15 Φεβ – 15 Μαρτ 1935 2ο διεθνές τουρνουά σκακιού Μόσχας, διοργάνωση – σταθμός για την ανάδυση της Σοβιετικής Σχολής στο σκάκι

Από ΑΤΕΧΝΩΣ 2020 στο Φεβ 16, 2020 Πολιτισμός, Προτεινόμενο, Σαν Σήμερα, Τεκμήρια

Τo 2ο Διεθνές Τουρνουά της Μόσχας πραγματοποιήθηκε από 15 Φλεβάρη έως 15 Μάρτη 1935, με τη συμμετοχή 20 παικτών, 12 Σοβιετικών μετρ και 8 κορυφαίων σκακιστών από καπιταλιστικές χώρες, μεταξύ των οποίων οι πρώην παγκόσμιοι πρωταθλητές Εμμανουήλ Λάσκερ (Γερμανία) και Χοσέ Ραούλ Καπαμπλάνκα (Κούβα).
♟️ Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΕΣΣΔ πρόσφερε άσυλο, εστία και εργασία στην Ακαδημία Επιστημών στον Λάσκερ και την σύζυγό του, οι οποίοι ήταν Γερμανοί πολίτες εβραϊκής καταγωγής, και τους φιλοξένησε μέχρι το 1937, οπότε μετέβησαν στις ΗΠΑ.
Άσυλο και υπηκοότητα δόθηκε αργότερα και στον Τσέχο Σάβο Φλορ.
Μεταξύ των διαγωνιζόμενων και η πρώτη παγκόσμια πρωταθλήτρια Βέρα Μέντσικ (Αγγλία).
Πρώτοι στον σκακιστικό μαραθώνιο, που διήρκεσε συνολικά ένα μήνα (20 αγωνιστικές!), αναδείχθηκαν ο Σάβο Φλορ και ο μελλοντικός παγκόσμιος πρωταθλητής Μιχαήλ Μποτβίνικ (ΕΣΣΔ), με τον Λάσκερ να ακολουθεί στην 3η θέση και τον Καπαμπλάνκα στην 4η.

Η παρτίδα μετά από 28…ΘxΗ6

♟️ Είχε προηγηθεί μια δεκαετία ορμητικής ανάπτυξης του σκακιού στην ΕΣΣΔ, μετά το 1ο Διεθνές τουρνουά του 1925. Μια δεκαετία όπου τέθηκαν τα θεμέλια των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής. Στο μεταξύ, ωρίμαζαν οι συνθήκες που θα οδηγούσαν σύντομα στο Β’ Παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό Πόλεμο.
Σε αυτή την περίοδο ανδρώνεται μια νέα γενιά Σοβιετικών παικτών, με ένα νέο δυναμικό στιλ, ενώ διαφαίνονται ήδη τα στοιχεία της επιστημονικής προσέγγισης που θα χαρακτηρίσουν τη Σοβιετική Σχολή στο σκάκι.

Ο Παγκόσμιος πρωταθλητής Grandmaster Mikhail Tal (Μιχαήλ Ταλ) κατά τη διάρκεια αγώνα, το 1962 Φωτο А. Экекян/РИА Новости

Σκακιστές – διαμάντια

Στις παρτίδες του τουρνουά συναντά κανείς πραγματικά διαμάντια, που αποτελούν μέρος της κλασικής κληρονομιάς του σκακιού, όπως η Λάσκερ – Καπαμπλάνκα, που παραθέτουμε.

Στο βιβλίο του τουρνουά σημειώνεται: «Οι Σοβιετικοί παίκτες ήταν μακριά από τον αστικό επαγγελματισμό που σε πολλές περιπτώσεις αφήνει τα σημάδια του στη σκακιστική τέχνη των δυτικών παικτών. Για τους Σοβιετικούς παίκτες, νίκες, ήττες και ισοπαλίες ήταν απλά μια έκφραση των σκακιστικών επιτευγμάτων τους. Για τους αστούς μετρ ήταν ζήτημα ύπαρξης της υλικής τους ασφάλειας. Δεν είναι σύμπτωση ότι στο τουρνουά της Μόσχας συχνά απέφευγαν τις νέες συνέχειες (σ.σ. νέους και λιγότερο έμπειρους παίκτες), ακριβώς γιατί αυτές οι συνέχειες εμπεριέχουν ένα στοιχείο ρίσκου».

♟️ Οι αγώνες έλαβαν χώρα στο Μουσείο Καλών Τεχνών, που είχε τη δυνατότητα να δεχθεί τους χιλιάδες επισκέπτες που προσέρχονταν καθημερινά να παρακολουθήσουν τους αγώνες. Την πρώτη μέρα συρρέουν 4.000 θεατές. Η δημοσιότητα από τον Τύπο και το ράδιο είναι πρωτοφανής. Η «Πράβντα», η «Ισβέστια», όλες οι μεγάλες εφημερίδες της χώρας έχουν καθημερινές ανταποκρίσεις. 180 Σοβιετικοί και 23 ξένοι δημοσιογράφοι καταγράφουν το γεγονός…
♟️ Για πρώτη φορά ένα σκακιστικό γεγονός γίνεται αντικείμενο συζήτησης και ενδιαφέροντος εκατομμυρίων. Καθημερινά το γραφείο Τύπου εξέδιδε δελτίο με τα αποτελέσματα, παρτίδες και ειδήσεις. Η δουλειά αυτή αποτέλεσε την υποδομή για την έκδοση του «64», της πρώτης σκακιστικής εφημερίδας στον κόσμο (με σελίδες και για το παιχνίδι της ντάμας) τον Ιούλη του 1935.

Σπουδαίο γεγονός για τον σοβιετικό λαό

Συνδικάτα και οργανώσεις διοργανώνουν μαζικές δεξιώσεις προς τιμήν των παικτών. Πριν την έναρξη, ο Φλορ και ο Καπαμπλάνκα δίνουν μαζικά σιμουλτανέ, όπου διαπιστώνουν ότι οι Σοβιετικοί ερασιτέχνες είναι σκληρά καρύδια.
Ο Καπαμπλάνκα, που έχανε πολύ δύσκολα, στο Λένινγκραντ υποχρεώνεται σε 11 ήττες, 10 νίκες και 9 ισοπαλίες σε 30 αγώνες. Στη Μόσχα δυσκολεύεται ακόμη περισσότερο: 7 νίκες, 9 ισοπαλίες, 14 ήττες! Ο ίδιος θα περιγράψει γλαφυρά και την εμπειρία του Λάσκερ με τους Σοβιετικούς ερασιτέχνες, όταν τον προσκάλεσαν να δώσει σιμουλτανέ σε μαθητές: «Λίγες μέρες μετά ο βετεράνος σκακιστής ελεεινολογώντας την εμπειρία του μου είπε: “Κάποιοι μαθητές σου λέει! Παίζουνε σαν μετρ και χωρίς να κάνουν λάθη”…».

Στις 6 Μάρτη, παραμονές της Παγκόσμιας Μέρας της Γυναίκας, η Βέρα Μέντσικ υποχρεώνει σε ισοπαλία τον πρωτοπόρο Σάβο Φλορ. Ποταμός συγχαρητήριων τηλεγραφημάτων καταφτάνει στη Μόσχα, ιδιαίτερα από γυναικείες εργατικές κολεκτίβες και οργανώσεις. Ένα που καταγράφεται στο βιβλίο του τουρνουά λέει: «Θερμά συγχαρητήρια. Σας σφίγγουμε το χέρι. Οι μηχανικοί του εργοστάσιου Ρουτσενκόφκσι νο 2».

Ο Ιλία Ραμπίνοβιτς (11ος στην τελική κατάταξη) θα γράψει στο βιβλίο του τουρνουά: «Το 2ο τουρνουά… έδειξε ότι προσεγγίζουμε γρήγορα το στόχο μας στον αγώνα να υλοποιήσουμε το σύνθημα του Στάλιν “να φτάσουμε και να ξεπεράσουμε“. Με όρους διάδοσης του σκακιού στους εργαζόμενους και αριθμού παικτών με ανώτερες ικανότητες έχουμε ξεπεράσει καπιταλιστικές χώρες κατά πολύ. Αυτό σημαίνει ότι δεν είμαστε μακριά από τη μέρα όπου όλες οι κορυφές του παγκόσμιου σκακιού θα κατακτηθούν από τους σκακιστές της μεγάλης σοσιαλιστικής πατρίδας μας, και όπου η Ευρώπη, την οποία στην ουσία ήδη έχουμε φτάσει, θα έχει ξεπεραστεί από εμάς».

Αρχή μιας νέας περιόδου

1985 τουρνουά σκακιού Гарри Каспаровым Анатолием Карповым (Κασπάροφ & Καρπόφ)

♟️ Το τουρνουά της Μόσχας του 1935 σηματοδότησε το πέρασμα σε μια νέα περίοδο, την ανάδυση της Σοβιετικής Σχολής στο σκάκι, και του Μιχαήλ Μποτβίνικ ως του τυπικού εκφραστή της, που άσκησε τεράστια επιρροή στο σκάκι, η οποία γίνεται αισθητή μέχρι τις μέρες μας.

