Η προέλευση του κορονοΐού και η επιδημία συνωμοσιολογίας

Κατιούσα

O SARS-CoV-2 είναι το έβδομο μέλος της οικογένειας Coronaviridae που μολύνει ανθρώπους, και ένας από τους τρεις που μπορεί να προκαλέσει σοβαρά συμπτώματα μαζί με τον MERS και τον SARS-CoV-2. Γενικά οι κορονοΐοί είναι μια μάζα πρωτεϊνών, λιπιδίων και RNA. Μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο κυρίως μέσω σταγονιδίων που εκτοξεύονται στον αέρα από ασθενείς. Από τις πρώτες μέρες της πανδημίας πολλές χώρες δυτικές και μη, έχουν καταφύγει στην συνωμοσιολογία για μια σειρά από λόγους. Οι ΗΠΑ μέσω του προέδρου Τραμπ κατηγορούν την Κίνα πως δημιούργησε τον ιό και κατόπιν φρόντισε να τον απελευθερώσει, ενώ η Κίνα κατηγορεί τον στρατό των ΗΠΑ πως έφερε τον ιό στην χώρα. Οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ ωστόσο δήλωσαν πως ο ιός δεν είναι κατασκευασμένος, ενώ με αυτήν την άποψη συντάσσεται η επιστημονική κοινότητα. Αυτό δεν φαίνεται να πτοεί τους συνωμωοιολόγους στην χώρα μας αλλά και διεθνώς που υιοθετούν τον παράλογο και αστήρικτο ισχυρισμό περί κατασκευής του νέου κορονοΐού σε κάποιο εργαστήριο. Σε αυτό το άρθρο εξετάζεται η πηγή αυτών των ισχυρισμών ενώ παρουσιάζονται τα στοιχεία που τους καταρρίπτουν.

Δομή του ιού, με την χρήση app.biorender

Σε δήλωση τους δεκάδες επιστήμονες που ασχολήθηκαν από την πρώτη στιγμή της επιδημίας δήλωσαν τα εξής στο κορυφαίο ιατρικό περιοδικό The Lancet¹:

«O γρήγορος, ανοιχτός και διαφανής διαμοιρασμός των δεδομένων κατά την διάρκεια αυτών των ιικών κρουσμάτων απειλείται από φήμες και παραπληροφόρηση σχετικά με την προέλευση του ιού. Στεκόμαστε μαζί για να καταδικάσουμε αυστηρά τις θεωρίες συνωμοσίας που υποστηρίζουν ότι η ασθένεια COVID-19 δεν έχει φυσική προέλευση. Επιστήμονες από δεκάδες χώρες έχουν δημοσιεύσει και αναλύσει γονιδιώματα του ιού  SARS-CoV-2, και έχουν καταλήξει με εμφατικό τρόπο στο συμπέρασμα πως ο κορονοϊός εμφανίστηκε στην άγρια φύση, όπως τόσα άλλα παθογόνα. Στην ίδια κατεύθυνση συντάσσονται οι πρόεδροι των Εθνικών Ακαδημιών των ΗΠΑ για την Έρευνα, την Μηχανική και την Ιατρική και οι επιστημονικές κοινότητες που εκπροσωπούν. Το μόνο που επιτυγχάνουν οι θεωρίες συνωμοσίας είναι να δημιουργούν φόβο, να διασπείρουν ανυπόστατες φήμες και προκαταλήψεις που εμποδίζουν την διεθνή συνεργασία στην μάχη κατά του ιού. Υποστηρίζουμε το κάλεσμα από τον Γενικό Διευθυντή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για ενότητα μπροστά στην παραπληροφόρηση και στις αβάσιμες εικασίες. Θέλουμε να ξέρετε, εσείς οι επιστήμονες, το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό στην Κίνα, πως στεκόμαστε δίπλα σας στην μάχη σας απέναντι στον ιό.»

