Γουίλιαμ Φόστερ: Από τις γραμμές του αναρχοσυνδικαλισμού στην ηγεσία του ΚΚ ΗΠΑ και της Κομιντέρν

Κατιούσα

Ο Γουίλιαμ Φόστερ, σπουδαίος Αμερικανός συνδικαλιστής, γ.γ του ΚΚ ΗΠΑ και συγγραφέας του εργατικού κινήματος, γεννήθηκε στις 25 Φλεβάρη 1881 στο Τόντον της Μασαχουσέτης. Ο πατέρας του  ήταν γιος Ιρλανδού που είχε διαφύγει στις ΗΠΑ λόγω της πολιτικής του δράσης κατά των Άγγλων και δούλευε ως σταβλίτης, ενώ η μητέρα του ήταν Αγγλο-Σκωτσέζα καθηγητή που γέννησε 23 παιδιά, εκ των οποίων επέζησαν τα εννέα.  Όταν ο Φόστερ ήταν έξι ετών η οικογένεια μετακόμισε στη Φιλαδέλφεια, σε ένα υποβαθμισμένο προάστιο όπου κυριαρχούσε ο αλκοολισμός και το έγκλημα. Όταν ήταν δέκα ετών ο Φόστερ εγκατέλειψε το σχολείο για βιοποριστικούς λόγους. Έκανε κυριολεκτικά δεκάδες χειρωνακτικές κυρίως δουλειές και μετακόμισε στη Νέα Υόρκη το 1900. Η συνδικαλιστική του δράση ξεκίνησε το 1894, αλλά ασχολήθηκε πιο ενεργά με την πολιτική μετά το 1901, όταν έγινε μέλος του Σοσιαλιστικού κόμματος, ενώ συνέχισε να ασκεί διάφορα επαγγέλματα. Το 1910 μπήκε στην οργάνωση “Βιομηχανικοί Εργάτες του Κόσμου” (Industrial Workers of the World), αναρχοσυνδικαλιστικών αναφορών, όπου αναμείχθηκε στην εκστρατεία περί ελευθερίας του λόγου και φυλακίστηκε μετά από διαδήλωση στην πόλη Σποκέην.

Σύντομα ο Φόστερ απέκτησε σημαντική επιρροή κι εκπροσώπησε τo IWW στο Διεθνές Συνδικαλιστικό Συνέδριο της Βουδαπέστης. Ο Φόστερ, θεωρώντας πως η οργάνωση θα έπρεπε να αυτοδιαλυθεί ώστε τα μέλη της να κυριαρχήσουν στην Αμερικανική Ομοσπονδία Εργατών, αποχώρησε και ίδρυσε τη βραχύβια Συνδικαλιστή Λίγκα της Βόρειας Αμερικής. Μετά τον Α΄Παγκόσμιο πόλεμο έγινε μέλος της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Εργατών και πρωτοστάτησε στη συνδικαλιστική οργάνωση των εργαζομένων στη βιομηχανία σιδήρου και χάλυβα, με αποκορύφωμα την απεργία του κλάδου το 1919, κατά την οποία 14 απεργοί και συμπαθούντες έχασαν τη ζωή τους, ενώ ο ίδιος ο Φόστερ εκδιώχθηκε υπό την απειλή όπλου από την πόλη Τζόσταουν της Πενσυλβάνια. Συνέχισε την πολιτική και συνδικαλιστική δράση, παρότι είχε μπει σε μαύρη λίστα μετά την απεργία και δύσκολα έβρισκε δουλειά. Αν και είχε από νωρίς επαφές με μέλη του ΚΚ ΗΠΑ, που ιδρύθηκε ως διάσπαση του Σοσιαλιστικού Κόμματος το 1919, δεν είχε εξαρχής τις καλύτερες σχέσεις με το κόμμα, που τον είχε καταγγείλει για ταξική υποχωρητικότητα στη διάρκεια της απεργία των χαλυβουργών. Η προσέγγισή του με το κόμμα έγινε στενότερη το 1921, όταν ο μετέπειτα γ.γ Earl Browder τον κάλεσε σε συνέδριο της Προφιντέρν, της διεθνούς των “κόκκινων” συνδικαλιστικών οργανώσεων, όπου ο Φόστερ εκλέχθηκε εκπρόσωπος της οργάνωσης στις ΗΠΑ, ενώ επιστρέφοντας από την ΕΣΣΔ στην πατρίδα του, το 1923, έγινε μέλος του ΚΚ.ΗΠΑ.

Λόγω της επιρροής του στο συνδικαλιστικό κίνημα, αποφασίστηκε να είναι ο κομματικός υποψήφιος στις εκλογές του 1924, όπου ωστόσο απέσπασε μόλις το 0,1% των ψήφων. Ήταν μια περίοδος έντονης φραξιονιστικής πάλης εντός κόμματος, στην οποία παρενέβη η Κομιντέρν, υπέρ της ανάληψης της ηγεσίας από τους Charles Ruthenberg και Jay Lovestone, ενώ ο Φόστερ ανήκε στην αντίπαλη ομάδα του ως τότε γ.γ, James Cannon. O Φόστερ προσπάθησε μάταια να ανατρέψει την απόφαση, παρεμβαίνοντας μάλιστα προσωπικά στην Κομιντέρν, ωστόσο εξωτερικά τουλάχιστον η ενότητα του κόμματος φαινόταν να έχει αποκατασταθεί, και το 1926 ήταν η πρώτη χρονιά που η Κομιντέρν δεν ασχολήθηκε με το διορισμό επιτροπής αρμόδιας για τη φραξιονιστική πάλη στην Αμερική. Το 1928, ο Κάννον ως πρόεδρος του κόμματος (γ.γ είχε μείνει ο Jay Lovestone, μετά το θάνατο του Ruthenberg το 1927) εκπροσώπησε το κόμμα στο 6ο συνέδριο της Κομιντέρν το 1928, όπου ήρθε σε επαφή με τις τροτσκιστικές ιδέες, τις οποίες προσπάθησε επιστρέφοντας να εισάγει και στο κόμμα, κάτι που οδήγησε στην αποπομπή του ίδιου και των οπαδών του από το ΚΚ ΗΠΑ. Ο Φόστερ υποστήριξε την αποπομπή του παλιού του συμμάχου και στις εκλογές του 1928 υπήρξε εκ νέου προεδρικός υποψήφιος επιτυγχάνοντας την ίδια εκλογική επίδοση.

Το 1929 χάρη στη στήριξη της Κομιντέρν, ο Φόστερ αναδείχθηκε σε γ.γ του κόμματος, καθώς ο Lovestone και η ομάδα περί αυτόν αποπέμφθηκε λόγω τις στήριξης που έδωσε στο Νικολάι Μπουχάριν, που την ίδια χρονιά είχε εκδιωχθεί από την ηγεσία της Κομιντέρν και το Πολιτικό Γραφείο του μπολσεβικικού κόμματος. Την περίοδο που έγινε γραμματέας ο Φόστερ, το ΚΚ.ΗΠΑ είχε 7.000 μελη κυρίως μετανάστες της ευρύτερης περιοχής της Νέας Υόρκης, είχε όμως σημαντική διείσδυση στο χώρο των καλλιτεχνών και των διαννουμένων. Φυλακίστηκε την εποχή του κομματικού συνεδρίου το 1930, αλλά την ίδια χρονιά υπήρξε υποψήφιος κυβερνήτης της Νέας Υόρκης. Το 1932, στις πρώτες εκλογές μετά το κραχ του ’29, ο Φόστερ ως προεδρικός υποψήφιος κατόρθωσε να τριπλασιάσει την εκλογική απήχηση του κόμματος, που έλαβε περίπου 102.000 ψήφους. Λόγω καρδιακού επεισοδίου που είχε υποστεί κατά την προεκλογική εκστρατεία ωστόσο, αναγκάστηκε να παραχωρήσει την ηγεσία του κόμματος στον Earl Bowder, περνώντας τα επόμενα χρόνια στην ΕΣΣΔ για θεραπείες.

Ο Φόστερ ήταν αντίθετος στην πολιτική στήριξης που παρείχε το κόμμα στον Ρούζβελτ και την πολιτική του New Deal, δεν ήρθε ωστόσο σε ανοιχτή ρήξη με τον Bowder, ως το 1944, όταν επέκρινε ανοιχτά την απόφαση του τελευταίου να μετονομάσει το ΚΚ ΗΠΑ σε “Κομμουνιστική Πολιτική Ένωση”, διαλύοντας ουσιαστικά την κομματική υπόσταση των Αμερικανών κομμουνιστών,  και να συνεχίσει μεταπολεμικά το απεργιακό μορατόριουμ που είχε συμφωνήσει την κυβέρνηση Ρούζβελτ. Σε εκείνη τη φάση, τόσο τα ηγετικά στελέχη του κόμματος, όσο και η Κομιντέρν, υπερασπίστηκαν το γ.γ, ωθώντας τον Φόστερ σε απόσυρση της κριτικής του. Οι απαρχές του Ψυχρού Πολέμου καθιστούσαν ωστόσο σαφές ότι η πολιτική “ειρηνικής συνύπαρξης” που πρέσβευε ο Bowder δεν ήταν πλέον βιώσιμη, οδηγώντας στη διαγραφή του ως λικβινταριστή και την ανάδειξη του Φόστερ εκ νέου στην ηγεσία του (επανιδρυθέντος πρακτικά) κόμματος, ως μέλος τριανδρίας με τους Eugene Dennis και John Williamson, στην οποία ήταν ντε φάκτο επικεφαλής. Κατά μία εκδοχή υπήρξε ο πραγματικός συντάκτης της επιστολής Duclos το 1945, όπου με την υπογραφή του στελέχους του ΚΚ Γαλλίας  καταγγελλόταν η πολιτική ταξικής συμφιλίωσης του Bowder.

Στη νέα αυτή περίοδο της ηγεσίας του Φόστερ, το κόμμα αποτίναξε πολλά στοιχεία της εθνικιστικής και ρεφορμιστικής ρητορικής της περιόδου Bowder, μάλιστα ο Φόστερ συνέγραψε μια “Νέα ιστορία της Αμερικής”, σκιαγραφώντας τη ματοβαμμένη ιστορία της ανάδειξης των ΗΠΑ σε κυρίαρχη ιμπεριαλιστική δύναμη παγκοσμίως. Συνέπεσε ωστόσο και με την απαρχή της σκλήρυνσης της στάσης των αρχών έναντι των κομμουνιστών, η οποία θα κορυφωνόταν αργότερα με το μακαρθισμό.  Ήδη στις 20 Ιούλη 1948 ο Φόστερ και έντεκα ακόμη ηγετικά στελέχη του ΚΚ συνελήφθησαν για παραβίαση νομοθεσίας του 1940, σύμφωνα με την οποία ήταν παράνομη η διάδοση ιδεών υπέρ της ανατροπής της κυβέρνησης. Ωστόσο ο ίδιος εξαιρέθηκε από τη δίκη που ξεκίνησε το Γενάρη του 1949 λόγω των χρόνιων προβλημάτων υγιείας που αντιμετώπιζε. Οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι έλαβαν ποινές κάθειρξης πέντε ετών (με εξαίρεση έναν που καταδικάστηκε σε τρία χρόνια ως βετεράνος του β’ παγκοσμίου πολέμου) και πρόστιμο 10.000 δολλαρίων έκαστος. Άσκησαν έφεση την οποία ωστόσο έχασαν το 1951, κάτι που οδήγησε αρκετά ηγετικά στελέχη του κόμματος να περάσουν στην παρανομία.