Πρωταθλήματα σκακιού, στο αρχηγείο του Κόκκινου Στρατού που καθιερώθηκε από τον Μ. V. Frunze. Boris Kaufman / Novosti-RIA

Λάσκερ – Καπαμπλάνκα. Μόσχα 27/2/1935

1.ε4 ε6 2.δ4 δ5 3.Ιγ3 Αβ4 4.Ιηε2 δxε4 5.α3 Αε7 6.Ιxε4 Ιζ6 7.Ι2γ3 Ιβδ7 8.Αζ4 Ιxε4 9.Ιxε4 Ιζ6 10.Αδ3 0-0 11.Ιxζ6+ Αxζ6 12.γ3 Βδ5 13.Βε2 γ6 14.0-0 Πε8 15.Παδ1 Αδ7 16.Πζε1 Βα5 17.Βγ2 η6 18.Αε5! Αη7 19.θ4 Βδ8 20.θ5 Βη5 21.Αxη7 Ρxη7 22.Πε5 Βε7 23.Πδε1 Πη8 24.Βγ1 Παδ8 25.Π1ε3 Αγ8 26.Πθ3 Ρζ8 27.Βθ6+ Πη7 28.θxη6 θxη6 29.Αxη6! Βζ6 30.Πη5 Ρε7 31.Πζ3 Βxζ3 32.ηxζ3 Πδη8 33.Ρζ1 Πxη6 34.Πxη6 Πxη6 35.Βθ2 Ρδ7 36.Βζ4 ζ6 37.γ4 α6 38.Βθ4 Πη5 39.Βθ7+ Ρδ8 40.Βθ8+ Ργ7 41.Βxζ6 Πζ5 42.Βη7+ Αδ7 43.Ρε2 Ργ8 44.Βθ8+ Ργ7 45.Βθ2+ Ργ8 46.Βδ6 Πθ5 47.Ρε3 Πζ5 48.Ρε4 Πθ5 49.Βζ8+ Ργ7 50.Βζ4+ Ργ8 51.Βδ6 Πζ5 52.Ρε3 Πθ5 53.Ρδ3 Πζ5 54.Ρε2 Πθ5 55.Ρδ2 Πζ5 56.Ρε3 Πθ5 57.Βζ8+ Ργ7 58.Βζ4+ Ργ8 59.Βδ6 Πζ5 60.Βη3 Πθ5 61.Βη4 Πζ5 62.Βη8+ Ργ7 63.Βη3+ Ργ8 64.Βη6

1-0

---

ΣΣ |> Φωτο κεφαλίδας: Ο σοβιετικός σκακιστής και παγκόσμιος πρωταθλητής 1929-1935, 1937-1946 Александр Алехин (Αλέξανδρος Αλεχίνη) και ο κουβανός, παγκόσμιος πρωταθλητής 1921-1927 Jose Raul Capablanca (κέντρο αριστερά προς τα δεξιά) σε μια παρτίδα του 1914

Σκάκι μέχρι τελικής πτώσης (1925)
Η ταινία (κωμωδία) λαμβάνει χώρα στη Μόσχα, κατά τη διάρκεια διεθνούς τουρνουά. Ο νεαρός άνδρας είναι τόσο παθιασμένος με το σκάκι που εγκαταλείπει το γάμο του και τη νύφη είναι απελπισμένη – Ολόκληρη η πόλη είναι συγκλονισμένη από έναν «σκακιστικό πυρετό». Στο τέλος, ο παγκόσμιος πρωταθλητής Capablanca σώζει το ζευγάρι και όλα καλά…
Παραγωγή: Στούντιο Κινηματογράφου. Μ. Γκόρκι – Διάρκεια: 00:19:09
Διευθυντής: Vsevolod Pudovkin, Νικολάι Σπικόφσκι
Συμμετοχή:
Η. R. Capablanca, V. Vogel, Α. Zemtsova, Ν. Glan, Z. Darevsky, Μ. Zharov, Α. Ktorov, Y. Protazanov, Yu Raizman, Ι. Samborsky, Κ. Egert

Το 1948, ο Mikhail Botvinnik ήταν ο μεγάλος νικητής του τουρνουά και τότε η Σοβιετική Ένωση έγινε η μεγάλη δύναμη του σκακιού για 35 και πάνω χρόνια με διάλειμμα την περίοδο του αμερικανού Bobby Fischer (παγκόσμιος πρωταθλητής από το 1972 έως το 1975).
Ο σοβιετικός λαός παθιασμένος με το άθλημα αυτό του μυαλού παρακολουθούσαν τα τουρνουά και τις διοργανώσεις με μανία και όπου μπορούσαν, ακόμη και στο ραδιόφωνο όπου για χρόνια καλύπτονταν από τον διάσημο σχολιαστή ποδοσφαίρου Vadim Sinyavsky. Εκατοντάδες χιλιάδες μέλη σκακιστικών κλαμπ και τμημάτων, έπαιζαν σκάκι σε λεωφόρους, σε ερευνητικά ιδρύματα, σε σχολεία και εργοστάσια.
Ένας ερασιτέχνης σκακιστής διηγείται: το 1958 -πιτσιρικάς πήγα να εγγραφώ στο τμήμα σκακιού των πιονιέρων στη Μόσχα.Φαντάστηκα ότι θα υπήρχε ένας μικρός χώρος …Κόλαση! μια τεράστια αίθουσα με δεκάδες να παίζουν καθένας παίζει σκάκι!
Το 1960, ο αγώνας Botvinnik-Tal πραγματοποιήθηκε στο θέατρο Pushkin στην λεωφόρο Tversky.
Ήταν δύσκολο να πλησιάσεις να πάρεις εισιτήρια.
Αλλά στο δρόμο υπήρχε μια γιγαντοοθόνη και όλη η λεωφόρος ήταν γεμάτη κόσμο…

Κυρία, εσείς γιατί δεν γίνατε «Ωνάσηδα»;

Η Μαρίνα έγραψε στο φ/β:

«...τώρα που τους τέλειωσε η καπιταλιστική προπαγάνδα (γίνε και συ πλούσιος,μπορείς),αγόρασε την ''ελευθερία'' της επιλογής σου σε παπούτσια nike,ρούχα miss sixtie,φάε και ένα σκασμό big macs)και ενεφάνη για ποια ελευθερία μας μιλούσαν, τώρα μας το γυρίζουν σε εθνοσώσιμο ΞΑΝΑ».

Αχ, βρε Μαρίνα την ίδια σκέψη έκανα σήμερα κι εγώ αναθυμούμενος την προπαγάνδα, όχι την πρόσφατη, αλλά της δεκαετίας του… ’50!

Τότε λοιπόν μας μόρφωναν εθνικοφ(ρ)ονικά και μας έκαναν και σχετική… πολιτική οικονομία.

Να το μάθημα που θυμήθηκα: «Όλοι μπορούμε να γίνουμε Ωνάσηδες»!

Έλεγε λοιπόν η δασκάλα:

 

«Παιδιά μου στην Ελλάδα μας όλοι είμαστε ελεύθεροι. Εντελώς ελεύθεροι. Άρα είμαστε ελεύθεροι να γίνουμε και σαν τον Ωνάση. Μη κοιτάτε που τώρα είστε φτωχοί. Και ο Ωνάσης ήταν φτωχός αλλά έγινε ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου. Ξεκίνησε με λίγα δολάρια και έκανε τον μεγαλύτερο στόλο πλοίων της Γης.

Κι εσείς μπορείτε να γίνεται σαν τον Ωνάση αρκεί να θέλετε. Δεν υπάρχει κανένας να σας εμποδίζει, είστε πλήρως ελεύθεροι.

Είναι κανένας που μπορεί να μου πει ότι κάποιος δεν τον αφήνει να γίνει πλούσιος; Ποιος δεν σας αφήνει να γίνεται κι εσείς πλούσιοι;

(σιωπή από κάτω)

Άρα είστε ελεύθεροι να γίνετε Ωνάσηδες, αρκεί να το θέλετε.

Και τώρα το συμπέρασμα. Στην Ελλάδα όλοι είμαστε ελεύθεροι να γίνουμε Ωνάσηδες. Όποιος δεν γίνεται φταίει αυτός και μόνο αυτός διότι είναι ελεύθερος να κάνει κάτι και δεν το κάνει. Αν όλοι σκεφτόμασταν σωστά και αξιοποιούσαμε την ελευθερία που έχουμε στην Ελλάδα δεν θα υπήρχαν άνεργοι, φτωχοί, μετανάστες και ζητιάνοι. Όλοι θα ήμασταν πλούσιοι. Άρα αυτό που πρέπει να ξέρουμε είναι πως οι φτωχοί είναι εξ αιτίας τους φτωχοί, οι άνεργοι είναι τεμπέληδες και δεν θέλουν να κουραστούν για να γίνουν Ωνάσηδες, οι μετανάστες φεύγουν στη Γερμανία γιατί δεν θέλουν να κουραστούν για να γίνουν κάποιοι. Αυτοί δεν είναι σωστοί Έλληνες γιατί δεν θέλουν να δοξάσουν την Ελλάδα όπως ο Ωνάσης»

 

Είπα ψιθυριστά: Κυρία εσείς γιατί δεν γίνατε «Ωνάσηδα»;

Με άκουσε που να πάρει! Μια σφαλιάρα και κατάλαβα ότι έκανα λάθος ερώτηση σε λάθος χρόνο και με λάθος λέξη. Οι άλλοι σιώπησαν και σκέφτηκαν ότι αν δεν γίνουν Ωνάσηδες θα φταίνε αυτοί και μόνο για τη φτώχεια τους και αν είναι άνεργοι είναι τεμπέληδες και αν γίνουν μετανάστες είναι ανθέλληνες γιατί δεν θέλουν να γίνουν Ωνάσηδες! Ότι και να κάναμε δηλαδή εκτός του να γίνουμε Ωνάσηδες θα ήμασταν ένοχοι μέχρι και ανθέλληνες. 

Έτσι κάποιοι άνθρωποι από μικροί κουβαλάνε την ενοχή για όλα τα βάσανά που τους φέρνει το σύστημα και ψηφίζουν την εξουσία του μη έχοντας τι άλλο να δώσουν για να εξιλεωθούν για τον ανθελληνισμός τους που δεν έγιναν Ωνάσηδες! Παράλληλα  προσεύχονται και στον Θεό να τους συγχωρέσει αυτή τη βαριά αμαρτία τους! Μέχρι… μέχρι που το σύστημα αυταποκαλύπτεται με το σκληρό πρόσωπο της κρίσης, της ανεργίας και  της εκμετάλλευσης και όλοι καταλαβαίνουν πως ο βασιλιάς είναι γυμνός!

