11 Ιαν 2012

Οι Ηνωμένες Πολιτείες ενάντια στην προοπτική νομιμοποίησης του ΚΚΕ



ΜΕΤΑ ΤΟ 1958...
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ενάντια στην προοπτική νομιμοποίησης του ΚΚΕ
Ενα μέρος της κοινοβουλευτικής ομάδας της ΕΔΑ που εξελέγη στις εκλογές του 1958
Στις εκλογές της 11ης Μαΐου 1958 το κόμμα του Κωνσταντίνου Καραμανλή, η Εθνική Ριζοσπαστική Ενωση (ΕΡΕ) κέρδισε, όπως αναμενόταν, την αναμέτρηση με 41% των ψήφων και 171 έδρες στη Βουλή. Εκείνο που δεν αναμενόταν ήταν η εκλογική επιτυχία της ΕΔΑ, η οποία, παρ' όλες τις σε βάρος της πιέσεις από κάθε είδους κυβερνητικό και παρακρατικό μηχανισμό αναδείχτηκε σε δεύτερη πολιτική δύναμη της χώρας, σε αξιωματική αντιπολίτευση με 25% περίπου των ψήφων και 79 έδρες στο Κοινοβούλιο. Το Κόμμα των Φιλελευθέρων απογοήτευσε όσους ήλπιζαν σε αυτό καθώς με 21% σχεδόν των ψήφων δεν κατόρθωσε να εκλέξει παρά μόνον 36 βουλευτές. Επρόκειτο για μία κρίσιμη ανατροπή, η οποία έθετε σε κίνδυνο όλο το μετεμφυλιακό καθεστώς, αυτό το αντικομμουνιστικό «κράτος έκτακτης ανάγκης» πάνω στο οποίο αρθρώθηκε η ελληνική πολιτική ζωή από το 1949 και μετέπειτα.
Ανάμεσα σε αυτούς που εξεπλάγησαν από το αποτέλεσμα συγκαταλέγονταν οι Αμερικανοί πολιτικοί αναλυτές και διπλωμάτες όλων ανεξαιρέτως των υπηρεσιών και των μηχανισμών που παρακολουθούσαν και κηδεμόνευαν την πολιτική ζωή στο δυτικό κόσμο. Στις 14 Μάη του 1958 μόλις το τελικό αποτέλεσμα έγινε γνωστό οι διπλωματικές υπηρεσίες των ΗΠΑ καθώς και όλες οι υπηρεσίες πληροφοριών - με επικεφαλής την CIA - άρχισαν να αναλύουν το αποτέλεσμα και να επεξεργάζονται σχέδια επί σχεδίων για την ανάσχεση της αριστεράς στην Ελλάδα.

