Τουρισμός: 14 μορφές «ευελιξίας» στη διάθεση των εργοδοτών!

Σε έναν κλάδο που στον καπιταλισμό χαρακτηρίζεται από εποχικότητα, οι επιχειρηματικοί όμιλοι έχουν ανεξάντλητη γκάμα από εργαλεία για να αυξάνουν τα κέρδη τους

Ούτε μία ούτε δύο... αλλά 14 μορφές ελαστικής εργασίας καταγράφονται στον κλάδο του Τουρισμού. Το «μενού της ευελιξίας», που έχουν εξασφαλίσει οι εργοδότες του κλάδου, έχει σπάσει όλα τα «ρεκόρ» και ακολουθεί τους δείκτες των αφίξεων και της ανταγωνιστικότητας του κλάδου, για τα οποία πανηγυρίζουν κυβέρνηση και μεγαλοξενοδόχοι.
Βέβαια, η τεράστια αυτή «ευελιξία» δεν προέρχεται από τις «ιδιομορφίες του κλάδου», όπως θέλουν να πείσουν τους εργαζόμενους οι εργοδότες και τα κόμματά τους. Είναι αποτέλεσμα διαδοχικών προσαρμογών του εργατικού δυναμικού στο στόχο της «ανταγωνιστικότητας» του κλάδου. Πάνω εκεί χτίστηκε το «θαύμα» του Τουρισμού, που χαρακτηρίζεται σήμερα ως «ατμομηχανή» της ανάπτυξης.
Είναι, μάλιστα, αποκαλυπτικό το γεγονός ότι το όργιο αυτό της ευελιξίας εφαρμόζεται σε έναν κλάδο κατά βάση «εποχικό», που έτσι και αλλιώς περικλείει μέσα του τα στοιχεία της προσωρινότητας στην εργασία, στο σύστημα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Αλλά η δίψα των μεγάλων τουριστικών ομίλων για κέρδη δεν γνωρίζει όρια. Κι ενώ για μισό χρόνο πετάνε τους ξενοδοχοϋπαλλήλους στην ανεργία, τον άλλο μισό τους βγάζουν το λάδι...
Αυτό το μενού της «ευελιξίας» και της «προσαρμοστικότητας» του εργατικού δυναμικού δεν προέκυψε τυχαία. Είναι αποτέλεσμα της ψήφισης και της εφαρμογής αντεργατικών νόμων απ' όλες τις αστικές κυβερνήσεις και ενσωμάτωσης στο εθνικό δίκαιο κατευθύνσεων και οδηγιών της ΕΕ. Καθόλου τυχαία, άλλωστε, η εφαρμογή αυτών των ευέλικτων σχέσεων ξεκίνησε και γενικεύτηκε στον κλάδο του Τουρισμού πολύ πριν το ξέσπασμα της καπιταλιστικής κρίσης και των μνημονίων.

Ολα τα 'χει ο μπαχτσές...