απο το aristeripolitiki

Κράτος, οπορτουνισμός και ιστορικός υλισμός

Κατιούσα

«Κύριοι μικροί, που σπούδασαν άσχημα πάνω σε άσχημα βιβλιαράκια». Έτσι αποκάλεσε σε κάποιο κείμενό του ο Λένιν τους μικροαστούς σοσιαλιστές που παρέκαμπταν τον δρόμο της επανάστασης, για να βρουν οδικά αδιέξοδα στην προσπάθειά τους να θεμελιώσουν τη θεωρία της ειρηνικής μετάβασης.
Κι όμως, αυτοί οι μικροί κύριοι δεν είναι λεκτικές φιγούρες στα βιβλία των κλασικών, σαν φαντάσματα κάποιου μακρινού παρελθόντος. Είναι υπαρκτά πρόσωπα που δρουν οργανωμένα μέσα από οπορτουνιστικούς πολιτικούς σχηματισμούς και γεμίζουν με πολιτικά ηλίθιες αντιλήψεις και χοντροκομμένες απάτες τα μυαλά όσων από δυστυχία της συγκυρίας πιστεύουν στην αλλαγή χωρίς Αλλαγή. Πιo επικίνδυνοι κι από τους νεοφιλελεύθερους που καθαρά προπαγανδίζουν τις θέσεις του συστήματος, πιο αγύρτες από τους συστημικούς καθηγητάδες και διανοουμένους, οι «φαρισαίοι» κατά τον Μαρξ εμφάνιζαν εξαίρετες διαλυτικές ικανότητες για το εργατικό κίνημα, άλλοτε ως λασσαλιστές σοσιαλδημοκράτες, άλλοτε ως σοσιαλσοβινιστές και κάποτε ως ευρωκομμουνιστές. Σε κρίσιμες περιόδους, ήταν πάντα ένας Σάiντεμαν, ένας Κάουτσκι, ένας Μαρσαί, ένας Κύρκος. Στα πιο πρόσφατα, αν και σε εντελώς διαφορετικές περιπτώσεις και άλλα μεγέθη, κάποιος λαοπλάνος Τσίπρας, ή κάποιος «φιλελεύθερος κομμουνιστής» Βαρουφάκης, να εκτονώσει μια λαϊκή οργή, να ξεγελάσει, να καναλιζάρει, να ετοιμάσει το έδαφος για μια πιο σκληρή αντίδραση. Το καπιταλιστικό σύστημα πάντα έβρισε τα «αριστερά» δεκανίκια του για να αποξενώσουν τις εργαζόμενες μάζες από τα συμφέροντά τους.
Το κίνημα είχε κι έχει ανάγκη από ανθρώπους βγαλμένους από τα σπλάχνα του, που αφιερώνονται στην υπόθεση της κοινωνικής απελευθέρωσης και που απ’ αυτή την προοπτική δρουν, ωθώντας μπροστά το προτσές της μεταβολής του κόσμου. Οι οπορτουνιστικές αντιλήψεις και τακτικές ενσωμάτωσης στην αστική νομιμότητα και κανονικότητα, αντιπροσωπεύουν την ακριβώς αντίθετη τάση· επαναγωγή, επιστροφή σε προηγούμενα στάδια του ταξικού αγώνα, τότε που η συλλογική εμπειρία δεν μας είχε προικίσει με γνώση. Σε τελική ανάλυση οπορτουνισμός σημαίνει πισωγύρισμα, καθυστέρηση, προδοσία.
Είναι επίσης αυτοί οι «προοδευτικοί» που επενδύουν στα αιτήματα του μεταμοντέρνου μεταϋλισμού όλη την δήθεν ριζοσπαστικότητά τους. Αποσυνδέουν την ταξικότητα των κοινωνιών από την γέννηση και ανάπτυξη των δευτερευουσών αντιθέσεων (σεξιστικών, οικολογικών, κλπ). Θεωρούν τους μαρξιστές-λενινιστές απαρχαιωμένα προϊόντα ενός συστήματος που κατέρρευσε αποδεικνύοντας το αξεπέραστο των εσωτερικών του αντιφάσεων. Μας θεωρούν επιπλέον γραφικούς νοσταλγούς του «κόκκινου ολοκληρωτισμού», αναπαράγοντας έτσι τα πλέον αταβιστικά για την πολιτική σκέψη σχήματα που περισσότερο θυμίζουν γκεμπελίστικους τζημερισμούς παρά «προοδευτικές» κρίσεις. Αντιπροτείνουν την πρόοδο γενικά, λες και υπάρχει ή μπορεί να υπάρχει κάτι γενικά, χωρίς συγκεκριμένη υλική μορφή και περιεχόμενο, χωρίς συγκεκριμένη ουσία. Πρόοδος γενικά, δημοκρατία γενικά, θα πει τίποτα, πουκάμισο αδειανό, κενές αφαιρέσεις. Η αλήθεια, μας λέει ο Λένιν, είναι πάντοτε συγκεκριμένη. Η πρόοδος ή θα κατατείνει στην ταξική χειραφέτηση ή θα παραμένει άδειο γράμμα. Η δημοκρατία ή θα είναι των αστών ή των εργατών. Η συζήτηση τελειώνει εδώ. Δεν ακούμε στα ψέμματα των σύγχρονων Μπερνστάιν που λένε περισπούδαστα ότι ο σκοπός δεν είναι τίποτα, η κίνηση είναι το παν. Ο σκοπός και η κίνηση είναι έννοιες αλληλένδετες που αντανακλούν τη διαλεκτική σύνδεση μέσου-σκοπού, τακτικής-στρατηγικής, σχεδιασμού-πραγμάτωσης.
Αν αποκόψεις τον τελικό στόχο κρατώντας μόνο την κίνηση, αφήνεσαι στην τυχαιότητα και την ευκαιριακή μικροπολιτική της εξαπάτησης και του εφικτού. Δηλαδή γίνεσαι έρμαιο της λογικής των μίνιμουμ μικροβελτιώσεων χωρίς μάξιμουμ πρόγραμμα, της λογικής του «ό,τι κάτσει». Αν απ’ την άλλη αφαιρέσεις την κίνηση από τον στόχο, γίνεσαι δογματικός, κοιτάζεις τον προορισμό χωρίς να βλέπεις τον δρόμο για να φτάσεις εκεί.
Το ίδιο και με τη διαλεκτική θεωρίας και πράξης. Δεν κάνουμε θεωρία για να ικανοποιούμε τον μικροαστούλη διανοουμενίστικο ναρκισσισμό μας. Κάνουμε θεωρία για να επεξεργαζόμαστε νοητικά τα δεδομένα της εμπειρίας, να βγάζουμε συμπεράσματα και να εφαρμόζουμε στην πράξη επαληθεύοντας ή διαψεύδοντας τη θεωρία. Ύστερα πάλι η ίδια πορεία, ξεκινώντας από τα αποτελέσματα των πράξεών μας, έπειτα αναλύοντας και συνθέτοντας, ανασκευάζοντας κι εμπλουτίζοντας τη θεωρία. Ξαναπράττουμε, ξαναεπιχειρούμε. Δεν υπάρχει θεωρία χωρίς πράξη, πράξη χωρίς θεωρία. Η θεωρία μετατρέπεται στο αντίθετό της, η πράξη το ίδιο. Πάλι αν απομονώσεις το ένα από το άλλο, καταλήγεις είτε σε θυμικά, αδιέξοδα κι απολίτικα ακτιβιστικά ξεσπάσματα, είτε σε διανοουμενισμό, θεωρητικολογία. Όλες οι διαλεκτικές έννοιες και κατηγορίες αντανακλούν τις αντικειμενικές συνδέσεις ανάμεσα στα φαινόμενα και προτσές. Το ενικό, αυτό που εμφανίζεται σε μοναδικό υλικό σχηματισμό, το μερικό εκείνο που υπάρχει ως κοινό σε μια συστάδα υλικών σχηματισμών, το γενικό, αυτό που υπάρχει ως κοινό στοιχείο σε όλους τους σχηματισμούς. Το γενικό υπάρχει διαμέσου του ενικού, δίχως το τελευταίο αυτό, δεν μπορεί να είναι. Το ενικό πάλι, δεν μπορεί να είναι χωρίς το γενικό, δεν μπορεί να υφίσταται ως τέτοιο αν δεν διακρίνεται από άλλα ενικά.
Γειώνοντας τις κατηγορίες αυτές στο πολιτικό, λέμε ότι το αστικό κράτος γενικά, δηλαδή τα αστικά κράτη συνολικά, είναι το ενικό σε σχέση με το κράτος γενικά που είναι το γενικό. Δηλαδή ως συγκεκριμένος ιστορικός τύπος (άρα χρονικά πεπερασμένος) εμφανίζει την κοινή ουσιώδη πλευρά όλων των κρατικών μηχανισμών, που είναι η πολιτική οργάνωση της εκάστοτε κυρίαρχης τάξης. Το γενικό που βρίσκεται στη βάση του δουλοκτητικού, φεουδαρχικού, αστικού, σοσιαλιστικού κράτους, είναι η επιβολή των συμφερόντων της κυρίαρχης τάξης στο σύνολο του κοινωνικού σχηματισμού. Το ενικό είναι οι ιδιαίτερες όψεις, πλευρές, τάσεις, του καθενός απ’ τα κράτη αυτά.
Οι μικροαστοί, οι οπορτουνιστές-θιασώτες της αφηρημένης προόδου, της «εθνικής ενότητας», της οικονομικής ανάπτυξης και ανάκαμψης που δεν εξηγούν εις βάρος ποιου επιτυγχάνονται, προσδίδουν στο γενικό λαθεμένες ιδιότητες. Για παράδειγμα θεωρούν το κράτος σαν κράτος γενικά, που δεν έχει ούτε ιστορικό χαρακτήρα, (άρα ότι υπάρχει υπεριστορικά), ούτε ταξικό πρόσημο. Ότι τάχα στέκεται πάνω από τις τάξεις σαν χομπσιανός Λεβιάθαν για να αμβλύνει τα αντικρουόμενα συμφέροντα. Όταν αναδύθηκε το πρώτο ιστορικά κράτος, δεν αναδύθηκε στη βάση του κοινωνικού συμβολαίου, ούτε βέβαια ως εκδήλωση του αντικειμενικού πνεύματος του Χέγκελ. Αντίθετα, γεννήθηκε με κάποια ποιοτική προσδιοριστία, δεν γεννήθηκε ουδέτερο για να χρωματιστεί ταξικά αργότερα. Το κράτος είναι η πολιτική οργάνωση της κυρίαρχης τάξης, χωρίς τη δεύτερη δεν υπάρχει το πρώτο, χωρίς το πρώτο δεν μπορεί η δεύτερη να είναι (δηλαδή να είναι κυρίαρχη), εφόσον απαιτείται η κατοχή της πολιτικής εξουσίας. Συνάγεται επομένως ότι κράτος, εξουσία, πολιτική είναι έννοιες αλληλένδετες, αρθρώνονται σε αξεχώριστο σύνολο. Το κράτος οργανώνει την εξουσία, η εξουσία οργανώνεται στο κράτος, πολιτική είναι η κτήση και χρήση της εξουσίας διαμέσου του κράτους.
