13 Αυγ 2012

Τι ποδόσφαιρο και για ποιον;


Τι ποδόσφαιρο και για ποιον;
Ο «μονόδρομος» του εμπορευματοποιημένου ποδοσφαίρου οδήγησε σε διαστρεβλώσεις και αδιέξοδα. Υπάρχει άλλος δρόμος. Χρειάζεται η δημιουργία κινήματος που θα τον επιβάλει
Κ. ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ
«Η ιστορία του ποδοσφαίρου είναι ένα θλιβερό ταξίδι απόλαυσης και καθήκοντος. Στο βαθμό που το άθλημα έχει βιομηχανοποιηθεί, έχει χαθεί σιγά σιγά η ομορφιά που γεννιέται από τη χαρά που νιώθει κανείς μονάχα γιατί παίζει. Σε αυτόν τον κόσμο του τέλους του αιώνα μας το επαγγελματικό ποδόσφαιρο καταδικάζει οτιδήποτε είναι άχρηστο και είναι άχρηστο οτιδήποτε δεν αποφέρει κέρδη. Το παιχνίδι έχει μετατραπεί σε θέαμα με λίγους πρωταγωνιστές και πολλούς θεατές, σε ποδόσφαιρο για κοίταγμα. Και το θέαμα έχει μετατραπεί σε μια από τις πιο επικερδείς οικονομικές δραστηριότητες στον κόσμο. Δεν οργανώνεται για να γίνει παιχνίδι, αλλά για ν' αποφευχθεί το παιχνίδι. Οι τεχνοκράτες του επαγγελματικού αθλητισμού επέβαλαν ένα ποδόσφαιρο καθαρής ταχύτητας και πολλής δύναμης, που απεμπολεί την απόλαυση, ατροφεί τη φαντασία και απαγορεύει το θράσος».
Ο Εντουάρντο Γκαλεάνο, στο βιβλίο του «Τα χίλια πρόσωπα του ποδοσφαίρου» (εκδ. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ) περιγράφει εύστοχα και ουσιαστικά τη μετάλλαξη του ποδοσφαίρου, από παιχνίδι σε επιχείρηση. Από χαρά, δημιουργία και απόλαυση σε υποχρέωση και βιομηχανοποιημένο προϊόν. Αναφέρεται σε αυτό που προβάλλεται σαν «μοναδική» πραγματικότητα, σαν «απόλυτη αλήθεια». Με τη σύμπραξη κυβερνήσεων, επαγγελματιών πολιτικών, κάθε είδους φορέα - ενταγμένου στο σύστημα εξουσίας - και βέβαια την καθοριστική βοήθεια της πλειοψηφίας των ΜΜΕ. Σύμπτωση; Οχι φυσικά. Το ένα χέρι νίβει το άλλο, ώστε να πειστούμε και να αποδεχτούμε άπαντες, το τετελεσμένο. Είναι όμως έτσι; Αυτό είναι το άθλημα, που αγαπάμε; Και τελικά ποιον εξυπηρετεί ο «μονόδρομος»;
Στρατηγική επιλογή η μετάλλαξη
Από το 1979 που και στην Ελλάδα καθιερώθηκε - και τυπικά - το επαγγελματικό μοντέλο, έχουν περάσει 28 χρόνια. Σε όλη αυτή τη διαδρομή - και παρά τη συνειδητή και συντονισμένη προσπάθεια - των «ταγών», (πρέπει να) έχουν βγει συμπεράσματα. Τα γεγονότα - μικρότερα ή μεγαλύτερα - ανέδειξαν προθέσεις, αποτελέσματα, στόχους. Την αλήθεια πίσω από ευχολόγια, «παχιά λόγια» και εξαγγελίες.
Ως κομμάτι της κοινωνίας και των κανόνων που τη διέπουν, υπό τον καπιταλισμό, το ποδόσφαιρο εξαναγκάστηκε σε στροφή 180 μοιρών. Από παιχνίδι των πολλών, έγινε μπίζνα των λίγων με πολλούς καταναλωτές. Το ερασιτεχνικό κομμάτι του παραγκωνίστηκε. Υπάρχει κυρίως χάρη στο μεράκι κάποιων, ή σε ορισμένες περιπτώσεις μπλέκεται στα δίχτυα μικρότερων επιχειρηματιών, αλλά βρίσκεται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, παραπεταμένο από τους «υπεύθυνους».