Από παλιότερη διαμαρτυρία του κλαδικού Συνδικάτου της Αττικής

Παραθέτουμε τις μορφές εργασίας που καταγράφονται στον τουριστικό κλάδο:
Εποχική εργασία. Το 80% των εργαζομένων του κλάδου εργάζεται μέχρι έξι (το πολύ εφτά) μήνες το χρόνο, κατά τη θερινή περίοδο, όσο οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον Τουρισμό (ή εξαιτίας του) είναι ανοιχτές. Με εισόδημα που συνήθως δεν ξεπερνά τις 5.000 ευρώ, οι εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι πρέπει να ζήσουν για 12 μήνες.
Σύμβαση μιας μέρας (εξτρά). Πρόσληψη και απόλυση γίνεται μέσα στο 24ωρο! Ο εργαζόμενος δεν γνωρίζει πότε, πού και με ποια συχνότητα θα εργαστεί, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να προγραμματίσει τη ζωή του, να μην ξέρει τι εισόδημα θα έχει για την οικογένειά του. Αν ασθενήσει, μένει χωρίς μεροκάματο. Η γυναίκα εργαζόμενη που απασχολείται με τέτοιες συμβάσεις δεν έχει καμιά προστασία στη μητρότητα. Η εντατικοποίηση είναι κανόνας, αφού σπάνια τηρούνται το 8ωρο και τα διαλείμματα.
Συμβάσεις ορισμένου χρόνου. Συνήθως δεν ξεπερνούν το 6μηνο. Οι επιχειρήσεις του κλάδου που λειτουργούν όλο το χρόνο, τις αξιοποιούν για να αποφύγουν αποζημιώσεις απόλυσης, για να μην αποκτά ο εργαζόμενος μια σειρά εργασιακά δικαιώματα.
Μερική απασχόληση. Πρόκειται για απασχόληση με ημερήσιο ωράριο μικρότερο του 8ώρου (συνήθως 4ωρο). Η διάδοση τέτοιας μορφής δουλειάς στον Επισιτισμό είναι πολύ μεγάλη, αφού οι εργοδότες την αξιοποιούν για να αποφεύγουν τις ασφαλιστικές εισφορές πλήρους ωραρίου, ενώ στην πραγματικότητα οι εργαζόμενοι δουλεύουν πάνω από 8 ώρες τη μέρα.
Διαλείπουσα εργασία. Είναι μορφή εργασίας με λιγότερες από πέντε μέρες τη βδομάδα, για ορισμένο ή αόριστο χρόνο. Μπορεί να προβλέπει πλήρες ή μειωμένο ωράριο. Αξιοποιείται σε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες, με ελάχιστη υποχρέωση του εργοδότη να απασχολεί τον εργαζόμενο μια συνήθως μέρα τη βδομάδα, ή και το μήνα.
Εκ περιτροπής εργασία. Κι εδώ πρόκειται για μορφή εργασίας με λιγότερες από πέντε μέρες τη βδομάδα, με τη διαφορά ότι μπορεί να καθιερωθεί με μονόπλευρη απόφαση του εργοδότη, με το επιχείρημα της μείωσης της οικονομικής δραστηριότητας της επιχείρησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς την αξιοποιούν είναι το Καζίνο της Πάρνηθας, όπου τα τελευταία πέντε χρόνια η διεύθυνση την επιβάλλει μονομερώς, με τη δικαιολογία της μείωσης των κερδών.
Συνδυασμός μερικής απασχόλησης και εκ περιτροπής εργασίας. Πρόκειται για καθημερινή απασχόληση, για μερικές μέρες με λιγότερες ώρες και τις υπόλοιπες με πλήρες ωράριο.
Δανεισμός εργαζομένων. Στις περιπτώσεις αυτές, ένας εργαζόμενος που έχει προσληφθεί για να παρέχει τις υπηρεσίες του σε συγκεκριμένο εργοδότη, υπάγεται για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα στη δικαιοδοσία ενός άλλου εργοδότη, ο οποίος καθορίζει τον τόπο, το χρόνο και τον τρόπο παροχής της εργασίας του.
Δανεισμός προσωπικού μέσω «πρακτορείων απασχόλησης». Διάφορα «πρακτορεία» προσλαμβάνουν για λογαριασμό τους προσωπικό και το παραχωρούν έναντι αμοιβής για ορισμένο χρονικό διάστημα σε άλλες επιχειρήσεις, προκειμένου να καλύψουν προσωρινές ανάγκες τους. Ετσι, ο έμμεσος εργοδότης απαλλάσσεται από υποχρεώσεις που απορρέουν από τη νομοθεσία.
Απασχόληση προσωπικού εργολαβικής επιχείρησης. Στην απασχόληση προσωπικού εργολαβικής επιχείρησης, ένα ξενοδοχείο αναθέτει - υπό μορφή εργολαβίας - μέρος της λειτουργίας του σε εργολαβική εταιρεία, η οποία παρέχει τις σχετικές υπηρεσίες σε προσωρινή ή μόνιμη βάση, με δικό της προσωπικό. Ετσι, εργοδότης θεωρείται η εργολαβική επιχείρηση και υπάρχει «επινοικίαση» υπηρεσιών που προσφέρονται από αυτήν. Συνήθως εργαζόμενοι με τέτοια σχέση εργασίας δεν αμείβονται ποτέ με βάση τη Συλλογική Σύμβαση, δεν ισχύουν οι όροι εργασίας των συναδέλφων τους που κάνουν την ίδια δουλειά στην ίδια επιχείρηση.
Διαθεσιμότητα εργαζομένων. Αξιοποιείται κι εδώ από επιχειρήσεις με τη δικαιολογία του περιορισμού της δραστηριότητάς τους, θέτοντας σε διαθεσιμότητα τους εργαζόμενους μέχρι και τρεις μήνες το χρόνο.
Μαθητεία μέσω του ΟΑΕΔ. Αφορά μαθητές των ΕΠΑΣ που πραγματοποιούν την πρακτική τους άσκηση σε επιχειρήσεις και αμείβονται με το 75% του κατώτατου ημερομισθίου που ορίζει η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (ΕΓΣΣΕ). Ο εργοδότης επιδοτείται με 11 ευρώ τη μέρα για κάθε εργαζόμενο.
Πρακτική άσκηση μέσω Δημόσιων ή Ιδιωτικών ΙΕΚ. Πρόκειται για εξάμηνη πρακτική άσκηση σε χώρους εργασίας, διάρκειας 960 ωρών, χωρίς να προβλέπεται καμιά αμοιβή. Ασφάλιση γίνεται στο ΙΚΑ μόνο για την περίπτωση ατυχήματος στους χώρους εργασίας, κατά τη διάρκεια πραγματοποίησης της πρακτικής άσκησης.
Προγράμματα κατάρτισης ανέργων με επιταγή Voucher. Ιδιωτικά ΚΕΚ αναλαμβάνουν τη θεωρητική κατάρτιση εργαζομένων και μετά τους στέλνουν για πρακτική άσκηση σε επιχειρήσεις. Πρόκειται για 4μηνα προγράμματα επιδοτούμενα από την ΕΕ, στα οποία ο εργαζόμενος μπορεί να πάρει ένα ποσό 400 ευρώ το μήνα, συνήθως πολλούς μήνες μετά το τέλος της άσκησης.

Το παράξενο άστρο KIC 8462852

Εξωγήινη τεχνολογία πιθανότατα δεν ευθύνεται για τις ακανόνιστες αυξομειώσεις φωτεινότητας του άστρου Μπογιατζιάν, αλλά δεν έχει βρεθεί και κάποια εξήγηση που να ερμηνεύει όλα τα φαινόμενα

Απεικόνιση μιας σφαίρας Ντάισον κατασκευασμένης από τεχνολογικά προχωρημένο εξωγήινο πολιτισμό, γύρω από το άστρο Μπογατζιάν

Το φθινόπωρο του 2014 κάποιοι από τους ερασιτέχνες αστρονόμους που αναζητούν ενδείξεις στις καταγραφές του διαστημικού τηλεσκοπίου Κέπλερ για ύπαρξη εξωπλανητών, ανέφεραν στην επικεφαλής του προγράμματος «Κυνηγοί Πλανητών», Ταμπίθα Μπογατζιάν, παράξενες ανωμαλίες στη φωτεινότητα ενός άστρου, που αναφέρεται στους αστρονομικούς καταλόγους με το όνομα KIC 8462852. Οι μεταβολές στη λαμπρότητα του άστρου παρουσίαζαν ένα μοναδικό, ακανόνιστο και γι' αυτό ασυνήθιστο μοτίβο, που δεν έχει παρατηρηθεί σε κανένα άλλο άστρο του Γαλαξία και δεν μπορεί να εξηγηθεί με τη διάβαση (το πέρασμα μπροστά από το άστρο) ενός πλανήτη, που ενδεχομένως περιφέρεται γύρω του. Στο τραπέζι έπεσαν διάφορες ιδέες για το τι μπορεί να προκαλεί αυτήν τη συμπεριφορά, έως και ότι είναι έργο εξωγήινου τεχνολογικά προοδευμένου πολιτισμού.
Η Μπογιατζιάν, μετά από ενδελεχή εξέταση και επιβεβαίωση των δεδομένων και απόρριψη οποιουδήποτε ενδεχομένου να πρόκειται για λάθη στην καταγραφή ή επεξεργασία των δεδομένων, προχώρησε το 2016 σε συλλογική επιστημονική δημοσίευση. Το άστρο αυτό τώρα πια λέγεται άστρο Μπογιατζιάν, ή άστρο της Τάμπι, όπως είναι το χαϊδευτικό της, σε αναγνώριση της σημασίας και της ιδιαιτερότητάς του, καθώς οι αστρονόμοι δεν έχουν βρει κάποια εξήγηση που να ερμηνεύει όλες τις πλευρές του φαινομένου.

