902-Μ.ΧΑΤΖΙΔΑΚΗΣ

Ο νόμος για την πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους

Ο νόμος για την πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους

Στο προηγούμενο άρθρο, αναφερθήκαμε στο θέμα «τι είναι το κέρδος» γενικά, τι είναι το «μέσο ποσοστό κέρδους» και πώς δημιουργείται. Στο παρόν άρθρο, θα αναφερθούμε στο νόμο «για την πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους».

Είναι αναμφισβήτητο το γεγονός ότι με την ανάπτυξη της επιστημονικοτεχνικής επανάστασης και των παραγωγικών δυνάμεων στην καπιταλιστική κοινωνία το μερίδιο του σταθερού κεφαλαίου αυξάνεται.

Αυτό αναπόφευκτα οδηγεί στην αύξηση της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου, δηλαδή της σχέσης του σταθερού προς το μεταβλητό κεφάλαιο. Αυτή η αύξηση συνεπώς οδηγεί και στην τάση για πτώση του ποσοστού κέρδους.

Το γεγονός αυτό έχει επισημανθεί από τους αστούς οικονομολόγους, πράγμα που ανησύχησε πάρα πολύ τους εκπροσώπους της αστικής Πολιτικής Οικονομίας.

Η κλασική Πολιτική Οικονομία δεν μπόρεσε να εξηγήσει την πτώση του ποσοστού κέρδους, γιατί οι εκπρόσωποί της δεν τηρούσαν την απαραίτητη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο σταθερό και το μεταβλητό κεφάλαιο, δεν καταλάβαιναν τη σημασία των αλλαγών στην οργανική σύνθεση του κεφαλαίου και δεν έβλεπαν τις διαφορές ανάμεσα στο κέρδος και στην υπεραξία.

Κάθε χωριστός επιχειρηματίας, αντικαθιστώντας ολοένα και περισσότερο τους εργάτες με μηχανές, κάνει φτηνότερη την παραγωγή, πλαταίνει την πώληση των εμπορευμάτων του και πετυχαίνει υπερκέρδη για τον εαυτό του.

Οταν, όμως, οι τεχνικές επιτεύξεις των χωριστών επιχειρήσεων διαδίδονται πλατιά, ανεβαίνει η οργανική σύνθεση του κεφαλαίου (σταθερό /μεταβλητό) στις περισσότερες επιχειρήσεις, πράγμα που οδηγεί στη μείωση του γενικού ποσοστού του κέρδους.

Προς την ίδια κατεύθυνση, δρα και η πιο γρήγορη αύξηση του παγίου κεφαλαίου, σε σύγκριση με το κυκλοφοριακό, γεγονός που οδηγεί στην επιβράδυνση της κυκλοφορίας όλου του κεφαλαίου.

Οι καπιταλιστές, ανεβάζοντας την τεχνική, επιδιώκουν να βγάλουν όσο το δυνατόν περισσότερα κέρδη, το αποτέλεσμα, όμως, αυτών των προσπαθειών τους είναι κάτι που κανένας δεν το θέλει - η μείωση του ποσοστού του κέρδους.

«Το μέσο - απεριόριστη ανάπτυξη των κοινωνικών παραγωγικών δυνάμεων της εργασίας - γράφει ο Κ. Μαρξ - έρχεται σε διαρκή σύγκρουση με τον περιορισμένο σκοπό της αξιοποίησης του υπάρχοντος κεφαλαίου»¹.

Ας δούμε ένα παράδειγμα:

Αν θεωρήσουμε ότι ο βαθμός εκμετάλλευσης είναι 100%, δηλαδή ο καπιταλιστής καρπώνεται υπεραξία όση και το μεταβλητό κεφάλαιο, με αυξανόμενη την οργανική σύνθεση του κεφαλαίου, το ποσοστό του κέρδους θα εκφράζεται με τα ακόλουθα μεγέθη:

Αν το σταθερό κεφάλαιο, σ = 50 και το μεταβλητό κεφάλαιο, μ = 100, τότε το ποσοστό κέρδους, Κ`= υ/σ+ μ.100%, δηλαδή η υπεραξία προς το σύνολο του κεφαλαίου, σταθερού και μεταβλητού επί το βαθμό εκμετάλλευσης, είναι:

Κ` = 100/150.100% = 66,6%, όπου 100 είναι η υπεραξία.

Αν τώρα το σταθερό κεφάλαιο, σ =100 και το μεταβλητό κεφάλαιο, μ =100, τότε το ποσοστό κέρδους είναι: Κ` = 100/200.100% = 50%

Αν δε το σταθερό κεφάλαιο, σ =200 και το μεταβλητό κεφάλαιο, μ =100, τότε το ποσοστό κέρδους, Κ`= 100/300.100% = 33,3%

Αν αυξηθεί ακόμη περισσότερο το σταθερό κεφάλαιο, δηλαδή σ =400 και το μεταβλητό κεφάλαιο μ =100, τότε το ποσοστό κέρδους, Κ` = 100/500.100% = 20%

Βλέπουμε, δηλαδή, ότι όσο αυξάνεται το σταθερό κεφάλαιο σε σχέση με το μεταβλητό, δηλαδή αυξάνεται η οργανική σύνθεση του κεφαλαίου, το ποσοστό κέρδους πέφτει.

Ενώ η άνοδος της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου οδηγεί στην πτώση του μέσου ποσοστού κέρδους, ταυτόχρονα μια σειρά παράγοντες αντιδρούν στην πτώση του ποσοστού κέρδους. Ας δούμε αυτούς τους παράγοντες:

1) Παράγοντες, που αυξάνουν την εκμετάλλευση, αντιδρούν στην πτώση του ποσοστού κέρδους. Ετσι, η παράταση της εργάσιμης ημέρας συνεπάγεται την αύξηση της εκμετάλλευσης της Εργατικής Δύναμης. Επίσης, η ανάπτυξη της εκμηχανισμένης παραγωγής συνδέεται και με την αύξηση της εντατικότητας της εργασίας, που όχι μόνον αυξάνει το βαθμό εκμετάλλευσης, αλλά και φρενάρει άμεσα την πτώση του ποσοστού κέρδους.

2) Η τεχνική πρόοδος, ανεβάζοντας την οργανική σύνθεση του κεφαλαίου, γεννάει την ανεργία, που ασκεί πίεση στην αγορά εργασίας. Αυτό επιτρέπει στους καπιταλιστές να μειώνουν το μισθό εργασίας, να τον καθορίζουν σημαντικά πιο κάτω από την αξία της Εργατικής Δύναμης.

3) Στο βαθμό που αυξάνει η παραγωγικότητα της εργασίας, πέφτει η αξία των μέσων παραγωγής /μηχανές, πρώτες ύλες κλπ. Η πτώση της αξίας του σταθερού κεφαλαίου επιβραδύνει την αύξηση της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου και, συνεπώς, αντιδρά στην πτώση του ποσοστού κέρδους.

4) Στην πτώση του μέσου ποσοστού κέρδους αντιδρά η οικονομία που κάνουν οι καπιταλιστές σε σταθερό κεφάλαιο σε βάρος της υγείας και της ζωής των εργατών. Αναγκάζουν τους εργάτες να δουλεύουν σε στενούς χώρους, δίχως επαρκή αερισμό, κάνουν οικονομίες στα εξαρτήματα που απαιτούνται για την προστασία των εργατών στη δουλιά.