Άρα το κράτος επιβιώνει ως ταξικό προϊόν, εκεί όπου υφίστανται ακόμα κοινωνικές αντιθέσεις ανειρήνευτες. Θα απονεκρωθεί μόνο όταν τα συμφέροντα του ενός θα συμπίπτουν με τα συμφέροντα της κοινωνικής ολότητας. Όταν όλοι οι άνθρωποι στην κοινωνία θα ανήκουν στην ίδια τάξη, σημαίνει ταυτόχρονα ότι δεν θα ανήκουν σε καμία τάξη. Τότε, καμία εξαναγκαστική, παρασιτική απόφυση δεν θα απαιτείται και καμία εξουσιαστική ανάγκη δεν θα ενσαρκώνεται σε κράτος. Κανένας κατασταλτικός ή ιδεολογικός μηχανισμός, παρά μόνο μια κι ενιαία ρυθμιστική αρχή για τη διανομή του παραγόμενου κοινωνικού προϊόντος: «από τον καθένα ανάλογα με τις ικανότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του». Κι αν είναι σε επιτρεπτά όρια μια τέτοια πρόβλεψη, μπορούμε να υποθέσουμε ότι σε αυτό το στάδιο της κοινωνικής ανθρωπότητας όπου η γνώση του κόσμου και οι παραγωγικές δυνάμεις θα έχουν φτάσει σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα ανάπτυξης, ο καθένας ως κοινωνικό άτομο θα είναι σε θέση να προσφέρει τα μέγιστα.
Αν κάποιοι τρομάζουν στην ιδέα της εξάλειψης του κράτους, είναι γιατί προφανώς αδυνατούν να φανταστούν τη μη εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους. Όταν ο συλλογικός καπιταλιστής και οι πολιτικοί επίτροποί του προπαγανδίζουν στις μάζες το αίτημα για λιγότερο κράτος ή αλλιώς για περιστολή του παρεμβατισμού, δεν εννοούν τον πραγματικό περιορισμό των κρατικών αρμοδιοτήτων. Στην πραγματικότητα, -κι αυτό το απέδειξε περίτρανα ο Λένιν- στο ιμπεριαλιστικό-τελικό στάδιο ανάπτυξης του καπιταλισμού, το κράτος συναρθρώνεται εντονότερα με το μεγάλο κεφάλαιο. Τι εννοούν επομένως; Ότι θέλουν λιγότερους φόρους για τους ομίλους τους, περισσότερους όμως για τον λαό, μηδαμινή πρόνοια, ιδιωτικοποιήσεις παντού, (υγεία, παιδεία, ασφάλιση, κλπ), συνταγματικά κατοχυρωμένο καθολικό laissez faire, απόλυτο άπλωμα του αόρατου χεριού. Ταυτόχρονα εννοούν και την ανάγκη κανονιστικού πλαισίου για αυτή την αγοραία απελευθέρωση. Θέλουν νόμους-λαιμητόμους, εντατική κι εκτατική καταστολή, αστικό δίκαιο-κέρβερο, ασφαλιστικές ρυθμίσεις που θα αλυσοδένουν τους εργαζόμενους σε ισόβια δουλειά και θα τους κάνουν πουτανάκια των ιδιωτών που θα τζογάρουν τις εισφορές τους. Είναι υποκριτές όταν μιλάνε για λιγότερο κράτος, κι αυτό είναι αντικειμενικό. Τείνουν ως πάντα σε αυτή την ανομολόγητη κατεύθυνση της εντονότερης κρατικής παρέμβασης για τα συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου. Θέλουν πελώριο τρομοκρατικό καπιταλιστικό κράτος.
Μια εξίσου αντιδραστική θεώρηση περί κράτους, χαρακτηρίζει και τους αναρχικούς. Αυτοί, δεν υπερασπίζονται την ύπαρξη ούτε του σοσιαλιστικού μεταβατικού κράτους, γιατί ακριβώς αποσυνδέουν μεταφυσικά την πολιτική από την οικονομία. Φτάνουν στο σημείο να αφαιρούν από το κράτος την μορφή και να πετάνε την ποιοτική προσδιοριστία του. Εξισώνουν το αστικό με το σοσιαλιστικό κράτος, βλέπουν στο δεύτερο το ίδιο τέρας με το πρώτο, που φράζει στον αφηρημένο -ελέυθερο από τη φύση του δήθεν- άνθρωπο, τον δρόμο για τη συνάντηση με αυτήν ακριβώς τη φυσική ελευθερία. Η θεωρία αυτή, είναι μια παραλλαγή του ουτοπικού σοσιαλισμού, που ανακαινίστηκε με τον αγροτικό μικροαστισμό του Προυντόν, για να συνεχιστεί ως τις μέρες μας με πολλές ενδιάμεσες θεωρητικές στάσεις, όλες εκ των οποίων παρέβλεπαν ότι ο άνθρωπος είναι το σύνολο των κοινωνικών του σχέσεων. Το ίδιο λάθος διαπράττουν και στο ζήτημα του κράτους. Αγνοούν τους νόμους της υλιστικής αντίληψης της ιστορίας, και  δεν αναγνωρίζουν την ιστορική αναγκαιότητα της πολιτικής εξουσίας των επαναστατών. Γι’ αυτό η δράση τους είναι περιορισμένη, γιατί αρνούνται να κάνουν πολιτικό αγώνα, αρνούνται να δουν ότι το πρόβλημα «Ποιος-Ποιον» βρίσκει τη λύση του στην οργάνωση των επαναστατών στο εργατικό κράτος που αρχίζει αμέσως την διαδικασία απονέκρωσής του, ταυτόχρονα με όξυνση της ταξικής πάλης στο εσωτερικό του. Με την ίδια λογική που κάποιος απορρίπτει τον πολιτικό αγώνα, μπορεί κάλλιστα να απορρίπτει και τη βία, εξισώνοντας τις πιο αντιθετικές μορφές της: την αντιδραστική με την προοδευτική. Έτσι βλέπουν το κοινό της μορφής, χωρίς την ετερότητα της ουσίας.
Προφανώς, κάθε θεωρητικό σύστημα, δεν εμφανίζεται από μόνο του στην νόηση, αλλά έχοντας υλική βάση, αντανακλά υλικές σχέσεις. Έχει τις αιτίες του στην ταξική θέση εκείνων που το εκφράζουν κι ως εκ τούτου συνεχίζει να υπάρχει όσο υπάρχουν οι υλικές συνθήκες που το γεννούν. Αυτό δηλαδή που συμβαίνει με τη φιλοσοφία, συμβαίνει και με τη θρησκεία, την τέχνη, την ηθική, κάθε μορφή κοινωνικής συνείδησης, οι ρίζες των οποίων βρίσκονται στις εκάστοτε σχέσεις παραγωγής. Όταν αυτές μεταβάλλονται, μεταβάλλεται κι αυτή η ίδια η κοινωνική συνείδηση. Το ζήτημα είναι ότι ήδη μέσα στις συγκεκριμένες συνθήκες που ζούμε, πρέπει να γίνεται οργανωμένη δουλειά και στο ιδεολογικό επίπεδο, για να μπορέσουν εργάτες και φτωχά λαϊκά στρώματα να τραβηχτούν στις διαλεκτικοϋλιστικές θέσεις, να συνειδητοποιήσουν τα συμφέροντά τους και να υψωθούν σε συλλογικό πολιτικό υποκείμενο. Ταυτόχρονα, στόχος είναι με την πάλη, να σπάσουν τις ιδεολογικές αλυσίδες που τους κρατάνε και πνευματικά (και πρωτίστως υλικά) υπόδουλους στις αλλοτριώσεις του καπιταλιστικού εποικοδομήματος. Για την ενίσχυση του κινήματος και για τη διάλυση των αυταπατών, ο ιδεολογικός αγώνας περνάει μέσα απ’ την γνώση και προπαγάνδα της υλιστικής διαλεκτικής.
Κλείνουμε, διαβάζοντας από το έργο Η Διαλεκτική του Λένιν και η Μεταφυσική του Θετικισμού (Σύγχρονη Εποχή, 2019) του σπουδαίου Σοβιετικού φιλοσόφου Ιλιένκοφ: «Τη διαλεκτική πρέπει να τη μελετούμε όχι μόνο με βάση τα έργα τους (Μαρξ-Ένγκελς), αλλά και με βάση την πραγματική λογική του πολιτικού εκείνου αγώνα που έκαναν σε όλη τους τη ζωή. Γιατί η διαλεκτική είναι η λογική όχι μόνο της έρευνας, όχι μόνο της δημιουργίας επιστημονικών έργων, αλλά και πραγματικών πράξεων, η λογική που υπεισέρχεται στη ζωή και στην πάλη, και υλοποιείται στις πιο υπαρκτές πράξεις που αλλάζουν την υπάρχουσα όψη του γύρω μας κόσμου. […] Η λογική της επαναστατικής σκέψης, η λογική της επανάστασης, και στη μια και στην άλλη περίπτωση, είναι η ίδια. Και η λογική αυτή λέγεται υλιστική διαλεκτική».