Ας δούμε όμως ποια είναι τα επιστημονικά δεδομένα που στηρίζουν την φυσική προέλευση του ιού. Στις αρχές Φεβρουαρίου δημοσιεύτηκε στο Nature μελέτη στην οποία χαρακτηρίζεται ο ιός SARS-CoV-2 και βρέθηκε να έχει ομοιότητα 79.5% στην γενετική του αλληλουχία με τον ιό που προκάλεσε το SARS, ενώ το 96% της αλληλουχίας του ταυτίζεται με έναν ιό που εντοπίζεται στις νυχτερίδες, τον SARSr-CoV-RaTG13². Μια άλλη μελέτη επιβεβαιώνει αυτά τα δεδομένα και κατόπιν γονιδιακών αναλύσεων του ιού που προκάλεσε το SARS, του MERS, του νέου κορονοϊού και του ιού που απομονώθηκε από τις νυχτερίδες κατασκεύασε ένα φυλογενετικό δέντρο που αποκαλύπτει στενή συγγένεια μεταξύ του κορονοϊού που συναντάται στις νυχτερίδες και του ιού που έχει προκαλέσει την επιδημία στην Κίνα. Επιπλέον η ίδια μελέτη εντόπισε μια μετάλλαξη στην ιική γλυκοπρωτεΐνη που έχει το σχήμα καρφιού, η οποία ευνοεί την διαειδική μεταφορά του ιού από τις νυχτερίδες σε άλλα ζώα και στους ανθρώπους³. Αρκετά δεδομένα οδηγούν στο συμπέρασμα πως ο ιός ξεκίνησε από τις νυχτερίδες και κατόπιν μόλυνε κάποιο ενδιάμεσο ζώο προτού φτάσει στον άνθρωπο. Το πρώτο περιστατικό αναφέρθηκε στο τέλος του περασμένου Δεκέμβρη, όταν τα περισσότερα είδη νυχτερίδας στην Wuhan βρίσκονται σε χειμερία νάρκη, ενώ δεν βρίσκονται νυχτερίδες στην αγορά της πόλης, αντίθετα πωλούνται εκεί πολλά μη υδρόβια ζώα, μεταξύ των οποίων και θηλαστικά. Επιπρόσθετα ενώ η αλληλουχία του νέου κορονοϊού ταυτίζεται σε υψηλό βαθμό με εκείνες κορονοϊών που βρίσκονται στις νυχτερίδες, είναι ξεκάθαρο πως δεν πρόκειται για το ίδιο είδος. Συνεπώς με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα φαίνεται πως μια προγονική μορφή του 2019-nCoV ξεκίνησε από τις νυχτερίδες, και κατόπιν μεταλλάξεων απέκτησε την δυνατότητα να μολύνει κάποιο άγνωστο προς το παρόν ζώο που πωλούνταν στην αγορά της Wuhan και κατόπιν τον άνθρωπο⁴.
Μια ακόμα θεωρία συνωμοσίας ξεκίνησε από μια δημοσίευση γεμάτη λάθη και αστήρικτους ισχυρισμούς που δημοσιεύτηκε στις 31 Ιανουαρίου στο preprint website bioRxiv⁵ (ένα website όπου οι επιστήμονες έχουν την δυνατότητα να παρουσιάσουν την δουλειά τους πριν δημοσιευτεί) από μια ομάδα στην Ινδία που ισχυρίστηκε ότι υπάρχουν τμήματα του HIV στον νέο κορονοϊό. Αμέσως δεκάδες επιστήμονες επεσήμαναν πως υπάρχουν σοβαρά προβλήματα σε αυτήν την ανάλυση καθώς τα τμήματα αυτά είναι τόσο μικρά που ταιριάζουν σε δεκάδες οργανισμούς και δεν υπάρχει καμία ένδειξη που να στηρίζει το σενάριο της προέλευσης από τον HIV. Δυο μέρες αργότερα η προδημοσίευση αποσύρθηκε εθελοντικά με έναν εκ των συγγραφέων να αναφέρει “Δεν ήταν στις προθέσεις μας να ενισχύσουμε τις θεωρίες συνωμοσίας και δεν προβήκαμε σε τέτοιους ισχυρισμούς”. H ζημιά είχε ήδη γίνει καθώς δεκάδες sites, blogs ανά τον κόσμο αναπαρήγαγαν την ιστορία, ρίχνοντας λάδι στην φωτιά των απανταχού συνωμοσιολόγων. Ο διευθυντής του ινστιτούτου για την γενετική των μολυσματικών ασθενειών στο Scripps, Kristian Andersen χαρακτηρίζει την προαναφερθείσα ανάλυση εντελώς λανθασμένη, καθώς πρόκειται για μη κατανόηση του τρόπου που πραγματοποιούνται οι αναλύσεις αυτού του τύπου, καθώς και επιλεκτική απομόνωση των αποτελεσμάτων. Οι μικρές αλληλουχίες που χαρακτηρίζει η προδημοσίευση σαν όμοιες με αυτές με του HIV, δεν προέρχονται από τον HIV αλλά είναι αποτέλεσμα της φυσικής εξέλιξης των κορονοϊών. Αν οι συγγραφείς της μελέτης είχαν συγκρίνει τον SARS-CoV-2 με συγγενικούς ιούς στις νυχτερίδες και όχι μόνο με τον SARS, θα είχαν διαπιστώσει πως οι ίδιες αλληλουχίες παρατηρούνται και εκεί, και με βεβαιότητα δεν προέρχονται από τον HIV. O υπολογιστικός βιολόγος Trevor Bedford πραγματοποίησε υπολογιστική ανάλυση των επίμαχων αλληλουχιών και μοιράστηκε τα αποτελέσματα σε ένα thread στο Twitter⁶. Παρακάτω παρατίθεται τα αποτελέσματα αυτής της ανάλυσης, όπου οι αριθμοί 1-3 αντιστοιχούν στην αλληλουχία του SARS-CoV-2, ενώ ο αριθμός 4 αντιστοιχεί στον συγγενικό ιό που συναντάται στις νυχτερίδες RaTG13/2013 και ο οποίος εντοπίστηκε σε σπηλιά στην Yunnan της Κίνας. Tα διαφορετικά γράμματα συμβολίζουν αμινοξέα, τα οποία είναι οι δομικοί λίθοι των πρωτεϊνών.

H πρώτη αλληλουχία GTNGTKR είναι παρούσα στον RaRG13/2013 και συνεπώς καθίσταται σαφές πως δεν έχει εισαχθεί στο γονιδίωμα του νέου κορονοΐού.

H δεύτερη αλληλουχία δεν φαίνεται να αποτελεί προσθήκη στην  αλληλουχία του SARS-CoV-2, αλλά λάθος κατά την ευθυγράμμιση των αλληλουχιών. Σε αυτό το σημείο βρίσκεται η αλληλουχία YYHKNNKS η οποία συναντάται και στον συγγενικό ιό των νυχτερίδων RaTG13/2013.

H τρίτη αλληλουχία φαίνεται πως αποτελεί επίσης λάθος κατά την ευθυγράμμιση των αλληλουχιών. Σε αυτό το σημείο βρίσκεται η αλληλουχία GDSSSG η οποία συναντάται στον συγγενικό ιό των νυχτερίδων RaTG13/2013.

