“Είμαι κομμουνιστής, είμαι αγάπη από την
κορυφή ως τα νύχια” έλεγε ο Χικμέτ και μας δίνει αφορμή για κάποιες
σκέψεις και προεκτάσεις.
Γιατί, πώς μπορεί να αγαπά κανείς αυτόν τον κόσμο, στη σημερινή μορφή του; Τον σάπιο κόσμο της εκμετάλλευσης, της φτώχειας και της αδικίας; Των κραυγαλέων ανισοτήτων, του πλούτου που στήνει πάρτι σε λίγες τσέπες, δίπλα σε κόσμο που δεν έχει να φάει; Των μισών και ανεκπλήρωτων ονείρων, των αδικαίωτων αγώνων, των ιδανικών που τσακίζονται, των σκυμμένων κεφαλιών;
Δεν πρέπει να είμαστε ασυμβίβαστοι, να μισούμε το σάπιο, αυτό που υπάρχει γύρω μας; Δεν πρέπει να είμαστε αμείλικτοι με όσους έχουν ευθύνη για αυτήν την κατάσταση και την συντηρούν; Δεν πρέπει να καταπολεμούμε με πάθος τους εχθρούς της ανθρωπότητας, αν θέλουμε να είμαστε πραγματικοί ανθρωπιστές-ουμανιστές; Τι νόημα έχουν τα κούφια γλυκερά μηνύματα για αγάπη και ειρήνη χωρίς δικαιοσύνη; Τι νόημα έχει να αγκαλιαστούμε και να χορέψουμε μαζί με τους εκμεταλλευτές μας, αν δεν έχουμε σπάσει πρώτα τα δεσμά της εκμετάλλευσης κι όσα ακόμα παράγωγά της υποχρεώνουν τον άνθρωπο να βαδίζει σκυφτός στα τέσσερα;
Ναι, πρέπει να μισείς κάτι, να μην μπορείς να το ανέχεσαι, για να παλέψεις με όλη σου τη δύναμη να το αλλάξεις. Μα από την άλλη, πώς θα ήταν δυνατόν να θες να αλλάξεις τον κόσμο, αν δεν τον αγαπάς; Οι κομμουνιστές δεν μπορεί να είναι “μίσος από την κορυφή ως τα νύχια”, να μισούν ό,τι τους περιβάλλει, να κοιτάζουν αφ’ υψηλού τους συμβιβασμένους, αυτούς που δεν έχουν αποκτήσει ταξική συνείδηση, που δεν αγωνίζονται (ακόμα) για να αλλάξει ο κόσμος.
Η αγάπη μπορεί να μετατραπεί διαλεκτικά στο αντίθετό της (μίσος) για την τάξη των εκμεταλλευτών και αυτό να εκφραστεί στην πράξη την κρίσιμη ώρα. Μίσος για αυτούς όμως, για μια χούφτα δυναστών και όσους την υπηρετούν συνειδητά, όχι για τον κόσμο γύρω μας -και με τις δύο έννοιες της λέξης. Πώς μπορείς να αλλάξεις τον κόσμο γύρω σου, αν δεν αγαπάς τον κόσμο που ζει σε αυτόν, με τα στραβά και τις όποιες αντιφάσεις του;
Πώς μπορείς να τον βοηθήσεις να αλλάξει -και να αλλάξεις κι εσύ μαζί του, μην το ξεχνάς ποτέ αυτό- αν δεν έχεις στέρεους δεσμούς μαζί του, αν δε γίνετε “νύχι-κρέας”, όπως λένε συχνά οι κόκκινοι βουλευτές -κι ας ανατριχιάζουν κάποιοι με τη φράση, και άλλοι βασικά με αυτό που υποδηλώνει… Άλλο να δέχεσαι την κατάσταση που υπάρχει σήμερα, λες και είναι δοσμένη μια για πάντα και δε θα αλλάξει ποτέ. Και άλλο να ψάχνεις υποκείμενο έξω από αυτόν τον κόσμο, για να τον αλλάξει, χωρίς κουσούρια κι αδυναμίες.