5) Στην πτώση του ποσοστού κέρδους, επιδρούν ανασταλτικά οι άνισες ανταλλαγές στο εξωτερικό εμπόριο, όταν οι καπιταλιστές των αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών, εξάγοντας τα εμπορεύματά τους στις αποικίες, βγάζουν υπερκέρδη.

Ολοι αυτοί οι παράγοντες που αντιδρούν, δεν αίρουν, αλλά απλώς εξασθενούν την πτώση του μέσου ποσοστού κέρδους, της προσδίδουν το χαρακτήρα τάσης.

«Ετσι φάνηκε γενικά ότι οι ίδιες αιτίες που επιφέρουν την πτώση του γενικού ποσοστού του κέρδους, προκαλούν αντιδράσεις, που αναχαιτίζουν, επιβραδύνουν και εν μέρει παραλύουν αυτήν την πτώση... Δεν αναιρούν το νόμο, αδυνατίζουν, όμως, την αποτελεσματικότητά του...

Ετσι, ο νόμος επενεργεί μονάχα σαν τάση, η δε επενέργειά του προβάλλει χτυπητά μόνο κάτω από καθορισμένες συνθήκες και στην πορεία μακρόχρονων περιόδων»².

Η πτώση του ποσοστού του κέρδους δε σημαίνει μείωση της μάζας του κέρδους, δηλαδή όλου του όγκου της υπεραξίας που παράγει η εργατική τάξη.

Αντίθετα, η μάζα του κέρδους μεγαλώνει τόσο, επειδή ανεβαίνει το ποσοστό της υπεραξίας, όσο και για το λόγο ότι αυξάνει ο συνολικός αριθμός των εργατών.

Ο νόμος της τάσης του ποσοστού κέρδους να πέφτει αποτελεί έναν από τους χτυπητούς δείκτες του ιστορικά περιορισμένου χαρακτήρα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Οξύνει τις αντιθέσεις και δείχνει παραστατικά, πώς, σε μιαν ορισμένη βαθμίδα, το αστικό καθεστώς γίνεται εμπόδιο στην παραπέρα ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.

1. Κ. Μαρξ: «Το Κεφάλαιο», τόμος 3, σελ. 316.

2. Κ. Μαρξ: «Το Κεφάλαιο», τόμος 3, σελ. 301-302.

Το κεφάλαιο ετοιμάζεται για το φαγοπότι των ΕΣΠΑ

Το κεφάλαιο ετοιμάζεται για το φαγοπότι των ΕΣΠΑ

Παπαγεωργίου Βασίλης

ΤΗ ΒΔΟΜΑΔΑ ΠΟΥ ΠΕΡΑΣΕ, την κυβερνητική προπαγάνδα μονοπώλησε σχεδόν η απόφαση της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ για τον προϋπολογισμό της περιόδου 2014 - 2020 και τα κονδύλια που απέσπασε η κυβέρνηση για λογαριασμό της ντόπιας και ξένης πλουτοκρατίας. Τα ποσά αυτά, όπως ανακοινώθηκε μετά το τέλος της Συνόδου, ήταν ύψους 18,5 δισ. ευρώ (μαζί με τις αγροτικές επιδοτήσεις) και μέχρι το Υπουργικό Συμβούλιο της Παρασκευής, με θέμα το ΕΣΠΑ, αυγάτισαν στα 44 δισ. ευρώ!

Πώς έγινε αυτό; Η κυβέρνηση, για λόγους εντυπώσεων και για δέλεαρ στους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους, συμπεριέλαβε στα παραπάνω ποσά του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού για την Ελλάδα κάτι «υπόλοιπα» από το τρέχον πρόγραμμα και την κρατική συμμετοχή για την περίοδο 2014 - 2020, αφού η αποδέσμευση χρημάτων από το ΕΣΠΑ προϋποθέτει τη συμβολή του κράτους με κονδύλια μέχρι ενός ποσοστού επί του συνολικού κόστους του έργου.

Η ΕΕ ισχυρίζεται ότι τα ΕΣΠΑ, στα οποία περιλαμβάνονται και τα λεγόμενα «προγράμματα συνοχής», έχουν στόχο να «λειάνουν» την από χέρι ανισότιμη ανάπτυξη στο εσωτερικό της και να στηρίξουν την ενιαία (αντιλαϊκή) στρατηγική της. Για να το πετύχουν αυτό, διοχετεύουν χρήμα στις κυβερνήσεις, προκειμένου να ενισχύσουν ιδιωτικές επενδύσεις σε εθνικό επίπεδο και να χρηματοδοτήσουν δράσεις σύμφωνες με τη φιλομονοπωλιακή στρατηγική της ΕΕ.

Με άλλα λόγια, δίνουν χρήμα στα μονοπώλια που θέλουν να επενδύσουν, βάζοντας ένα μέρος από τα ευρωπαϊκά κονδύλια και ένα μέρος από τον κρατικό προϋπολογισμό. Ετσι, ο επιχειρηματικός όμιλος που κάνει την επένδυση, ρίχνει κατά πολύ το κόστος της, αφού το μεγαλύτερο μέρος καλύπτεται από κρατικό και ευρωενωσιακό χρήμα. Ούτε όμως το κράτος ούτε η ΕΕ «γεννάνε» λεφτά. Για να τα διοχετεύσουν στα ΕΣΠΑ και στα άλλα προγράμματα, πρέπει από κάπου να τα αποσπάσουν. Από ποιον;

Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟΝΟΗΤΗ: Από το λαό. Τα κονδύλια του ΕΣΠΑ είναι λεφτά που συνεισφέρουν με το αζημίωτο οι καπιταλιστικές κυβερνήσεις της ΕΕ, για να στηρίξουν την ενιαία αντιλαϊκή στρατηγική τους, χωρίς να αμβλύνονται στο ελάχιστο οι μεταξύ τους ενδοκαπιταλιστικές αντιθέσεις. Πού τα βρήκαν αυτά τα λεφτά;

Οπως στην Ελλάδα, έτσι και παντού, τα κρατικά ταμεία γεμίζουν από τη φοροαφαίμαξη του λαού, από την αιματηρή λιτότητα σε βάρος του, από την περικοπή και εμπορευματοποίηση στοιχειωδών κοινωνικών υπηρεσιών, από την κλοπή του κοινωνικά παραγόμενου πλούτου, τον οποίο το αστικό κράτος αναδιανέμει προς όφελος των μεγαλοεπιχειρηματιών. Ενας τέτοιος μηχανισμός είναι και ο προϋπολογισμός της ΕΕ. Τα λεφτά που αφαιρούνται από τους λαούς αναδιανέμονται στα μονοπώλια και πάνω εκεί ξεσπάει ο πόλεμος για το ποιες μερίδες της πλουτοκρατίας θα πάρουν τη μερίδα του λέοντος.

Τώρα που κατοχυρώθηκαν τα χρήματα, ο ίδιος καυγάς ξεκινάει σε εθνικό επίπεδο, για το ποιοι επιχειρηματικοί όμιλοι θα ξεκοκαλίσουν τα 18,5 δισ. ευρώ. Η κυβέρνηση προσπαθεί να παρουσιάσει το μερτικό της από το ΕΣΠΑ σαν κοσμογονία που θα οδηγήσει την ελληνική καπιταλιστική οικονομία έξω από την κρίση, ενώ δε λείπουν και φιλοκυβερνητικές κορόνες, που έφτασαν να χαρακτηρίσουν τα χρήματα από το ΕΣΠΑ «νέο σχέδιο Μάρσαλ» για την Ελλάδα.