Και πολύ κλάμα ο ΣΕΒ για την υγεία του λαού μας...

Της Κάλι Καρά

Η «Διανέοσις», που συνδέεται με τον ΣΕΒ, σε σχετική έρευνα κατέγραψε ότι:

• 1 στους 5 Έλληνες δεν έλαβε υπηρεσίες (εξέταση ή διάγνωση ή θεραπεία) παρόλο που τις είχε ανάγκη.

• 1 στους 3 καρκινοπαθείς είχε πρόβλημα πρόσβασης σε γιατρό.

• Η συνολική κρατική δαπάνη Υγείας μειώθηκε.

• Η ιδιωτική δαπάνη Υγείας προσεγγίζει διαχρονικά το 35% -40%.

Και μετά τα στοιχεία, η «Διονέοσις» ανοίγει την ταμπακιέρα... «Οι επανειλημμένες προσπάθειες μεταρρυθμίσεων δεν είχαν τα επιθυμητά αποτελέσματα, κυρίως λόγω(...) του ανεπαρκούς σχεδιασμού και των ισχυρών συνδικαλιστικών αντιστάσεων(...)»...

Τελικά, η «Διονέοσις» φτάνει στο (διά ταύτα):

• Τη μετατροπή των νοσοκομείων σε Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου.

• Αναπροσαρμογή της συμμετοχής των ασφαλισμένων στο κόστος με βάση εισοδηματικά κριτήρια.

• Οργάνωση και λειτουργία των νοσοκομείων σε επιχειρησιακή βάση.

• Διαφοροποίηση των αμοιβών ιδιαίτερα των γιατρών στη βάση οικονομικής και κλινικής αποδοτικότητας.

• Συμβάσεις ανάμεσα σε νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές

• Ένα μεγάλο μέρος του προσωπικού να είναι μερικής ή εποχιακής απασχόλησης, διότι «ο θεσμός της πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης» είναι ο λόγος που το προσωπικό των νοσοκομείων έχει οδηγηθεί σε εξουθένωση.

Ο ΣΕΒ με αυτή την έρευνα προωθεί το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (που στηρίζουν όλα τα κόμματα του ευρωμονόδρομου), όπως αυτό περιγράφεται στη Στρατηγική «ΕΥΡΩΠΗ 2020» με στόχο ένα Δημόσιο πιο φτηνό στο κράτος, ευέλικτο και φιλικό στις επενδύσεις. Ο μετασχηματισμός του ΕΣΥ σε πεδίο επιχειρηματικής δραστηριότητας με κρατική ευθύνη και η μετατροπή των μονάδων Υγείας σε Αυτοτελείς Οικονομικές Μονάδες, δηλαδή επιχειρήσεις με πελάτες τα ασφαλιστικά ταμεία, δημόσια και ιδιωτικά και τις τσέπες των ασθενών. 
Το αστικό κράτος αποσύρεται σταδιακά από την ευθύνη του για κάλυψη του λαού σε υπηρεσίες Υγείας, παραβλέποντας τις λαϊκές ανάγκες και τα δικαιώματα και προωθώντας διαχρονικά την πολιτική που ενισχύει την επιχειρηματικότητα στην Υγεία.

Συνολικά ο λαός αναγκάζεται να πληρώνει όλο και περισσότερο για τη χρήση θεραπειών και υπηρεσιών Υγείας, για αγορά φαρμάκων, ενώ ένα ακόμα μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού στερείται, λόγω οικονομικής αδυναμίας, καινοτόμα, αλλά ακόμα και πιο απλά φάρμακα, θεραπείες και υπηρεσίες Υγείας.

Οι μεγάλες ελλείψεις σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, οι ελλείψεις στον ιατρικό εξοπλισμό, το γεγονός ότι η Υγεία γίνεται όλο και πιο πανάκριβο εμπόρευμα για το λαό, αλλά και το γεγονός ότι η κρατική χρηματοδότηση των νοσοκομείων, που συνεχώς περικόπτεται, είναι θέματα που διαμορφώνουν μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση, με τα νοσοκομεία να γίνονται αποθήκες ασθενών.
Ράντζα και φορεία στους διαδρόμους, διασωληνωμένοι σε κλινικές και ορόφους, κανιβαλικές οι συνθήκες εργασίας για τους υγειονομικούς (μισθολογική εξαθλίωση, περικοπή εφημεριών και υπερωριών, απλήρωτες βάρδιες, το ίδιο άτομο να κάνει 10 νυχτερινές βάρδιες σε 1 μήνα, να δουλεύει τρεις 8ωρες βάρδιες μέσα σε δύο 24ωρα), κάποια στοιχεία που περιγράφουν την αθλιότητα και τόσα άλλα προβλήματα που τα βιώνουν οι ασθενείς καθημερινά, προβλήματα που προφανώς δεν τα αγγίζει η έρευνα του ΣΕΒ, αφού άλλος είναι ο στόχος της, πώς θα προωθηθούν οι στρατηγικές επιλογές της άρχουσας τάξης που συρρικνώνουν τις κοινωνικές δαπάνες και μεταφέρουν το κόστος στον λαό.

Η ελπίδα για τον λαό είναι δυνατόν να βρίσκεται σε προτάσεις του ΣΕΒ; Η ελπίδα για τον λαό βρίσκεται στην οργάνωση του αγώνα για να εμποδίσει και να ανατρέψει την εφαρμογή των αντιλαϊκών μέτρων με προοπτική εκείνη την ανάπτυξη όπου το αποκλειστικά δημόσιο και δωρεάν σύστημα Υγείας θα υπηρετεί τις λαϊκές ανάγκες και όχι τα κέρδη των επιχειρηματιών.

 902.gr

Η Συμφωνία της Βάρκιζας

Παράδοση των όπλων από τον ΕΛΑΣ

Στις 11 Γενάρη 1945 η Μάχη της Αθήνας, ο ηρωικός Δεκέμβρης του '44 όπως έμεινε στην Ιστορία, τέλειωνε με ανακωχή. Ηταν μια δυσμενής για το λαϊκό κίνημα έκβαση, που όμως σε καμία περίπτωση δεν σήμαινε και ήττα του ΕΛΑΣ, ο οποίος κυριαρχούσε στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας, συσπειρώνοντας τον κύριο όγκο των δυνάμεών του. Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ διατηρούσαν επιρροή στην πλειοψηφία των λαϊκών μαζών. Παρ' όλα αυτά, στις 12 Φλεβάρη υπογράφηκε η απαράδεκτη Συμφωνία της Βάρκιζας, που σηματοδότησε νέα δεινά για το λαϊκό επαναστατικό κίνημα. Για την αναφορά μας αυτή στη Συμφωνία της Βάρκιζας αντλούμε στοιχεία από τον τόμο Β1 του Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ.

***

Ο στρατηγός του ΕΛΑΣ, Στ. Σαράφης, αναφερόμενος σε εκείνη την περίοδο σημείωνε πως «άρχισε μια εντατική δουλειά ανασυγκρότησης των μονάδων και τακτοποίησής τους με νέα διάταξη, ώστε στις αρχές του Φλεβάρη ο ΕΛΑΣ ήταν έτοιμος ν' αντιμετωπίσει οποιαδήποτε νέα επίθεση».
Ηδη από τις 22 Γενάρη, το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ ζητούσε από την Ομάδα Μεραρχιών Μακεδονίας λεπτομερείς αναφορές για την κατάσταση των δυνάμεων τόσο της ίδιας όσο και του εχθρού «εις Μακεδονία και ιδιαιτέρως περιοχήν Θεσ/νίκης και Καβάλας».
Οσον αφορά την πρωτεύουσα, στις αρχές Φλεβάρη στάλθηκε πολυάριθμη ομάδα κομματικών στελεχών, με επικεφαλής τον Σπ. Καλοδίκη, με σκοπό την ανασυγκρότηση των Οργανώσεων του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Μέχρι τα μέσα προς τέλη Φλεβάρη είχαν ανασυσταθεί η Επιτροπή Πόλης της ΚΟΑ, όλες οι Αχτιδικές Επιτροπές και τα Γραφεία των περισσότερων ΚΟΒ. Με γοργούς ρυθμούς ακολουθούσε η ανασυγκρότηση των ΕΑΜικών και ΕΠΟΝίτικων Οργανώσεων.

Αντιπροσωπείες του ΕΑΜ και της κυβέρνησης στο υπουργείο Εξωτερικών αμέσως μετά την υπογραφή της Συμφωνίας. Από αριστερά: Σαράφης, Σιάντος, Τσιριμώκος, Σοφιανόπουλος, Ασκούτης, Παρτσαλίδης

Σχετικά με τη συνέχιση ή μη της ένοπλης σύγκρουσης μετά την ήττα του ΕΛΑΣ το Δεκέμβρη, ο Π. Ρούσος αναφέρει: «Τις μέρες της ανακωχής έγιναν στην ηγεσία του αγώνα σκέψεις για ενδεχόμενη συνέχιση του πολέμου κατά των επεμβασιών. Ο ΕΛΑΣ διατηρούσε ακόμα σημαντικές, τις περισσότερες δυνάμεις ανέπαφες. Στη Μάχη της Αθήνας είχαν δοκιμαστεί και χτυπηθεί 3 μεραρχίες 20.000 ανδρών περίπου. Διαθέταμε ακόμα 7 μεραρχίες, δύναμης περίπου 40.000. Ο ΕΛΑΣ μπορούσε να συνεχίσει τον ένοπλο αγώνα του, μάλλον σαν αγώνα τριβής, με την πιθανότητα να πετύχει ευνοϊκούς όρους για το κίνημα. Μα σε κάθε περίπτωση είχαμε ανάγκη από βοήθεια, τουλάχιστο σε πολεμοφόδια. Από πού όμως; Μην ξεχνάμε πως συνεχίζεται η μεγάλη προσπάθεια των Σοβιετικών για τη συντριβή του Χίτλερ και την κατάληψη του Βερολίνου. Ο Χίτλερ μπορεί ακόμα να κάνει ζημιά στους συμμάχους (Αρδέννες). Χρειάζεται η μεγαλύτερη ενότητα των συμμάχων. Και στερέωση των νέων λαϊκών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη. Για να 'χει κάποια σαφήνεια και προοπτική σ' έναν νέο ένοπλο αγώνα που θα αναλάμβανε κατά των Αγγλων, την ώρα που ο παγκόσμιος πόλεμος βάδιζε προς το τέλος του, το Πολιτικό Γραφείο έστειλε ένα τηλεγράφημα προς τον Γ. Ντιμιτρόφ για να βολιδοσκοπήσει ξανά τις δυνατότητες που θα υπήρχαν στη νέα διεθνή κατάσταση και ιδιαίτερα στην κατάσταση των Βαλκανίων, που ήταν ακόμα λεπτή».