Η επιρροή του Φόστερ ολοένα έφθινε, πρόλαβε ωστόσο να παίξει αποφασιστικό ρόλο στην αποπομπή όσων στελεχών είχαν πάρει θέση κατά της σοβιετικής επέμβασης στην Ουγγαρία του 1956. Το 1957 αποσύρθηκε από την ενεργό δράση, λαμβάνοντας τον τίτλο του ομότιμου προέδρου του κόμματος, δίνοντας τη θέση του στον Γκας Χολ. Έφυγε από τη ζωή την πρώτη Σεπτέμβρη 1961, σε ηλικία 80 ετών. Εκτός από την ακούραστη πολιτική του δραστηριότητα, άφησε πίσω του και πλούσιο συγγραφικό έργο με δεκάδες βιβλία, άρθρα και προκηρύξεις, από το οποίο ξεχωρίζουν η “Ιστορία των τριών Διεθνών”, “Η Ιστορία του παγκόσμιου συνδικαλιστικού κινήματος”, καθώς και το “Για μια Σοβιετική Αμερική”, το οποίο μάλιστα ανατυπώθηκε το 1961 από την Επιτροπή Αντιαμερικανικών υποθέσεων ως ένδειξη “κομμουνιστικής συνωμοσίας”.

Περί ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης

.

Dies Brumalis

Τις προηγούμενες μέρες η αποφυλάκιση του Α. Φλώρου, με βεβαίωση του Κέντρου Πιστοποίησης Αναπηρίας για ποσοστό αναπηρίας άνω του 67%, που έχει καταδικαστεί σε 21 χρόνια φυλάκιση για το σκάνδαλο υπεξαίρεσης των εταιρειών παροχής ηλεκτρικού ρεύματος Energa – Hellas Power και έχει κριθεί ένοχος για ηθική αυτουργία σε απόπειρα δολοφονίας, προκάλεσε αντιδράσεις στο κυβερνητικό και αντιπολιτευτικό στρατόπεδο, ενώ η ‘Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων υπερασπίζεται την απόφαση των δικαστών για την αποφυλάκιση εφόσον τους υποχρεώνει ο νόμος Παρασκευόπουλου.
Σε παλιότερα δημοσιεύματα του Μαρτίου  διάβαζε κανείς για τις δικαστικές αρχές του Πειραιά που απέρριψαν αίτηση αποφυλάκισης κρατουμένου, που τελικά πέθανε, με ποσοστό αναπηρίας 80%, γιατί δεν προσδιοριζόταν η μονιμότητα ή παροδικότητα της αναπηρίας, ενώ κυκλοφορεί η «λίστα της ντροπής» με θανάτους κρατουμένων που δεν αποφυλακίστηκαν με τη διάταξη του νόμου Παρασκευόπουλου, αν και είχαν το απαιτούμενο ποσοστό αναπηρίας.
Υπουργοί της κυβέρνησης με τις αντιδράσεις τους σ’ αυτήν την απόφαση προσπαθούν να απαλλαγούν από κάθε υπόνοια εμπλοκής τους στην αποφυλάκιση του Α. Φλώρου που βρήκε ευκαιρία η Νέα Δημοκρατία να την χρεώσει στην κυβέρνηση κατηγορώντας την για υπόγειες μεθοδεύσεις.
Και κυβέρνηση και αντιπολίτευση σχετικά με την υπόθεση αναφέρονται στο κράτος δικαίου, η μεν αξιωματική αντιπολίτευση για να προειδοποιήσει την κυβέρνηση πως «το κράτος δικαίου δεν είναι παιχνίδι στα χέρια της», στελέχη δε του κυβερνώντος κόμματος όπως η Τ. Χριστοδουλουπούλου να υπερασπίζονται το νόμο Παρασκευόπουλου χαρακτηρίζοντας το ΣΥΡΙΖΑ «υπέρμαχο του κράτους Δικαίου».
Και αν στην τελική για άλλη μια φορά η έλλειψη αμεροληψίας και διαφάνειας που θεωρούνται χαρακτηριστικά του νομικού συστήματος των αστικών δημοκρατιών επιρρίπτεται σε πρόσωπα, όμως κι αυτή η υπόθεση είναι ενδεικτική της λειτουργίας της αστικής δικαιοσύνης.  Το νομικό αστικό σύστημα γίνεται καθρέφτης των ανισοτήτων στην ταξική κοινωνία, αν και θέλει να εμφανίζεται ως αμερόληπτο και ανεξάρτητο και ο δικαστής μπορεί να πιστεύει ότι εργάζεται με αντικειμενικές κατηγορίες. Ο νόμος στην πραγματικότητα συγκαλύπτει την άσκηση εξουσίας της κυρίαρχης τάξης  και την σύνδεσή του με τις οικονομικές βάσεις οργάνωσης της κοινωνίας. Το δημιουργούμενο ή επικυρούμενο από την κρατική εξουσία δίκαιο έχει ταξικό χαρακτήρα, εδραιώνει και διαφυλάσσει τις κοινωνικές σχέσεις και τα πρότυπα συμπεριφοράς που ανταποκρίνονται στα συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης. Τα συντάγματα και οι νόμοι λοιπόν πρωτίστως χρησιμοποιούνται για υπεράσπιση των δικαιωμάτων της ιδιωτικής ιδιοκτησίας, κρύβοντας την ταξική καταπίεση κάτω από νόμους του κράτους δικαίου, χωρίς έτσι να είναι αναγκαία η απροκάλυπτη καταπίεση στις εκμεταλλευόμενες τάξεις.
Ομολογουμένως, το  κράτος δικαίου, οι συνταγματικοί νόμοι είναι μια κατάκτηση των αστικών επαναστάσεων εναντίον της παλιάς φεουδαρχικής τάξης, χωρίς  αυτό να σημαίνει ότι η κοινωνία δεν συνεχίζει να βασίζεται στην ταξική εκμετάλλευση και καταπίεση –η κυριαρχία μιας μειοψηφίας επί της πλειοψηφίας.
Με τις αστικές επαναστάσεις έγινε η θεμελιώδης αλλαγή της μετακίνησης από ένα φεουδαρχικό τρόπο παραγωγής σε ένα καπιταλιστικό, όπου η έννοια των νόμιμων δικαιωμάτων των ατόμων που έχουν ιδιοκτησία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της εμπορευματικής παραγωγής. Τα άτομα έπρεπε να αντιμετωπίσουν το ένα το άλλο σε μια ανοιχτή αγορά ως νόμιμοι ιδιοκτήτες με ίσα δικαιώματα και ήταν απαραίτητες ορισμένες εγγυήσεις όσον αφορά στην ασφάλεια και προστασία των φυσικών προσώπων και των εμπορευμάτων τους. Χωρίς αυτές τις εγγυήσεις των δικαιωμάτων για την προσωπική ασφάλεια και την ιδιοκτησία η ανταλλαγή δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί και η εμπορευματική παραγωγή θα πάγωνε. Και είναι  το αστικό κράτος η δύναμη που δίνει αυτές τις εγγυήσεις και υπερασπίζεται το σύστημα της εμπορευματικής ανταλλαγής όλων των μορφών.
Βέβαια, κατά την κυρίαρχη ιδεολογία της αστικής δημοκρατίας, βασικό χαρακτηριστικό του κράτους δικαίου θεωρείται η εγγύηση της παραγωγής του δικαίου σύμφωνα με ορισμένη διαδικασία, αλλά και η εφαρμογή του προς όλες τις κατευθύνσεις, πάντα με την προϋπόθεση του σεβασμού της ανθρώπινης αξίας και του σεβασμού των συνταγματικών δικαιωμάτων που την εξειδικεύουν. Κι έτσι ο νόμος και το σύνταγμα, που θεωρούνται εγγυητές της ανεξαρτησίας και της ουδετερότητας του κράτους, γίνονται το ιδεολογικό προπέτασμα που κρύβουν το ρόλο της κρατικής εξουσίας ως το πιο ισχυρό όπλο της κυρίαρχης τάξης στην ταξική πάλη.
Κι αν παλιότερα ο χριστιανισμός ανέδειξε την υποτακτικότητα και υπομονή ως ηθική υποχρέωση των εξαθλιωμένων απέναντι στους φεουδάρχες, στην αστική μας κοινωνία οι εκμεταλλευόμενες μάζες εμπλέκονται στους αόρατους δεσμούς των νόμων της που διακηρύττεται πως κατευθύνουν τον άνθρωπο προς ένα ειρηνικό και ευτυχισμένο μέλλον. Μόνο που στο όνομα του νόμου η δικαιοσύνη εγκρίνει και επιτρέπει οικονομικές ληστείες που γίνονται καθημερινά ενάντια στη μισθωμένη εργασία και το καθήκον της δικαιοσύνης περιλαμβάνει την προστασία του αστικού πλούτου, που δεν είναι παρά μια νόμιμη και επιτυχημένη συσσώρευση λεηλατημένου πλούτου. Κι αν στο παρελθόν η δικαιοσύνη  έδινε το δικαίωμα να κατέχει κανείς έναν άνθρωπο σαν ζώο, αυτή τη στιγμή δίδει το δικαίωμα στον καπιταλιστή να εκμεταλλεύεται τους εργάτες, τα παιδιά τους, τις γυναίκες τους σαν ζώα.
Η δικαιοσύνη του θεού δικαιολόγησε το μαστίγιο στα χέρια του φεουδάρχη για να χτυπήσει τον σκλάβο του, τώρα, η εκλογικευμένη δικαιοσύνη με τους νόμους επιτρέπει στον καπιταλιστή να πάρει την υπεραξία που παράγεται από την μισθωμένη εργασία και επιτρέπει μάλιστα και τη συνείδησή του να ανακουφιστεί όταν αντισταθμίζει την εργασία, που είναι η πηγή του πλούτου του καπιταλιστή, με τους μισθούς πείνας.

Γιε μου, πού πας; – Μάνα, θα πάρω υπουργείο

Ναύτης βγήκε στη στεριά για περιπολία.
Μάνα μου, αναστέναξε όλη η Ναυτιλία.
Καπετάν Φώτη, πρώτο ταξίδι έτυχε ναύλος για τον Νότο μη σου τύχει. Κι αυτό το πλοίο το Ελευθέριος Βενιζέλος τι του "ρθε κι αυτοπυρπολήθηκε, βαλτό απ" τον Κουρουμπλή ήτανε; Που κι αυτός ο καψερός δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει το μεγαλόπνοο έργο του κι άφησε κάνα δυο κολυμπηθρόξυλα όρθια. Eτσι είναι, καπετάν Φώτη, είναι παράξενα της Ιντιας τα φανάρια και δεν τα βλέπεις καθώς λένε με το πρώτο. Στην περίπτωσή σας, ούτε με το δεύτερο.
Σε γενικές γραμμές, εμπνευσμένος ο ανασχηματισμός. Είχε μια φιλοσοφία το εγχείρημα, ένα όραμα, ήταν ψαγμένο, ρε παιδί μου, είχε το ιδεολογικό το πρόσημο το αντάρτικο, το λεβέντικο και το παλικαρίσιο.
Εμείς που ψηφίσαμε ΣΥΡΙΖΑ το 2015, μ" αυτόν τον ανασχηματισμό επιτέλους δικαιωθήκαμε. Είχαμε απογοητευτεί, είχαμε πικραθεί, αλλά ήρθε η Κατερίνα Παπακώστα και ξαναβρήκαμε επιτέλους τα αριστερά μας ιδεώδη.