Προσπαθούν να καλλιεργήσουν προσδοκίες στο λαό ότι έχει να κερδίσει από τα ΕΣΠΑ και ότι η ανάπτυξη που αυτά θα τροφοδοτήσουν - στο βαθμό που θα το κάνουν - θα είναι προς όφελος της λαϊκής οικογένειας. Είναι ψέμα ολκής. Από τα ΕΣΠΑ και τα άλλα ευρωπαϊκά κονδύλια, όπως γινόταν τόσα χρόνια και με τον πακτωλό των κρατικών επιδοτήσεων και άλλων ενισχύσεων, κερδισμένη έβγαινε πάντα μια δράκα πλουτοκρατών, ενώ τα βάρβαρα μέτρα πλήθαιναν για το λαό.

ΑΡΚΕΙ ΝΑ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ότι την περασμένη εφταετία (2007 - 2013), η Ελλάδα πήρε από τα ΕΣΠΑ 20 δισ. ευρώ. Αυτό όμως σε τίποτα δεν εμπόδισε την εκδήλωση της καπιταλιστικής κρίσης, δεν ανέκοψε τη συντριβή των μικρών ΕΒΕ και των φτωχών αγροτών, δεν απέτρεψε τις περικοπές σε μισθούς και δικαιώματα, δε βελτίωσε σε τίποτα τους όρους με τους οποίους ζει και βγάζει το μεροκάματο η συντριπτική πλειοψηφία του λαού.

Αντίθετα, τα ΕΣΠΑ, συμπληρωματικά στις φοροαπαλλαγές, στις επιδοτήσεις και τα άλλα προνόμια στην πλουτοκρατία, συντέλεσαν στην υπερσυσσώρευση κεφαλαίου, επιταχύνοντας την εκδήλωση της κρίσης. Οι επενδύσεις που τώρα θα γίνουν με τα ΕΣΠΑ, έχουν για «προαπαιτούμενο» μισθούς πείνας και σμπαραλιασμένες εργασιακές σχέσεις, τις ιδιωτικοποιήσεις και τη νομοθεσία που εκτοπίζει τους μικρούς ΕΒΕ και τους φτωχούς αγρότες.

Για το πού θα πάνε τα λεφτά από τα ΕΣΠΑ, είναι αποκαλυπτικά τα όσα έγραφε την επομένη της Συνόδου ο Τύπος: «Βασικός πυλώνας για την κατάρτιση του νέου ΕΣΠΑ θα είναι, σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Ανάπτυξης, το νέο δεκαετές μοντέλο ανάπτυξης της χώρας που σχεδιάζουν από κοινού το ΙΟΒΕ και το ΚΕΠΕ, μετά τις σχετικές κατευθύνσεις που δόθηκαν από τα υπουργεία Οικονομικών και Ανάπτυξης (...) Εντός του Μαρτίου ο υπουργός Ανάπτυξης προγραμματίζει τη διοργάνωση ενός αναπτυξιακού συνεδρίου στην Αθήνα, με θέμα τον σχεδιασμό του νέου ΕΣΠΑ, αλλά και το νέο αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας».

Δηλαδή, το πού θα διοχετευτούν τα ΕΣΠΑ είναι αντικείμενο εξέτασης από το ΙΟΒΕ, το ινστιτούτο του ΣΕΒ και το ΚΕΠΕ, σε μελέτη του οποίου στηρίχτηκε το αντιλαϊκό μεσοπρόθεσμο και το τρίτο μνημόνιο. Αυτοί, μαζί με την κυβέρνηση, θα καθορίσουν τη μοιρασιά της λείας των ευρωπαϊκών κονδυλίων, από τα οποία, όπως έχει ξαναγράψει ο «Ριζοσπάστης», πάνω από 40% - σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής - επιστρέφει άμεσα στους μονοπωλιακούς ομίλους των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών της ΕΕ, ενώ το υπόλοιπο λυμαίνεται η ντόπια αστική τάξη.

ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΕ, το 94% του συνολικού ποσού του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (2014 - 2020) θα δοθεί για τη χρηματοδότηση αποκλειστικά των μονοπωλίων. Ενα μέρος από τα κονδύλια διοχετεύεται και σε προγράμματα των λεγόμενων «ενεργητικών πολιτικών για την απασχόληση», που συνίστανται είτε σε μοίρασμα μιας θέσης εργασίας στα δύο και στα τρία, είτε σε προγράμματα κατάρτισης, που κρύβουν τους άνεργους κάτω από το χαλί, είτε σε προγράμματα επιδότησης των εργοδοτών, προκειμένου να προσλαμβάνουν για λίγο διάστημα τζάμπα εργάτες.

Ενα επίσης μικρό μέρος διοχετεύεται σε δράσεις σχετικές με την «επιχειρηματικότητα» των ανέργων. Προσπαθούν δηλαδή να βαφτίσουν τους άνεργους επιχειρηματίες, οδηγώντας τους με μαθηματική ακρίβεια είτε στα σαγόνια των τραπεζών για να επιβιώσουν και μετά από ένα μικρό διάστημα ξανά στην ανεργία, αφού ο ανταγωνισμός με τους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους είναι αδυσώπητος.

Σε όλες τις εκδοχές τους, δηλαδή, πρόκειται για προγράμματα που ωφελούν την εργοδοσία και σε καμιά περίπτωση δεν ανακόπτουν, πολύ περισσότερο δεν αντιμετωπίζουν την ανεργία, για την οποία ευθύνεται ο καπιταλισμός. Οπως, επίσης, ένα μικρό μέρος τους δίνεται στα λεγόμενα «κοινωνικά δίκτυα» για την αντιμετώπιση της εξαθλίωσης ορισμένων τμημάτων του λαού, που βεβαίως δεν τα βγάζουν από την εξαθλίωση, αλλά πασχίζουν να αμβλύνουν τις λαϊκές αντιδράσεις, ωθώντας στην ενσωμάτωση και τη χειραγώγηση.

Να, λοιπόν, ποιοι κερδίζουν και ποιοι χάνουν από τα ευρωπαϊκά κονδύλια, για το οποία ο ΣΥΡΙΖΑ γκρινιάζει ότι είναι λίγα, επειδή η κυβέρνηση δεν έδωσε αποτελεσματικά τη μάχη για τα ντόπια και ξένα μονοπώλια. Τα λεφτά αυτά δε θα γίνουν αντιπλημμυρικά και αντισεισμικά έργα, σχολεία και νοσοκομεία, υποδομές που έχει ανάγκη ο λαός. Θα γίνουν «καύσιμο» για τις μεγαλοεπιχειρήσεις να κάνουν επενδύσεις με εργατοϋπαλλήλους που θα αμείβονται με τρεις κι εξήντα, χωρίς κανένα δικαίωμα.

ΑΠΟ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ δεν έχει τίποτα να κερδίσει ο λαός, όσο κι αν κυβέρνηση και ΣΥΡΙΖΑ θέλουν να τον κάνουν να πανηγυρίζει ή να γκρινιάζει μαζί με την ντόπια πλουτοκρατία για τη σοδειά που απέσπασε για λογαριασμό της ο Αντ. Σαμαράς στις Βρυξέλλες. Πολύ περισσότερο που η αποδέσμευση των ευρωπαϊκών κονδυλίων συνδέεται με «ρήτρες» σχετικές με την προώθηση των βάρβαρων μέτρων που προβλέπει η στρατηγική της ΕΕ, όπως αυτή εξειδικεύεται και στα μνημόνια των κυβερνήσεων με την τρόικα.