Οι παραινέσεις

Στέφανος Σαράφης, Αρης Βελουχιώτης, Θόδωρος Μακρίδης (Εκτορας)

Σε συνάντησή του με τον Κοστόφ στη Σόφια, αρχές του 1945, ο Ζέβγος έθεσε ευθέως το ζήτημα της διεθνούς υλικοστρατιωτικής ή έστω πολιτικής στήριξης προς το λαϊκό κίνημα της Ελλάδας για τη συνέχιση του ένοπλου αγώνα. «Αν θα είναι αδύνατο να έχουμε μια τέτοια ηθική υποστήριξη, πρέπει ή να συνθηκολογήσουμε, πράγμα που θα σήμαινε καταστροφή για το εργατικό κίνημα στην Ελλάδα, ή να αρχίσουμε πάλι τον πόλεμο. Εμείς θα προτιμήσουμε το δεύτερο». Ωστόσο, πρόσθεσε: «Ο λαός μας κουράστηκε (...) οι άνθρωποι πεινούν. Αυτές οι δυσκολίες έχουν αντανάκλαση στο ηθικό των συμμάχων μας, μικροαστικών ομάδων, που θέλουν να επιτευχθεί ομαλότητα με συμφωνία (...) Ο στρατός μας αριθμεί 50-60.000, το ηθικό του είναι υψηλό, θέλει να συγκρουστεί, όμως δεν έχει εξοπλισμό, κυρίως αντιαεροπορικά, πυροβόλα, τανκς και αντιαρματικά πυροβόλα (...) Χρειαζόμαστε αρβύλες - το 1/2 του στρατού μας είναι ξυπόλητοι - ψωμί, ο στρατός μας πεινά».
Με τη σειρά του ο Κοστόφ απάντησε: «Πολιτική υποστήριξη μπορεί να έχει η Ελλάδα μόνο από τη Σοβιετική Ενωση. Εμείς θα συνεχίσουμε να εκφράζουμε στον Τύπο τις συμπάθειές μας προς εσάς, όμως μεγάλη βοήθεια δεν μπορούμε να δώσουμε (...) Μεγάλες ελπίδες δεν μπορείτε να έχετε ούτε στη Σοβιετική Ενωση, διότι η διεθνής κατάσταση είναι δυσμενής για σας. Η Γερμανία δεν έχει ακόμη συντριβεί. Είναι ανάγκη να διατηρηθεί η συμμαχία με την Αγγλία. Αν αυτή η συμμαχία καταρρεύσει, η Γερμανία μπορεί να σηκώσει και πάλι κεφάλι. Ακριβώς γι' αυτό οι Αγγλοι επέλεξαν τη στιγμή αυτή να σας επιτεθούν. Υποθέτω ότι η Σοβιετική Ενωση δε θα μπορέσει να σας δώσει αποφασιστική βοήθεια, όμως, εννοείται, αυτό είναι υπόθεση της ίδιας της Σοβιετικής Ενωσης».
Στις 15 Γενάρη 1945, ο Λεωνίδας Στρίγκος, όντας στη Θεσσαλονίκη, απέστειλε τηλεγράφημα προερχόμενο από τη Σόφια προς το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, που τότε βρισκόταν στα Τρίκαλα.
Ανάμεσα σε άλλα ανέφερε: «Σας μεταδίδουμε τηλ/μα που στάλθηκε από... στοπ. Αρχίζει στοπ. Ο Παππούς (Ντιμιτρόφ) νομίζει ότι με τη σημερινή διεθνή κατάσταση η ένοπλη ενίσχυση προς τους Ελληνες συντρόφους απ' έξω γενικά αδύνατη. Βοήθεια από μέρους της Βουλγαρίας ή Γιουγκοσλαβίας, η οποία να τους δέσμευε με το μέρος του ΕΛΑΣ εναντίον ενόπλων αγγλικών δυνάμεων, σήμερα λίγο θα βοηθήσει τους Ελληνες συντρόφους ενώ πάρα πολύ θα μπορούσε να βλάψει τη Γιουγκοσλαβία και Βουλγαρία. Ολα αυτά πρέπει να τα υπολογίζουν οι φίλοι μας οι Ελληνες. Ελληνες και ΕΛΑΣ πρέπει να καθορίσουν τα περαιτέρω βήματά τους, ξεκινώντας απ' αυτή ακριβώς την κατάσταση, όχι ευνοϊκή γι' αυτούς. Δεν πρέπει τραβήξουν σχοινί. Αλλά να δείξουν εξαιρετική ευλυγισία και ικανότητα χειρισμών για να διατηρήσουν όσο το δυνατόν δυνάμεις τους και να περιμένουν ευνοϊκότερη στιγμή για πραγματοποίηση δημοκρατικού τους προγράμματος. Για Ελληνικό Κόμμα το σπουδαιότερο είναι να μην επιτρέψει να απομονωθεί από μάζες ελληνικού λαού και από δημοκρατικές ομάδες που ανήκουν στο ΕΑΜ. Γιατί ΕΑΜ, ΓΣΕΕ και χωριστές προσωπικότητες ηγέτες δεν απευθύνονται επίσημα στα Συνδικάτα και Εργατικό Κόμμα Αγγλίας, στις αμερικανικές μαζικές οργανώσεις και Συνδικάτα και κοινή γνώμη εξωτερικού για να διαφωτίσουν για σκοπούς και χαρακτήρα πάλης τους, για να ξεσκεπάσουν ελληνική αντιδραστική κλίκα και τους καλέσουν ενίσχυσή τους; Αυτό θα 'πρεπε να κάνουν με όλους τους δυνατούς τρόπους και μέσα ακατάπαυστα στοπ. Πρωτότυπο στείλαμε με σύνδεσμο στοπ».
Είχε προηγηθεί συνομιλία του Ντιμιτρόφ με τον Στάλιν, στις 10 Γενάρη 1945. Σύμφωνα με τον Ντιμιτρόφ, ο Στάλιν τού είπε: «Συμβούλεψα την Ελλάδα να μην αρχίσουν αυτόν τον αγώνα (...) δεν έπρεπε να βγουν από την κυβέρνηση Παπανδρέου. Καταπιάστηκαν με μια δουλειά για την οποία δεν επαρκούν οι δυνάμεις τους. Φαίνεται υπολόγιζαν ότι ο Κόκκινος Στρατός θα κατέβαινε ως το Αιγαίο. Αυτό δεν μπορούμε να το κάνουμε. Δεν μπορούμε να στείλουμε και στην Ελλάδα δικά μας στρατεύματα. Οι Ελληνες έκαναν βλακεία».
Το παραπάνω τηλεγράφημα της 15ης Γενάρη αναμφίβολα άσκησε επίδραση στην πολιτική του ΚΚΕ. Κατά τον Θ. Χατζή, στο ΠΓ και στην ΚΕ διεξαγόταν διαπάλη. Οι Σιάντος και Ζέβγος, στηριζόμενοι και στις απόψεις του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, υποστήριζαν τη συνέχιση του αγώνα εναντίον της Αγγλίας, ενώ η πλειοψηφία του ΠΓ ήταν υπέρ της εξεύρεσης συμβιβαστικής λύσης. Ο Σιάντος τελικά υποχώρησε, ενώ ο Ζέβγος παρέμεινε αμετακίνητος.