Να δείτε που η κίνηση αυτή του Πρωθυπουργού θα αποδειχθεί στρατηγικά ιδιοφυής. Ολοι γνωρίζουμε τη λαοθάλασσα που ακολουθεί την κ. Παπακώστα. Αυτό πλέον δεν είναι ρεύμα, είναι ωστικό κύμα που παρασύρει τα πάντα στο διάβα του. Εννοείται πως τα μιλιούνια ακροδεξιών οπαδών θα ψηφίσουνε ΣΥΡΙΖΑ μόλις τους δώσει ντιρεκτίβα η Πασιονάρια της καρδιάς τους.
Μα και τι πόστο που της αναθέσατε, quelle inspiration, quelle conception genial – τα γράφω γαλλικά για να καταλαβαίνει κι ο κύριος Καρανίκας. Αλλωστε, είναι γνωστό το υπερόπλο της νέας υφυπουργού Προστασίας του Πολίτη: αρχίζει να μιλάει του Ευαγγελισμού κι ολοκληρώνει Δεκαπενταύγουστο. Επειδή απαγορεύονται πλέον οι ανακρίσεις γ" βαθμού, ένα τεταρτάκι της ώρας να στριμώξεις εγκληματία με Παπακώστα και τα "χει ξεράσει όλα ο κακούργος. Πρόκειται για μια λειτουργική κι εύχρηστη εφαρμογή που καθιερώνει από σήμερα το αρμόδιο υπουργείο για να ομολογούν αυθορμήτως οι κρατούμενοι.

Μην είστε κακοήθεις, πρόκειται για έναν πρώτης τάξεως ευέλικτο ανασχηματισμό. Τόσο ευέλικτο που στρίβει δεξιά, στρίβει αριστερά, πάει κέντρο, κάνει όπισθεν τέρμα μέχρι να τρακάρει στο ντουβάρι της παλαιάς του ιδεολογίας και ξανά προς τη δόξα τραβά. Εύγε λοιπόν στο νέο κυβερνητικό σχήμα, και πλατινένιο να ευχηθούμε, παιδιά.

ΥΓ: Και τέλος, για να ολοκληρωθεί το όραμά σας, μην ξεχάσετε να προτείνετε Καραμανλή για Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

1η ΤΟΥ ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ 1946: Η παλινόρθωση της μοναρχίας

«Να χαμ' ένα βασιλιά/
δράκο με χοντρόλαιμο/
σέρτικο κι αράθυμο,/
για να κάνει πόλεμο».

Κ. Βάρναλης1


Στις 13 Μάη του 1946 άρχισε τις εργασίες της η Βουλή που είχε προκύψει από τις νόθες εκλογές της 31ης Μάρτη του ίδιου έτους. Η συνεδρίαση είχε περισσότερο τυπικό χαρακτήρα και θα περνούσε μάλλον απαρατήρητη από τους ιστορικούς, αν ο Αρχιεπίσκοπος και Αντιβασιλέας Δαμασκηνός, κατά τον «Αρχιερατικό λόγο του Θρόνου», δεν ανακοίνωνε ότι το δημοψήφισμα για το βασιλιά θα γινόταν λίγους μήνες μετά και συγκεκριμένα την 1η του Σεπτέμβρη. Επρόκειτο για μια βαρυσήμαντη δήλωση που όμως για να γίνει χρειάστηκε να συμφωνήσουν Εγγλέζοι και Αμερικανοί για τη σκοπιμότητα διενέργειας του δημοψηφίσματος στο συγκεκριμένο χρόνο - και όχι αργότερα όπως αρχικά είχε ανακοινωθεί2.

Στο λόγο του ο Δαμασκηνός αναφέρθηκε σε «δημοψήφισμα για την επάνοδο της Αυτού Μεγαλειότητος του Βασιλέως» και όχι σε δημοψήφισμα αναφορικά με το πολιτειακό, όπου ο λαός θα καλούνταν να ψηφίσει ή υπέρ του θεσμού της μοναρχίας στην όποια παραλλαγή του ή υπέρ της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας χωρίς βασιλιά. Η διατύπωση που χρησιμοποίησε ο Αρχιεπίσκοπος δεν ήταν καθόλου τυχαία κάτι στο οποίο θα αναφερθούμε αναλυτικότερα στη συνέχεια.
​
​Προηγουμένως, θα κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν για να δούμε, εν συντομία, υπό ποίες συνθήκες τέθηκε το όλο ζήτημα.
​

Η πολιτική προετοιμασία της μοναρχικής παλινόρθωσης

Ο θεσμός της μοναρχίας στην Ελλάδα ποτέ δεν είχε ισχυρό έρεισμα μέσα στο λαό, πράγμα απολύτως φυσικό αφού ήταν ένας θεσμός ξενόφερτος, όπως και η οικογένεια των Γλύξμπουργκ που τον προσωποποιούσε. Επιπλέον είχε επιφέρει πλήθος δεινών και συμφορών στη χώρα και είχε καταντήσει πραγματική μάστιγα. Ιδιαίτερα τη δεκαετία του '40 ο ελληνικός λαός είχε πολλούς λόγους να μην έχει καλή γνώμη για τη μοναρχία και τους εκπροσώπους της.
Είχε νωπά στη μνήμη του ιστορικά γεγονότα συνδεδεμένα με το θεσμό, για τα οποία είχε πληρώσει βαρύ τίμημα, όπως το νόθο δημοψήφισμα του 1935 με το οποίο η μοναρχία παλινορθώθηκε για να αποτελέσει στη συνέχεια τη γέφυρα και το στυλοβάτη του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου. Επιπλέον, δεν μπορούσε να ξεχάσει ότι λίγο πριν την έναρξη της φασιστικής κατοχής, ο βασιλιάς και η κυβέρνησή του εγκατέλειψαν τη χώρα κατά τον ίδιο τρόπο που τα ποντίκια εγκαταλείπουν το καράβι όταν βουλιάζει. Ηταν επομένως φανερό πως μετά την απελευθέρωση από τη φασιστική κατοχή ούτε ο βασιλιάς μπορούσε να επιστρέψει στο θρόνο του ούτε ο θεσμός της μοναρχίας μπορούσε να συνεχίσει να υπάρχει χωρίς προηγουμένως να έχει αποσπάσει τη λαϊκή έγκριση.
​Πώς θα επιτυγχανόταν, όμως, μια τέτοια έγκριση;

Ενα πρώτο βήμα που βοηθούσε αντικειμενικά μια μελλοντική παλινόρθωση της μοναρχίας, έγινε, κατ' αρχήν με τη Συμφωνία του Λιβάνου που επέτρεψε την επάνοδο του αστικού πολιτικού κόσμου στη χώρα υπό την ομπρέλα της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας του Γ. Παπανδρέου και κατά δεύτερο λόγο με τη συμφωνία της Γκαζέρτας που έδωσε το «πράσινο φως» για την απόβαση και παρουσία σε ελληνικό έδαφος αγγλικών στρατιωτικών δυνάμεων. Ισχυρότατη όμως ώθηση στα σχέδια επιστροφής του Γλύξμπουργκ, έδωσε η νίκη των Εγγλέζων κατά του ΕΛΑΣ το Δεκέμβρη του '44 και η υπογραφή της συμφωνίας της Βάρκιζας που υποχρέωνε στον αφοπλισμό του κινήματος της Εαμικής Εθνικής Αντίστασης.Η μοναρχική παλινόρθωση μπήκε στην τελική ευθεία πραγματοποίησής της με τη διοργάνωση των ψευτοεκλογών του Μάρτη του '46 και την ανάδειξη, μέσα από αυτές, μιας φανερά ξενόδουλης φιλομοναρχικής κυβέρνησης.
Ο χρόνος διεξαγωγής του δημοψηφίσματος δεν είχε οριστεί ευθύς εξαρχής για την 1η Σεπτέμβρη 1946. Η συμφωνία της Βάρκιζας προέβλεπε, στο ένατο και τελευταίο άρθρο της, το δημοψήφισμα για το πολιτειακό να γίνει μέσα στο 1945 και μάλιστα πριν τις βουλευτικές εκλογές3. Υστερα, όμως, από αμερικανική και αγγλική παρέμβαση στην κυβέρνηση Σοφούλη, που ανέλαβε καθήκοντα στις 22/11/1945, η συμφωνία παραβιάστηκε, οι εκλογές ορίστηκαν για το Μάρτη του 1946 και το δημοψήφισμα για τον Μάρτη του 19484. Αλλά κι αυτός ο χρονικός ορισμός του δημοψηφίσματος έμελλε να αλλάξει.
Μετά τις εκλογές, η ελληνική άρχουσα τάξη διαπίστωσε πως δεν έπρεπε να αναβάλλει για πολύ το δημοψήφισμα και μέσω αυτού την ολοκλήρωση του πολιτικού της συστήματος, δεδομένου ότι η κοινωνική σύγκρουση στη χώρα συνεχώς οξυνόταν. Αλλά ούτε και οι Αγγλοαμερικανοί ιμπεριαλιστές ήθελαν να τραβάνε σε μάκρος οι εκκρεμότητες στο αστικό πολιτικό σύστημα της Ελλάδας δεδομένου ότι η περίοδος ήταν μεταβατική με την Αγγλία σε διαδικασία αποχώρησης από τις ελληνικές υποθέσεις και τις Ηνωμένες Πολιτείες να μην είναι ακόμη σε θέση να την αντικαταστήσουν. Ετσι φτάσαμε στη 13η Μαΐου 1946, όπου ο αντιβασιλέας - αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός ανέλαβε να ενημερώσει την ελληνική Βουλή ότι το δημοψήφισμα θα γινόταν την 1η Σεπτέμβρη του ίδιου έτους5.

Ομως, για ποιον άνθρωπο θα γινόταν το δημοψήφισμα; Ποιος ήταν, ως προσωπικότητα αυτός ο Γεώργιος Β' για την επιστροφή του οποίου έπρεπε να αποφανθεί ο ελληνικός λαός;
​ «Αν δεν ήταν βασιλιάς - είχε γράψει γι' αυτόν ο Αμερικανός δημοσιογράφος και μεγαλοπράκτορας της CIA Κ. Σουλτσμπέργκερ6 - θα 'ταν από κείνο το είδος των ανθρώπων που τους καλούν την τελευταία στιγμή για να συμπληρώσουν τον αριθμό των καλεσμένων σ' ένα γεύμα ή ένας διάσημος δημοσιογράφος για τη στήλη κουτσομπολιών σε αμερικάνικη εφημερίδα... Κάθε φορά που μιλώ μαζί του, μου δίνει την εντύπωση ευχάριστου ηλίθιου, δίχως κανένα ενδιαφέρον για την Ελλάδα, το λαό της ή την πολιτική της».