Σφαίρες Ντάισον

Ερμηνεία με βάση ένα δίσκο σκόνης και αερίων γύρω από το άστρο Μπογατζιάν

Τη δεκαετία του 1960, ο φυσικός Φρίμαν Ντάισον διατύπωσε την εικασία ότι προχωρημένοι πολιτισμοί που έχουν ανάγκη για όλο και περισσότερη Ενέργεια, ώστε να επεκταθούν και πέρα από το πλανητικό τους σύστημα, ίσως αξιοποιούν τις τεράστιες ποσότητες, που εκπέμπει το άστρο τους, κατασκευάζοντας γύρω του γιγαντιαίους ηλιακούς συλλέκτες - αργότερα ονομάστηκαν σφαίρες Ντάισον - ώστε να απορροφούν μεγάλο μέρος ή και το σύνολο της Ενέργειας αυτής. Θα μπορούσε το KIC 8462852 να είναι η πρώτη απόδειξη ότι οι ανεπτυγμένοι εξωγήινοι πολιτισμοί δεν ανήκουν μόνο στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας;
Πριν την τοποθέτηση σε τροχιά του τηλεσκοπίου Κέπλερ, οι «κυνηγοί» εξωπλανητών τους ανακάλυπταν έναν - έναν. Το Κέπλερ σαρώνει τμήματα του ουρανού και αποκαλύπτει την ύπαρξή τους σε διάφορα άστρα, κατά χιλιάδες κάθε φορά. Επί 4 χρόνια το τηλεσκόπιο παρατηρούσε τα άστρα σε ένα μικρό τμήμα του Γαλαξία εντοπίζοντας τους εξωπλανήτες, από τη μικρή σταθερά επαναλαμβανόμενη βύθιση της φωτεινότητας των άστρων, όταν τύχει ένας πλανήτης τους να κάνει διάβαση μεταξύ του άστρου και της γραμμής παρατήρησης από τη Γη. Οταν δεν υπάρχουν πλανήτες (ή δεν έχει την κατάλληλη κλίση το επίπεδο περιφοράς τους), τότε η καμπύλη φωτεινότητας του άστρου είναι μια ευθεία γραμμή, καθώς η φωτεινότητα παραμένει σταθερή στη χρονική κλίμακα παρατήρησης μερικών ετών του Κέπλερ. Αν όμως υπάρχει εξωπλανήτης, τότε η καμπύλη παρουσιάζει μικρές υφέσεις σε σχήμα ύψιλον, που εμφανίζουν απόλυτη περιοδικότητα και επανεμφανίζονται όταν έρθει ώρα ο πλανήτης να ξανακάνει διάβαση. Η διάρκεια, η περίοδος επανεμφάνισης και το βάθος των υφέσεων στην καμπύλη λαμπρότητας του άστρου, δίνουν πληροφορίες για τον πλανήτη, όπως το μέγεθος και η θερμοκρασία του.

Μοναδικό

Ερμηνεία για το άστρο Μπογατζιάν με βάση πυκνό σμήνος κομητών γύρω του

Από τα 150.000 άστρα που παρατήρησε το Κέπλερ, μόνο το KIC 8462852, έχει καμπύλη λαμπρότητας που είναι αδύνατο να εξηγηθεί σε κάθε της λεπτομέρεια με βάση τα γνωστά αστρονομικά φαινόμενα. Ενδεχομένως, γι' αυτήν την καμπύλη να ευθύνεται κάτι καινούριο, που δεν γνωρίζουμε. Αυτός ήταν και ο λόγος που δεν εντοπίστηκε από τον αλγόριθμο αυτόματου εντοπισμού εξωπλανητών, που αναλύει σε ένα πρώτο επίπεδο τα δεδομένα του Κέπλερ, αλλά από τους ερασιτέχνες που ψάχνουν στα «αποφάγια» του αυτόματου συστήματος. Το άστρο Μπογιατζιάν εμφανίζει ακανόνιστες βυθίσεις στην καμπύλη φωτεινότητας, που εκδηλώνονται σε τυχαίο χρόνο, έχουν κάθε φορά διαφορετική διάρκεια, από μερικές ώρες έως μερικές μέρες ή βδομάδες, ενώ η μείωση της λαμπρότητας άλλοτε είναι της τάξης του 1% και άλλοτε φτάνει το απίστευτο 20%! Κανένα πλανητικό σύστημα δεν μπορεί να προκαλέσει τόσο ακραίες και ποικίλες διακυμάνσεις στην καμπύλη λαμπρότητας του άστρου του.
Σαν να μην έφταναν όλες αυτές οι ιδιομορφίες, μελετώντας παραπέρα το ζήτημα μετά τη δημοσίευση της Μπογιατζιάν, άλλοι επιστήμονες εντόπισαν σε παλιότερα αρχειοθετημένα αστρονομικά δεδομένα, μείωση της φωτεινότητας του KIC 8462852 κατά 15% μέσα στα τελευταία 100 χρόνια! Αυτό ήταν κάτι που θεωρούνταν πρακτικά αδύνατο, καθώς μόλις ολοκληρωθεί ο σχηματισμός τους τα άστρα διατηρούν σχεδόν την ίδια λαμπρότητα επί δισεκατομμύρια χρόνια και η φωτεινότητά τους μεταβάλλεται έντονα μόνο λίγο πριν σβήσουν, όταν τους τελειώσουν τα πυρηνικά καύσιμα. Κι αυτές ακόμα οι απότομες αλλαγές γίνονται σε κλίμακα εκατομμυρίων ετών και συνοδεύονται από συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, που λείπουν από το άστρο Μπογιατζιάν. Το άστρο αυτό σύμφωνα με όλες τις άλλες μετρήσεις είναι ένα συνηθισμένο μεσήλικο άστρο. Δεν είναι ούτε μεταβλητός αστέρας, ούτε παλλόμενος με σταθερό ρυθμό. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι προσλαμβάνει υλικό από κάποιον αφανή συνοδό αστέρα, ούτε έχει ανώμαλο μαγνητικό πεδίο, ούτε και βρίσκεται στη φάση σχηματισμού. Αν δεν ήταν η ασυνήθιστη καμπύλη λαμπρότητας, δεν θα είχε τίποτα αξιόλογο για να τραβήξει την προσοχή των επιστημόνων.