Στην απόφαση της τελευταίας Συνόδου για τον προϋπολογισμό της ΕΕ υπάρχει η «ρήτρα αιρεσιμότητας», η οποία ορίζει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να επιβάλει την αναστολή πληρωμής κοινοτικών κονδυλίων στην περίπτωση που η χώρα - μέλος δεν επιτύχει τους στόχους του μνημονίου! Πρόκειται για το υπ' αριθμόν 80 σημείο της απόφασης, που αναφέρει επί λέξει:

«Σε περίπτωση που κρίνεται ότι ένα κράτος - μέλος δεν έχει αναλάβει επαρκή δράση στο πλαίσιο: α) ειδικών μέτρων που απευθύνονται προς τα κράτη - μέλη της Ευρωζώνης, δυνάμει του άρθρου 136 παράγραφος 1, β) της διαδικασίας του υπερβολικού ελλείμματος, γ) της διαδικασίας των μακροοικονομικών ανισορροπιών, δ) προγράμματος στο πλαίσιο της διευκόλυνσης για το μεσοπρόθεσμο ισοζύγιο πληρωμών, ε) προγράμματος στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοοικονομικής Σταθεροποίησης, στ) χρηματοδοτικής συνδρομής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, αναστέλλεται ένα μέρος ή το σύνολο των δεσμεύσεων και πληρωμών»!

Μάλιστα, αμέσως μετά διευκρινίζεται ότι «η πρόταση για αναστολή των δεσμεύσεων γίνεται από την Επιτροπή και θεωρείται αυτομάτως ως εγκριθείσα από το Συμβούλιο, εκτός εάν το Συμβούλιο απορρίψει την πρόταση με ειδική πλειοψηφία εντός ενός μηνός». Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι τα κονδύλια του ΕΣΠΑ, εκτός του ότι προορίζονται «από χέρι» για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της κερδοφορίας των επιχειρηματικών ομίλων, εγχώριων και ξένων, μετατρέπονται σε ένα επιπλέον μοχλό για το διαρκή εκβιασμό και την υποταγή του λαού στην εφαρμοζόμενη στρατηγική σωτηρίας των μονοπωλίων.

Ευρήματα για την κάμβρια έκρηξη ζωής

Ευρήματα για την κάμβρια έκρηξη ζωής

Ο «σχηματισμός Ντουσάντουο» (δεξιά) και τα εκπληκτικά του απολιθώματα (αριστερά), μεγεθυμένα 30 φορές

Επί δεκαετίες, ένα πλούσιο σε φωσφόρο στρώμα βράχων, που διατρέχει τις λοφοσειρές της επαρχίας Γκουιζού, εξορυσσόταν για να χρησιμοποιηθεί ως λίπασμα στις καλλιέργειες ρυζιού. Στη δεκαετία του 1980, αρκετοί γεωλόγοι παρατήρησαν ότι μέσα στο στρώμα αυτό, που ονόμασαν «σχηματισμό Ντουσάντουο», βρίσκονταν πολλά μικροσκοπικά απολιθώματα κάποιου είδους ζωής. Κάτω από το μικροσκόπιο, αυτά τα απολιθώματα εμφάνιζαν εξαιρετικά καθαρή μορφή: Σφαιρικά ως σύνολο, με μικρά ημισφαίρια στην επιφάνειά τους, όπως ένα βατόμουρο. Πολλοί επιστήμονες θεώρησαν ότι πρόκειται για αρχαία είδη φυκών (άλγες).

Εντυπωσιασμένος από το σχήμα αυτό, ο παλαιοντολόγος Σουχάι Ζιάο βάλθηκε να αναλύσει μια ποσότητα των πετρωμάτων, στο πλαίσιο του διδακτορικού του στο Χάρβαρντ, κατά τη δεκαετία του 1990. Παρατήρησε ότι τα απολιθώματα, αν και είχαν όλα το ίδιο μέγεθος, αποτελούνταν από διαφορετικό αριθμό κυττάρων: Αλλο είχε ένα κύτταρο, άλλο δύο, άλλο τέσσερα, άλλο οχτώ κ.ο.κ. μέχρι περίπου τον αριθμό των 1.000 κυττάρων και πάντα με διπλασιασμό του αριθμού τους σε κάθε βήμα. Ο Ζιάο ήξερε ότι είναι ασυνήθιστο για έναν ώριμο οργανισμό να διατηρεί το ίδιο εξωτερικό μέγεθος, ενώ εσωτερικά πραγματοποιεί αλλεπάλληλους γύρους κυτταρικής διαίρεσης. Αντίθετα, αυτό είναι συνηθισμένο για τα έμβρυα των ζώων. Σύγκρινε τα απολιθώματα με σύγχρονα έμβρυα και συμπέρανε ότι αυτό που έβλεπε δεν ήταν φύκη, αλλά κάτι πολύ πιο σημαντικό: Εμβρυα μερικών από τα πρώτα ζώα στη Γη.

Ο κρίκος που έλλειπε;

Η ανακάλυψη του Ζιάο φώτισε ένα μυστήριο αιώνων. Οι κύριες ομάδες ζώων - ένα ολόκληρο βασίλειο από πολυκύτταρες μορφές ζωής που σήμερα περιλαμβάνει τα έντομα, τα σκουλήκια, τα οστρακοειδή, τους αστερίες, τις θαλάσσιες ανεμώνες, τα κοράλλια, τις μέδουσες και τα σπονδυλωτά όπως ο άνθρωπος - «άνθισε» ξαφνικά, όπως αποδεικνύει το «ημερολόγιο» των απολιθωμάτων, κατά τη διάρκεια μιας εξαιρετικής εξελικτικής περιόδου, γνωστής ως Κάμβρια έκρηξη, πριν από 530 εκατομμύρια χρόνια. Ομως, οι γενετικές μελέτες των σύγχρονων ζώων είχαν δείξει ότι όλα αυτά τα είδη εξελίχτηκαν από έναν μοναδικό μονοκύτταρο πρόγονο, που έζησε τουλάχιστον 100 εκατομμύρια χρόνια νωρίτερα, αφήνοντας ένα μεγάλο κενό ανάμεσα στην έναρξη της εμφάνισης των ζώων και την εμφάνιση των πιο πρώιμων απολιθωμάτων τους. Τα έμβρυα του Ζιάο βοήθησαν να καλυφθεί αυτό το κενό.

Τα απολιθώματα από την Κίνα γέννησαν νέα ερωτήματα: Γιατί δεν βρέθηκαν ποτέ δείγματα από ενήλικα ζώα; Παραπέρα, είναι επιστημονικά σωστό να συγκρίνονται αλλοιωμένοι απολιθωμένοι ιστοί με ζωντανά έμβρυα; Ο Φίλιπ Ντόναχιου, συνάδελφος του Ζιάο στο πανεπιστήμιο του Μπρίστολ στην Αγγλία, αμφέβαλε θεωρώντας ότι ενδέχεται η αλλοίωση των ιστών που απολιθώθηκαν να άλλαξε τη δομή τους. Το 2005 αποφάσισε να ανακαλύψει αν τα έμβρυα των σύγχρονων ζώων αλλοιώνονται, όταν νεκρωθούν, σε κάτι που να μοιάζει με αυτό που βρήκε ο Ζιάο. Προκάλεσε ασφυξία σε μερικά έμβρυα καλαμαριού και τα παρακολούθησε επί 18 μήνες καθώς αποσυντίθονταν. Το τελικό αποτέλεσμα έμοιαζε ακριβώς όπως τα απολιθώματα του Ντουσάντουο, άρα η υπόθεση των εμβρύων ζώων έμοιαζε να είναι βάσιμη.