Η υπογραφή της Συμφωνίας

Στις 2 Φλεβάρη 1945 ξεκίνησαν στη Βάρκιζα διαβουλεύσεις μεταξύ των εκπροσώπων του ΕΑΜ και της κυβέρνησης Ν. Πλαστήρα, οι οποίες στις 12 του μήνα κατέληξαν σε συμφωνία. Η Συμφωνία της Βάρκιζας προέβλεπε την αποστράτευση και τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, του ΕΛΑΝ και της Εθνικής Πολιτοφυλακής. Ακόμα: Τη διασφάλιση των πολιτικών και συνδικαλιστικών ελευθεριών, την άρση του στρατιωτικού νόμου, την άμεση απελευθέρωση των συλληφθέντων ΕΑΜιτών, με το άρθρο 3 την αμνήστευση των «πολιτικών αδικημάτων» που διαπράχθηκαν κατά τις μάχες του Δεκέμβρη (εξαιρούνταν τα «κοινά αδικήματα κατά της ζωής και της περιουσίας», καθώς και όσοι δεν παρέδιδαν τα όπλα έως την προκαθορισμένη ημερομηνία της 15ης Μάρτη), την απελευθέρωση των ομήρων του ΕΛΑΣ (όσοι κατηγορούνταν ως δωσίλογοι θα παραδίδονταν στη Δικαιοσύνη για να δικαστούν), τη συγκρότηση εθνικού στρατού, την εκκαθάριση των κρατικών υπαλλήλων και των σωμάτων ασφαλείας από δωσιλογικά στοιχεία και, τέλος, τη διενέργεια «το ταχύτερο δυνατόν» ελεύθερων και γνήσιων εκλογών και δημοψηφίσματος για το Πολιτειακό.
Μιλώντας στην ΚΕ του ΚΚΕ στις 14 Φλεβάρη 1945, όπου συζητήθηκε η Συμφωνία, ο Γ. Ιωαννίδης τόνισε μεταξύ άλλων: «Η γραμμή του Πολιτικού Γραφείου ήταν να συνάψουμε κάθε είδους συμφωνία, εκτός από μια τέτοια συμφωνία που δεν θα μας άφηνε κανένα ίχνος ελεύθερου πολιτικού βίου ή θα απαιτούσε να παραδοθούμε χωρίς όρους. Ηταν απαραίτητο να συνάψουμε τη συμφωνία. Η συμφωνία συνάφθηκε στις βάσεις που προβλέψαμε. Η αλήθεια είναι ότι ορισμένα σημεία της συμφωνίας θα μπορούσαν να αποσαφηνιστούν περισσότερο, αλλά αυτό δεν είναι η ουσία του όλου ζητήματος (...) Η σημερινή συμφωνία είναι αποτέλεσμα της διεθνούς κατάστασης της Ελλάδας (...) Δεν πρέπει να τρέφουμε αυταπάτες. Διεξάγουμε πόλεμο. Θα κερδίσουμε, αν θέσουμε σωστά αυτό το πράγμα. Είχαμε και έχουμε σωστή πολιτική, αλλά οι σημερινές συνθήκες δεν μας επιτρέπουν να την εφαρμόσουμε. Αν αύριο οι συνθήκες αλλάξουν, θα νικήσουμε. Οι εσωτερικές αντιφάσεις της μπουρζουαζίας μας θα οξυνθούν περισσότερο και πρέπει να τις εκμεταλλευτούμε κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Μπροστά στο Κόμμα τίθενται σήμερα τα ακόλουθα καθήκοντα:
1. Να υποστηρίζουμε το συμμαχικό μέτωπο (τη συμφωνία) και να το επεκτείνουμε. Να δημιουργήσουμε πλατύ μέτωπο των δημοκρατικών δυνάμεων. Να συσπειρώσουμε στο μέτωπο αυτό όλες τις δημοκρατικές δυνάμεις, που δεν είναι φασιστικές, ακόμα και τον ίδιο τον Πλαστήρα. Θα οργανώσουμε γρήγορα το συνέδριο του ΕΑΜ.
2. Πρέπει να στρέψουμε την προσοχή στο Κόμμα μας. Πρέπει να ενισχύσουμε και να εξασφαλίσουμε τη δράση του κάτω από κάθε όρους. Το Πολιτικό Γραφείο πρέπει να μελετήσει το οργανωτικό ζήτημα και να βρει τις μεθόδους για την ποιοτική βελτίωση του Κόμματος.
3. Πρέπει να οργανώσουμε διαφωτιστική και προπαγανδιστική δραστηριότητα του Κόμματος στις τάξεις των κομματικών μελών και στο λαό (...) Για το ζήτημα των Αγγλων: Δεν πρέπει να ξεχνάμε το ζήτημα της ανεξαρτησίας της χώρας. Κάθε φορά που τίθεται το ζήτημα από τη σκοπιά αυτή, πρέπει να υπογραμμίζουμε ότι η αγγλική επέμβαση δεν εξυπηρετεί την ομαλή πολιτική ανάπτυξη της χώρας».
Την ίδια μέρα συνεδρίασε και η ΚΕ του ΕΑΜ, η οποία ενέκρινε ομόφωνα τη Συμφωνία.
Στις 15 Φλεβάρη η ΚΕ του ΕΛΑΣ εξέδωσε προκήρυξη για την αποστράτευση του ΕΛΑΣ. «Η συμφωνία της 12ης Φλεβάρη», τόνιζε η προκήρυξη απευθυνόμενη στους μαχητές του ΕΛΑΣ, «τερματίζει τον ένοπλο αγώνα σας. Τώρα ήλθε η ώρα να καταθέσετε με τιμή τα δοξασμένα όπλα σας. Ομως το έργο σας δεν ολοκληρώθηκε. Ο δεύτερος μεγάλος σκοπός του αγώνα μας, η κατοχύρωση της λαϊκής κυριαρχίας και η δημιουργία των προϋποθέσεων εκείνων που θα εξασφαλίσουν την ανεμπόδιστη δημοκρατική εξέλιξη του τόπου, περιμένει την πραγματοποίησή του».
Την ίδια μέρα εκδόθηκε και η σχετική Ημερήσια Διαταγή του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ. Οπως αναφέρει ο Στ. Σαράφης, ο Αρης Βελουχιώτης αρνήθηκε αρχικά να υπογράψει τη διαταγή. Τότε ο Σαράφης τού είπε ότι αν δεν την υπογράψει αυτός, δε θα την υπέγραφε και ο ίδιος, ζητώντας του να αποταθεί στο Κόμμα. Τελικά, ο Βελουχιώτης συνυπέγραψε τη διαταγή.

Η επιστροφή στην Αθήνα

Τα άμεσα καθήκοντα των ΚΟ του ΚΚΕ τέθηκαν τηλεγραφικά στις 15 Φλεβάρη ως εξής: «Σ' όλα τα μέλη μας, ΕΑΜ, ΕΛΑΣ αναλυθεί συμφωνία και οι λόγοι που επέβαλαν υπογραφή της στοπ. Βασικές κατευθύνσεις στοπ. Πάλη για δημοκρατικές ελευθερίες και εξέλιξη Χώρας στοπ. Διατήρηση ενότητας συμμαχικού αγώνα γραμμές ΕΑΜ και δημιουργία πλατιού πανδημοκρατικού μετώπου στοπ. Διαφώτιση Κόμματος και λαού σημερινές συνθήκες πρώτιστο καθήκον στοπ. Οργανωτικά προβλήματα αποκτούν σήμερα αποφασιστική σημασία στοπ. Ανάγκη εξασφαλιστεί λειτουργία και προφύλαξη οργανώσεων και τεχνικού μηχανισμού στοπ. Πάρουμε μέτρα σ' επιστράτευση οργανώνοντας εθνοφυλακή, κομμ. δυνάμεις κατά υπόδειγμα παλιού ΑΜΙ στοπ. Βασική προϋπόθεση πραγματοποίησης καθηκόντων μας είναι η σύνδεσή μας με τις μάζες στοπ. Συγκεκριμένες πράξεις τρομοκρατίας κυβέρνησης Πλαστήρα πρέπει ξεσκεπάζονται καθημερινά από οργανώσεις στοπ. Χαρακτηρισμός κυβέρνησης Πλαστήρα φασιστικής σήμερα όχι ορθός στοπ. Οργανώσεις μας με προσωπική ευθύνη γραμματέων περιοχής και σε συνεργασία καπεταναίους διαφυλάξουν σημαντικό μέρος οπλισμού στοπ. Επίσης διαφυλάξουν τρόφιμα και άλλη περιουσία ΕΛΑΣ λ/σμο Πολ. Γραφείου στοπ. Πρέπει γίνουν συνελεύσεις ανταρτών όπου εξηγηθεί γιατί διαλύθηκε ΕΛΑΣ και καθήκοντα ΕΛΑΣιτών με γυρισμό τους πόλεις και χωριά στοπ. Εξηγηθεί ΕΛΑΣίτες ότι θα δημιουργήσουμε συλλόγους αγωνιστών εθνικοαπελευθερωτικού πολέμου 1941-1944 όπου θα μπούνε όλοι ΕΛΑΣίτες φαντάροι αξιωματικοί».
Στις 18 Φλεβάρη η καθοδήγηση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ επέστρεψε στην Αθήνα. Στα Τρίκαλα παρέμεινε η ΚΕ του ΕΛΑΣ για την τήρηση των στρατιωτικών όρων της Συμφωνίας. Στις 20 Φλεβάρη κατέφτασε εκεί και βρετανική αντιπροσωπεία. Ο «Ριζοσπάστης», που μέχρι τότε εκδιδόταν στα Τρίκαλα, άρχισε να τυπώνεται και πάλι στην πρωτεύουσα στις 20 Φλεβάρη (από τις 3-18 Φλεβάρη κυκλοφορούσε τοπική έκδοση Αθήνας του «Ριζοσπάστη»).
Η συγκέντρωση των όπλων του ΕΛΑΣ πραγματοποιήθηκε σε 32 πόλεις, όπου ο ΕΛΑΣ παρέδωσε περισσότερα όπλα από όσα είχε δεσμευτεί: «Από τα 42.500 όπλα που είχε αναληφθή υποχρέωση παραδίδονται 49.200». Υπήρχαν και άλλα όπλα, τα οποία έκρυψε ο ΕΛΑΣ σε διάφορες τοποθεσίες ανά την Ελλάδα, σύμφωνα και με τις παραπάνω οδηγίες προς τις ΚΟ του Κόμματος.