Η προετοιμασία του δημοψηφίσματος

Για τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος η Βουλή υιοθέτησε, στις 25 Ιούνη 1946, το Δ' Ψήφισμα. Βάσει αυτού του ψηφίσματος στους εκλογείς θα μοιράζονταν δύο ειδών ψηφοδέλτια. Τα ψηφοδέλτια υπέρ του Γεωργίου Β' έγραφαν «Βασιλεύς Γεώργιος» και τα ψηφοδέλτια που ήταν εναντίον του, αρχικά ορίστηκε ότι θα είχαν, απλώς, χρώμα λευκό.
Στη συνέχεια όμως, επειδή υπήρξαν αντιδράσεις που εδράζονταν στο γεγονός ότι δε δινόταν η δυνατότητα στον πολίτη να εκφράσει την προτίμησή του στο πολίτευμα της αρεσκείας του, ο πρωθυπουργός Κ. Τσαλδάρης διευκρίνισε ότι θεωρούνται έγκυρα «και τα ψηφοδέλτια - τα λευκά - τα οποία θα αναγράφουν διά μελάνης ή μολυβδίδος το πολίτευμα της προτιμήσεως του εκλογέως»7.
Μ' άλλα λόγια, όπως αναφέραμε στην αρχή, δε γινόταν ένα δημοψήφισμα για το Πολιτειακό αλλά για την επάνοδο ή μη του Γεωργίου και στο πλαίσιο αυτό μπορούσαν οι οπαδοί της Δημοκρατίας απλώς να δηλώσουν την προτίμησή τους σ' αυτή. Ετσι, κι αν ακόμη η επιστροφή του Γεωργίου καταψηφιζόταν, αυτό δε σήμαινε καταψήφιση της μοναρχίας αλλά μόνο αποδοκιμασία ενός προσώπου από τους κόλπους της που βεβαίως μπορούσε να αντικατασταθεί από κάποιο άλλο.
Γι' αυτό και ο Τσαλδάρης δε δίσταζε να απειλεί πως νίκη των οπαδών της δημοκρατίας θα σήμαινε πολιτειακή κρίση8.
​

Οι συνθήκες διεξαγωγής του δημοψηφίσματος

Στο δημοψήφισμα πήραν μέρος όλες οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας, σε αντίθεση με τις εκλογές της 31ης Μαρτίου όπου, ως γνωστόν, ο Πολιτικός Συνασπισμός Κομμάτων του ΕΑΜ, τα εκτός ΕΑΜ κόμματα της Αριστεράς και ο βασικός κορμός του κομμάτων, ομάδων και προσωπικοτήτων του λεγόμενου Δημοκρατικού Κέντρου απείχαν.
Το ΕΑΜ μην έχοντας αυταπάτες ότι οργανωνόταν πλατιάς έκτασης νοθεία για την παλινόρθωση της μοναρχίας, ήταν υπέρ της αποχής από το δημοψήφισμα. Πήρε, όμως, μέρος σ' αυτό για να μην διασπάσει το αντιμοναρχικό - δημοκρατικό μέτωπο δεδομένου ότι τα κόμματα του Κέντρου δε συμφωνούσαν με την αποχή. «Αν ολόκληρη η δημοκρατική παράταξη από τη δεξιά ως την αριστερή της άκρη συμφωνούσε, η πιο σωστή θέση θάταν η γενική δημοκρατική αποχή» έγραφε ο Ν. Ζαχαριάδης στο «Ριζοσπάστη». Και πρόσθετε: «Μια όμως και για τους γνωστούς λόγους η παράταξη της δημοκρατίας δεν μπορεί να εμφανιστεί ενιαία και συμπαγής με την αποχή, η ΚΕ του ΕΑΜ και οι Αριστεροί Φιλελεύθεροι, αποφάσισαν, πολύ σωστά, να διατηρήσουν τη δημοκρατική ενότητα με τη συμμετοχή στο δημοψήφισμα»9.
Πώς είχε όμως η κατάσταση στα δύο μέτωπα, το μοναρχικό και το Δημοκρατικό;
Κατά της μοναρχίας και υπέρ της Δημοκρατίας είχαν ταχθεί πλήθος κορυφαίων διανοουμένων, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Δημοκρατικών συλλόγων υπό τον στρατηγό Οθωναίο, το σύνολο των κομμάτων που αποτελούσαν τον Πολιτικό Συνασπισμό του ΕΑΜ, το Κόμμα της ΕΛΔ, το κόμμα των Αριστερών Φιλελευθέρων, η Ενωση Δημοκρατικών Αριστερών του Ι. Σοφιανόπουλου κι όλος σχεδόν ο αστικός πολιτικός κόσμος (τα κόμματα των Θ. Σοφούλη, Γ. Καφαντάρη, Εμμ. Τσουδερού, Σοφοκλή Βενιζέλου, Π. Κανελλόπουλου, Γ. Παπανδρέου, Α. Μυλωνά). Υπέρ της επαναφοράς του Γλύξμπουργκ είχαν εκδηλωθεί το Δεξιό Λαϊκό Κόμμα, οι ταγματασφαλίτες, ο Ναπολέων Ζέρβας, ο κατοχικός Πρωθυπουργός Ιωάννης Ράλλης, τα πρωτοπαλίκαρα της Μεταξικής Δικτατορίας Τουρκοβασίλης, Κοτζιάς, Δημητράτος κ.ά. καθώς επίσης κι όλος ο συρφετός των δοσιλόγων της κατοχής και του σκοταδισμού10.
Οπως εύκολα μπορεί να αντιληφθεί ο αναγνώστης από τον προαναφερόμενο πολιτικό συσχετισμό δυνάμεων, υπό ομαλές δημοκρατικές συνθήκες, οι πιθανότητες μιας εκλογικής νίκης της μοναρχίας ήταν μηδενικές. Ομως τέτοιες συνθήκες ήταν αδιανόητες στην Ελλάδα εκείνης της εποχής.
Ετσι ο ελληνικός λαός έφτασε μπροστά στις κάλπες βιώνοντας τις συνθήκες της πιο βάρβαρης τρομοκρατίας.
Τον Ιούνη του 1946 έγινε νόμος του κράτους το περιβόητο Γ' Ψήφισμα κι από την 1η Ιουλίου του ιδίου έτους, σε εφαρμογή του ψηφίσματος, στήθηκαν κι άρχισαν να λειτουργούν τα έκτακτα στρατοδικεία που έστελναν, έναν μετά τον άλλον, τους αγωνιστές στα εκτελεστικά αποσπάσματα. Τον Αύγουστο άρχισαν να εξορίζονται μαζικά οι Εαμίτες αξιωματικοί που είχαν τιμήσει το λαό και τη χώρα πολεμώντας τους φασίστες κατακτητές μέσα από τις τάξεις του ΕΛΑΣ. Για να καταλάβουμε όμως καλύτερα τη σημασία και την έκταση της τρομοκρατίας ας σταθούμε σ' ορισμένα ψυχρά, αλλά άκρως διαφωτιστικά, στοιχεία:
Από την 1/4/1946 και μέχρι μία εβδομάδα πριν το δημοψήφισμα είχαν δολοφονηθεί από μοναρχοφασίστες τρομοκράτες των πόλεων και συμμορίες της υπαίθρου 499 αντιμοναρχικοί πολίτες, κυρίως ΕΑΜίτες αλλά όχι μόνο. Επίσης είχαν τραυματιστεί με πυροβόλο όπλο ή είχαν υποστεί βαριές κακώσεις από βασανιστήρια περισσότεροι από 2.000.
Στο ίδιο χρονικό διάστημα είχαν εξαφανιστεί 77 δημοκρατικοί πολίτες από τους οποίους οι 38 είχαν χαθεί ολωσδιόλου χωρίς να βρεθεί κανένα ίχνος ή πληροφορία για την τύχη τους. Ανάμεσα στους εξαφανισθέντες ήταν και ο δημοσιογράφος του «Ριζοσπάστη» Κώστας Βιδάλης ο οποίος δολοφονήθηκε από τη συμμορία του Σούρλα τον Αύγουστο του '46.
Η ύπαιθρος βρισκόταν υπό το καθεστώτος τρομοκρατίας των μοναρχοφασιστικών συμμοριών. Οκτώ τέτοιες συμμορίες κυριαρχούσαν στη Θεσσαλία και τη Στερεά πριν το δημοψήφισμα κι επτά δρούσαν κατά το ίδιο χρονικό διάστημα στην Πελοπόννησο11. Η εικόνα συμπληρώνεται αν λάβουμε υπόψην πως μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου 1946, 42 αγωνιστές είχαν εκτελεστεί σε εφαρμογή του Γ' Ψηφίσματος ενώ 13.000 συλλήψεις δημοκρατικών πολιτών είχαν γίνει σε ολόκληρη τη χώρα12.
​

Το αποτέλεσμα

«Τα χαρτιά ήσαν φτιαγμένα πριν ο λαός κληθεί να εκφράσει τη θέλησή του» γράφει, απολύτως εύστοχα, ο Γάλλος μελετητής Z. Meynaud13. Ετσι, σύμφωνα με τα επίσημα αποτελέσματα στο δημοψήφισμα πήραν μέρος 1.900.613 ψηφοφόροι. Εγκυρα ήταν 1.660.497 ψηφοδέλτια.
Υπέρ του Γλύξμπουργκ φέρεται ότι ψήφισαν 1.135.492 (68,3% του εκλογικού σώματος) και εναντίον 524.810 ψηφοφόροι. Επειδή, όπως προαναφέραμε, όσοι ήσαν κατά της μοναρχίας μπορούσαν να ρίξουν στην κάλπη ή λευκό ψηφοδέλτιο ή γράφοντας πάνω σ' αυτό τη λέξη «Δημοκρατία», οι αντιμοναρχικοί ψήφοι κατανέμονται ως εξής:
Λευκά ψηφοδέλτια 342.500 και ψηφοδέλτια με τη φράση «Δημοκρατία» 182.31014.
Ο δρόμος για την επιστροφή του Γεωργίου Γλύξμπουργκ του Β' ήταν πλέον ανοικτός. Πόσο επιβάρυνε όμως τις πολιτικές εξελίξεις και τις τεταμένες κοινωνικές σχέσεις στη χώρα το γεγονός αυτό; «Η επιστροφή του Γεωργίου μόνο θα επιταχύνει τη γενική καταστροφή», έλεγε το ΚΚΕ σε ανακοίνωση του ΠΓ της ΚΕ του15, στις 11/9/1946. Το ΚΚΕ καλούσε τότε, να επιτευχθεί, έστω και την ύστατη στιγμή, η δημοκρατική συνεννόηση, «βασική προϋπόθεση» της οποίας ήταν «να σταματήσει η ξενική κατοχή και οποιαδήποτε ξένη ανάμειξη στα εσωτερικά μας».
Η έκκληση του ΚΚΕ, βεβαίως, δεν εισακούστηκε, ο εμφύλιος δεν αποτράπηκε και η διαπλοκή με τον ιμπεριαλισμό βάθυνε περισσότερο. Ποια ήταν όμως η στάση των κομμάτων του λεγόμενου δημοκρατικού κέντρου απέναντι σ' αυτές τις εξελίξεις;
Κατ' αρχήν αναγνώρισαν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος χωρίς δεύτερη κουβέντα και στη συνέχεια τάχτηκαν στο πλευρό της μοναρχίας αλλά και της «επαράτου» Δεξιάς. «Ολα τα εθνικά δημοκρατικά κόμματα - έγραφε σε άρθρο του στην εφημερίδα ''Ελλάδα'', στις 9/9/1946, ο Γ. Παπανδρέου16 - εμπνεόμενα από το γενικότερον συμφέρον της πατρίδος, από την ανάγκην της ομαλότητος και της Εθνικής Ενώσεως, θα γίνουν νομιμόφρονα. Και θα μείνει μόνον ο Επαναστατικός Εαμοκομμουνισμός αντιμέτωπος. Αλλά εις την πάλην αυτήν ο Βασιλεύς θα έχη συμπαραστάτην το Εθνος».
Τα σχόλια περιττεύουν.
​