«Υπήρξε γενική έκπληξη, σημείωνε μία πρώτη αναφορά στις 14 Μάη, για την ισχυρή επίδειξη δύναμης της ΕΔΑ (...). Ο κύριος Αλλεν Ντάλλες εξέφρασε την ανησυχία της υπηρεσίας του (της CIA) και πρότεινε να υπάρξει σε δύο ή τρεις εβδομάδες μία πλήρης ανάλυση των παραγόντων που συνέβαλαν στην ενίσχυση της ΕΔΑ. Πρόσθεσε ότι η υπηρεσία του (η CIA) εργάζεται ήδη προς αυτή την κατεύθυνση».1
«Ο κύριος Ντάλλες αναφέρθηκε επίσης στις προτεινόμενες νέες παραγράφους στο Επιχειρησιακό Σχέδιο (για την Ελλάδα), με τη σύσταση να αναληφθεί δράση από την πλευρά των ΗΠΑ για να αποθαρρυνθεί οποιαδήποτε κίνηση προς την κατεύθυνση της νομιμοποίησης του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΚΚΕ)».2
Οι πρώτες εκτιμήσεις για τη νέα κατάσταση ήσαν απογοητευτικές για τους Αμερικανούς. Η κρίση στην Κύπρο έστρεφε τους Ελληνες σε αντιδυτικές θέσεις ενισχύοντας την αριστερά. Η κρίση στις ελληνο-τουρκικές θέσεις οδηγούσε σε αμφισβήτηση την αξία του ΝΑΤΟ για τους Ελληνες. Αυτή η στροφή μπορούσε να απειλήσει τις στρατιωτικές θέσεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στην Ελλάδα. Παρ' όλο που στη χώρα μας οι στρατιωτικές δυνάμεις των τελευταίων είχαν «άνευ ορίων πρόσβαση» (unlimited access) σε κάθε είδους στρατιωτική εγκατάσταση, αυτό θα μπορούσε να αλλάξει σε μία κατάσταση γενικής απογοήτευσης των Ελλήνων απέναντι στην Αμερική και τη Συμμαχία. Η αντίθεση της ελληνικής κοινής γνώμης στο ζήτημα της εγκατάστασης αμερικανικών πυραύλων μέσου βεληνεκούς στη χώρα ήταν έκδηλη. Οι Ελληνες έχουν την τάση να υποτιμούν τη Σοβιετική απειλή διαπίστωνε η σχετική έκθεση.3
Μπροστά σε αυτή την κατάσταση, τα πρώτα μέτρα παρέμβασης στην Ελλάδα υιοθετήθηκαν στην Ουάσιγκτον στις 21 Μαΐου 1958, δέκα μόλις ημέρες μετά τις εκλογές. Οι στόχοι του Επιχειρησιακού Σχεδίου για την Ελλάδα (Operations Plan for Greece) απέβλεπαν στη διαφύλαξη των «δεδομένων»:
«Α. (Τη διατήρηση) μιας ανεξάρτητης και σταθερής Ελλάδας, συνεργαζόμενης με το αμυντικό σύστημα του Ελεύθερου Κόσμου και που θα έχει τη θέληση και την ικανότητα να αντισταθεί στην κομμουνιστική υπονόμευση και επιρροή.
Β. Την πρόσβαση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ σε στρατιωτικές "διευκολύνσεις" στη χώρα και τη συνεργασία της τελευταίας με τις υπόλοιπες χώρες του ΝΑΤΟ (π.χ. Τουρκία).
Γ. Την ύπαρξη ελληνικών ενόπλων δυνάμεων ικανών να αντισταθούν, ως τμήμα μιας συντονισμένης συμμαχικής προσπάθειας, σε απευθείας επίθεση των Σοβιετικών ή των δορυφόρων τους.
Δ. Τη βελτίωση των ελληνο-τουρκικών σχέσεων (...)
Ε. Την επίλυση της διαφωνίας πάνω στο κυπριακό.
ΣΤ. Την άμβλυνση του ελληνικού αλυτρωτισμού (irredentism)».4