Η τέταρτη αλληλουχία (QTNSPRRA) μοιράζεται τα 4 πρώτα αμινοξέα με τον RaTG13 ενώ τα άλλα 4 είναι μοναδικά στον SARS-CoV-2. Πρόκειται περί μιας μικροσκοπικής αλληλουχίας που δεν είναι δυνατόν να είναι προϊόν σχεδιασμού. Αυτές οι μικρές ενθέσεις συμβαίνουν πολύ συχνά κατά την φυσική εξέλιξη των κορονοϊών.

Μια ακόμα παράλογη θεωρία είναι πως ο SARS-CoV-2 έχει κατασκευαστεί χρησιμοποιώντας σαν βάση τον ιό SARS. Kάτι τέτοιο δεν έχει καμία βάση όπως εξηγεί ο Andersen, καθώς αν και έχουν υψηλή ομοιότητα είναι φανερό πως δεν είναι ίδιοι, και δεν μπορεί να προέρχεται ο ένας από τον άλλον. O νέος κορονοΐός εμφανίζει 96% ομοιότητα στην αλληλουχία των νουκλεοτιδίων του με τον RaTG13. Oι παρατηρούμενες διαφορές είναι διαφορές που αναμένει κανείς να υπάρξουν κατά την εξέλιξη του ιού στην φύση. Τα νουκλεοτίδια είναι τα δομικά κομμάτια του DNA και του RNA, ενώ το DNA και το RNA περιέχουν την πληροφορία για την δημιουργία των δομικών κομματιών των πρωτεϊνών, των νουκλεοτιδίων. Ένας κατασκευασμένος ιός θα είχε αλλαγμένο λόγο των αμινοξέων ως προς τα νουκλεοτίδια, καθώς οι όποιες αλλαγές θα στόχευαν σε συγκεκριμένη λειτουργία και γονίδια. Παρ’ όλα αυτά, όπως αναφέρει ο Bedford, μόνο το 14% των συνολικών νουκλεοτιδικών αλλαγών αφορούν σε αλλαγή αμινοξέων, δηλαδή επηρεάζουν την έκφραση των πρωτεϊνών και άρα έχουν κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα, κάτι το οποίο θα ανέμενε κανείς από έναν ιό που έχει εξελιχθεί φυσικά. Η ίδια αναλογία παρατηρείται και στον RaTG13.
H μετάδοση στον άνθρωπο από κάποιο ενδιάμεσο ζώο ξενιστή είναι κάτι το σύνηθες για την οικογένεια των κορονοιών. Κατά το παρελθόν έχει συμβεί η μετάδοση κάποιου κορονοϊού από τις νυχτερίδες σε ένα ζώο όπως η μοσχογάλη στην περίπτωση του SARS και οι καμήλες στην περίπτωση του MERS. Στην περίπτωση του SARS o ιός που βρέθηκε στην μοσχογάλη ήταν 99.8% όμοιος με αυτόν που βρέθηκε σε ανθρώπους όσον αφορά την αλληλουχία του, ενώ στην περίπτωση του SARS-CoV-2 η ομοιότητα με τον RaTG13, τον πλησιέστερο συγγενή στις νυχτερίδες όχι μόνο είναι μικρότερη αλλά υπάρχουν σημαντικές διαφορές σε σημαντικά τμήματα του γονιδιώματος που επηρεάζουν τις ιικές πρωτεΐνες. Αυτό οδηγεί τους επιστήμονες στο συμπέρασμα ότι στον δρόμο του ιού από τις νυχτερίδες στους ανθρώπους παρεμβάλλεται ένα ζώο ακόμα, μέσα στο οποίο εξελίχθηκε περαιτέρω ο ιός. Αρχικά είχε υποστηριχθεί ότι ο πανγκολίνος μπορεί να διαδραμάτισε αυτόν τον ρόλο, αλλά νεότερες μελέτες δεν υποστηρίζουν κάτι τέτοιο⁷.
Στα μέσα Μαρτίου δημοσιεύτηκε μελέτη του γονιδιώματος του νέου ιού, αποκαλύπτοντας πως κατά πάσα πιθανότητα ο ιός είναι προϊόν εξελικτικής πορείας σε ενδιάμεσο ξενιστή⁸. Μια άλλη υπόθεση της ίδιας ομάδας είναι πως κάποιος πρόγονος του ιού μεταπήδησε στους ανθρώπους στην ευρύτερη περιοχή της Wuhan χωρίς να προκαλεί κάποιο σοβαρό σύμπτωμα και συνεπώς χωρίς να εντοπιστεί, έχοντας έτσι τον χρόνο να εξελιχθεί στον SARS-CoV-2. Οι συγγραφείς αποκλείουν την πιθανότητα εργαστηριακής κατασκευής καθώς κατόπιν ανάλυσης της αλληλουχίας του ιού καταλήγουν στο συμπέρασμα πως δεν έχει χρησιμοποιηθεί καμία γνωστή ιική ραχοκοκαλιά, κάτι απαραίτητο στην περίπτωση εργαστηριακής προέλευσης. Επιπλέον τονίζουν πως μια υποθετική δημιουργία του ιού στο εργαστήριο θα απαιτούσε προηγούμενη απομόνωση συγγενικού ιού με πολύ υψηλή γενετική ομοιότητα, κάτι το οποίο δεν έχει καταγραφεί. Σημαντικό εύρημα της δημοσίευσης αποτελεί ακόμα η παρατήρηση πως στην πρωτεΐνη καρφί του ιού υπάρχει το τμήμα πρόσδεσης στον ανθρώπινο υποδοχέα ACE2, το οποίο σύμφωνα με υπολογιστικές αναλύσεις δεν είναι το ιδεατό. Με άλλα λόγια αυτή η παρατηρούμενη διαμόρφωση φαίνεται πως είναι προϊόν της εξέλιξης και όχι σχεδιασμού.
Στην επιστήμη υπάρχει το εξής ρητό: εξωφρενικές θεωρίες απαιτούν και πολύ ισχυρή τεκμηρίωση. Γίνεται σαφές πως δεν υπάρχει καμία απόδειξη που να στηρίζει την εργαστηριακή προέλευση του κορονοΐού. Ποιοι κερδίζουν λοιπόν από την αναπαραγωγή αυτών των παράλογων ισχυρισμών; Κερδίζουν αυτοί που θέλουν να κρύψουν κάτω από το χαλί τις τεράστιες και διαχρονικές ευθύνες του κεφαλαίου για τα διαλυμένα συστήματα υγείας. Κερδίζουν αυτοί που την επόμενη μέρα θέλουν να σύρουν τους λαούς σε πολέμους κάτω από ξένη σημαία. Κερδίζει το κεφάλαιο, η αστική τάξη, οι λίγοι σε βάρος των πολλών. Μην τους κάνουμε την χάρη να αγοράσουμε το σανό που μας προσφέρουν απλόχερα!