1 Κ. Βάρναλη: «Ποιητικά» («Σκλάβοι πολιορκημένοι»), εκδόσεις Κέδρος, σελ. 137
2 Β. Κόντης: «Η αγγλοαμερικανική πολιτική και το ελληνικό πρόβλημα 1945 - 1949», εκδόσεις Παρατηρητής, σελ. 142-144
3 «Το ΚΚΕ-Επίσημα Κείμενα»: Η συμφωνία της Βάρκιζας, τόμος Ε', σελ. 415-416
4 Γ. Μαυρογορδάτος: «Οι εκλογές και το δημοψήφισμα του 1946 προοίμιο του εμφυλίου πολέμου», στο «Η Ελλάδα στη δεκαετία 1940-1950 - ένα έθνος σε κρίση», εκδόσεις Θεμέλιο, σελ. 309
5 Γ. Κατσούλη: «Ιστορία του ΚΚΕ», εκδόσεις Νέα Σύνορα, τόμος ΣΤ' σελ. 118
6 Κ. Σουλτσμπέργκερ: «Πολιτικά παρασκήνια της εποχής μας», εκδόσεις Α. Καραβία - Α. Δημητριάδη, τόμος Α', σελ. 350
7 Σπ. Μαρκεζίνη: «Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος», εκδόσεις Πάπυρος, τόμος β', σελ. 230
8 Ν. Αλιβιζάτος: «Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση 1922-1974, όψεις της ελληνικής εμπειρίας», εκδόσεις Θεμέλιο, σελ. 169
9 Ν. Ζαχαριάδη: «Γιατί πάμε στο δημοψήφισμα», «Ριζοσπάστης» 25/8/1946
10 «Ριζοσπάστης» 1/9/1946
11 Φοίβου Γρηγοριάδη: «Το δεύτερο αντάρτικο», εκδόσεις Καμαρινόπουλος, τόμος 3ος, σελ. 722-723
12 «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 558
13 Z. Meynaud: «Πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα», εκδόσεις Μπάυρον, τόμος Α' σελ. 335
14 Σ. Γρηγοριάδη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας», εκδόσεις Καπόπουλος, τόμος 3ος, σελ. 152.
15 «Το ΚΚΕ-Επίσημα Κείμενα», τόμος ΣΤ', σελ. 218-220
​
16 Γ. Παπανδρέου: «Πολιτικά Θέματα», εκδόσεις Πέτρου Δημητράκου, 1950, τόμος Β' σελ. 156

Μοιραστείτε το

Δημήτρης Χριστόφιας – Ο κομμουνιστής που δάκρυσε ανακαλύπτοντας τα όρια της αστικής διαχείρισης…

Κατιούσα

Τι θα έκαναν οι κομμουνιστές αν έβγαιναν στην κυβέρνηση, χωρίς να έχουν πάρει επαναστατικά την εξουσία; Το παράδειγμα του ΑΚΕΛ και του Δημήτρη Χριστόφια έδωσαν μια χαρακτηριστική απάντηση στην πράξη.
Γεννήθηκε στις 30 Αυγούστου 1946, στην περιοχή της Κερύνειας, που σήμερα ανήκει στα κατεχόμενα. Άρχισε να ασχολείται από μαθητής με τα κοινά κι έγινε μέλος της ΕΔΟΝ (της νεολαίας του ΑΚΕΛ) κι αργότερα μέλος του ΚΣ της οργάνωσης. Σπούδασε Κοινωνικής Επιστήμες στη Μόσχα, όπου έμαθε να μιλάει άπταιστα ρώσικα κι έγινε διδάκτωρ της Σοβιετικής Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών. Επιστρέφοντας στην Κύπρο, αναδείχτηκε Κεντρικός Οργανωτικός Γραμματέας και τρία χρόνια μετά, Γενικός Γραμματέας του Κεντρικού Συμβουλίου, θέση στην οποία παρέμεινε για μια δεκαετία, ως το 1987.
Την αμέσως επόμενη χρονιά, κι ενώ είχε ήδη γίνει μέλος της ΚΕ και της Γραμματείας της ΚΕ, προτάθηκε για τη θέση του ΓΓ κι εκλέχτηκε, αντικαθιστώντας τον αποθανόντα Εζεκία Παπαϊωάννου. Επανεκλέχτηκε άλλες τέσσερις φορές στο αξίωμα, ενώ παράλληλα άρχισε να εκλέγεται από το 91′ στο κοινοβούλιο ως βουλευτής Κερύνειας. Το 01′ εκλέχτηκε και στη θέση του προέδρου της Κυπριακής Βουλής, όπου έμεινε επτά χρόνια.
Το 04′ η στάση του ΑΚΕΛ στο δημοψήφισμα για την αποδοχή ή μη του Σχεδίου Ανάν δίχασε τη βάση και τα στελέχη του κόμματος, για να καταλήξει τελικά μετά από δραματικές συνεδριάσεις και έντονα φορτισμένες εσωκομματικές διαδικασίες στη θέση υπέρ του “ΟΧΙ”. Τα μέλη του ΑΚΕΛ είχαν να συνυπολογίσουν αφενός την εθνικιστική έξαρση που αρνούνταν από θέση αρχής κάθε λύση, αφετέρου τους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς που αξιοποιούσαν τον πόθο για την ένωση του νησιού, αλλά και την κάθετη στάση του Τάσου Παπαδόπουλου, που είχε εκλεγεί Πρόεδρος με τη στήριξη του ΑΚΕΛ (“εγώ παρέλαβα κράτος και δεν πρόκειται να παραδώσω Κοινότητα”).
Στις εκλογές του 08′ το ΑΚΕΛ, που είχε πάντα υψηλά, διψήφια ποσοστά, αποφάσισε να στηρίξει δικό του υποψήφιο για τη θέση του Προέδρου, σε αντίθεση με την προηγούμενη τακτική του. Ο Χριστόφιας βγαίνει οριακά δεύτερος με μικρή διαφορά από τον Κασουλίδη του ΔΗΣΥ, αλλά στο δεύτερο γύρο εξασφαλίζει μια σχετικά άνετη επικράτηση με πάνω από 53% και σχηματίζει δική του κυβέρνηση, σε μια ιδιαίτερη συνθήκη, με ένα Κομμουνιστικό Κόμμα στην κυβέρνηση, μετά την επικράτηση της αντεπανάστασης τη διετία 1989-91.
Οι κομμουνιστές ξανά στην εξουσία; Όχι ακριβώς…
Το πιο σημαντικό ζήτημα που είχε να διαχειριστεί ήταν η επίλυση του Κυπριακού ζητήματος, με τον ίδιο να δηλώνει πως δεν πρόκειται να είναι ξανά υποψήφιος αν δεν καταφέρει τη διευθέτησή του στη διάρκεια της θητείας του. Το ΑΚΕΛ είχε ταχθεί υπέρ της ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θεωρώντας πως το ευρωπαϊκό κεκτημένο δε θα ανεχτεί να υπάρχει ένα ντε φάκτο διχοτομημένο κράτος μεταξύ των μελών του -κάτι που διαψεύστηκε οικτρά στην πράξη.
Σε μια συνέντευξη Τύπου για το διετή απολογισμό της διακυβέρνησης του ΑΚΕΛ, ο Χριστόφιας ανέφερε τη λύση της διζωνικής δικοινοτικής Ομοσπονδίας ως έναν επώδυνο συμβιβασμό, κάτι που αποτελεί διαχρονική τοποθέτηση των κομμουνιστών σε Κύπρο και Ελλάδα, ανεξάρτητα αν σήμερα τάσσονται υπέρ αυτής ή όχι. Η κυβέρνηση Χριστόφια πήρε πρωτοβουλίες για οικοδόμηση μέτρων κοινής εμπιστοσύνης ανάμεσα στις δύο κοινότητες, δεν κατάφερε όμως να προχωρήσει στην επίλυση του χρόνιου Κυπριακού ζητήματος.
Εξίσου σημαντικό ήταν το πεδίο της οικονομίας. Το ΑΚΕΛ κλήθηκε να διαχειριστεί την κρίση που εκδηλώθηκε με αφορμή την έκθεση των κυπριακών τραπεζών στα Ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου που κουρεύτηκαν και τις έφεραν ένα βήμα πριν τη χρεοκοπία, χωρίς να προσφέρεται η πολυπόθητη σανίδα σωτηρίας από την πλευρά της Ρωσίας και της Κίνας. Η κυπριακή κυβέρνηση καταφεύγει για δανεισμός στο Μηχανισμό Σταθερότητας, που απαιτεί περικοπές στους μισθούς, περαιτέρω φόρους -και σε βάθος χρόνου κούρεμα καταθέσεων. Ο Υπουργός Οικονομικών παραιτείται ενώ ο Χριστόφιας ανακοινώνει σε διάγγελμα, με  σπασμένη φωνή και δάκρυα στα μάτια, την είσοδο της χώρας στο Μνημόνιο σε μια μικρογραφία όσων είχαμε βιώσει στην Ελλάδα -και όσων θα ζούσαμε τα επόμενα χρόνια.
Το άσχημο κλίμα επιτάθηκε από την έκρηξη κατασχεθέντων φορτίων στη ναυτική βάση στο Μαρί της Κύπρου, που προκάλεσε το θάνατο 13 ατόμων, δεκάδες τραυματίες και την καταστροφή ενός ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού. Πολλοί θεώρησαν υπεύθυνη την πολιτική ηγεσία και η δημοτικότητα της κυβέρνησης έπεσε κατακόρυφα.
Το ζητούμενο δεν είναι βέβαια η διερεύνηση ή η αμφισβήτηση των όποιων καλών προθέσεων αλλά τα αντικειμενικά πολιτικά αποτελέσματα της αστικής διαχείρισης χωρίς επαναστατική εξουσία. Τα δάκρυα του Χριστόφια ήταν πιθανότατα ειλικρινή και δεν μπαίνουν στο ίδιο τσουβάλι με τον έρπη του Τσίπρα και την ‘αριστερή περηφάνια’ για το τρίτο μνημονιο και τις 17 ώρες διαπραγμάτευσης. Αλλά ο δρόμος προς την κόλαση και την ενσωμάτωση μπορεί να είναι στρωμένος με καλές προθέσεις. Κι αν μη τι άλλο καθήκον των κομμουνιστών που υπάρχουν μες στο ΑΚΕΛ, όπου συγκρούονται διαφορετικές στρατηγικές γραμμές, είναι να βγάζουν συμπεράσματα.
Όχι άλλα δάκρυα. Αγώνας και επαναστατική δράση.