Πώς μπορείς όμως να μένεις σταθερός σε αυτό και να μην το ξεχνάς; Πώς μπορείς να είσαι “αγάπη από την κορυφή ως τα νύχια”, όταν κάθε μέρα έρχεσαι αντιμέτωπος με μισανθρωπισμό και σκατοψυχιά ή με αδιαφορία; Με αυτά που γίνονται η βάση του φασισμού ή της ανοχής σε αυτόν; Με αυταπάτες, με προλήψεις, με πισωγυρίσματα; Πώς μπορείς να συνεχίσεις να βλέπεις το φως μες στη μαύρη μαυρίλα;
Αυτή μπορεί να είναι κι η μεγαλύτερη δυσκολία για έναν κομμουνιστή, που πρέπει να βρει τον τρόπο να συνεχίσει, να γίνει ένα με το δικό μας κόσμο, τον κόσμο της εργασίας, που αύριο θα αλλάξει όλο τον κόσμο. Και μόνο όταν αγαπάς πολύ κάτι, μπορείς να υπομείνεις, να κάνεις θυσίες για αυτό, να ατσαλώσεις κι άλλο τους δεσμούς σας. Αλλιώς αδιαφορείς ή κάνεις πίσω στην πρώτη δυσκολία.
Θυμήσου τι λέει αυτός ο σπουδαίος στίχος: Έχουμε τη ζωή πολύ, πάρα πολύ αγαπήσει…
Και για αυτό ακριβώς ήταν έτοιμοι εκείνοι οι σύντροφοι να την δώσουν χωρίς να λυγίσουν, να την θυσιάσουν για ένα ιδανικό, για να νικήσει η ζωή και ο αγώνας. Σε πλήρη αντίθεση με αυτούς που τρέμουν μη χάσουν τη μίζερη ζωούλα τους και φοβούνται να την δώσουν χωρίς να ‘χει γεμίσει από κάποια αξία, από κάποιο ιδανικό, από κάτι που να δικαιολογεί την ύπαρξή τους.
Η αγάπη μπορεί να μετατραπεί διαλεκτικά στο αντίθετό της και να γίνει μίσος. Ο πυρήνας της όμως παραμένει αναλλοίωτος. Κι αυτό μπορεί να το καταλάβει πολύ καλά όποιος διαβάσει πχ το βιβλίο της (κάθε άλλο παρά φιλοσοβιετικής) Σβετλάνας Αλεξίεβιτς “Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας”, με τις μαρτυρίες των παλιών μαχητριών του Κόκκινου Στρατού. Που είχαν δει τα παιδιά τους και τους άνδρες τους να πέφτουν από την επίθεση της φασιστικής Γερμανίας και ήταν έτοιμες να τσακίσουν τους ναζί και να κάνουν τα πάντα για να εκδικηθούν τον θάνατό τους. Αλλά απορούσαν με τους εαυτούς τους, όταν έβλεπαν μπροστά τους αιχμαλώτους, τραυματίες φασίστες και τους φρόντιζαν σα να ήταν δικοί τους, ακολουθώντας στοιχειώδεις κανόνες ανθρωπιάς, αυτό που ένιωθαν μέσα τους, και δεν μπορούσε να θαφτεί κάτω από το μίσος που πλημμύριζε την ψυχή τους για τα δεινά που τους έφερε ο ναζισμός.
Ο αγώνας τους ήταν στη βάση του ταξικός, για να υπερασπιστούν τη σοσιαλιστική πατρίδα. Και ένας ταξικός αγώνας δεν μπορεί να διαχυθεί και να χαθεί σε κανέναν οικουμενικό χυλό. Αλλά η προοπτική που τους οιστρηλατούσε δεν ήταν στενά ταξική -ούτε μόνο εθνική ασφαλώς. Ήταν πανανθρώπινη, σαν τον κομμουνισμό. Και πολεμούσαν ενάντια στον φασισμό και τη μήτρα του, που είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του ανθρώπου. Η εργατική τάξη, εξάλλου, δεν παλεύει μόνο για τον εαυτό της, αλλά για να απελευθερώσει όλη την κοινωνία ανεξαιρέτως από τα ταξικά της δεσμά.