Σπύρος Μερκούρης

Σημειώσεις – Παραπομπές
1. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)30418-9/fulltext#articleInformation
2. Zhou P Yang X-L Wang X-G et al.
A pneumonia outbreak associated with a new coronavirus of probable bat origin.
Nature. 2020; (published online Feb 3.)
DOI:10.1038/s41586-020-2012-7
3. Benvenuto D Giovanetti M Ciccozzi A Spoto S Angeletti S Ciccozzi M
The 2019-new coronavirus epidemic: evidence for virus evolution.
J Med Virol. 2020; (published online Jan 29.)
DOI:10.1002/jmv.25688
4. Lu R Zhao X Li J et al.
Genomic characterisation and epidemiology of 2019 novel coronavirus: implications for virus origins and receptor binding.
Lancet. 2020; (published online Jan 30.)
https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30251-8
5. Uncanny similarity of unique inserts in the 2019-nCoV spike protein to HIV-1 gp120 and Gag
Prashant Pradhan, Ashutosh Kumar Pandey, Akhilesh Mishra, Parul Gupta, Praveen Kumar Tripathi, Manoj Balakrishnan Menon, James Gomes, Perumal Vivekanandan, Bishwajit Kundu
bioRxiv 2020.01.30.927871; doi: https://doi.org/10.1101/2020.01.30.927871
6. https://threadreaderapp.com/thread/1223666856923291648.html
7. Liu P, Jiang J-Z, Wan X-F, Hua Y, Li L, Zhou J, et al. (2020) Are pangolins the intermediate host of the 2019 novel coronavirus (SARS-CoV-2)? PLoS Pathog 16(5): e1008421. https://doi.org/10.1371/journal.ppat.1008421
8. Andersen, K.G., Rambaut, A., Lipkin, W.I. et al. The proximal origin of SARS-CoV-2. Nat Med 26, 450–452 (2020). https://doi.org/10.1038/s41591-020-0820-9

τι αξία έχει το γιατρικό χωρίς πατέντα;

 

Μαθαίνουμε από τους Financial Times ότι

"Οι ΗΠΑ αποστασιοποιούνται από την κίνηση του ΠΟΥ που αφορά τις πατέντες φαρμάκων για τον Covid-19.

Ετοιμάζονται να διαχωρίσουν την θέση τους δημόσια από το περιεχόμενο ενός ψηφίσματος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που θα υποστηρίξει το δικαίωμα των φτωχών χωρών να αγνοήσουν τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση σε εμβόλιο ή θεραπεία του Covid-19. 

Πολλές κυβερνήσεις, ιδίως στην Αφρική, φοβούνται ότι θα παραγκωνιστούν από τις πλουσιότερες χώρες, εκτός εάν μπορούν να αναγκάσουν τις εταιρείες που θ' ανακαλύψουν θεραπείες του Κορονοϊού να μοιραστούν την πνευματική τους ιδιοκτησία με κατασκευαστές που μπορούν να τις παράγουν φθηνά σε ευρεία κλίμακα". 

Εκεί που γράφει "να μοιραστούν την πνευματική τους ιδιοκτησία" τα μονοπωλια φαρμάκων, διαβαζε "να μην αποκομίσουν όλα τα λύτρα τους..."     

Λίγο αργότερα η ίδια εφημερίδα μας πληροφορεί ότι

"Ο Ντόναλντ Τραμπ, σε κλιμάκωση της επίθεσης του, απειλεί ότι θα αποσυρθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, εκτός εάν αποδείξει την ανεξαρτησία του από την Κίνα.

Σε μια επιστολή προς τον Τ. A. Ghebreyesus, γενικό διευθυντή του ΠΟΥ, ο κ. Τραμπ δήλωσε ότι θα προβεί σε μια από πολλές σημαντικές ενέργειες, εκτός εάν ο οργανισμός δεσμευτεί να κάνει μεταρρυθμίσεις εντός 30 ημερών"

τι αξία έχει το γιατρικό χωρίς πατέντα;...

***
η φωτο από την ίδια πηγή

Για να ξεριζωθεί η αιτία...