Διπλός γρίφος

Ερμηνεία για το άστρο της Τάμπι με βάση την ύπαρξη παρεμβαλλόμενου νέφους, που βρίσκεται στο διαστρικό χώρο ή στο ηλιακό σύστημα

Διερευνώντας τα δεδομένα από τη φάση ρύθμισης του Κέπλερ πριν μπει σε κανονική λειτουργία, διαπιστώθηκε ότι και με βάση αυτά τα δεδομένα μέσα σε 4 χρόνια το KIC 8462852 παρουσιάζει μείωση φωτεινότητας κατά 3%. Ετσι οι αστρονόμοι πρέπει να βρουν εξηγήσεις και για τα δύο φαινόμενα: τη σταδιακή μείωση της φωτεινότητας του άστρου και τις παράξενες, «αντικανονικές» σύντομες βυθίσεις στη λαμπρότητά του. Αν και οι επιστήμονες θα προτιμούσαν μία εξήγηση και για τα δύο, καθένα από τα φαινόμενα είναι δύσκολο να εξηγηθεί ακόμη και από μόνο του κι ακόμη περισσότερο όταν η ερμηνεία του ενός πρέπει να συμβαδίσει με την ερμηνεία για το άλλο.
Ανάμεσα στις εικασίες που έχουν γίνει, περιλαμβάνεται η ύπαρξη γύρω από το άστρο ενός δίσκου σκόνης και αερίων, από τον οποίο σχηματίζονται πλανήτες. Ομως τέτοιος δίσκος δεν έχει παρατηρηθεί γύρω από άστρο της ηλικίας του KIC 8462852, ούτε και διαπιστώνεται η αναμενόμενη εκπομπή υπέρυθρων ακτίνων από τον δίσκο. Αλλη εικασία αποδίδει το φαινόμενο των βυθίσεων σε ένα μεγάλο σμήνος γιγαντιαίων κομητών, σε ακανόνιστες και πολύ ελλειπτικές τροχιές. Αλλά και πάλι δεν διαπιστώνεται η εκπομπή υπερύθρων ακτίνων που θα περίμενε κανείς όταν οι κομήτες ψύχονται απομακρυνόμενοι από το άστρο. Τρίτη εκδοχή είναι η ύπαρξη κάποιου νέφους στον διαστρικό χώρο, ή στη γειτονιά του ηλιακού μας συστήματος που παρεμβάλλεται εν μέρει στη γραμμή παρατήρησης του KIC 8462852 καθώς το Κέπλερ κινείται. Αν και υπάρχουν κάποια ζητήματα, είναι μια πιο πιθανή εξήγηση από τις προηγούμενες, ιδίως αν πρόκειται για διαστρικό νέφος. Τέταρτη εκδοχή είναι η μεταβολή λαμπρότητας λόγω εσωτερικών διεργασιών στο άστρο, π.χ. μια επικείμενη αλλαγή πολικότητας του μαγνητικού του πεδίου. Αλλά άστρα τόσο λαμπρά δεν εμφανίζουν μαγνητικά πεδία όπως του Ηλιου, ούτε μπορεί μ' αυτό να εξηγηθεί η μακροχρόνια εξασθένιση της φωτεινότητας. Παραλλαγή της εικασίας αυτής προβλέπει ότι σχετικά πρόσφατα το άστρο Μπογατζιάν απορρόφησε έναν καφέ νάνο και τώρα βρίσκεται σε φάση επιστροφής στην κανονική του φωτεινότητα. Πέμπτη, πιο εξωτική εκδοχή, είναι η ύπαρξη σχετικά μικρής μαύρης τρύπας σε τροχιά γύρω του, αλλά υπάρχουν αρκετές ενστάσεις και γι' αυτήν τη θεωρία, έστω κι αν δεν μπορεί να απορριφθεί εξολοκλήρου.

Ερμηνεία για το KIC 8462852 με βάση την υπόθεση ύπαρξης μαύρης τρύπας σε τροχιά γύρω του

Φυσικά, η πιο εξωτική εικασία, είναι εκείνη για την ύπαρξη μιας μεγαδομής γύρω από το άστρο, κατασκευασμένης από κάποιον εξωγήινο πολιτισμό. Η εκδοχή αυτή θα γίνει πιο πιθανή μόνο όταν απορριφθούν όλες οι αστρονομικές εξηγήσεις των φαινομένων και θα επιβεβαιωθεί μόνο αν εντοπιστεί η εκπομπή τεχνητών ραδιοσημάτων από την περιοχή. Για να μην αφήσουν καμία άκρη ανεξερεύνητη, οι επιστήμονες έχουν ήδη στρέψει το ραδιοτηλεσκόπιο Γκριν Μπανκ προς το άστρο Μπογατζιάν. Η αναμενόμενη ακριβέστερη μέτρηση της απόστασης του άστρου, που θα κάνει η αποστολή «Γαία» του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), θα επιτρέψει την απόρριψη κάποιων σεναρίων.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»

«Επέσαμε θύματα εξιλαστήρια του "περιβάλλοντος" και της "εποχής"»

Ο Καρυωτάκης και η εποχή του...