Αμφιβολίες

Ωστόσο, μερικά χρόνια αργότερα, το 2011, ένας μεταδιδακτορικός φοιτητής του Ντόναχιου, ο Τζον Κάνινχαμ υπέβαλε τα απολιθώματα του Ντουσάντουο σε τομογραφία ακτίνων-Χ, σχηματίζοντας μια αναλυτική εικόνα του εσωτερικού τους. Ενα απ' αυτά ήταν λίγο διαφορετικό από τα υπόλοιπα. Είχε σχήμα φυστικιού αντί για σφαιρικό και μια πρώτη εξήγηση ήταν ότι το συγκεκριμένο έμβρυο συμπιέστηκε πριν απολιθωθεί. Αλλά η τρισδιάστατη απεικόνιση της τομογραφίας έδειξε ότι το εσωτερικό του δεν είχε καμία ένδειξη συμπίεσης. Ηταν εξαιρετικά διατηρημένο, όπως και τα υπόλοιπα απολιθώματα, αλλά αντί για λιγότερα από 1.000 κύτταρα περιείχε περίπου μισό εκατομμύριο! Αυτό το μεμονωμένο απολίθωμα φαινόταν να ανατρέπει την υπόθεση του Ντόναχιου, παρά τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα από τη μελέτη με τα έμβρυα καλαμαριού.

Σε ένα έμβρυο υπάρχουν ιστοί, ακόμη και όργανα, όταν ο αριθμός των κυττάρων, μετά από αλλεπάλληλες διαιρέσεις φτάσει τις 500.000. Ομως τα κύτταρα στο απολίθωμα σχήματος φυστικιού δεν εμφάνιζαν καμιά διαφοροποίηση, ήταν πανομοιότυπα. Ετσι ο Ντόναχιου συμπέρανε ότι τα απολιθώματα δεν αφορούν έμβρυα ζώων, αλλά μια πιο πρωτόγονη μορφή ζώων. Μοιάζουν με τους σάκους σπόρων που σχηματίζουν σύγχρονοι μονοκύτταροι οργανισμοί, που ονομάζονται μεσομυκητόζωα και βρίσκονται στο «δέντρο της ζωής» κάπου ανάμεσα στα ζώα και στους μύκητες. Τα μεσομυκητόζωα αναπαράγονται με πολλαπλασιασμό μέσα σε ένα σάκο, που τελικά σκάει, απελευθερώνοντας χιλιάδες άτομα του είδους. Αν τα απολιθώματα του Ντουσάντουο είναι πιο κοντά σε αυτούς τους σάκους σπόρων παρά στα έμβρυα ζώων, τότε αυτό εξηγεί γιατί δεν βρέθηκαν απολιθώματα ενήλικων εκδοχών των ζώων.

Σπόρος στον ωκεανό

Ο Ζιάο επιμένει στην αρχική του ερμηνεία. Θεωρεί ότι τα απολιθωμένα σφαιρίδια που εξέτασε το 1993 είναι έμβρυα πρώιμων ζώων και υποστηρίζει ότι τα απολιθώματα με μορφή φυστικιού αντιπροσωπεύουν έναν άλλο, άσχετο οργανισμό. Ισως υπάρχει αλήθεια και στις δύο απόψεις: Τα πρώτα ζώα μπορεί να έμοιαζαν περισσότερο με τους σάκους των μεσομυκητόζωων, παρά με οποιοδήποτε σύγχρονο πολυκύτταρο οργανισμό.

Ανεξάρτητα πού θα κατατάξουν τελικά οι επιστήμονες τα απολιθώματα του Ντουσάντουο, η παρατήρηση του Ντόναχιου για την ομοιότητά τους με τα μεσομυκητόζωα ίσως λέει πολλά για την εξέλιξη των αρχαίων ζώων. Το γονιδίωμα αρκετών μεσομυκητόζωων έχει αποκωδικοποιηθεί με εκπληκτικά αποτελέσματα. Αυτοί οι μονοκύτταροι οργανισμοί έχουν γονίδια που κάποτε θεωρούνταν μοναδικό εξελικτικό χαρακτηριστικό των ζώων. Μερικά από τα γονίδια αυτά ελέγχουν υποδοχείς που λέγονται ιντεγκρίνες και βοηθούν τα κύτταρα να προσκολληθούν το ένα στο άλλο και να επικοινωνούν μεταξύ τους, επιτρέποντας έτσι το σχηματισμό εξειδικευμένων οργάνων και γενικότερα σύνθετων οργανισμών. Ορισμένοι βιολόγοι θεωρούν ότι είναι οι ιντεγκρίνες που επιτρέπουν σε αυτούς τους απλούς οργανισμούς το σχηματισμό σάκων σπόρων.

Εκείνο που προβάλλει μέσα από όλη αυτή τη δουλειά είναι ένα συναρπαστικό σενάριο για την ταπεινή καταγωγή του πανίσχυρου ζωικού βασιλείου: Μερικές χιλιάδες κύτταρα σπόρων στον ωκεανό, που συνήθως διασκορπίζονταν στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, ίσως εξαιτίας κάποιας μετάλλαξης έμειναν προσκολλημένα το ένα στο άλλο και συνέχισαν να ζουν «ομαδική ζωή». Αν έτσι έγινε, τότε έντομα, αστερίες και άνθρωποι ίσως οφείλουν την εμφάνισή τους στη Γη σε κάποιο σάκο σπόρων, μεγέθους κόκκου σκόνης, που δεν έσπασε...

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Discover»

ΠΑΛΗ Τα συμφέροντα τη... ρίχνουν στο ταπί

ΠΑΛΗ

Τα συμφέροντα τη... ρίχνουν στο ταπί

Η αγοραίες λογικών των υπευθύνων της ΔΟΕ οδηγούν στην... εξαφάνιση του αθλήματος από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, προς όφελος αθλημάτων με ισχυρούς χορηγούς

Sportidea

Εντονες αντιδράσεις έχει προκαλέσει η απόφαση της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (ΔΟΕ) να βγάλει εκτός προγράμματος, από τη διοργάνωση του 2020 (διεκδικούν την ανάληψή της Μαδρίτη, Κωνσταντινούπολη και Τόκιο) την πάλη.

Με δηλώσεις του σε διάφορα ΜΜΕ, ο πρόεδρος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Πάλης, Κ. Θάνος, μίλησε - μεταξύ άλλων - για «μια επιεικώς ανιστόρητη απόφαση. Τελείως απαράδεκτη. Η πάλη δεν είναι ένα τυχαίο άθλημα. Μαζί με το στίβο αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο των Ολυμπιακών Αγώνων. Αν θέλουν, να τους βγάλουν Εμπορικούς Αγώνες να τελειώνουμε».

Από την πλευρά του ο ολυμπιονίκης του αθλήματος και επίτιμος πρόεδρος, Π. Γαλακτόπουλος, ανέφερε (ανάμεσα στ' άλλα): «Απλώς θέλουν να μετατρέψουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες σε ένα μεγάλο Mall, με το μυαλό τους να περιστρέφεται μόνο γύρω από τα χρήματα. Το πώς θα γεμίσουν ακόμη περισσότερο τα ταμεία, και η προσέλευση νέων χορηγών είναι το βασικό τους ενδιαφέρον και έτσι θυσιάζουν ένα από τα κορυφαία αθλήματα των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων, που διεξάγεται από το 708 π.Χ.