Την Παρασκευή 15/5/2020 ανακοινώθηκε η απόφαση του δικαστηρίου για την άγρια δολοφονία της φοιτήτριας Ελένης Τοπαλούδη στη Ρόδο, μετά από το βιασμό και τη βάναυση κακοποίησή της. Το Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο ομόφωνα καταδίκασε τους δύο κατηγορουμένους, επιβάλλοντας ισόβια κάθειρξη για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας και κάθειρξη 15 ετών για το αδίκημα του ομαδικού βιασμού.
Η συγκεκριμένη δίκη έχει συγκλονίσει το πανελλήνιο και βρέθηκε στην επικαιρότητα για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά η συζήτηση επικεντρωνόταν είτε σε λεπτομέρειες, ερμηνείες και προεκτάσεις που αφορούσαν την προσωπική ζωή της Ελένης, είτε σε διαρροές των καταθέσεων και της δικογραφίας, στο όνομα πάντα του ...«ρεπορτάζ». Η υπόθεση αξιοποιήθηκε και για την τηλεθέαση, θολώνοντας τις κοινωνικές αιτίες που αναπαράγουν τη βία σε βάρος των γυναικών, των παιδιών, άλλων κοινωνικά ευάλωτων ανθρώπων, αλλά και αποκρύπτοντας την κρατική ευθύνη για την προστασία τους.

* * *

Η αγόρευση της εισαγγελέα στη δίκη και η απαράδεκτη, προκλητική παρέμβαση του υφυπουργού Ακη Σκέρτσου, που την καταδίκασε, αποτέλεσαν την αφορμή για να κατακλυστούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο έντυπος και ηλεκτρονικός Τύπος με σχόλια και άρθρα για το θέμα. Δόθηκε έτσι η «πάσα» για να τροφοδοτηθεί εκ νέου μια ψευδεπίγραφη αντιπαράθεση ανάμεσα στη ΝΔ και τον ΣΥΡΙΖΑ.
Παρά την κυβερνητική προσπάθεια αναδίπλωσης για τη στάση του υφυπουργού, μετά τη γενικευμένη κατακραυγή, αναδείχθηκε για ακόμα μια φορά η υποκρισία της κυβέρνησης της ΝΔ, όπως και του ΣΥΡΙΖΑ και των άλλων αστικών κομμάτων, περί «σεβασμού στην ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης». Ταυτόχρονα, η απόφαση του δικαστηρίου προβλήθηκε από σοσιαλδημοκρατικές φεμινιστικές δυνάμεις ως η αφετηρία μιας «νέας εποχής» στη Δικαιοσύνη, που αποκτά πλέον «θηλυκές αξίες».

* * *

Πέρα από τις νομικές προεκτάσεις του ζητήματος, η όλη συζήτηση «θάβει» το γεγονός ότι η Δικαιοσύνη απονέμεται στο πλαίσιο των νόμων και των αξιών που κυριαρχούν στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία, μέσα στην οποία οι νέες γυναίκες παραμένουν ανισότιμες και απροστάτευτες από την πολύμορφη βία. Αυτό το γεγονός αποτυπώνεται και στις πρόσφατες αλλαγές του Ποινικού Κώδικα, που ψηφίστηκαν επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και διατηρήθηκαν από την κυβέρνηση της ΝΔ.
Με τις αλλαγές αυτές απαλείφθηκε ακόμα και η κατώτατη ποινή για τη σεξουαλική παρενόχληση εργαζόμενων γυναικών από εργοδότη (άρθρο 337), ενώ οι μαστροποί διώκονται μόνο βάσει του άρθρου 323Α για την «εμπορία ανθρώπων», εφόσον δηλαδή αποδειχθεί ότι υπάρχει κακοποίηση. Οπότε, αν θεωρηθεί ότι υπάρχει «συναίνεση» της γυναίκας, δεν υπάρχει καν δίωξη (!) ρίχνοντας στα «μαλακά» τους ενόχους.
Η αλήθεια επομένως είναι ότι όσα κροκοδείλια δάκρυα κι αν χύνουν για τη δολοφονία της Ελένης, ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ δεν αποδυνάμωσαν μόνο την προστασία των γυναικών, αλλά με την πολιτική τους τρέφουν την ταξική βία σε βάρος τους, τη βία της καπιταλιστικής εργοδοσίας και του αστικού κράτους.

* * *

Η ατομική ευθύνη των ενόχων για το έγκλημα που διέπραξαν, σωστά αποδόθηκε από το δικαστήριο, που συγχρονίστηκε και με το λαϊκό αίσθημα. Οι καταδικαστέες, όμως, και απαράδεκτες συμπεριφορές απέναντι στις γυναίκες, που φτάνουν μέχρι την ενδοοικογενειακή βία, τη σεξουαλική παρενόχληση, το βιασμό, ακόμα και τις δολοφονίες γυναικών, αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου. Είναι το αποτέλεσμα - και όχι η αιτία - της ανισότιμης θέσης της γυναίκας στην ταξική εκμεταλλευτική κοινωνία.
Κατά συνέπεια, η ατομική εγκληματικότητα δεν αναπτύσσεται σε κοινωνικό κενό, αλλά στο έδαφος των αντιδραστικών, αναχρονιστικών απόψεων για την κοινωνική θέση της γυναίκας, στο έδαφος του ατομισμού, του εγωιστικού τρόπου ζωής, που κυριαρχούν στη σύγχρονη εκμεταλλευτική κοινωνία και διαπερνούν και τις διαπροσωπικές - οικογενειακές σχέσεις.