Η εξειδίκευση των γενικών αυτών στόχων αφορούσε πολλά πεδία ταυτόχρονα. Η προπαγάνδα ήταν ένα από αυτά: ειδικά προγράμματα θα προσπαθούσαν να πείσουν τους Ελληνες ότι η «συμμαχία της χώρας τους με τη Δύση αποτελεί το καλύτερο μέσο για τη διατήρηση της πολιτικής και οικονομικής τους ανεξαρτησίας». Ο καλύτερος τρόπος για να αποκτήσουν οι Ελληνες σταθερή εμπιστοσύνη στις ΗΠΑ και στο ΝΑΤΟ θα ήταν η «δημοσιοποίηση των στρατιωτικών και οικονομικών δυνατοτήτων» των τελευταίων. Τα επιτεύγματα των ΗΠΑ στο επιστημονικό και κοινωνικό πεδίο θα συνέβαλαν επίσης σε αυτήν την εμπιστοσύνη.5 Η αντιμετώπιση όμως του κομμουνιστικού κινδύνου απαιτούσε πιο σκληρές πολιτικές σε συνδυασμό με επεξεργασία «εναλλακτικών σχεδίων» - στην περίπτωση νομιμοποίησης του ΚΚΕ, για παράδειγμα.
Η αμερικανική πλευρά καταδίκαζε το «πνεύμα εφησυχασμού» ως προς τον κομμουνιστικό κίνδυνο. Το σχέδιο πρόβλεπε την εξάσκηση πιέσεων στην ελληνική κυβέρνηση για τη διατήρηση των σωμάτων ασφαλείας σε υψηλά επίπεδα (αντικομμουνιστικής) ετοιμότητας: Η μείωση της δύναμης της Χωροφυλακής από 15.670 άνδρες το 1956 σε 13.300 το 1958 θεωρήθηκε δείγμα «συμβιβασμού» όπως και η μείωση της δύναμης της Αστυνομίας Πόλεων από 6.252 σε 5.127 άνδρες το ίδιο διάστημα. Οι υπηρεσίες των ΗΠΑ θα έπρεπε να θυμίσουν ότι η οργανική δύναμη της Χωροφυλακής έπρεπε να είναι 21.986 άνδρες σε καιρό ειρήνης και της Αστυνομίας 8.573άνδρες!6 Τα ΤΕΑ των 84.000 παραστρατιωτικών κρίνονταν αξιόπιστη και πολύτιμη δύναμη.
Σε πιο πρακτικούς τομείς οι ΗΠΑ θα έπρεπε να παρέμβουν πιο αποτελεσματικά. Στο συνδικαλισμό για παράδειγμα, όπου, «θα πρέπει να συνεχιστεί η στήριξη εκείνων των στοιχείων που συνεισφέρουν στην ενίσχυση της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας (ΓΣΕΕ) ως προς τις αντικομμουνιστικές προσπάθειες της ηγεσίας της.7 Θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η στενότερη συνεργασία μεταξύ της ΓΣΕΕ και της ελληνικής κυβέρνησης σε τρόπο ώστε να προληφθεί τυχόν επανάληψη του απεργιακού κύματος που ξέσπασε στις αρχές του 1957»!8 Η με κάθε τρόπο ενίσχυση των οικονομικών σχέσεων της Ελλάδας και των Ελλήνων με τις ΗΠΑ θα έπρεπε επίσης να εξεταστεί.
Παρ' όλα αυτά, τα όποια «επιχειρησιακά σχέδια» δεν μπορούσαν να κατασιγάσουν τις αμερικανικές ανησυχίες. Οπως παρατηρούσε ένας Αμερικανός αναλυτής, η κοινωνική κατάσταση στην Ελλάδα βρισκόταν στη βάση της «στροφής προς τα αριστερά». Με 240 δολάρια εισόδημα κατά άτομο (λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα...), παρατηρούσε, με τεράστια ανεργία και ακόμα μεγαλύτερη υποαπασχόληση, οι «διαφημίσεις» για τα «καλά της Δύσης» δεν μπορούσαν να έχουν αποτέλεσμα. Δεν είχαν αρχίσει ακόμα τα μεγάλα κύματα της μετανάστευσης προς τα ορυχεία και τα εργοστάσια της Δυτικής Ευρώπης που θα απορροφούσαν την κοινωνική πίεση. Η αμερικανοκρατία στην Ελλάδα, στη συμπλήρωση της πρώτης δεκαετίας της, ευνοούσε πολύ λίγους και κατέστρεφε πάρα πολλούς...