Μήπως το γκολφ, που μπαίνει στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο, είναι πιο θεαματικό από την πάλη; Μην τρελαθούμε... Ομως έχει μεγάλους χορηγούς που θα υποστηρίξουν το ολυμπιακό κίνημα. Κρίμα! Πρόκειται για θέατρο σκιών. Από τότε που μπήκαν οι χορηγοί στην Ολυμπιάδα άρχισαν να αμαυρώνουν τα πάντα».

Π. Γαλακτόπουλος: «Το γκολφ έχει μεγάλους χορηγούς που θα υποστηρίξουν το ολυμπιακό κίνημα»...

Τη στήριξή της στο άθλημα της πάλης εξέφρασε με ανακοίνωσή της η Ολομέλεια της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής. Μεταξύ άλλων, αναφέρεται ότι «πρόκειται αναμφίβολα για μια απόφαση που έρχεται καθαρά σε πλήρη αντίθεση με την ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων αλλά και γενικότερα του αθλητισμού. Ομολογουμένως θα πρέπει μετά από εμπεριστατωμένη μελέτη, ανάλυση και παρουσίαση δεδομένων να υπάρξει αναθεώρηση αυτής της απόφασης. Η Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή θα στηρίξει με όλες τις δυνάμεις της, κάθε προσπάθεια προς αυτήν την κατεύθυνση».

«Σθεναρά» αλληλέγγυα στην ΕΟΦΠ και συστράτευση στον αγώνα της για ν' ανατραπούν οι σχεδιασμοί της ΔΟΕ, δήλωσε και η Ομοσπονδία της Αρσης Βαρών. Οπως και η Ομοσπονδία Τζούντο. Με τον πρόεδρό της Γ. Καφενταράκη,να μιλάει για «πλήγμα σ' ολόκληρο το Ολυμπιακό Κίνημα» και για αγώνα του αθλητικού κινήματος «ώστε να αποτρέψει το έγκλημα».

Εντονες αντιδράσεις υπήρξαν και στο εξωτερικό. «Είναι άδικο ακόμη και να μιλάς για ένα τέτοιο θέμα. Δε θα το επιτρέψουμε ποτέ» δήλωσε ο πρόεδρος της τουρκικής ομοσπονδίας (από τις υπερδυνάμεις του αθλήματος) και μεγάλη δόξα της ελληνορωμαϊκής πάλης, Χαμζά Γιερλίκαγια. «Παράλογη» χαρακτήρισε την απόφαση ο ομόλογός του στην ιταλική ομοσπονδία Ματέο Πελικόνε και «ολοκληρωτικά ακατανόητη» ο επικεφαλής της γαλλικής Σαλβατόρε Ατάρντο. Από την πλευρά του ο Ιταλός χρυσός ολυμπιονίκης, Αντρέα Μινγκούτσι, αναφέρθηκε σε «ολική παραφροσύνη. Πώς μπορούν να σκέφτονται να αφαιρέσουν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες το αρχαιότερο άθλημα; Τι Ολυμπιακοί Αγώνες θα είναι χωρίς την πάλη;»

Αν πάντως θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς - πρώτα και κύρια με τους εαυτούς μας - η καταδικαστέα απόφαση των (πραγματικών και τυπικών) αφεντικών της επιχείρισης Ολυμπιακοί Αγώνες, δεν αποτελεί «κεραυνό εν αιθρία». Είναι απόλυτα ευθυγραμμισμένη με την κοσμοθεωρία τους. «Αυτή η στάνη, τέτοιο τυρί βγάζει».

Οι διοργανώσεις των Ολυμπιακών Αγώνων αποτελούν ναυαρχίδα της βιομηχανίας θεάματος. Υποτάσσονται στην αγοραία αντίληψη με την οποία ο καπιταλισμός αντιμετωπίζει τα πάντα. 'Η λοιπόν την αποδέχεσαι ή την αντιπαλεύεις στη ρίζα της. «Ολίγον έγκυος» δεν υπάρχει. Αλά καρτ στάση, ανάλογα με το βαθμό που θίγονται τα συμφέροντά μας, δε λύνει ζητήματα. Το πολύ πολύ να τα διαχειριστεί προσωρινά.

Γ. Κ.

    

Θύμα του εμπορευματοποιημένου αθλητισμού

Η πρόσφατη απόφαση της ΔΟΕ για αποπομπή του αθλήματος της πάλης και στα δυο στιλ (ελευθέρα και ελληνορωμαϊκή) αποτελεί το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου. Το άθλημα της πάλης αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων από την αναβίωσή τους το 1896 μέχρι και σήμερα, αλλά σύμφωνα με τα κριτήρια της καπιταλιστικής κερδοφορίας της ΔΟΕ (τηλεθέαση, χορηγοί, εισιτήρια, εξοπλισμός κλπ) δε χωράει πλέον στο πρόγραμμα των Αγώνων.

Η βαθμιαία μετεξέλιξη των Ολυμπιακών Αγώνων σε ένα πανηγύρι των πολυεθνικών, των χορηγών και της ντόπας, οδήγησε και το άθλημα της πάλης σε αυτά τα «λημέρια». Η FILA (παγκόσμια συνομοσπονδία) και η ΕΟΦΠ όλα αυτά τα χρόνια μετά το '90, άρχισε να προσαρμόζει το άθλημα -μέσω των κανονισμών που άλλαζε σχεδόν κάθε τέσσερα χρόνια- στις απαιτήσεις των τηλεοπτικών δικαιωμάτων και των χορηγών, αφαιρώντας από αυτό όλα εκείνα τα στοιχεία που το καθιστούσαν ξεχωριστό ανάμεσα σε πολλά άλλα.

Η παραδοχή άλλωστε της ίδιας της FILA στην ανακοίνωση - διαμαρτυρία, ότι πάντα ήταν πιστή και ακολουθούσε σαν «καλός μαθητής» τις προσταγές της ΔΟΕ, επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές. Είναι πολύ πιθανό μετά απ' αυτήν την εξέλιξη, την τύχη της πάλης να ακολουθήσουν κι άλλα αθλήματα «αντιεμπορικά». Δε θα μας παραξένευε αν με βάση τα κριτήρια της ΔΟΕ γίνει ολυμπιακό άθλημα και ο ιππόδρομος...

Αν θέλουμε να μιλήσουμε για ανάπτυξη του αθλήματος χρειάζεται να ανατρέξουμε στην σημαντική προσφορά του σοσιαλιστικού συστήματος, ώστε να αποκτήσει η πάλη επιστημονική και θεωρητική βάση και υποστήριξη (ανάπτυξη της έρευνας στη βιοχημεία της άσκησης, της αθλητιατρικής, της βιβλιογραφίας για την τεχνική του αθλήματος). Ιδιαίτερα τη δεκαετία 1970 -'80 συνέβαλε συνολικά στην ανάπτυξη του αθλήματος σε παγκόσμιο επίπεδο. Επίσης αποτελούσε έναν εκ των βασικών αντικειμένων της φυσικής αγωγής για εκγύμναση των νέων - μαθητών, ενώ κατείχε δική του ξεχωριστή θέση (έδρα) στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και στις ανώτερες και ανώτατες σχολές των σπορ. Αυτή η εξέλιξη αποτυπωνόταν και στην πρόοδο του αθλήματος και στην απόδοση των αθλητών.

Η λύση στο πρόβλημα δε βρίσκεται στο «παζάρι» μεταξύ ΔΟΕ - ΕΟΕ, όπως προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ, με τα εμπορικά σύμβολα των αγώνων, που στην ουσία αθωώνουν την κυρίαρχη πολιτική της εμπορευματοποίησης και διαπραγματεύονται με τους όρους της αγοράς που θέτει η ΔΟΕ, την είσοδο ή την έξοδο ενός αθλήματος.