* * *

Πρέπει λοιπόν να δυναμώσει η πάλη για να ξεριζωθεί η αιτία που γεννά την πολύμορφη βία κατά των γυναικών, η ταξική εκμεταλλευτική κοινωνία. Η πάλη ενάντια στα «παλιά» και «σύγχρονα» αντιδραστικά κοινωνικά στερεότυπα, ενάντια στις κοινωνικές αντιλήψεις για τις σχέσεις μεταξύ των φύλων, που καλλιεργούνται και αναπαράγονται στη σύγχρονη καπιταλιστική βαρβαρότητα, διεκδικώντας μέτρα πρόληψης και στήριξης των θυμάτων. Οι κομμουνιστές και οι κομμουνίστριες, το ΚΚΕ, σε όλη την ιστορική πορεία και σήμερα αγωνίζονται σε αυτήν την κατεύθυνση.
Η βία σε βάρος των γυναικών δεν αντιμετωπίζεται ριζικά μόνο με την αναγκαία ενημέρωση και αποφασιστική καταδίκη των περιστατικών που παραβιάζουν θεμελιώδη δικαιώματα των γυναικών. Χρειάζεται γενναία κρατική χρηματοδότηση για την ανάπτυξη και λειτουργία κρατικών - κοινωνικών υπηρεσιών και υποδομών για την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών και για τη στήριξη των κακοποιημένων γυναικών (ξενώνες, τηλεφωνικές γραμμές, νομική στήριξη κ.ά.), με άμεσες προσλήψεις και πλήρη στελέχωσή τους από εξειδικευμένο προσωπικό με μόνιμη και σταθερή εργασία, χωρίς εμπλοκή ΜΚΟ και ΚΟΙΝΣΕΠ.

Ι. Γ.

Καμία θυσία!

Μ' ένα στόμα - μια φωνή η κυβέρνηση και όλα τα αστικά κόμματα παρουσιάζουν ως «εθνική υπόθεση» την «επανεκκίνηση του τουρισμού», εκβιάζοντας τους εργαζόμενους να βάλουν αδιαμαρτύρητα πλάτη για να σωθεί ό,τι σώζεται από τους τζίρους και τα κέρδη των μεγαλοξενοδόχων, των tour operators, των αερομεταφορικών εταιρειών.
«Βγάζουν μάτι» τα μέτρα στήριξης των επιχειρηματικών ομίλων, που δεν περιορίζονται μόνο σε διευκολύνσεις και «ζεστό» χρήμα σε μεγαλοξενοδόχους, αεροπορικές εταιρείες και τουριστικούς ομίλους που ελέγχουν μεγάλα μερίδια στην παγκόσμια αγορά, αλλά επεκτείνονται και σε μεταρρυθμίσεις που διευκολύνουν την «επιχειρηματικότητα», ανοίγουν νέα πεδία κερδοφορίας συνολικά για τους ομίλους, διαμορφώνουν προϋποθέσεις έντασης της εκμετάλλευσης και «αναζωογόνησης» κεφαλαίων που λιμνάζουν. Ενώ ταυτόχρονα με αντιφατικές ενέργειες και μη παίρνοντας ουσιαστικά μέτρα προστασίας που «κοστίζουν», καλούν τους εργαζόμενους να διαλέξουν μεταξύ «υγείας» και «ανεργίας»...
Μειώσεις ΦΠΑ, χορήγηση δανείων ύψους 3,5 δισ. ευρώ, επιδότηση πτήσεων, απλοποίηση αδειοδοτήσεων για επενδύσεις, ολοκλήρωση κλαδικών μελετών για επιπλέον «θεσμικές παρεμβάσεις» και επιμονή στις αντιδραστικές μεταρρυθμίσεις που έχει ήδη εξαγγείλει ο πρωθυπουργός με τα 26 νομοσχέδια μέσα στο καλοκαίρι, είναι μερικά απ' όσα φιγουράρουν στη λίστα των κυβερνητικών παρεμβάσεων για την «επανεκκίνηση του Τουρισμού».
Ολα τα παραπάνω, μάλιστα, έρχονται να «κουμπώσουν» με το περιβαλλοντοκτόνο νομοσχέδιο που ψήφισε πρόσφατα η κυβέρνηση, αλλά και με τις ρυθμίσεις που τώρα προωθεί, με πρόσχημα την «οργανωμένη» προφύλαξη από τον κορονοϊό, νομιμοποιώντας την επιχειρηματική δράση πάνω σε κάθε σπιθαμή ελεύθερης παραλίας.
Στα παραπάνω, με τα οποία ταΐζουν με τη σέσουλα τη μεγαλοεργοδοσία, προστίθεται το ευρωπαϊκό πρόγραμμα SURE, για την επιδότηση κατά 40% των εργοδοτικών εισφορών και των μισθών των εργαζομένων, για επιχειρήσεις που θα εφαρμόσουν «ευέλικτες» μορφές απασχόλησης.
Εχουν μάλιστα το θράσος να παρουσιάζουν αυτό το μέτρο ως «προστασία» των εργαζομένων, πατώντας πάνω στο φόβο και την αγωνία τους για το αν θα έχουν φέτος μεροκάματο. Με την ίδια απειλή, πάνε να ξεμπερδεύουν με ό,τι απέμεινε από τις συμβάσεις στον Τουρισμό, ακόμα και με τη στοιχειώδη υποχρέωση των μεγαλοξενοδόχων να επαναπροσλαμβάνουν τους εποχικούς με την έναρξη της νέας σεζόν.
Η επίθεση αυτή δεν αφορά μόνο τους ξενοδοχοϋπαλλήλους και τους εργαζόμενους στον Επισιτισμό, αλλά ολόκληρη την εργατική τάξη. Είναι άλλωστε ασφαλές κριτήριο το γεγονός ότι ο Τουρισμός είναι από τους κλάδους που η κερδοφορία του άνθιζε και στα χρόνια της κρίσης. Και μαζί της άνθισαν ούτε μία ούτε δύο, αλλά 14 διαφορετικές εργασιακές σχέσεις!
Πάνω σε αυτήν την «ευελιξία», που τσακίζει κόκαλα, στηρίζεται το τουριστικό «θαύμα» και με τα ίδια ακριβώς εργαλεία προσπαθεί να το θωρακίσει η κυβέρνηση απέναντι στην πανδημία και την οικονομική κρίση, δίνοντας το «πράσινο φως» για επιχειρηματικό ξεσάλωμα σε βάρος των εργαζομένων, αλλά και σε βάρος του φυσικού περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής του λαού.
«Τα ξενοδοχεία και τα επισιτιστικά καταστήματα είμαστε εμείς», είναι η απάντηση των εργαζομένων και των ταξικών σωματείων τους στον Επισιτισμό - Τουρισμό. Γιατί οι χιλιάδες ξενοδοχοϋπάλληλοι, οι συμβασιούχοι της σεζόν, που κάθε χρόνο έχουν ραντεβού με την ανεργία, οι «εξτρατζήδες» που δεν ξέρουν τι σημαίνει σταθερή δουλειά, οι σερβιτόροι που δουλεύουν για βδομάδες χωρίς ρεπό, οι διανομείς που παίζουν τη ζωή τους κορόνα - γράμματα και τόσοι άλλοι, ξέρουν από πρώτο χέρι τι σημαίνει να πληρώνεις για τα κέρδη ή τα σπασμένα της εργοδοσίας, σε ανάπτυξη και κρίση.
Με το σύνθημα «Κανένας χωρίς εισόδημα, να πληρώσουν κράτος και εργοδοσία» τα σωματεία στον Επισιτισμό - Τουρισμό οργανώνουν κινητοποιήσεις στις 28 Μάη, καλώντας εργαζόμενους και ανέργους να δώσουν συσπειρωμένοι τη μάχη. Να στείλουν μήνυμα στην κυβέρνηση, στη μεγαλοεργοδοσία και τα κόμματά της ότι οι άνεμοι που σπέρνουν με την πολιτική τους, θα φέρουν και τις θύελλες μεγάλων και οργανωμένων εργατικών κινητοποιήσεων το επόμενο διάστημα.