“Σε παρακαλώ τσουτσουνοπαίχτη” – Έκρηξη Πελετίδη κατά πασόκου συμβούλου στην παράταξη της ΝΔ

 (VIDEO)

Κατιούσα

Είναι γνωστό ότι όσο πλησιάζουν οι εκλογές πληθαίνουν οι επιθέσεις στον Κώστα Πελετίδη, με κάθε αφορμή και πρόσχημα, κυρίως όμως για το σπίτι της συζύγου του στην περιοχή Αραχωβίτικα. Παρά τις εξηγήσεις που επανειλημμένα έχουν δοθεί, η αντιπολίτευση στο δήμο Πατρέων επιμένει στη λασπολογία, με αποτέλεσμα ο συνήθως μειλίχιος δήμαρχος να βγει πραγματικά από τα ρούχα του. Έτσι λοιπόν, σε μια θυελλώδη συνεδρίαση του ΔΣ, ο Πελετίδης ακούγεται να απευθύνεται στο σύμβουλο της μειοψηφίας Χρήστο Μπακαλάρο, προερχόμενο από το ΠΑΣΟΚ που ανήκει στην παράταξη της ΝΔ με την έκφραση “Σε παρακαλώ τσουτσουνοπαίχτη”, προκαλώντας πάταγο στο σώμα. Ήδη τα αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ της Πάτρας έχουν ξεσαλώσει εναντίον του με αφορμή αυτή την ανθρώπινη αντίδραση στη χυδαιότητα που υφίσταται επί προσωπικού πλέον εδώ και βδομάδες. Ο πατρινός λαός όμως ξέρει ότι άλλο παίχτης, κι άλλο τσουτσουνοπαίχτης, και θα το αποδείξει και με την ψήφο του στην ερχόμενη αναμέτρηση:

Καλιγούλας – Ο “αρβυλάκιας” της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και η οργιώδης κληρονομιά του

Κατιούσα

Τρέλα και ακολασία είναι οι πρώτες λέξεις που έρχονται στο μυαλό στο άκουσμα της λέξης Καλιγούλα. Παρότι, όπως και στην περίπτωση του λίγο μεταγενέστερου αυτοκράτορα Νέρωνα είναι δύσκολο να βεβαιωθεί πόσα από τα περιστατικά μεγαλομανίας και διαφθοράς ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα ή είναι αποκυήματα της φαντασίας αρνητικά διακείμενων ιστορικών, για τον Καλιγούλα δεν υπάρχουν πολλοί λόγοι που να αμφισβητούν τουλάχιστον το βασικό πυρήνα της πολύ αρνητικής του αποτίμησης του ήδη από την αρχαιότητα.
Το πραγματικό του όνομα ήταν Γάιος Καίσαρας Γερμανικός, ενώ το παρατσούκλι με το οποίο πέρασε στην ιστορία δεν ήταν παρά ένα λατινικό υποκοριστικό που σήμαινε “μικρή αρβύλα”, το οποίο του έδωσαν οι στρατιώτες του πατέρα του Καίσαρα Γερμανικού, που ήταν ανηψιός και υιοθετημένος υιός του αυτοκράτορα Τιβερίου. Ο Τιβέριος φαίνεται να ευθύνεται και για τους πρόωρους θανάτους του πατέρα, της μητέρας και των δύο μεγαλύτερων αδελφών του. Ο Γάιος ωστόσο, που ως τα 12 του χρόνια είχε μείνει εντελώς ορφανός, γλίτωσε μαζί με τις τρεις αδελφές του την τύχη των συγγενών του, κληρονομώντας το δημοφιλέστατο στους στρατιωτικούς κύκλους όνομα του πατέρα του.
Μετά το θάνατο του Τιβερίου το 37 μ.Χ, ο Καλιγούλας αναδείχθηκε σε αυτοκράτορα από την φρουρά των πραιτωριανών και κατά τους πρώτους μήνες της κυριαρχίας του φρόντισε να προσεταιριστεί μεγάλα τμήματα της άρχουσας τάξης μέσω φοροαπαλλαγών, αναστολής των δικών για εσχάτη προδοσία κατά αριστοκρατών συνωμοτών κατά του Τιβερίου και επιστροφή εξόριστων συγκλητικών στη Ρώμη. Έδωσε επίσης πλούσια χρηματικά δώρα στους πραιτωριανούς για να διασφαλίσει την περαιτέρω εύνοιά τους. Μια από τις πρώτες του κινήσεις ήταν να εγκαινιάσει το ναό του θεοποιημένου Αυγούστου, πρώτου Ρωμαίου αυτοκράτορα, προκειμένου να δείξει τη συνέχεια της Ιουλιο-Κλαυδιανής δυναστείας στην οποία κι ο ίδιος ανήκε και να ενισχύσει το προσωπικό του κύρος. Οικονομικά οι συγκεκριμένες δαπάνες υπήρξαν καταστροφικές, καθώς συνδυάζονταν με δυσθεώρητα έξοδα σε αρματοδρομίες, μονομαχίες και άλλα θεάματα του ιπποδρόμου.
Πιθανόν λόγω υπερκόπωσης ο Καλιγούλας υπέστη βαριά ασθένεια μετά τους πρώτους έξι μήνες της κυριαρχίας του. Οι ιστορικοί συμφωνούν πως μετά από αυτή την άγνωστη κατά τα άλλα ασθένεια (αν και ορισμένοι υποστηρίζουν πως επρόκειτο για επιληψία, που στην εποχή του δεν είχε κανένα τρόπο ανακούφισης) ξεκίνησε και η ηθική του εξαχρείωση. Είναι ασαφές αν επρόκειτο για κλινικά ψυχοπαθολογική περίπτωση, που από κάποιους μελετητές αποδίδεται στην εκτεταμένη ενδογαμία της δυναστείας του Καλιγούλα, ή απλώς για κυνισμό και μεγαλομανία που εκδηλώθηκαν με αφορμή την περιπέτεια της υγείας του ανοιχτά.

Προτομή του Καλιγούλα

Γεγονός είναι πάντως πως λίγο μετά την ανάρρωσή του αρχίζουν οι πρώτες δίκες για εσχάτη προδοσία. Ο αυτοκράτορας συνέλαβε τον υιοθετημένο γιο του Τιβέριο Γεμέλο, τον πεθερό του Σιλανό, τον πατέρα της πρώτης του συζύγου που είχε πεθάνει στη γέννα και τον επικεφαλής του πραιτορίου Μάκρωνα με την κατηγορία της προδοσίας, εξαναγκάζοντας τον τελευταίο να αυτοκτονήσει.
Μεγάλο σκάνδαλο προκάλεσε η αιμομικτική του σχέση με την αδελφή του Δρουσίλα, την οποία θεοποίησε μετά θάνατον το 38 μ.Χ, μια τιμή που ως τότε δεν είχε ποτέ αποδοθεί σε γυναίκα στη ρωμαϊκή ιστορία. Για το λόγο αυτό κάποιοι ιστορικοί θεωρούν πως απώτερος στόχος του αυτοκράτορα ήταν η θέσπιση μιας ελληνιστικού τύπου μοναρχίας στα πρότυπα των Πτολεμαίων της Αιγύπτου, που επίσης είχαν χαρακτηριστικό τις επιγαμίες μεταξύ αδελφών και τη θεοποίηση των ηγεμόνων. Η φήμη ωστόσο που τον ήθελε να έχει ανακηρύξει σε ύπατο το άλογό του ανάγεται στη σφαίρα του θρύλου και δεν τεκμαίρεται ιστορικά.
Το 39 μ.Χ εμφανίστηκε ξαφνικά στην περιοχή του Άνω Ρήνου για να καταπνίξει μια υφέρπουσα εξέγερση, εκτελώντας το χήρο της Δρουσίλας Μάρκο Αιμίλιο Λέπιδο και το Γναίο Λέντουλο Γετουλικό, διοικητή της στρατιάς του Άνω Ρήνου. Έχοντας αδειάσει τα κρατικά ταμεία, ο Καλιγούλας προσέφυγε στον εκβιασμό πλούσιων Ρωμαίων και την κατάσχεση της περιουσίας τους για να συνεχίσει να χρηματοδοτεί τις εκστρατείες του αλλά και τις πομπώδεις δραστηριότητές του στην πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας. Κάποιοι αρχαίοι συγγραφείς παραδίδουν και περιστατικά βιασμών ή μαστροπείας σε βάρος αριστοκρατικών γυναικών, είναι όμως μάλλον αμφίβολη η αυθεντικότητά τους. Το 40 μ.Χ εισέβαλε στη Γαλατία και μετά από εκτεταμένη λεηλασία σκόπευε να εισβάλει στη Βρετανία. Σύμφωνα με μια παράδοση η ακρίβεια της οποίας ελέγχεται, κάλεσε τελικά τους στρατιωτικούς του να μαζέψουν κοχύλια στις ακτές, ως “λάφυρα του κατακτημένου ωκεανού”.
Στο απόγειο της εξουσίας του, διέταξε το ίδιο καλοκαίρι να εγερθεί το άγαλμά του στον Ιουδαϊκό ναό της Ιερουσαλήμ, μια κίνηση που θα είχε προφανώς καταστροφικά αποτελέσματα, αν δεν υπήρχε η πειθώς του Ηρώδη Αγρίππα να του αλλάξει γνώμη. Ήδη όμως ο χρόνος είχε αρχίσει να μετράει αντίστροφα για εκείνον, καθώς είχε δημιουργήσει πολυάριθμους εχθρούς που συνωμοτούσαν εναντίον του. Το Γενάρη του 41 μ.Χ, λίγο μετά την επιστροφή του στη Γαλατία, δολοφονήθηκε στη διάρκεια αγώνων στον Παλατινό λόφο από μέλη της πραιτοριανής φρουράς, της ίδιας δύναμης που τον είχε αναδείξει μόλις λίγα χρόνια πριν. Σε θάνατο καταδικάστηκε επίσης η τέταρτη σύζυγός του Καισονία και η κόρη του, για να τον διαδεχτεί στη συνέχεια ο θείος του Κλαύδιος.
Παρά την διασημότητά του, ο Καλιγούλας υπήρξε αντικείμενο συγκριτικά λιγοστών επιστημονικών μελετών, είναι όμως ο αγαπημένος Ρωμαίος αυτοκράτορας σε εκλαϊκευτικά έντυπα ιστορίας, μυθιστορήματα, θεατρικά, ταινίες, σειρές, ακόμα και όπερα από το Γερμανό συνθέτη Ντέτλεφ Γκάνερτ το 2006. Το γνωστότερο θεατρικό είναι ο “Καλιγούλας” του  υπαρξιστή συγγραφέα Αλμπέρ Καμί, που γράφτηκε το 1938 και τοποθετείται μετά το θάνατο της Δρουσίλας και την συνεπακόλουθη κρίση του αυτοκράτορα.  Τελικό μήνυμα του έργου είναι η συμφιλίωση με την άφευκτη ματαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης αντί για τον άγονο αγώνα εναντίον της.
Ακόμα διασημότερη, για διαφορετικούς λόγους είναι η ομώνυμη ταινία του Τίντο Μπρας το 1979, σε σενάριο του Γκορ Βιντάλ με τον Πίτερ ο΄Τουλ στο ρόλο του Τιβέριου και τον Μάλκολμ ΜακΝτάουελ σε εκείνον του Καλιγούλα. Σχεδόν όλοι οι βασικοί συντελεστές αποκήρυξαν την ταινία, καθώς στην αρχική εκδοχή της προστέθηκαν πολλές εκ των υστέρων σκηνές ακραίας βίας και πορνογραφίας από τον παραγωγό και ιδρυτή του αντρικού περιοδικού Penthouse Μπομπ Γκουτσιόνε. Κατά καιρούς έχουν κυκλοφορήσει πολλές διαφορετικές κόπιες της ταινίας, λιγότερο ή περισσότερο λογοκριμένες, ενώ φημολογείται πως χωρίς τις περικοπές ανέρχεται σε 210 λεπτά, με την αρχική κόπια να έχει χαθεί ή κατ’ άλλους να πρόκειται απλά για αστικό μύθο.
Τέλος, το 2004 προβλήθηκε στο Μπρόντγουει το μιούζικαλ “Καλιγούλας: Ένα έπος αρχαίου γκλάμουρ”, επίσης κυρίως σκανδαλοθηρικού περιεχομένου που έσπασε τα ταμεία, αλλά σε αντίθεση με την ταινία κρίθηκε θετικά από την πλειονότητα του τύπου.