Για να αλλάξει ριζικά αυτή η κατάσταση που μετατρέπει τα αθλήματα και την ιστορία τους σε εμπορεύσιμη ύλη και κέρδος, απαιτείται σύγκρουση με την κυρίαρχη πολιτική. Απαιτείται η απεμπλοκή του αθλητισμού από τις «δαγκάνες» της εμπορευματοποίησης και των μονοπωλίων με την κατάργηση κάθε επιχειρηματικής δράσης, σύγκρουση με τις πολιτικές που στηρίζουν αυτήν τη στρατηγική, ουσιαστική συμμετοχή των εργαζόμενων και των αθλούμενων στον έλεγχο και τη διοίκηση των σωματείων. Χορήγηση δωρεάν από το κράτος όλων των προϋποθέσεων για τη Φυσική Αγωγή και τον αθλητισμό (υλικοτεχνική υποδομή, επιστημονική στήριξη, επαρκής χρηματοδότηση σύμφωνα με τις σύγχρονες ανάγκες).

Πέτρος ΚΡΙΚΗΣ
Μέλος του τμήματος Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού της ΚΕ του ΚΚΕ

Μας συντροφεύει η λεβεντιά, το χιούμορ, η αγωνιστικότητά του

Μας συντροφεύει η λεβεντιά, το χιούμορ, η αγωνιστικότητά του

Δέκα χρόνια συμπληρώνονται στις 23 Φλεβάρη από το θάνατο του σπουδαίου ηθοποιού και ανθρώπου, του συντρόφου μας,Τίτου Βανδή, που αφιέρωσε τη ζωή και το έργο του στο λαό. Του καλλιτέχνη που υπερέβη τα σύνορα του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου και έγινε ονομαστός στο Μπροντγουέι και στο Χόλιγουντ και πέρασε στην ιστορία των αγώνων του λαού μας και του σύγχρονου πολιτισμού μας.

Στη ζωή του Τίτου Βανδή, η καλλιτεχνική δημιουργία και η πάλη για ένα καλύτερο αύριο βάδισαν χέρι χέρι. Ηταν κομμουνιστής από τα νεανικά του χρόνια και κομμουνιστής έμεινε μέχρι την τελευταία πνοή του. Στην ΕΑΜική Αντίσταση, στα χρόνια που το ΚΚΕ ήταν παράνομο, στη νομιμότητα... Ως απλός μαχητής και ως υποψήφιος βουλευτής του Κόμματος. Αν και βαριά άρρωστος, συνέχιζε να αρθρογραφεί στο «Ριζοσπάστη» μέχρι τέλους.

«Δεν το βάζω κάτω» - έλεγε. «Δε λέω στον εαυτό μου, κοίτα, δεν ακούς, δεν περπατάς, μένεις στην άκρη. Εξακολουθώ να κάνω το μέγιστο, το οποίο μπορεί να είναι ελάχιστο μπροστά σ' αυτό που κάνουν οι νέοι, αλλά ως την τελευταία στιγμή θέλω να κάνω ό,τι μπορώ. Ξέρω ότι αιώνες υπέφερε ο κόσμος και ξέρω ότι αιώνες μπορεί να υποφέρει ακόμη, αλλά αυτός δεν είναι λόγος να πούμε δε βαριέσαι. Μπορεί να είναι ασήμαντο, αν και τίποτε δεν είναι ασήμαντο. Αν ο καθένας έκανε από λίγο, θα γινόταν πολύ».

Δραστήριο μέλος της εργατικής «Κοινωνικής Αλληλεγγύης» από τα 1934, συνδέθηκε με το ΚΚΕ και έπειτα με το ΕΑΜ Θεάτρου. Μετά την υποχώρηση συμμετείχε στους ΕΑΜίτικους θιάσους, που έδιναν παραστάσεις στην επαρχία.

Το 1960, όταν πήγε στις Κάννες για την προβολή της ταινίας του Ζυλ Ντασσέν «Ποτέ την Κυριακή» (ήταν συμπρωταγωνιστής της Μελίνας στην ταινία αυτή, όπως και στο «Τοπ Καπί», επίσης του Ντασσέν), γνώρισε έναν Αμερικάνο ατζέντη. Αυτός ο ατζέντης, Μάη του 1965, του ζήτησε τηλεφωνικά να «πεταχτεί» στο Παρίσι για μια πρόταση του Αμερικανού παραγωγού Λέρνερ να παίξει στο «On a clear day yoy can see for ever», στο θέατρο «Mark Hellinger», το δεύτερο μεγαλύτερο του Μπρόντγουέι, με «χίλια δολάρια τη βδομάδα». Ελπίζοντας να ξελασπώσει από τα θιασαρχικά του χρέη, ο Βανδής πάει στο Παρίσι και την άλλη μέρα στη Ν. Υόρκη, για ακρόαση από το επιτελείο του παραγωγού. Αγγλικά δεν ήξερε. Εκανε αγώνα για να τα μάθει το ταχύτερο. Αύγουστο του '65 άρχισε πρόβες. Η επιτυχία του σ' αυτήν την παράσταση και σε άλλες, σε πολλές ταινίες και σίριαλ, τον έκανε να παραμείνει και να δουλέψει στις ΗΠΑ, περίπου, 26 χρόνια. Να συνεργαστεί ακόμα και με διεθνούς φήμης καλλιτέχνες (λ.χ. με τον Λόρενς Ολίβιε).

Μια «γεύση» από τη ζωή του στις ΗΠΑ, όπως ο ίδιος μας τη διηγήθηκε ήταν και η εξής: «Παρ' όλο το ξεσήκωμα του κόσμου στη δεκαετία του 1960 εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ, ακόμα και στη δεκαετία του 1970 πλανιόταν πάνω από τις ΗΠΑ η σκιά του Μακάρθι. Η μεγάλη ευαισθησία των Αμερικανών γενικά είναι το οικονομικό. Πάνω απ' όλα τιμούν το δολάριο. Ο στρατηγός Morehead, στην ερώτηση "Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι με τόσες απώλειες οι Βιετναμέζοι κράτησαν τόσα χρόνια;", απάντησε: "Δεν είναι παράξενο. Αλλιώς λογαριάζεται η ζωή ενός Βιετναμέζου. Αλλο Αμερικάνοι, άλλο Βιετναμέζοι". Εννοούσε "Αλλο να σκοτώνεις ανθρώπους κι άλλο μύγες και κουνούπια. Αυτά τα σκοτώνεις και έρχονται άλλα. Ο θάνατός τους δεν έχει σημασία, ούτε για σένα, ούτε γι' αυτά". Στην κατηγορία της μύγας και του κουνουπιού έχουν κατατάξει οι Αμερικάνοι τους Σέρβους, τους Ιρακινούς, οποιονδήποτε αντιστέκεται», έγραφε ο Βανδής στην «Κουβέντα με τους φίλους μου».

Το 1982 ήρθε στην Ελλάδα. Τότε γνώρισε την Μπέτυ Βαλάση, με την οποία συνδέθηκε το 1983 και παντρεύτηκε το 1984. Εκτοτε έζησε μόνιμα στην Ελλάδα. Δούλεψε στο θέατρο, στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση και ξαναδίδαξε σε δραματικές σχολές. Ελπίδα του ήταν όσοι διαλέγουν το δρόμο του αγώνα και προπάντων η ΚΝΕ - «το νέο αίμα του ΚΚΕ». Και περηφάνια του μεγάλη ήταν ότι από τη ζωή θα φύγει κομμουνιστής.