ΙΔΙΟΙ ΟΙ ΜΥΘΟΙ

Η αγόρευση της εισαγγελέως στη δίκη για το βιασμό, τον άγριο βασανισμό και τη  δολοφονία της  Ε. Τοπαλούδη μπορεί να  εντυπωσίασε για τον έντονο  συναισθηματισμό της είναι όμως οι  ενέργειες τις οποίες  πυροδότησε που μοιάζει να τον δικαιολογούν. Ο πρόεδρος της ολομέλειας Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδας Δ. Βερβεσός ζητά με ανακοίνωσή του τον πειθαρχικό της έλεγχο, ενώ ο σύμβουλος του Δ.Σ.Α  Γ. Κλεφτοδήμος εισβάλλει στο δικαστήριο με την ανακοίνωση του προέδρου, κατηγορώντας την εισαγγελέα πως προσβάλλει «ευθέως και συλλήβδην όλους τους δικηγόρους»,  επειδή αναφέρθηκε σε συνηγόρους  που «αρχίζουν τα ψέματα, τα σενάρια για της συσκότιση της αλήθειας», αμφισβητώντας ουσιαστικά αν  είναι «συλλειτουργοί της Δικαιοσύνης». Από κοντά ο υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ Α. Σκέρτσος θεώρησε υποχρέωσή του να παρέμβει μέσω του  προσωπικού του λογαριασμού στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης κατηγορώντας εμμέσως την εισαγγελέα για συναισθηματική ταύτιση με το θύμα, ως μη όφειλε όπως επιχειρηματολογεί, γιατί «τα δικαστήρια δεν είναι λαϊκή απογευματινή».

               Ανεξαρτήτως των, εκ των υστέρων μετά τις αντιδράσεις, υπαναχωρήσεων και των δικαιολογιών γι’ αυτές τις ενέργειες, οι ίδιες αυτές οι ενέργειες, μαζί με την εισαγγελική αγόρευση,  σηματοδοτούν το είδος των σχέσεων της δικαιοσύνης με άλλους θεσμικούς παράγοντες, αφήνοντας ευρέα περιθώρια αμφισβήτησης του μύθου περί ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης. Εξάλλου είναι κοινός τόπος πια πως  η  έννοια της δικαιοσύνης αντανακλά τη δομή των ταξικών σχέσεων.

               Ο υφυπουργός ουσιαστικά κατηγορεί την εισαγγελέα Αριστοτελεία Δόγκα πως με την αγόρευσή της φάνηκε πως δεν εγγυάται την δικαστική ανεξαρτησία σε ατομικό επίπεδο, υπονοώντας βεβαίως πως είναι εγγυημένη σε θεσμικό επίπεδο, παραβλέποντας πως με την ανάρτησή του αυτός ο ίδιος δείχνει να την υπονομεύει. Στην πραγματικότητα με την παρέμβασή του αναγνωρίζει πως η δικαιοσύνη συνδέεται με το ίδιο το κράτος ως μέσο εξαναγκασμού στα χέρια της κυρίαρχης τάξης. Σε συνδυασμό μάλιστα με τις ενέργειες των Βερβεσού και Κλεφτοδήμου, σε επίδειξη της  επιρροής τους,  οι σκοπιμότητες όλων αυτών των παρεμβάσεων επικεντρώνονται στις πολιτικές ή και οικονομικές διασυνδέσεις της οικογένειας ενός από τους φονιάδες.