Δίνη αντιθέσεων

Μόλις πριν από λίγες μέρες, η αρμόδια επιτροπή του υπουργείου Οικονομίας απέρριψε για ...περιβαλλοντικούς λόγους («βιομηχανική δραστηριότητα βαριάς όχλησης») την αναβάθμιση των υποδομών (δεξαμενές κ.ά.) στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη Περάματος, που αιτούνταν η «Cosco», σχεδιάζοντας να επεκτείνει τη δράση της και σ' αυτόν τον τομέα. Παρά το γεγονός ότι η υπόθεση δεν έχει τελεσιδικήσει, όλα δείχνουν ότι το κινέζικο μονοπώλιο, που μετά την αγορά του ΟΛΠ ελέγχει πλέον ένα μεγάλο μέρος του εμπορίου από και προς την ΕΕ, θα δυσκολευτεί να αναπτύξει ανταγωνιστική δραστηριότητα στη ναυπηγοεπισκευή, όπου αμερικανικές πολυεθνικές επενδύουν μεγάλα ποσά, όπως έγινε για παράδειγμα στη Σύρο από την ΟΝΕΧ και ενώ εκκρεμεί η πώληση των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά και Ελευσίνας. Σε μια παράλληλη εξέλιξη, γερμανικές εφημερίδες κατέγραφαν τη «δυσαρέσκεια» της κυβέρνησης Μέρκελ για τις νέες οικονομικές συμφωνίες που υπέγραψε με τους Κινέζους ομολόγους του ο Ελληνας ΥΠΕΞ, στο πλαίσιο του σχεδίου «Μια ζώνη, ένας δρόμος», επειδή η παραπέρα αναβάθμιση του λιμανιού του Πειραιά βάζει εμπόδια στην ανάπτυξη παρόμοιων δραστηριοτήτων στο ανταγωνιστικό λιμάνι του Αμβούργου. Θυμίζουμε, επίσης, ότι για άλλους λόγους (γεωπολιτικούς και κυρίως στρατιωτικούς), ενστάσεις είχαν εκφράσει και οι Αμερικανοί για τη διαδικασία πώλησης του λιμανιού στη Θεσσαλονίκη, επειδή αυτό κατέληξε σε σύμπραξη ομίλων όπου μαζί με γερμανικά, συμμετέχουν και ρωσικά κεφάλαια. Είναι βέβαιο ότι ο ευρωΝΑΤΟικός προσανατολισμός της Ελλάδας καθορίζει και τις προτεραιότητες στη μοιρασιά της πίτας σε υποδομές και κλάδους με μεγάλη οικονομική και γεωπολιτική αξία. Αλλο τόσο βέβαιο είναι όμως και το γεγονός ότι ο λαός μπλέκεται ολοένα και πιο βαθιά στη δίνη επικίνδυνων αντιθέσεων και ανταγωνισμών, στην προσπάθεια της κυβέρνησης να υπηρετήσει με τον καλύτερο τρόπο το σχεδιασμό και τα συμφέροντα του κεφαλαίου.

Μεγαλύτερος εγκέφαλος δεν σημαίνει περισσότερους νευρώνες

Μεγάλο μέρος της νοητικής λειτουργίας συμβαίνει στο εξωτερικό στρώμα του εγκεφάλου, στον φλοιό (φαιά ουσία). Σε όλα τα σπονδυλωτά ζώα, σε άλλο περισσότερο και σε άλλο λιγότερο, ένα στρώμα από ειδικά κύτταρα καλύπτει τον πυρήνα του εγκεφάλου. Τα κύτταρα αυτά είναι συχνά τοποθετημένα σε εγκεφαλικές έλικες, που επιτρέπουν στο στρώμα αυτό να έχει μεγαλύτερο εμβαδόν μέσα στον ίδιο όγκο. Αυτό είναι το μέρος του εγκεφάλου όπου συνδυάζονται οι πληροφορίες, παίρνονται αποφάσεις, ερμηνεύονται τα συναισθήματα και δημιουργείται η σύνθετη συμπεριφορά. Οι νευρώνες του εγκεφαλικού φλοιού - ο άνθρωπος έχει περίπου 16 δισεκατομμύρια απ' αυτούς - λειτουργούν σαν μικροσκοπικοί επεξεργαστές πληροφοριών για να σχηματιστεί η σκέψη.
Πρόσφατη έρευνα μέτρησης των νευρώνων έδειξε ότι ανάμεσα στα δύο συνηθέστερα κατοικίδια ζώα, οι σκύλοι υπερτερούν κατά πολύ απέναντι στις γάτες. Ενα τυπικό μη καθαρόαιμο σκυλί έχει περίπου 430 εκατομμύρια νευρώνες στον εγκεφαλικό φλοιό του και μια γάτα περίπου 250 εκατομμύρια. «Τα σκυλιά έχουν ό,τι χρειάζεται για να διαθέτουν μεγαλύτερη νοητική ικανότητα από τις γάτες», υποστηρίζει η Σουζάνα Χερκουλάνο - Χουζέλ, νευροανατόμος του πανεπιστημίου Βάντερμπιλτ, που συνέταξε τη μελέτη. Σε άλλα σαρκοφάγα, όμως, ο μεγαλύτερος εγκεφαλικός φλοιός δεν σημαίνει και περισσότερους νευρώνες.

Για να προσδιορίσουν και να μετρήσουν τους νευρώνες στους εγκεφάλους διάφορων ζώων, η επιστημονική ομάδα της Χερκουλάνο - Χουζέλ χρειάστηκε να ρευστοποιήσει τους φλοιούς και μετά να αναδεύσει μέσα στο χυλό που δημιουργήθηκε ένα όργανο με επίστρωση στην οποία προσκολλώνται μόνο οι πυρήνες των νευρώνων, αλλά όχι των άλλων ειδών εγκεφαλικών κυττάρων. Διαπίστωσαν ότι το ρακούν, αν και έχει φλοιό μεγέθους ανάλογου με της γάτας, έχει σχεδόν διπλάσιους νευρώνες, αποτέλεσμα που μάλλον δεν εκπλήσσει όσους μάταια προσπαθούν με διάφορους τρόπους να εμποδίσουν αυτά τα ζώα να κάνουν νυχτερινές επιδρομές στους κάδους των σκουπιδιών τους. Οι αρκούδες, από την άλλη μεριά, αποδείχτηκε ότι έχουν όσους νευρώνες έχει και η γάτα, παρότι ο εγκεφαλικός φλοιός τους είναι δέκα φορές μεγαλύτερος. Ο μικρός αριθμός νευρώνων είναι σύνηθες φαινόμενο στα μεγάλα σαρκοφάγα, μεταξύ αυτών και στα λιοντάρια. Οι νευρώνες καταναλώνουν πολλή ενέργεια και απ' ό,τι φαίνεται οι υπόλοιπες μεγάλες ενεργειακές ανάγκες αυτών των ζώων δεν αφήνουν αρκετή για τον εγκεφαλικό φλοιό. Αν το δυνατό του σώμα επιτρέπει σε ένα μεγάλο ζώο να επιβιώνει, τότε ίσως δεν χρειάζεται και αρκετή νοητική ισχύ, λέει ο ανθρωπολόγος Εβαν Μακλίν, του πανεπιστημίου της Αριζόνα.
Οσον αφορά στις γάτες και τα σκυλιά, ο αριθμός των νευρώνων στον εγκεφαλικό φλοιό δεν σημαίνει ότι τα σκυλιά είναι «εξυπνότερα», επειδή, όπως τονίζει ο Μακλίν, η αντίληψη παίρνει πολλές μορφές και σε αυτήν επιδρούν και άλλα τμήματα του εγκεφάλου. Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι οι σκύλοι έχουν ισχυρότερη μνήμη από τις γάτες, γεγονός που ίσως σχετίζεται με τις ικανότητες του φλοιού τους.
Βεβαίως, η νοημοσύνη δεν εξαρτάται μόνο από τον αριθμό των νευρώνων, αλλά και από τα μοτίβα της σύνδεσής τους. Μεγάλο μέρος των νευρωνικών κυκλωμάτων πολλών ζώων είναι αφιερωμένο στην επεξεργασία αισθήσεων, όπως η όσφρηση, πολύ χρήσιμων γι' αυτά, αλλά όχι τόσο πολύτιμων όσο η όραση για την ανάπτυξη ανώτερων νοητικών λειτουργιών, όπως συμβαίνει στον άνθρωπο, όπου η όραση είναι η κυρίαρχη αίσθηση. Στον άνθρωπο, επίσης, σημαντικός αριθμός νευρώνων σχετίζεται με την κίνηση των δακτύλων των χεριών. Αυτές οι εγγεγραμμένες στον εγκέφαλο εξειδικεύσεις είναι φυσικά αποτέλεσμα της εξελικτικής διαδικασίας.
Οι πρόγονοι του ανθρώπου κατεβαίνοντας από τα δέντρα έπρεπε να αντιμετωπίσουν εχθρούς που πλεονεκτούσαν σε δύναμη και ταχύτητα. Αυτό άσκησε εξελικτική πίεση, ώστε να καλύψουν το έλλειμμα με υψηλότερη νοημοσύνη. Η ανάγκη αντιμετώπισης άλλων δυσκολιών, όπως οι περίοδοι των παγετώνων, έκαναν πιο έντονη την περιβαλλοντική πίεση για να δίνουν λύσεις σε δύσκολα προβλήματα επιβίωσης. Κάποια στιγμή μέσα σε αυτήν την πορεία, ο πρωτόγονος άνθρωπος μπόρεσε να δώσει χρήσιμο σχήμα σε κομμάτια πέτρας και οστού, να φτιάξει τα πρώτα εργαλεία για το κυνήγι και το ψάρεμα. Ομως, παρότι στον άνθρωπο το υπόβαθρο (ο μεγάλος αριθμός νευρώνων του φλοιού που απέκτησε σταδιακά) ευνοεί την ανάπτυξη ανώτερης νοημοσύνης, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι εμφάνισε ανώτερες νοητικές λειτουργίες μέσα στη διαμόρφωση και ανάπτυξη των κοινωνιών.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»