Θυμήσου και τον άλλο στίχο: θέλουμε ελεύθερη εμείς πατρίδα και πανανθρώπινη τη λευτεριά… Λες να ξέχασε εδώ ο στιχουργός να βάλει το ταξικό στίγμα;
Θυμήσου και μια ιστορία που γράφει σε ένα βιβλίο του ο Μίσσιος (που είναι, δυστυχώς, κλασικό παράδειγμα που έφτασε σε διακηρύξεις ανούσιας αγάπης, ακόμα και προς τους ανθρωποφύλακές του –χαμογέλα ρε, τι σου ζητάνε…- προτού γκρεμίσουμε τον σάπιο κόσμο που τους τρέφει) με τον φασίστα που τσάκιζε στο ξύλο τον πολιτικό κρατούμενο λέγοντας “πάρε και αυτήν, που την ήθελες και πανανθρώπινη…”
Αυτό του έμεινε και ξεσπούσε εναντίον του -ποιος ξέρει γιατί… Ίσως γιατί καταλάβαινε τη βασική διαφορά ανάμεσα στον απάνθρωπο φασισμό και τη βαθιά ανθρώπινη ιδεολογία που καταδίωκε. Αυτήν τη διαφορά δηλαδή που κάνει πως δεν καταλαβαίνουν οι φιλελέδες και όσοι “ανατριχιάζουν” όταν ακούνε τη φράση “εχθροί της ανθρωπότητας”, γιατί -λέει- δεν έχουν αντικειμενικό τρόπο να τους ορίσουμε… Και έτσι αναμασούν μονότονα πως δε διαφέρουν τα δύο άκρα, “μαύρος και κόκκινος φασισμός”…
Ο φασίστας όμως το είχε καταλάβει πού διέφεραν. Και ήξερε πολύ καλά τι έκανε, όταν ξεσπούσε ενάντια στον κομμουνιστή που πάλευε για να κάνει την λευτεριά πανανθρώπινη…
Υστερόγραφο:
Κάποιοι μπορεί να αναρωτιούνται με φροϊδικούς όρους: πατρική ή μητρική αγάπη από την κορυφή ως τα νύχια; Όπου η πρώτη δίνεται υπό όρους και ως επιβράβευση, ενώ η δεύτερη υπάρχει πάντα εκεί, χωρίς προϋποθέσεις. Το βασικό στην αγάπη όμως είναι η αγάπη να δίνεις -κι όχι να παίρνεις- όπως μας λέει ο φροϋδομαρξιστής Φρομ στην “Τέχνη της Αγάπης”, που μπορούμε να την παραλληλίσουμε ίσως με την τέχνη της επανάστασης…
Γιατί, πώς μπορεί να αγαπά κανείς αυτόν τον κόσμο, στη σημερινή μορφή του; Τον σάπιο κόσμο της εκμετάλλευσης, της φτώχειας και της αδικίας; Των κραυγαλέων ανισοτήτων, του πλούτου που στήνει πάρτι σε λίγες τσέπες, δίπλα σε κόσμο που δεν έχει να φάει; Των μισών και ανεκπλήρωτων ονείρων, των αδικαίωτων αγώνων, των ιδανικών που τσακίζονται, των σκυμμένων κεφαλιών;
Δεν πρέπει να είμαστε ασυμβίβαστοι, να μισούμε το σάπιο, αυτό που υπάρχει γύρω μας; Δεν πρέπει να είμαστε αμείλικτοι με όσους έχουν ευθύνη για αυτήν την κατάσταση και την συντηρούν; Δεν πρέπει να καταπολεμούμε με πάθος τους εχθρούς της ανθρωπότητας, αν θέλουμε να είμαστε πραγματικοί ανθρωπιστές-ουμανιστές; Τι νόημα έχουν τα κούφια γλυκερά μηνύματα για αγάπη και ειρήνη χωρίς δικαιοσύνη; Τι νόημα έχει να αγκαλιαστούμε και να χορέψουμε μαζί με τους εκμεταλλευτές μας, αν δεν έχουμε σπάσει πρώτα τα δεσμά της εκμετάλλευσης κι όσα ακόμα παράγωγά της υποχρεώνουν τον άνθρωπο να βαδίζει σκυφτός στα τέσσερα;
Ναι, πρέπει να μισείς κάτι, να μην μπορείς να το ανέχεσαι, για να παλέψεις με όλη σου τη δύναμη να το αλλάξεις. Μα από την άλλη, πώς θα ήταν δυνατόν να θες να αλλάξεις τον κόσμο, αν δεν τον αγαπάς; Οι κομμουνιστές δεν μπορεί να είναι “μίσος από την κορυφή ως τα νύχια”, να μισούν ό,τι τους περιβάλλει, να κοιτάζουν αφ’ υψηλού τους συμβιβασμένους, αυτούς που δεν έχουν αποκτήσει ταξική συνείδηση, που δεν αγωνίζονται (ακόμα) για να αλλάξει ο κόσμος.