               Κι αν θορύβησε τόσο η εισαγγελική αγόρευση, μέχρι το περιβάλλον του πρωθυπουργού, δεν είναι ο συναισθηματισμός όσο οι αιχμές της για απόπειρα συγκάλυψης της υπόθεσης από αστυνομία, τοπικούς άρχοντες και συνηγόρους που δεν ενεργούν ως «συλλειτουργοί της δικαιοσύνης»

               Και η αλήθεια είναι πως στις αγορεύσεις των συνηγόρων κάνει εντύπωση η προσπάθεια να απαξιώσουν πλήρως την δολοφονημένη, σχεδόν να της χρεώσουν τον ίδιο βασανιστικό της θάνατο, καθώς αντιμετωπίζεται η δολοφονημένη κοπέλα με κριτήρια ηθικής που πριν μισό αιώνα δικαιολογούσαν εγκλήματα τιμής, εκμεταλλευόμενοι την προκατάληψη σε μέρος της κοινωνίας σχετικά με την σεξουαλική κακοποίηση των γυναικών.

               Παρά την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, ο σεξισμός συνεχίζει να  είναι σαφώς επικρατέστερος. Ο σεξισμός και η γυναικεία καταπίεση δεν ξεκίνησαν  βέβαια με τον καπιταλισμό, όμως όπως οι διάφορες μορφές καταπίεσης, π.χ ρατσισμός, διαδραματίζουν πρωταρχικό ρόλο στη διατήρηση της κυριαρχίας μιας μικρής μειονότητας των καπιταλιστών, δρώντας ανασταλτικά στην  ενότητα της εργατικής τάξης.  Η τυπική ισότητα στα χαρτιά δεν αλλάζει την πραγματικότητα ότι ο καπιταλισμός βασίζεται στην καταπίεση των γυναικών για παροχή δωρεάν εργασίας στο σπίτι και φθηνότερης μισθολογικής εργασίας στο εργατικό δυναμικό, καθιστώντας τις διπλά καταπιεσμένες στο πλαίσιο αυτού του συστήματος.

               Στο πλαίσιο ενός συστήματος που βασίζεται στην αποξένωση της εργασίας και παράγει επίσης προσωπική αποξένωση, κάποιοι άνθρωποι που είναι σε θέση να υπερέχουν ακόμα και σωματικά,  μπορούν να εκφοβίζουν και δεν διστάζουν να ασκούν σεξουαλική βία στους άλλους. Ένας δεσμοφύλακας σε έναν κρατούμενο, ένας δάσκαλος σε έναν μαθητή, ένας ιερέας σε ένα παπαδοπαίδι, ή ένας ενήλικας σε ένα παιδί. Η εμπειρία της σεξουαλικής επίθεσης είναι εξαιρετικά τραυματική για όλους όσους επιβιώνουν.

Η σεξουαλική βία εναντίον των γυναικών τις περισσότερες φορές, ακόμα και τώρα,  συναντά τη δυσπιστία των κρατικών οργάνων, και όχι μόνο αυτών,   όταν καταγγέλλεται, καθώς συνεχίζουν οι ίδιοι μύθοι να επικρατούν από εποχές που η γυναίκα ήταν ή μητέρα ή σκεύος ηδονής: όπως πως οι γυναίκες προκαλούν είτε με το ντύσιμό τους είτε φλερτάροντας είτε στέλνοντας διφορούμενα λεκτικά μηνύματα που σημαίνουν ναι ακόμα και αν λένε όχι κλπ. Κι αν η  σεξουαλική θυματοποίηση της γυναίκας αγνοήθηκε για αιώνες, αφού δεν της αναγνώριζαν ανθρώπινη διάσταση ισότιμη με του άνδρα, στις μέρες μας συνεχίζει να είναι ακόμα ανεκτή και εδραιωμένη σε πολλά επίπεδα. Δεν είναι μόνο που δεν έχει εκλείψει ακόμα το πρότυπο του κυρίαρχου αρσενικού και υποτακτικού θηλυκού, είναι που το σεξ ενώ είναι παντού γύρω μας σε όλα, είναι αντικείμενο ανταλλαγής,  όπως όλα τα άλλα, όχι μόνο με τον πρωτόγονο τρόπο της περιθωριακής πορνείας, αλλά σαν εμπόρευμα που  η συσσώρευσή του βελτιώνει την κατάσταση του άντρα. Η σεξουαλικότητα, όπως και όλες οι ανθρώπινες εκφάνσεις ζωής, εμπορευματοποιείται, τα γυναικεία σώματα αντικειμενοποιούνται και χρησιμοποιούνται παντού για να «διασκεδάσουν» και να πουλήσουν προϊόντα και επιπλέον, επιβιώνουν παραδόσεις κι αντιλήψεις  αιώνων καταπίεσης που συνεχίζουν να καθορίζουν τις συμπεριφορές.  

                 Η σεξουαλική επίθεση προκαλείται μεν από μεμονωμένους ανθρώπους, όμως έχει τις ρίζες της στον τρόπο οργάνωσης της παραγωγής, στην παραδοσιακή οικογενειακή δομή,  στη θεσμική ανισότητα που οργανώνεται από την κυρίαρχη εξουσία, στο νομικό σύστημα και σε όλες τις κοινωνικές δομές που καθιστούν τις γυναίκες ευάλωτες στην εργασία και την καθημερινότητα. Η καταπολέμηση των διακρίσεων, η καταπίεση των γυναικών, η βελτίωση των συνθηκών εργασίας είναι ένας ενιαίος αγώνας για ολόκληρη της εργατική τάξη, και δεν υπάρχει άλλη επιλογή από την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών μέσω της συλλογικής δράσης της.