Οι συζητήσεις μετά

Στις 28 Φλεβάρη 1945, ο ΕΛΑΣ αποστρατεύτηκε. Πέντε χρόνια αργότερα, κατά την ομιλία του στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, το Μάη του 1950, ο Δ. Παρτσαλίδης αναφέρθηκε στην τρίτη σύσκεψη που είχε γίνει στη Μόσχα το Γενάρη του 1950, ανάμεσα στις ηγεσίες του ΚΚΣΕ (Στάλιν, Μόλοτοφ, Μάλενκοφ, Σουσλόφ), του ΚΚ Αλβανίας (Χότζα, Σέχου) και του ΚΚΕ (Ζαχαριάδης, Παρτσαλίδης). Σε αυτήν τη σύσκεψη συζητήθηκε και η Συμφωνία της Βάρκιζας. Γι' αυτό το θέμα ο Δ. Παρτσαλίδης ανέφερε: «Η Συμφωνία της Βάρκιζας. Ο σ. Στάλιν είπε: "Είτανε λάθος, δεν έπρεπε να παραδώσετε τα όπλα". Οταν ο σ. Ζαχαριάδης ανάφερε πως δεν παραδώσαμε όλα τα όπλα και εγώ ότι πολεμήσαμε στην Αθήνα και ότι είχαμε και την υπόδειξη του σ. Ντιμιτρόφ για συμφωνία, ο σ. Στάλιν απάντησε: "Επρεπε να πολεμήσετε έξω από την Αθήνα. Ο σ. Ντιμιτρόφ δεν είναι ΚΕ του Μπολσεβίκικου Κόμματος"».
Η τοποθέτηση του Στάλιν το 1950, ότι το ΚΚΕ έπρεπε να μην παραδώσει τα όπλα και να συνεχίσει τον ένοπλο αγώνα έξω από την Αττική, ήταν απόλυτα σωστή, αλλά δεν υπάρχει αρχειακό εύρημα για ανάλογη τοποθέτηση το 1945. Και αυτό το ζήτημα υπάγεται σε εκείνα που παραμένουν σχετικά ανοιχτά στην παραπέρα μελέτη τους, σε συνδυασμό με πρόσβαση στο σχετικό αρχειακό υλικό.
Η υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας βαραίνει την ηγεσία του ΚΚΕ. Ανεξάρτητα από τις όποιες διεθνείς παραινέσεις για την εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης, έπρεπε να απορρίψει και την παραμικρή σκέψη για την παράδοση των όπλων και τη διάλυση του ΕΛΑΣ. Επρεπε το Κόμμα να ανασυνταχθεί και ο ΕΛΑΣ να συνεχίσει τον αγώνα έξω από την Αθήνα. Αυτή η στάση ήταν η μοναδική που θα βοηθούσε και το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα (ΔΚΚ) και πρωταρχικά τη Σοβιετική Ενωση. Η απαράδεκτη υποχώρηση, όντας σε βάρος του ΕΑΜικού κινήματος και γενικά του λαού, απέβαινε σε βάρος και του ΔΚΚ.
Οι παράγοντες που οδήγησαν στην υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, πέρα από την υποτίμηση της δύναμης του λαϊκού κινήματος και την υπερτίμηση του αντίπαλου, ήταν πρωταρχικά: Η εμμονή στον κοινοβουλευτικό στόχο της «ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης», σε συνάρτηση και με την πίεση που ασκούσαν στο ΚΚΕ οι σύμμαχοί του στο ΕΑΜ να υπογραφεί συμφωνία. Η υποχώρηση στην πίεση ήταν απόρροια της οπορτουνιστικής άποψης ότι σε αντίθετη περίπτωση το ΕΑΜ θα διαλυόταν και το ΚΚΕ θα οδηγούνταν στην απομόνωση.

Ελλειψη συλλογικής λειτουργίας

Οπως ήδη αναφέραμε, με τη Συμφωνία της Βάρκιζας διαφώνησε ο Αρης Βελουχιώτης, ενώ στις τάξεις του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, βεβαίως και του ΚΚΕ, δεν ήταν περιορισμένης έκτασης η αντίδραση ή η δυσφορία για την υπογραφή της. Πλατιές λαϊκές μάζες διαισθάνονταν το τι σήμαινε η παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ.
Από την τραγική κατάληξη της εξέλιξης της ιστορίας του Αρη μέσα στην Ιστορία του ΚΚΕ το δίδαγμα που βγαίνει είναι ότι μια λαθεμένη απόφαση μπορεί να διορθωθεί αποτελεσματικά μόνο μέσα από τη συλλογική επεξεργασία και την πρακτική υλοποίησή της. Ταυτόχρονα, τα βαθύτερα διδάγματα αφορούν τις συλλογικές ευθύνες των ανώτερων καθοδηγητικών οργάνων του Κόμματος, δηλαδή της ΚΕ και του ΠΓ. Η έλλειψη συλλογικής λειτουργίας τους σε κρίσιμες περιόδους της ταξικής πάλης εκμηδενίζει την ουσιαστική λειτουργία της αρχής του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού: «Αποφασίζουμε συλλογικά, πλειοψηφικά, δρούμε ενιαία, μονολιθικά». Η απόφαση για τη Συμφωνία της Βάρκιζας δεν ήταν αποτέλεσμα μιας τέτοιας λειτουργίας.

Ερμηνείες και εκτιμήσεις

Για την όλη εξέλιξη, την υπαγωγή του ΕΛΑΣ στο Στρατηγείο Μέσης Ανατολής και τις Συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας, που με τη σειρά τους οδήγησαν στη Βάρκιζα, έχουν διατυπωθεί πολλές ερμηνείες. Μεταξύ των αιτιών έχει γίνει λόγος περί ανικανότητας του κομματικού ηγετικού πυρήνα, έλλειψης πολιτικής διορατικότητας, αρνητικού επηρεασμού της ηγεσίας του Κόμματος από συμμαχικές δυνάμεις στο ΕΑΜ κ.ά.
Οσο κι αν αυτά αποτυπώνουν τη μία ή την άλλη πλευρά σε ένα σύνολο παραγόντων που οδήγησαν σε καθοριστικά λαθεμένες επιλογές, δεν προσεγγίζουν την κύρια αιτία: Την έλλειψη ανάλογης προγραμματικής ετοιμότητας και προσανατολισμού από την πλευρά της κομμουνιστικής ηγεσίας, αλλά και τη μη απόκτησή της σε συνθήκες μάχης, σε συνδυασμό με την ικανότητα σωστής εκτίμησης του συσχετισμού δυνάμεων και έγκαιρης προσαρμογής ή και διόρθωσης της γραμμής πάλης. Βέβαια, πρέπει να σημειωθεί ότι μια σειρά από εξελίξεις στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα επέδρασαν αρνητικά στην πολιτική του ΚΚΕ (στρατηγική της ΚΔ και στη συνέχεια αυτοδιάλυσή της, συμμετοχή των ΚΚ Γαλλίας και Ιταλίας σε αστικές κυβερνήσεις στη διάρκεια του πολέμου κ.ά.), δίχως να αναιρούνται οι ευθύνες της τότε ΚΕ του ΚΚΕ. Η ηγεσία του ΚΚΕ δεν έδειξε την απαιτούμενη επάρκεια ώστε να υπερβεί τις όποιες αρνητικές εκδηλώσεις στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα.
Υπήρχε υποτίμηση του γεγονότος ότι το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ βρισκόταν στο ίδιο χαράκωμα με σημαντικά βαλκανικά κινήματα (Γιουγκοσλαβίας, Βουλγαρίας, Αλβανίας), αλλά και με το στρατιωτικό κίνημα της Μέσης Ανατολής, ενώ εκλαμβανόταν χωρίς ευελιξία η συμμαχία της Σοβιετικής Ενωσης με τη Μ. Βρετανία και τις ΗΠΑ, στο πλαίσιο της αντιαξονικής σύμπραξης (Χάρτης του Ατλαντικού, αποφάσεις της Διάσκεψης της Τεχεράνης κ.ο.κ.). Ταυτόχρονα, υπήρχε υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων της Βρετανίας, εκφρασμένη στη σταθερή άποψη ότι «δεν μπορούμε να τα βάλουμε με την Αγγλία», καθώς και υποτίμηση των δυνατοτήτων του λαϊκού κινήματος. Είναι διαφορετικό ζήτημα να ηττηθεί η επανάσταση εξαιτίας του διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων και τελείως άλλο ζήτημα να μη σχεδιαστεί και πραγματοποιηθεί σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης.
Στην ανάλυση που γινόταν συνυπήρχε και το γεγονός ότι η Μ. Βρετανία ήταν σύμμαχος στον αντιφασιστικό αγώνα και δεν θεωρούνταν ο πιο επικίνδυνος και ισχυρός ταξικός εχθρός, που συμμάχησε με την ΕΣΣΔ συγκυριακά. Γεννιούνταν, λοιπόν, και αυταπάτες σχετικά με τις προθέσεις της βρετανικής πολιτικής να συντρίψει το ΕΑΜικό κίνημα.

***

Η δύναμη του Κόμματος βρίσκεται πρώτα απ' όλα στην ιδεολογικοπολιτική του ποιότητα, στην ικανότητά του να δρα ως κόμμα επαναστατικό. Αρρηκτα συνδεδεμένο με αυτό ήταν και το οργανωτικό πρόβλημα: Η οργανωτική χαλαρότητα στο Κόμμα, σε συνδυασμό με ορισμένη διάχυση του ΚΚΕ στις γραμμές του ΕΑΜ. Η ορμητική μαζικοποίηση του Κόμματος και η σχετικά εύκολη στρατολογία, δίχως την ανάλογη ιδεολογικοπολιτική προετοιμασία και την απαιτούμενη εσωκομματική ζωή, είχαν ως αποτέλεσμα η κομματική - κομμουνιστική συνείδηση λίγο να διαφέρει από την ΕΑΜική. Η διάκριση των οργάνων του ΚΚΕ από αυτά του ΕΑΜ ήταν ελάχιστα ορατή και η όποια αυτοτέλεια του Κόμματος περιοριζόταν στον κεντρικό καθοδηγητικό πυρήνα και σε καθοδηγητικά όργανα μεγάλων Οργανώσεων. Επομένως, η κομμουνιστική διαπαιδαγώγηση, προετοιμασία και ετοιμότητα των κομματικών δυνάμεων ήταν πολύ κατώτερη σε σχέση με τις ανάγκες και απαιτήσεις της ταξικής πάλης. Η ιδεολογικοπολιτική και οργανωτική ανεπάρκεια του Κόμματος ήταν συνυφασμένη με τη διαπαιδαγώγηση μόνο στην πάλη για ελευθερία και ανεξαρτησία και όχι στην ταξική πάλη για τη νίκη στο πεδίο της εξουσίας. Αυτό ερχόταν σε αντίθεση με τον βασικό σκοπό ύπαρξης του ΚΚΕ, ως ιδεολογικής - πολιτικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης: Την πάλη για την κατάργηση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, με την κατάκτηση της εξουσίας για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού - κομμουνισμού.