Λίγους μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβρη του 1958, σε μια άλλη σύσκεψη στην Ουάσιγκτον, οι εκπρόσωποι του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ (State Department) του Ναυτικού, του Στρατού και της Αεροπορίας, ενημερώνονταν από την CIA για τις εναλλακτικές λύσεις που οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ είχαν επεξεργαστεί για να αντιμετωπίσουν την ελληνική «διολίσθηση» προς τα αριστερά. Η εισήγηση που παρουσιάστηκε εκεί, αφού περιέγραφε τις προόδους της ΕΔΑ, που πλέον μπορούσε να εκπροσωπήσει το «ένα τρίτο της λαϊκής ψήφου», περιέγραφε τις «εναλλακτικές λύσεις» που είχαν προβλεφτεί: «Δεν πιστεύουμε όμως ότι η ΕΔΑ θα πετύχει κάποιου είδους πρόσβαση σε κυβερνητικό σχήμα στα επόμενα λίγα χρόνια. Στην περίπτωση τυχόν παραίτησης του Καραμανλή, κάθε προσπάθεια της ΕΔΑ να εκμεταλλευτεί τις εξελίξεις για να πλησιάσει την εξουσία θα βρει τον δρόμο προς αυτήν κλειστό. Σε μια τέτοια περίπτωση υπάρχει η λύση ενός αντι-κομμουνιστικού συνασπισμού που θα στηρίζεται από τα Ανάκτορα ενώ υπάρχει και η λύση της εγκατάστασης στην Ελλάδα ενός αυταρχικού καθεστώτος (authoritarian regime) στηριγμένου στις ένοπλες δυνάμεις».9
Η τελευταία λύση χρειάστηκε πράγματι να εφαρμοστεί μερικά χρόνια αργότερα, στα 1967, όταν η πολιτική κρίση που είχε ξεσπάσει στη χώρα απειλούσε με ανατροπή το «ειδικό καθεστώς», που είχε επιβληθεί στη χώρα και οδηγούσε ίσως στη νομιμοποίηση του ΚΚΕ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες απέδειξαν έτσι για μια ακόμα φορά ότι για τα ζητήματα που τις «αφορούν», επεξεργάζονται «κατάλληλες λύσεις»...
1. Foreign Relations of the United States, 1958 - 1960, vol. X, p. 613, (έγγραφο 239). Πρακτικά ειδικής συνεδρίασης του Συντονιστικού Γραφείου Επιχειρήσεων (Operations Cooperating Board)για την Ελλάδα.
2. Στο ίδιο, σ. 614.
3. Σε OCB, έγγραφο 240, στον ίδιο τόμο, σ. 616, 617.
4. Επιχειρησιακό Σχέδιο για την Ελλάδα, 21 Μάη 1958, στον ίδιο τόμο σ. 620 κ.ε., έγγραφο 241.
5. Στο ίδιο, σ. 623.
6. Στο ίδιο, σ. 625.
7. Πρόκειται για την περίφημη ηγεσία του Φώτη Μακρή η οποία, μεταξύ άλλων, βασιζόταν - όπως φαίνεται σε έγγραφο της Αμερικανικής Πρεσβείας στην Ελλάδα - σε αμερικανική χρηματοδότηση για την οργάνωση των συνεδρίων της ΓΣΕΕ, πβ. Αμερικανική Πρεσβεία στην Ελλάδα προς State Department, 2 Οκτωβρίου 1958, στο Foreign Relations of the United States, 1958 - 1960, vol. X, p. 638, (έγγραφο 246). Στα διπλωματικά έγγραφα των ΗΠΑ υπάρχουν πολλές αναφορές για τη διαρκή χρηματοδότηση της διοίκησης Μακρή από το δίκτυο των αντι-κομμουνιστικών συνδικάτων και για τα σκάνδαλα καταχρήσεων και διαφθοράς που ξέσπαγαν στο περιθώριο αυτού του συστήματος.
8. Στο ίδιο, σ. 628.
9. Εκτιμήσεις των Εθνικών υπηρεσιών πληροφοριών: Επισκόπηση της κατάστασης στην Ελλάδα από πλευράς σταθερότητας και διεθνούς θέσης. Ουάσιγκτον, 23 Σεπτεμβρίου 1958, στο Foreign Relations of the United States, 1958 ? 1960, vol. X, p. 635, (έγγραφο 243).

Του
Γιώργου ΜΑΡΓΑΡΙΤΗ*
*Ο Γιώργος Μαργαρίτης είναι Καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.


ByΦιλιππος Ανθης στις

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

TOP READ