Προσωπογραφία του ποιητή από τον Γιώργη Βαρλάμο

Σε λίγες μέρες συμπληρώνονται 89 χρόνια από το θάνατο του ποιητή Κώστα Καρυωτάκη ο οποίος, αυτοκτονώντας στα 32 του χρόνια, άφησε πίσω του, εκτός από τρεις ποιητικές συλλογές, πλήθος ερωτήματα που προβληματίζουν, ακόμη και σήμερα, την κριτική και τους αναγνώστες του. Το φάντασμα του ποιητή δεν «στοίχειωσε» μόνο την πόλη της Πρέβεζας, αλλά και τη νεότερη ελληνική ποίηση. Τι ήταν τελικά ο Καρυωτάκης; Ηταν ο εγωπαθής μισάνθρωπος, ο περιθωριακός, ο παρακμιακός, ο ψυχικά άρρωστος; `Η ήταν ο μαχητικός συνδικαλιστής και ο άτεγκτος και αυστηρός κριτής της εποχής του; Ερωτήματα πιθανόν αναπάντητα, χαρακτηρισμοί, κάποιες φορές, ανακριβείς, και κατηγοριοποιήσεις ενίοτε παραπλανητικές, δεν βοηθούν την κριτική έρευνα του έργου του. Η υπερβολική ενασχόληση με την προσωπική ιδιορρυθμία του και κυρίως με την αυτοκτονία του συσκότισε το έργο του και παραμόρφωσε την ποιητική του φυσιογνωμία.

Αυτό που κυρίως πρέπει να έχουμε στο νου μας, είναι ότι ο Καρυωτάκης υπήρξε ο κατεξοχήν αντιπροσωπευτικός ποιητής της γενιάς του, όπως επισημαίνει ο Τέλλος Αγρας, ο σημαντικότερος κριτικός της καρυωτακικής ποίησης. Ως τέτοιος, λοιπόν, θα πρέπει να κριθεί, ενώ λυδία λίθος της ποιητικής του αξίας είναι ο τρόπος με τον οποίο συνδιαλέγεται ως ποιητής με την ταραγμένη εποχή που ζει.
Η ιστορική πραγματικότητα των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα σηματοδοτεί το «αστέρι» με το οποίο ο Καρυωτάκης και η γενιά του ήρθαν στη ζωή. Αν, προσεγγίζοντας την καρυωτακική ποίηση, αγνοήσουμε αυτήν την πραγματικότητα, αδικούμε, νομίζω, και τον ποιητή και το έργο του. Πρόκειται για μια εποχή γεμάτη συγκρούσεις και αντιθέσεις. Από τη μια ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, η Οκτωβριανή Επανάσταση, η παγκόσμια οικονομική ύφεση, και από την άλλη, στην Ελλάδα, η οικονομική κρίση, η πολιτική αστάθεια, η ιδεολογική σύγχυση. Ταυτόχρονα, το νεοϊδρυμένο Κομμουνιστικό Κόμμα δεν έχει ακόμα ωριμάσει και το εργατικό κίνημα αναπτύσσεται κάτω από τη βαριά σκιά της κρατικής τρομοκρατίας και καταστολής. Οι τραγικές συνέπειες της Μικρασιατικής Εκστρατείας, η ήττα, ο θάνατος, η προσφυγιά, κλονίζουν τις αρχές και τα ιδανικά της αστικής τάξης και, παράλληλα, τις βεβαιότητες μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινωνίας, ιδιαίτερα της μικροαστικής. Μπροστά σ' αυτήν την τραγική πραγματικότητα, ο Καρυωτάκης δεν μένει αδιάφορος. Αντίθετα, την αποτυπώνει στην ποίησή του με ειλικρίνεια και ρεαλισμό και αναδεικνύεται δίκαια ως ο αντιπροσωπευτικός ποιητής της γενιάς του. Με ποιον τρόπο συνέβη αυτό; «Ολοι οι δρόμοι οδηγούνε στη Ρώμη», γράφει ο Αγρας, «Ολοι οι δρόμοι ωδήγησαν τον Καρυωτάκη στη Σάτιρα».

Με τη σάτιρα, λοιπόν, και μάλιστα με την πολιτική σάτιρα, ο ποιητής εξελίσσεται σε έναν από τους πρωτοπόρους του ποιητικού ρεαλισμού στον τόπο μας. «Η σάτιρα», παρατηρεί ο Αγρας, «είναι η σφαίρα, όπου, ολιγώτερον από κάθε άλλη, η ποίησις μένει άπρακτη και αδιάφορη από τον έξω κόσμον. Κι ο έξω κόσμος είναι ο ρεαλισμός, η κοινωνία - η πολιτική. Στο Αγαλμα της Ελευθερίας που φωτίζει τον Κόσμο, ο Μιχαλιός, Ωδή εις Ανδρέαν Κάλβον, Η Πεδιάς και το Νεκροταφείον - ιδού τέσσερα ποιήματα του Καρυωτάκη εμπνευσμένα από την πολιτική, χωρίς όμως να ξεφεύγουν καθόλου από τα σύνορα της τέχνης».

Με την πολιτική σάτιρα ο ποιητής εγκαταλείπει τα ιδιωτικά θέματα και παραμερίζοντας την εσωστρέφειά του συναντά το «περιβάλλον» και την «εποχή». Η συνάντηση αυτή, προσωπική και βιωματική αρχικά, μετουσιώνει την ποίησή του, όχι μόνο ως προς το περιεχόμενο αλλά και ως προς τη μορφή της. Χωρίς να προσπαθεί πια να δραπετεύσει από την πραγματικότητα, ζει από κοντά το δράμα της προσφυγιάς ως προϊστάμενος του Γραφείου Εγκαταστάσεως Προσφύγων, θέση στην οποία τοποθετήθηκε στις 18 Δεκέμβρη 1923. Ταυτόχρονα, όμως, έρχεται αντιμέτωπος με τις καταχρήσεις και τις αυθαιρεσίες πολλών απ' αυτούς που εμπλέκονται στην υπόθεση της αποκατάστασης των προσφύγων. Το ελληνικό κράτος είναι υποχρεωμένο να λύσει ένα οξύ κοινωνικό πρόβλημα: Από τη μια έπρεπε να αποκαταστήσει 1.500.000 πρόσφυγες, ενώ από την άλλη είχε να αντιμετωπίσει τις αντιδράσεις των «γηγενών», αντιδράσεις που έφταναν μέχρι την αυτοδικία, για τις υποχρεωτικές απαλλοτριώσεις.
Ετσι, λοιπόν, η τραγωδία των προσφύγων από τη μια και η δυσοσμία των δημοσίων σκανδάλων από την άλλη λειτουργούν σαν ωστικό κύμα που ρίχνει τον Καρυωτάκη στον έξω κόσμο, στην πραγματικότητα της εποχής του: Εκλέγεται στις 13 Γενάρη του 1928 γενικός γραμματέας της Ενώσεως Δημοσίων Υπαλλήλων Αθηνών και ως συνδικαλιστής δρα με πάθος και μαχητικότητα. Συγκρούεται με την εξουσία, αποκαλύπτει σκάνδαλα και μετατίθεται δυσμενώς στην Πρέβεζα, «στη θλιβερώτερη επαρχία του θλιβερώτερου τόπου του κόσμου», όπως τη χαρακτήρισε κάποιος κριτικός.