Η αγάπη μπορεί να μετατραπεί διαλεκτικά στο αντίθετό της (μίσος) για την τάξη των εκμεταλλευτών και αυτό να εκφραστεί στην πράξη την κρίσιμη ώρα. Μίσος για αυτούς όμως, για μια χούφτα δυναστών και όσους την υπηρετούν συνειδητά, όχι για τον κόσμο γύρω μας -και με τις δύο έννοιες της λέξης. Πώς μπορείς να αλλάξεις τον κόσμο γύρω σου, αν δεν αγαπάς τον κόσμο που ζει σε αυτόν, με τα στραβά και τις όποιες αντιφάσεις του;
Πώς μπορείς να τον βοηθήσεις να αλλάξει -και να αλλάξεις κι εσύ μαζί του, μην το ξεχνάς ποτέ αυτό- αν δεν έχεις στέρεους δεσμούς μαζί του, αν δε γίνετε “νύχι-κρέας”, όπως λένε συχνά οι κόκκινοι βουλευτές -κι ας ανατριχιάζουν κάποιοι με τη φράση, και άλλοι βασικά με αυτό που υποδηλώνει… Άλλο να δέχεσαι την κατάσταση που υπάρχει σήμερα, λες και είναι δοσμένη μια για πάντα και δε θα αλλάξει ποτέ. Και άλλο να ψάχνεις υποκείμενο έξω από αυτόν τον κόσμο, για να τον αλλάξει, χωρίς κουσούρια κι αδυναμίες.
Πώς μπορείς όμως να μένεις σταθερός σε αυτό και να μην το ξεχνάς; Πώς μπορείς να είσαι “αγάπη από την κορυφή ως τα νύχια”, όταν κάθε μέρα έρχεσαι αντιμέτωπος με μισανθρωπισμό και σκατοψυχιά ή με αδιαφορία; Με αυτά που γίνονται η βάση του φασισμού ή της ανοχής σε αυτόν; Με αυταπάτες, με προλήψεις, με πισωγυρίσματα; Πώς μπορείς να συνεχίσεις να βλέπεις το φως μες στη μαύρη μαυρίλα;
Αυτή μπορεί να είναι κι η μεγαλύτερη δυσκολία για έναν κομμουνιστή, που πρέπει να βρει τον τρόπο να συνεχίσει, να γίνει ένα με το δικό μας κόσμο, τον κόσμο της εργασίας, που αύριο θα αλλάξει όλο τον κόσμο. Και μόνο όταν αγαπάς πολύ κάτι, μπορείς να υπομείνεις, να κάνεις θυσίες για αυτό, να ατσαλώσεις κι άλλο τους δεσμούς σας. Αλλιώς αδιαφορείς ή κάνεις πίσω στην πρώτη δυσκολία.
Θυμήσου τι λέει αυτός ο σπουδαίος στίχος: Έχουμε τη ζωή πολύ, πάρα πολύ αγαπήσει…
Και για αυτό ακριβώς ήταν έτοιμοι εκείνοι οι σύντροφοι να την δώσουν χωρίς να λυγίσουν, να την θυσιάσουν για ένα ιδανικό, για να νικήσει η ζωή και ο αγώνας. Σε πλήρη αντίθεση με αυτούς που τρέμουν μη χάσουν τη μίζερη ζωούλα τους και φοβούνται να την δώσουν χωρίς να ‘χει γεμίσει από κάποια αξία, από κάποιο ιδανικό, από κάτι που να δικαιολογεί την ύπαρξή τους.