FIFA - UEFA - ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ Νέα «προϊόντα» και ανταγωνισμοί, στη μάχη για μεγαλύτερα κέρδη

Στη μάχη του ανταγωνισμού για τα κέρδη, ιδιαίτερα με τον κυριότερο αντίπαλό της, την UEFA, η FIFA φαίνεται να ανανεώνει τα «όπλα» της, δρομολογώντας νέα εγχειρήματα

Οπως κάθε καλοκαίρι, έτσι και φέτος πλήθος ευρωπαϊκών ομάδων τέθηκαν αντιμέτωπες στην προκριματική φάση του Champions League και του Europa League, διεκδικώντας την παρουσία τους στους ομίλους των δύο πανευρωπαϊκών διασυλλογικών διοργανώσεων. Η μακροσκελής διαδικασία ολοκληρώθηκε την περασμένη βδομάδα, οι όμιλοι καταρτίστηκαν και η αγωνιστική δράση είναι έτοιμη να ξεκινήσει και επίσημα αυτόν το μήνα. Φέτος όμως υπήρξε μια βασική διαφορά σε σχέση με το παρελθόν: Οι ομάδες που πέρασαν στη φάση των ομίλων μέσω των προκριματικών ήταν λιγότερες από ποτέ.
Ειδικά στο Champions League της νέας σεζόν, όπου 26 από τις 32 ομάδες ήταν γνωστές εκ των προτέρων και στα προκριματικά έγιναν αντικείμενο διεκδίκησης μόλις 6 «εισιτήρια». Περισσότερες ομάδες πέρασαν μέσω προκριματικών στους ομίλους του Europa League, και εκεί όμως βρίσκονταν ήδη από το τέλος της περασμένης σεζόν οι 17 από τις 48 ομάδες.
Είναι το αποτέλεσμα των αλλαγών που εφαρμόζει από φέτος η UEFA, προκειμένου να ικανοποιήσει το αίτημα των ισχυρότερων ευρωπαϊκών συλλόγων - ποδοσφαιρικών εταιρειών για μεγαλύτερο ρόλο και μερίδιο στην «πίτα» των κερδών, χωρίς πάντως αυτό να αναιρεί ότι και οι λιγότερο ισχυροί οικονομικά ανταγωνιστές τους θα συμμετέχουν με το αζημίωτο.

Associated Press

Η εξασφάλιση πακτωλού χρημάτων από πολυεθνικές άνοιξε το δρόμο για τον πρόεδρο της FIFA, Τζιάνι Ινφαντίνο, να ανακοινώσει τα μεγαλόπνοα σχέδια της Παγκόσμιας Συνομοσπονδίας

Στο παζάρι με την UEFA, οι μεγάλες ποδοσφαιρικές εταιρείες απείλησαν μέχρι και με αποχώρηση από τις τάξεις της και σύσταση ξεχωριστών διοργανώσεων - στα πρότυπα της Ευρωλίγκας στο μπάσκετ. Με κριτήριο το χρυσοφόρο πρωτάθλημα των ευρωπαϊκών συλλόγων, η Συνομοσπονδία κατάφερε να αποφύγει το ρήγμα με την ...αναμενόμενη λύση: Προσφέροντας περισσότερα στους ισχυρούς ομίλους - εταιρείες.

Νέα κερδοφόρα «φρούτα»

Σε μια παράλληλη εξέλιξη, που αφορά επίσης επιχειρηματικούς σχεδιασμούς στο χώρο του ποδοσφαίρου, λίγο πριν την έναρξη του Μουντιάλ της Ρωσίας η FIFA ανακοίνωσε τα σχέδιά της για το νέο της εγχείρημα: Την αναβάθμιση του περίφημου Παγκοσμίου Κυπέλλου Συλλόγων.
Η διοργάνωση ξεκίνησε το 2000 και από το 2005 διεξάγεται κάθε χρόνο. Υπό τη σημερινή μορφή της, συμμετέχουν επτά ομάδες: Οι πρωταθλήτριες Ευρώπης, Νότιας Αμερικής, Κεντρικής και Βόρειας Αμερικής, Ασίας, Αφρικής και Ωκεανίας της αμέσως προηγούμενης σεζόν, καθώς και η πρωταθλήτρια της εκάστοτε διοργανώτριας χώρας. Για περίπου δυο βδομάδες αναμετρώνται σε νοκ άουτ αγώνες προκειμένου να αναδειχθεί παγκόσμια πρωταθλήτρια σε επίπεδο συλλόγων.
Μετά την κατάργηση του τελικού του Διηπειρωτικού Κυπέλλου (ανάμεσα στις πρωταθλήτριες Ευρώπης και Λατινικής Αμερικής), το Παγκόσμιο Κύπελλο Συλλόγων απέκτησε ακόμα μεγαλύτερη αγωνιστική - και κυρίως εμπορική - βαρύτητα. Η εξέλιξη δεν πέρασε απαρατήρητη από τη FIFA, που πλέον σχεδιάζει την αναβάθμιση της διοργάνωσης σε Μουντιάλ Συλλόγων, η μορφή του οποίου βασίζεται στο UEFA Champions League και στο ...κανονικό Μουντιάλ.

Eurokinissi

Προοπτική νέων κερδών ανοίγεται για τους ισχυρούς συλλόγους της Ευρώπης, την ώρα που στο ήδη βεβαρημένο πρόγραμμα των παικτών προστίθενται νέες υποχρεώσεις

Με βάση τα όσα έχουν κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα, η αναμορφωμένη διοργάνωση θα περιλαμβάνει 24 ομάδες. Η Ευρώπη θα εκπροσωπείται με 12 ομάδες, η Νότια Αμερική με τουλάχιστον 4, έως και 5 (η 5η θα παίζει μπαράζ με την εκπρόσωπο της Ωκεανίας), ενώ Ασία, Αφρική και Κεντρική - Βόρεια Αμερική θα έχουν από 2 εκπροσώπους. Η 24η ομάδα θα προέρχεταιαπό την εκάστοτε διοργανώτρια χώρα.
Οι 12 ευρωπαϊκές ομάδες θα προκύπτουν ως εξής: Οι τέσσερις τελευταίες νικήτριες του Champions League, οι τέσσερις τελευταίες φιναλίστ και άλλες τέσσερις με τον καλύτερο συντελεστή. Οσον αφορά τη δομή της νέας διοργάνωσης, θα δημιουργηθούν οκτώ όμιλοι των τριών ομάδων, με τον πρώτο κάθε ομίλου να περνάει στα προημιτελικά. Από εκεί κι έπειτα, θα υπάρχουν αγώνες νοκ άουτ μέχρι τον τελικό. Η διοργάνωση θα διεξάγεται κάθε τέσσερα χρόνια, με πιθανή έναρξη το 2021. Πρώτη διοργανώτρια χώρα συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότητες να γίνει η Κίνα.
Το δέλεαρ που προσφέρει η FIFA στις ποδοσφαιρικές εταιρείες ώστε να προσθέσουν μία ακόμα διοργάνωση στο βαρύ πρόγραμμα των παικτών τους είναι βέβαια το χρήμα, τόσο για τις ίδιες όσο και για τους χορηγούς τους. Το Παγκόσμιο Κύπελλο Συλλόγων μάλιστα δεν είναι η μοναδική διοργάνωση που μελετά η FIFA, καθώς στα σχέδιά της είναι η σύσταση «καινοτόμων διοργανώσεων» με σκοπό την αύξηση των κερδών μέσω της δημιουργίας «νέων ευρωπαϊκών προϊόντων».
Σε αυτά φέρεται να περιλαμβάνονται η αύξηση των ομάδων του Μουντιάλ από το 2026 σε 48 από 32, αλλά και η δημιουργία μιας νέας διεθνούς διοργάνωσης σε επίπεδο Εθνικών ομάδων, με πιθανό τίτλων «Πρωτάθλημα Εθνών» και η οποία θα διεξάγεται κάθε δύο χρόνια. Σύμφωνα μάλιστα με πληροφορίες, η FIFA σκοπεύει να διαθέσει έως και 25 δισ. δολάρια για έπαθλα και νέα τουρνουά, σε εύρος 12 ετών, δίνοντας μια τάξη μεγέθους των κερδών που προσδοκά από την «ανανέωση» και τον εμπλουτισμό του ποδοσφαιρικού «προϊόντος».

Αντιδράσεις πολλών ειδών

Φυσικά, τα όσα εξήγγειλε η FIFA προκάλεσαν αντιδράσεις, στο πλαίσιο του ανταγωνισμού για τα κέρδη από τις ποδοσφαιρικές διοργανώσεις. Το «χορό» άνοιξε η μεγαλύτερη ανταγωνίστρια της Παγκόσμιας Συνομοσπονδίας, η UEFA, η οποία ανησυχεί ότι τα νέα «προϊόντα» της πρώτης θα λειτουργήσουν σε βάρος των δικών της, με συνέπεια την απώλεια εσόδων.
Ο πρόεδρος της UEFA, Αλεξάντερ Τσεφέριν, χαρακτήρισε «βεβιασμένες» τις πρωτοβουλίες της FIFA, ενώ ο Χαβιέρ Τέμπας, πρόεδρος της Ισπανικής Λίγκας, ενός από τα ανταγωνιστικότερα πρωταθλήματα στην Ευρώπη και με βέβαιες συμμετοχές στη σχεδιαζόμενη διοργάνωση της FIFA, υποστήριξε ότι «οι μεγάλοι σύλλογοι θα εισπράξουν τεράστια ποσά, τα οποία θα αποσταθεροποιήσουν τα εθνικά πρωταθλήματα». Ουσιαστικά εξέφρασε την ανησυχία του για το κερδοφόρο «προϊόν» που «σερβίρουν» οι ποδοσφαιρικές εταιρείες στη χώρα του.
Από την πλευρά τους, μια μερίδα των συντελεστών αυτής της χρυσοφόρας βιομηχανίας, όπως για παράδειγμα προπονητές, παίκτες και γιατροί, επαναφέρουν στο προσκήνιο το θέμα της μεγαλύτερης κόπωσης των παικτών, σε μια περίοδο μάλιστα που το αγωνιστικό πρόγραμμα θεωρείται ήδη υπερφορτωμένο.
Ωστόσο και παρά τις αντιδράσεις, τα παχυλά συμβόλαια με τα οποία οι παραπάνω είναι δεμένοι με ομάδες και χορηγούς επιβάλλουν την παρουσία τους σε όλες τις διοργανώσεις, ανεξαρτήτως προβλημάτων κόπωσης, τραυματισμών, ψυχολογικής πίεσης κ.λπ., με μοιραία πολλές φορές αποτελέσματα...