Ο τρόπος με τον οποίο ο Καρυωτάκης ανταποκρίνεται - τόσο με τις πράξεις του όσο και με την ποίησή του - στη Μικρασιατική Εκστρατεία και στην τραγωδία που επακολούθησε, φανερώνει τη σχέση του με την κοινωνία της εποχής του. Η σάτιρα Εις Ανδρέαν Κάλβον, ένα από τα σημαντικότερα ίσως πολιτικά ποιήματα της νεότερης ελληνικής ποίησης, αποτυπώνει έξοχα τη σχέση αυτή. Η ειρωνεία, ο σαρκασμός, η ανελέητη επίθεση στις αξίες των αστών συγκροτούν τον θεματικό πυρήνα του ποιήματος. Μορφολογικά το ποίημα παρουσιάζει ενδιαφέρον, γιατί συνθέτει την παρωδία με τη σάτιρα. Από τη μια, οι δεκαπέντε πεντάστιχες στροφές του μιμούνται το λεξιλόγιο, τη σύνταξη και τη στιχουργική των κάλβειων ωδών, ενώ από την άλλη η ανάπτυξη του θέματος, όπως μπορούμε να συμπεράνουμε από τις εξωκειμενικές σημάνσεις, παραπέμπει στις δραματικές συνέπειες της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Θα λέγαμε ότι η παρωδία υποστηρίζει τη σάτιρα και η σάτιρα προϋποθέτει την παρωδία. Διαλεγόμενος, λοιπόν, ο Καρυωτάκης με τον Ανδρέα Κάλβο και τις Ωδές του, γίνεται άτεγκτος κριτής της πολιτικής, κοινωνικής και ηθικής παρακμής της εποχής του.

Ο Κάλβος έγινε μεγάλος ποιητής υμνώντας τους αγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης και τα ιδανικά τους. Από την αρετή τους άντλησε την ποιητική μεγαλοσύνη του. Σε μια εποχή παρακμής όμως, μας λέει ο Καρυωτάκης, ένας ποιητής σαν τον Κάλβο είναι καταδικασμένος στη σιωπή. Πώς θα μπορούσε να εμπνευστεί από τις πολιτικές φιλοδοξίες, τις ίντριγκες και τα ψεύτικα οράματα που εξέθρεψαν τη Μεγάλη Ιδέα και οδήγησαν τον Αύγουστο του 1921 τον ελληνικό στρατό στον Σαγγάριο, τον μοιραίο ποταμό, όπου, παρά τη νίκη των Ελλήνων, κρίθηκε η τύχη της Μικρασιατικής Εκστρατείας; Ο Κάλβος έγραψε τις Ωδές του σε μια εποχή που η αστική τάξη βρισκόταν στην ακμή της. Ο Καρυωτάκης, από την άλλη, βίωσε με τον πιο τραγικό τρόπο την παρακμή της αστικής τάξης, η οποία, και με το ξεθώριασμα της Μεγάλης Ιδέας, δεν μπορούσε πια να εμπνεύσει κανένα ιδανικό στην ελληνική κοινωνία. Συνομιλώντας με τον Κάλβο, ο Καρυωτάκης καταγγέλλει:
Ιππους δεν επιβαίνουσι, / αμή την εξουσίαν / και του λαού τον τράχηλον / ιδού, μάχονται οι ήρωες / μέσα στα ντάνσιγκ. / Τις δάφνες του Σαγγαρίου / η Ελευθερία φορέσασα / γοργά από μίαν χείρα / σ' άλλην περνά και σύρεται / δούλη στρατώνος.
Αναρωτιέμαι πώς αλλιώς θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε αυτό το ποίημα, παρά ως την ενσυνείδητη αντίθεση του ποιητή στη στάση και τη συμπεριφορά της αστικής τάξης της εποχής του.

Ωστόσο, ο Καρυωτάκης συνειδητοποιεί ταυτόχρονα την προσωπική του αδυναμία, καθώς και την αδυναμία των ποιητών της γενιάς του να δράσουν, να συγκρουστούν δυναμικά με το κατεστημένο και, με την ανατροπή του, να αλλάξουν τελικά τον κόσμο. Με ειρωνεία που φτάνει τον σαρκασμό, γράφει στο ποίημα Ολοι μαζί:

Κι αν πειναλέοι γυρνάμε ολημερίς, / κι αν ξενυχτούμε κάτω απ' τα γεφύρια, / επέσαμε θύματα εξιλαστήρια / του «περιβάλλοντος» και της «εποχής».
Οπως φαίνεται, ο ποιητής δεν έχει αυταπάτες για την έλλειψη εσωτερικής δύναμης, που τον οδήγησε πρώτα στην αδράνεια, έπειτα στο προσωπικό αδιέξοδο και τέλος στην αυτοκτονία.
Ο Καρυωτάκης δεν πρόλαβε να γράψει πολλά ποιήματα - εξάλλου σύντομη ήταν η ζωή του, σύντομο και το έργο του. Κατήγγειλε, όμως, με πάθος και παρρησία τις «δημόσιες αμαρτίες» της εποχής του. Τις κατήγγειλε ως ποιητής μείζων και, ως τέτοιον, πρέπει να τον θυμόμαστε: «[...] μη τον ξεχνάτε, και ακόμη, να τον αγαπάτε», μας προτρέπει ο Ανδρέας Εμπειρίκος. «Ητο μεγάλος ποιητής ο νέος αυτός και ευγενής. Το λέγω και θα το ξαναπώ πολλάκις - είναι μεγάλος ποιητής ο Κώστας Καρυωτάκης».