Η αγάπη μπορεί να μετατραπεί διαλεκτικά στο αντίθετό της και να γίνει μίσος. Ο πυρήνας της όμως παραμένει αναλλοίωτος. Κι αυτό μπορεί να το καταλάβει πολύ καλά όποιος διαβάσει πχ το βιβλίο της (κάθε άλλο παρά φιλοσοβιετικής) Σβετλάνας Αλεξίεβιτς “Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας”, με τις μαρτυρίες των παλιών μαχητριών του Κόκκινου Στρατού. Που είχαν δει τα παιδιά τους και τους άνδρες τους να πέφτουν από την επίθεση της φασιστικής Γερμανίας και ήταν έτοιμες να τσακίσουν τους ναζί και να κάνουν τα πάντα για να εκδικηθούν τον θάνατό τους. Αλλά απορούσαν με τους εαυτούς τους, όταν έβλεπαν μπροστά τους αιχμαλώτους, τραυματίες φασίστες και τους φρόντιζαν σα να ήταν δικοί τους, ακολουθώντας στοιχειώδεις κανόνες ανθρωπιάς, αυτό που ένιωθαν μέσα τους, και δεν μπορούσε να θαφτεί κάτω από το μίσος που πλημμύριζε την ψυχή τους για τα δεινά που τους έφερε ο ναζισμός.
Ο αγώνας τους ήταν στη βάση του ταξικός, για να υπερασπιστούν τη σοσιαλιστική πατρίδα. Και ένας ταξικός αγώνας δεν μπορεί να διαχυθεί και να χαθεί σε κανέναν οικουμενικό χυλό. Αλλά η προοπτική που τους οιστρηλατούσε δεν ήταν στενά ταξική -ούτε μόνο εθνική ασφαλώς. Ήταν πανανθρώπινη, σαν τον κομμουνισμό. Και πολεμούσαν ενάντια στον φασισμό και τη μήτρα του, που είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του ανθρώπου. Η εργατική τάξη, εξάλλου, δεν παλεύει μόνο για τον εαυτό της, αλλά για να απελευθερώσει όλη την κοινωνία ανεξαιρέτως από τα ταξικά της δεσμά.
Θυμήσου και τον άλλο στίχο: θέλουμε ελεύθερη εμείς πατρίδα και πανανθρώπινη τη λευτεριά… Λες να ξέχασε εδώ ο στιχουργός να βάλει το ταξικό στίγμα;
Θυμήσου και μια ιστορία που γράφει σε ένα βιβλίο του ο Μίσσιος (που είναι, δυστυχώς, κλασικό παράδειγμα που έφτασε σε διακηρύξεις ανούσιας αγάπης, ακόμα και προς τους ανθρωποφύλακές του –χαμογέλα ρε, τι σου ζητάνε…- προτού γκρεμίσουμε τον σάπιο κόσμο που τους τρέφει) με τον φασίστα που τσάκιζε στο ξύλο τον πολιτικό κρατούμενο λέγοντας “πάρε και αυτήν, που την ήθελες και πανανθρώπινη…”
Αυτό του έμεινε και ξεσπούσε εναντίον του -ποιος ξέρει γιατί… Ίσως γιατί καταλάβαινε τη βασική διαφορά ανάμεσα στον απάνθρωπο φασισμό και τη βαθιά ανθρώπινη ιδεολογία που καταδίωκε. Αυτήν τη διαφορά δηλαδή που κάνει πως δεν καταλαβαίνουν οι φιλελέδες και όσοι “ανατριχιάζουν” όταν ακούνε τη φράση “εχθροί της ανθρωπότητας”, γιατί -λέει- δεν έχουν αντικειμενικό τρόπο να τους ορίσουμε… Και έτσι αναμασούν μονότονα πως δε διαφέρουν τα δύο άκρα, “μαύρος και κόκκινος φασισμός”…
Ο φασίστας όμως το είχε καταλάβει πού διέφεραν. Και ήξερε πολύ καλά τι έκανε, όταν ξεσπούσε ενάντια στον κομμουνιστή που πάλευε για να κάνει την λευτεριά πανανθρώπινη…
Υστερόγραφο:
Κάποιοι μπορεί να αναρωτιούνται με φροϊδικούς όρους: πατρική ή μητρική αγάπη από την κορυφή ως τα νύχια; Όπου η πρώτη δίνεται υπό όρους και ως επιβράβευση, ενώ η δεύτερη υπάρχει πάντα εκεί, χωρίς προϋποθέσεις. Το βασικό στην αγάπη όμως είναι η αγάπη να δίνεις -κι όχι να παίρνεις- όπως μας λέει ο φροϋδομαρξιστής Φρομ στην “Τέχνη της Αγάπης”, που μπορούμε να την παραλληλίσουμε ίσως με την τέχνη της επανάστασης…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου