιτική και επαναστατική συνεργασία είναι αναγκαίο να οργανωθεί η επαφή, είναι αναγκαίο να δημιουργηθεί όργανο γι’ αυτή τη συνεργασία. Οσον αφορά τις μορφές και την οργάνωση των μορφών αυτής της συνεργασίας, αυτό είναι άλλο ζήτημα. Στην ημερήσια διάταξη υπάρχει ειδικό θέμα και θα το λύσουμε συγκεκριμένα.
Τελειώνοντας σύντροφοι, τονίζω πως για τα ΚΚ των Βαλκανίων υπάρχει ένα καθοριστικό πρόβλημα, το πρόβλημα της επανάστασης στα Βαλκάνια και αυτό το πρόβλημα χρειάζεται να το προωθήσουμε σαν παμβαλκανικό, με κοινές ενέργειες, με την προώθηση της επαφής. Χωρίς τη λύση αυτού του προβλήματος το επαναστατικό κίνημα στα Βαλκάνια το απειλεί  μεγάλος κίνδυνος.