Μαρία ΠΕΣΚΕΤΖΗ
Διδάκτωρ Φιλολογίας

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΜΠΑΣΚΕΤ Αλλος για Εθνική τράβηξε κι άλλος για Ευρωλίγκα

Με σταυρόλεξο θα μοιάζει πλέον η κατάρτιση της Εθνικής ομάδας στις διάφορες φάσεις των διεθνών διοργανώσεων

Ιδιαίτερη (τουλάχιστον σε βαθμό μεγαλύτερο από όσο έχουμε δει μέχρι τώρα) αναμένεται να είναι η ερχόμενη σεζόν στο ευρωπαϊκό μπάσκετ. Δύο συγκεκριμένες ημερομηνίες της σεζόν, μάλιστα, η 24η Νοέμβρη του 2017 και η 22η Φλεβάρη του 2018, αναμένεται να δημιουργήσουν ένα πρωτόγνωρο σκηνικό: Αρκετοί φίλαθλοι θα μπουν στον πειρασμό για το αν θα παρακολουθήσουν αγώνα των Εθνικών τους ομάδων των ανδρών για τα προκριματικά του Μουντομπάσκετ 2017, ή τον αντίστοιχο της ομάδας τους στην Ευρωλίγκα. Εκείνες τις μέρες, βλέπετε, οι δύο αγωνιστικές υποχρεώσεις συμπίπτουν, σε κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί μέχρι σήμερα στο ευρωπαϊκό μπάσκετ. Από τη μία η από χρόνια απόφαση της FIBA να επαναφέρει τη διαδικασία των προκριματικών για τις Εθνικές ομάδες στις διεθνείς διοργανώσεις, και απ' την άλλη η αδιάλλακτη στάση της Ευρωλίγκας να μην διακόψει το πρωτάθλημα, φυσικά για λόγους απώλειας κερδών, δημιούργησαν τα νέα δεδομένα. Οπως για παράδειγμα το γεγονός ότι πλέον για τα περισσότερα αντιπροσωπευτικά συγκροτήματα - συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας - άλλη ομάδα θα παλεύει για την πρόκριση σε κάποια διεθνή διοργάνωση (π.χ. Παγκόσμιο Κύπελλο, Ευρωμπάσκετ) και άλλη (τουλάχιστον στο μεγαλύτερο μέρος της) θα εμφανίζεται σε τελική φάση αν έχει πάρει την πρόκριση.

Επίδειξη δύναμης από τη Λίγκα

Eurokinissi

Την ώρα των αγώνων της Εθνικής, οι παίκτες του Ολυμπιακού και του Παναθηναϊκού θα έχουν άλλου είδους υποχρεώσεις, εξαιτίας των τακτικών της Ευρωλίγκας

Τα όσα θα συμβούν αποτελούν έναν ακόμα «κρίκο» στην αλυσίδα της αντιμαχίας των δύο πλευρών σχετικά με τον πρώτο λόγο στα του ευρωπαϊκού μπάσκετ. Προς τα τέλη της περασμένης βδομάδας, η Ευρωλίγκα αποφάσισε να ρίξει για μια ακόμα φορά «λάδι στη φωτιά» που καίει τις σχέσεις της με τη FIBA τα δύο τελευταία χρόνια και έχει ανάψει για τα καλά με την απόφαση της δεύτερης να δημιουργήσει τη δική της (μετά από χρόνια) διασυλλογική διοργάνωση στην Ευρώπη (FIBA Champions League). Αυτή τη φορά όμως οι διαφωνίες λαμβάνουν μεγαλύτερες διαστάσεις, αφού πλέον εμπλέκεται σε αυτές και το θέμα των Εθνικών ομάδων. Συγκεκριμένα, η Λίγκα των ισχυρών συλλόγων επιβεβαίωσε τα προγνωστικά και τις δηλώσεις παραγόντων, αφού ανακοινώνοντας το πρόγραμμα για τη νέα σεζόν δεν έλαβε καν υπόψη τις περιόδους των προκριματικών των Εθνικών ομάδων, προκειμένου να υπάρξει αγωνιστικό κενό. Το αντίθετο μάλιστα, αφού έβαλε κανονικά αγώνες τις ίδιες μέρες. Φυσικά, η απόφασή της να διακόψει την ίδια περίοδο την δεύτερη τη τάξη διοργάνωσή της, το Eurocup, μόνο «στάχτη στα μάτια» μπορεί να χαρακτηριστεί. Αλλωστε, με βάση τις 16 ομάδες που συμμετέχουν στη διοργάνωση της Ευρωλίγκας, είναι εμφανές ότι αυτό είναι που θα επηρεάσει περισσότερο τον καταρτισμό των Εθνικών ομάδων, αφού αυτές δίνουν τους περισσότερους παίκτες (π.χ. ελληνικό παράδειγμα με Ολυμπιακό, Παναθηναϊκό).