«Πιστεύω» έλεγε «ότι κάθε τίμιος άνθρωπος πρέπει να είναι κομμουνιστής. Δεν μπορεί να είναι δίκαιο, δεν μπορεί να είναι ζωή το να οικονομάνε οι λίγοι και οι πολλοί να πεινάνε. Αρχίζεις και σκέφτεσαι, πώς έγινε η κοινωνία. Από τη στιγμή που υπάρχει ο άνθρωπος, μερικοί έχουν βρει τον τρόπο να κυριαρχούν, να είναι πιο δυνατοί. Αυτοί έκαναν τους νόμους, αυτοί εφεύραν την αστυνομία και το στρατό, για το έθνος λέει, αλλά δεν το έχουν για το έθνος, όλα για την τσέπη τους».

Αυτός ήταν με λίγα λόγια ο Τίτος Βανδής, που αν και έχουν περάσει δέκα χρόνια, όχι απλά δεν τον ξεχνάμε, αλλά μας συντροφεύει σ' αυτόν τον αγώνα. Οπως μας συντροφεύει η λεβεντιά του, το χιούμορ, το χαμόγελό του, η αισιοδοξία του, η περηφάνια, η αγωνιστικότητά του.

Σ. Α.

    

Περί αθλιότητας

1. Πατώντας ο ένας στο κεφάλι του άλλου, σχηματίζουμε την πιο γελοία πυραμίδα από καταβολής κόσμου. Δεν είμαστε μόνο θύματα του ίδιου μας του εαυτού, γελοιοποιούμε και τους μάρτυρες που προηγήθηκαν και έδωσαν τη ζωή τους, για να ζούμε σήμερα αυτή τη φαρσοκωμωδία.

2. Ο εχθρομανής Δένδιας είναι πολύ ευχαριστημένος. Το μαγαζί του έχει αποκτήσει σταθερή πελατεία, που τονώνει κάθε ματαιοδοξία του. Στα χέρια του ο πολίτης γίνεται θύμα και θέαμα.

3. Εν μέσω ψευδαισθήσεων, ο άνεργος, στην προσπάθειά του να κατανοήσει γιατί λιμοκτονεί, έρχεται σ' επαφή μ' έναν εσμό δημοσιογράφων που βυσσοδομούν σε βάρος του ανοίγοντας το δρόμο για κάθε είδους καταστολή. Οσο πιο λυπημένοι και φιλάνθρωποι εμφανίζονται οι αξιοθρήνητοι υπουργοί, τόσο ο άνεργος νιώθει σαν ένα ακόμη φτηνό προϊόν με ημερομηνία λήξης.

4. Μεταξύ θυμάτων ειλικρίνεια. Από τη στιγμή που μπαίνει κανείς στο ρόλο του θύματος περιμένοντας να τον λυπηθούν, οφείλει ν' αφήσει κατά μέρος τα περί διαγραμμάτων, ιδανικών και ευγένειες και ν' αφεθεί στη μοίρα που ορίζεται για τα θύματα.

5. Ψεύτης εξ επαγγέλματος, ο Σαμαράς προσπαθεί να καθιερωθεί ως ένας ακόμη μοιραίος χάρη στην ανεκτικότητα του οποίου εμείς, οι δυσαρεστημένοι και αχάριστοι, βαδίζουμε στο δρόμο του καλού. Πώς να συκοφαντήσεις κάποιον με την έπαρση που του χαρίζουν οι μπάτσοι του, ο οποίος διεκδικεί το ρόλο του μοιραίου στη ζωή μας; Τι είδους ηδυπάθεια και αφροσύνη οδηγεί έναν άνθρωπο σ' αυτό το μισοσκόταδο, ο οποίος έχει αμολήσει τα παράσιτα και τους κόλακές του με τον κατάλογο των καταναγκασμών ώστε να δίνουμε κάθε μέρα εξετάσεις στον ποινικό κώδικα;

6. Κι ενώ όλους μας έχουν πετάξει στην αρένα, μια παρέα χριστιανών στοχαστών που βρίσκεται μονίμως στην εξέδρα των επισήμων αναλύει τα «πνευματικά» μας χάλια, την ανοησία και την πτώση μας. Τα χάνει κυρίως με τη δυσκολία μας ν' αποδεχτούμε την αρένα ως τη μόνη ευκαιρία να εξιλεωθούμε για όσα ανήκουστα έχουμε κάνει.

7. Οπου και να κοιτάξεις, βλέπεις μόνο χτυπημένους. Η δυσφορία για τη θέση στην οποία έριξαν τον καθέναν από εμάς πετρώνει οτιδήποτε γύρω του και χαρίζει κίνητρα ενάντια στον εαυτό του. Πόσες φορές δεν ψιθυρίσαμε «δεν είμαι αυτό που κάνω», γνωρίζοντας πως κανείς δεν θα μας σώσει ούτε θα μας κάνει χαρούμενους. Η επιδημία της λάθος θέσης, αντί να μας στείλει στο τρελοκομείο (εκεί που εύχονται τα πάσης φύσεως αφεντικά), πρέπει να μας οδηγήσει στον ψίθυρο του Μαρξ μέσα από το βιβλίο του «Γερμανική ιδεολογία». Η ελεύθερη επιλογή των δραστηριοτήτων είναι κάτι που σκεφτόταν ο Μαρξ, ερχόμενος σε ρήξη με τη λογική του καταμερισμού εργασίας. Μέχρι σήμερα αυτή η λογική έχει ως αποτέλεσμα «καθένας να έχει τη συγκεκριμένη αποκλειστική σφαίρα των δραστηριοτήτων που του έχει επιβληθεί και από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει». Αντιθέτως, «στην κομμουνιστική κοινωνία κανένας δεν διαθέτει μια αποκλειστική σφαίρα συγκεκριμένης δραστηριότητας». Τουναντίον, η κοινωνία «μου παρέχει τη δυνατότητα να κάνω σήμερα ένα πράγμα, αύριο ένα άλλο, να κυνηγώ το πρωί, να ψαρεύω το απόγευμα, να βόσκω ζώα το βράδυ ή να κάνω κριτική μετά το δείπνο, χωρίς ποτέ να γίνομαι ψαράς, κυνηγός, βοσκός ή κριτικός» (από το βιβλίο του Αλαίν Ρενώ Η φιλοσοφία, μετ. Τάσος Μπέτζελος, εκδόσεις Πόλις).

8. Οι αντίπαλοί μας δεν παρουσιάζουν απολύτως κανένα ενδιαφέρον, δεν με εκπλήσσουν, μου θυμίζουν εκείνους τους παλιούς δίσκους όπου συχνά κόλλαγε η βελόνα. Ολα πάνω τους δεν είναι παρά μια θλιβερή επανάληψη, γεμάτη απορρίψεις, απειλές, μικροπρέπειες, έλλειψη παιδείας και σοβαρότητας. Πώς να τα βγάλουμε πέρα με δαύτους; Οπου και να τους πιάσεις, λερώνεσαι. Απάντηση εδώ μόνο ο Καραϊσκάκης μπορεί να δώσει: «Γενναιότατε αδελφέ καπετάν Νικόλα, έλαβα το γράμμα σου. Είδα όσα με γράφεις. Εχει και τουμπελέκια ο πούτζος μου, έχει και τρουμπέτας. Οποια θέλω θα μεταχειρισθώ. Ταύτα εις απάντησιν του γράμματός σου. Γαρδίκι, τη 15 Απριλίου 1824».