Το θυμούνται μόνο σαν άλλοθι και για τη δημιουργία εντυπώσεων. Ενα, από τα πολλά, αποδεικτικό γεγονός. Για το επαγγελματικό ποδόσφαιρο (δηλαδή τη θεσμοθέτηση των επαναλαμβανομένων απαιτήσεων που προβάλλουν οι επιχειρηματίες) και η ΝΔ φέρνει συχνά - πυκνά νομικά νομοθετήματα. Για το ερασιτεχνικό ποδόσφαιρο, ακόμα... ετοιμάζει ένα...
Οπως και το ΠΑΣΟΚ παλιότερα, η ΝΔ - ως κυβέρνηση - δε βρίσκει τους αναγκαίους πόρους για το ερασιτεχνικό ποδόσφαιρο. Και διαθέτει «ψίχουλα». Της περισσεύουν όμως για διάφορες παροχές και αλλεπάλληλα χαρίσματα στους κακοδιαχειριστές επιχειρηματίες... Δεν πρόκειται για λάθος και κακή εκτίμηση. Αποτελεί συνειδητή στρατηγική επιλογή, αμφοτέρων των κομμάτων, αυτή η πολιτική. Για να στηριχτεί το σύστημα.
Αλλο πράγμα να χαιρόμαστε την μπάλα στο «πλεκτό» και άλλο να πιανόμαστε εμείς στα δίχτυα τους
Το επαγγελματικό ποδόσφαιρο παίζεται όχι για να κερδίσει ο καλύτερος αλλά οι οικονομικά ισχυρότεροι που το εκμεταλλεύονται σαν μια από τις πιο κερδοφόρες επιχειρήσεις τους. Κερδοφόρα όχι μόνο οικονομικά αλλά και πολιτικά. Επιζητούν - οδηγούν το φίλαθλο μόνο στη θέαση του ποδοσφαίρου από την κερκίδα ή την τηλεόραση. Επιδίωξή τους να τον ταυτίσουν με το πρόσωπό τους, με τα συμφέροντά τους, ώστε να αποτελεί ασπίδα προστασίας τους. Στρατιώτης στο στρατό υπεράσπισης των συμφερόντων τους όταν ο ανταγωνισμός μεταξύ τους, τους στριμώχνει. Πολλοί απ' αυτούς χρωστάνε δισεκατομμύρια στο Δημόσιο, άλλοι μπήκαν φυλακή και βγήκαν, άλλοι με εφαλτήριο την κοινωνική αναγνώριση που τους δίνει η θέση, με μοχλό πίεσης το λαό της ομάδας έχουν ανοίξει ή επεκτείνει τις μπίζνες τους.
Δουλιές μέσα από το Δημόσιο για κατασκευαστικά έργα, για «θαλασσοδάνεια», για προμήθειες, φοροαπαλλαγές, χάρισμα γήπεδα - εμπορικά πολυκαταστήματα σαν αυτό που θα γίνει στον Ελαιώνα, τεράστια διαφημιστικά έσοδα από τη μετάδοση των αγώνων κ.λπ. Κέρδη με τη σέσουλα, που τα πληρώνουμε ΟΛΟΙ εμείς. Με παρουσιαζόμενο κοινό παρονομαστή την αγάπη για την ομάδα. Μόνο που εμείς είμαστε για το «χρώμα» και για να πληρώνουμε και αυτοί για την κονόμα. Στο στήσιμο αυτό, οι επιχειρηματίες έχουν άξιους μάνατζερ τις κυβερνήσεις τόσο του ΠΑΣΟΚ όσο και της ΝΔ. Αυτές ψηφίζουν τους νόμους για να στηθεί όλο αυτό το εποικοδόμημα που η γνωστή «παράγκα» ωχριά μπροστά του. Γιατί αυτό το στήσιμο γίνεται επισήμως και με την κάλυψη των νόμων.
Ερασιτεχνικό ή «ερασιτεχνικό»
Το ερασιτεχνικό ποδόσφαιρο (πρέπει να) βρίσκεται στον αντίποδα της πραγματικότητας που περιγράφηκε παραπάνω. Γιατί (πρέπει να) μαθαίνει τα παιδιά να είναι τα ίδια πρωταγωνιστές στους αθλητικούς χώρους και όχι θεατές - καταναλωτές ενός κερδοφόρου θεάματος. Με άλλες αξίες και αρχές.