«Μην ακουμπάτε το προϊόν»

Αν και μία από τις κυριότερες δικαιολογίες των ανθρώπων της Ευρωλίγκας ήταν το γεγονός ότι αφού το ΝΒΑ δεν επιτρέπει τους παίκτες να δώσουν το «παρών» στις Εθνικές ομάδες, το ίδιο μπορεί να κάνει και αυτή, οι λόγοι της απόφασης είναι προφανείς. Με δεδομένη την ικανοποίηση των ανθρώπων της Λίγκας για το επιτυχημένο από άποψη κερδοφορίας μοντέλο του ενιαίου πρωταθλήματος των 30 αγωνιστικών, της περσινής σεζόν, ουσιαστικά οι όποιες φετινές καινοτομίες (π.χ. διακοπή) καθίστανται απαγορευτικές για την Ευρωλίγκα μπροστά στο φόβο για τυχόν συνέπειες στα κέρδη. Ακόμα και αν αυτό απαιτεί να γίνουν θυσίες στον καταρτισμό των Εθνικών ομάδων. Συν τοις άλλοις, η απόφαση είναι ένα μέτρο προστασίας και προς τα ίδια τα μέλη του προϊόντος (ομάδες) της, προκειμένου να αποφύγουν τυχόν ανεπιθύμητα περιστατικά, με τραυματισμό κάποιου παίκτη στον αγώνα της Εθνικής του.
Οπως και να 'χει, η στάση της Ευρωλίγκας (και) στο θέμα που προέκυψε αποτελεί μια ακόμα επίδειξη δύναμης της εμπορικής εταιρείας που την ελέγχει και της φιλοσοφίας της πάνω στο ευρωπαϊκό μπάσκετ. Μιας φιλοσοφίας που έχει να κάνει με το άθλημα αποκλειστικά ως προϊόν προς εκμετάλλευση και πώληση για τα κέρδη, το οποίο θα πρέπει να μένει ανεπηρέαστο από καθετί που θα επηρεάσει την εμπορικότητά του. Αλλωστε, ας σημειωθεί ότι το μεγάλο σχέδιο της Ευρωλίγκας, παρά τις διάφορες αναβολές λόγω των συνθηκών μέχρι σήμερα, ήταν και παραμένει η δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού πρωταθλήματος μπάσκετ για λίγους και ισχυρούς, που θα υπερβαίνει τη συμμετοχή στο εγχώριο πρωτάθλημα ή στις υποχρεώσεις των Εθνικών ομάδων.

Η στάση και οι ευθύνες της FIBA

Στην άλλη πλευρά, για τα όσα συμβαίνουν στο ευρωπαϊκό μπάσκετ σίγουρα δεν είναι άμοιρη ευθυνών ούτε η Παγκόσμια Συνομοσπονδία Μπάσκετ (FIBA), έστω κι αν θεσμικά αποτελεί τον επίσημο φορέα του αθλήματος παγκοσμίως, και φυσικά στην Ευρώπη. Από την πρώτη υποχώρηση στα αιτήματα των ισχυρών για απόσχιση από τη «σκέπη» της, με τη δημιουργία δικής τους διοργάνωσης, και το αποτυχημένο σε βάρος της FIBA πείραμα των δύο διοργανώσεων (Ευρωλίγκα - Σουπρολίγκα), μέχρι και την πρόσφατη επανεμφάνισή της στα ευρωπαϊκά δεδομένα, οι ευθύνες της είναι αρκετές. Για παράδειγμα, ακόμα και στην πρόθεσή της να παίξει ρόλο ξανά στις διασυλλογικες διοργανώσεις, άφησε στο απυρόβλητο την τακτική της σύναψης πολύχρονων συμβολαίων συμμετοχής ορισμένων εκ των ισχυρών (11 στις 16) με την Ευρωλίγκα, στρέφοντας την όποια πίεση στις ομάδες μικρότερου βεληνεκούς για συμμετοχή στη δική της διοργάνωση. Ακόμα και στο θέμα των Εθνικών ομάδων, ενώ εδώ και καιρό ήταν γνωστό το πού θα οδεύσουν τα πράγματα από τα όσα δήλωναν οι άνθρωποι της Ευρωλίγκας, πέραν κάποιων ανούσιων «λεονταρισμών» ουσιαστικά απλά παρακολούθησε και παρακολουθεί τις εξελίξεις.

Στη μέση οι παίκτες

Στη μέση όλων αυτών που συμβαίνουν βέβαια βρίσκονται οι ίδιοι οι παίκτες. Εξαρχής, μόλις διαφάνηκε το που οδηγούνται τα πράγματα, αρκετοί σύνδεσμοι παικτών, όπως ο ισπανικός και ο ελληνικός (ΠΣΑΚ), εξέφρασαν την αντίθεσή του σε αυτό που θα συνέβαινε, τονίζοντας ότι η συμμετοχή στις Εθνικές ομάδες είναι πάνω απ' όλα. Κάτι που φυσικά δεν έτυχε και της ανάλογης συμπαράστασης από τη FIBA. Πλέον αρκετοί απ' αυτούς που αγωνίζονται στις ομάδες της Ευρωλίγκας, δεμένοι με παχυλά συμβόλαια, είναι υποχρεωμένοι να ακολουθήσουν τη ρότα των συλλόγων, ανεξάρτήτως της θέλησής τους για συμμετοχή στην Εθνική. Σε μια άλλη περίπτωση, πάντως, τα καινούργια δεδομένα δημιουργούν ένα ακόμη σημαντικό θέμα. Αυτό της επιπλέον κούρασης όσων κληθούν να αγωνιστούν και στις υποχρεώσεις της Εθνικής, οι οποίες θα έρθουν να προστεθούν στο ήδη βεβαρυμένο αγωνιστικό πρόγραμμα της σεζόν για τις περισσότερες ομάδες, και κυρίως αυτές που συμμετέχουν σε εγχώριες και διεθνείς διοργανώσεις (Ευρωλίγκα, Εurocup, FIBA Champions League). Το θέμα μάλιστα της κόπωσης και των συνεπειών αυτής βρέθηκε στο επίκεντρο πρόσφατης ανακοίνωσης του ΠΣΑΚ, με αφορμή τις τελευταίες εξελίξεις. Οπως τονιζόταν μεταξύ άλλων στη σχετική ανακοίνωση, «οι παίκτες δεν είναι ρομπότ, ζητάμε το σεβασμό όλων. Λατρεύουμε τη δουλειά μας, όμως είμαστε άνθρωποι και το σημαντικότερο είναι η υγεία μας». Μάλιστα ο ΠΣΑΚ προανήγγειλε συναντήσεις με τους συνδέσμους παικτών άλλων ευρωπαϊκών χωρών, προκειμένου, όπως επισημαίνει, «να προστατεύσουμε τους εαυτούς μας, αφού κάποιοι δεν μας σέβονται και βάζουν πάνω απ' όλα τα χρήματα».