Αντί αυτού, κυβέρνηση και παράγοντες, αναγκάζουν το ερασιτεχνικό σωματείο να γίνεται ένας μικρός κλώνος του εμπορευματοποιημένου οικοδομήματος. Οι πενιχρές επιχορηγήσεις, όποτε δίνονται, δεν επαρκούν ούτε για τα έξοδα της χρονιάς. Πόσο μάλλον για έναν προγραμματισμό σε βάθος χρόνου. Το σωματείο λοιπόν εξωθείται να αναζητήσει τον τοπικό παράγοντα που θα γίνει ο χορηγός, με αντάλλαγμα να γίνει το αφεντικό του συλλόγου. Ο οποίος δεν έχει, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, καμιά σχέση με την υγιή αντίληψη του μαζικού αθλητισμού. Θα διαπραγματευτεί με υποψήφιους βουλευτές, με δημάρχους κ.λπ. τον κοινωνικό χώρο των σωματείων προς άγρα ψήφων και άλλων ανταλλαγμάτων.
Να γιατί η απαξίωση και υποχρηματοδότηση του ερασιτεχνικού ποδοσφαίρου δεν είναι τυχαία. Συντηρεί το σύστημα. Αφ' ενός σπρώχνει, από νωρίς, στην επικρατούσα ιδεολογία. Αφ' ετέρου αναγκάζει τα παιδιά να εγκαταλείψουν τα γήπεδα. Η αγάπη όμως για το άθλημα παραμένει και έτσι μεταφέρονται στην κερκίδα. Δηλαδή από ενεργοί αθλητές, μετατρέπονται σε καταναλωτές - πελάτες του αθλητισμού - θέαμα. Αυξάνονται λοιπόν τα κέρδη των επιχειρηματιών. Μέσω των εκατομμυρίων πιστών που θα αγοράζουν το θέαμα, την αθλητική εφημερίδα, τα σύμβολα της ομάδας κ.λπ.
«Επιστροφή στο μέλλον»
Το πραγματικό «πρόσωπο» του επαγγελματικού μοντέλου και τα σύμφυτα - με το σύστημα - προβλήματα, δεν μπορούν πλέον να κρυφτούν ή να εξωραϊστούν. Οι άδειες εξέδρες το αποδεικνύουν. Μια ακόμα επιβεβαίωση ήταν τα αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας, για λογαριασμό της Σούπερ Λίγκας. Η απαξίωση του «μονόδρομου» είναι συντριπτική. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι σε ποσοστό 86% οι ερωτηθέντες πιστεύουν ότι το ποδόσφαιρο είναι μέσο οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων....
Παρ' όλα αυτά - επηρεασμένη από τον επικοινωνιακό «βομβαρδισμό» της - η πλειοψηφία δεν κάνει το... επόμενο βήμα. Δηλαδή, συνειδητά, να ζητήσει την κατάργηση του εμπορευματοποιημένου ποδοσφαίρου, την απαλλαγή του από τα «νύχια» των επιχειρηματιών. Να σταματήσει, το άθλημα, να είναι επιχείρηση. Αλλωστε, αυτό απαιτεί γενικότερες αλλαγές σε κοινωνικούς και πολιτικούς συσχετισμούς.
Ουσιαστικά όμως ζητάει να ξαναγίνει το ποδόσφαιρο άθλημα. Μοντέλο δομημένο με αξίες, ηθικές αρχές και συμπεριφορές οι οποίες συνάδουν με τη φιλοσοφία και την αποστολή του ποδοσφαίρου. Το οποίο θα είναι από και για τον άνθρωπο. Με εργαζομένους που αμείβονται, στο υψηλών επιδόσεων κομμάτι του. Και όχι από και για το κέρδος των επιχειρηματιών και την ιδεολογική αξιοποίησή του από την εξουσία.
Είναι μια αρχή. Φαντάζει απίθανο, γιατί οι δυσκολίες παρουσιάζονται ανυπέρβλητες. Δεν είναι όμως έτσι. Αυτό προσπαθούν να μας πείσουν, όσοι έχουν να χάσουν από την άλλη προοπτική. Οσων τα συμφέροντα κινδυνεύουν. Αναντίρρητα υπάρχουν εμπόδια και δυσκολίες. Αλλά μπορούν να ξεπεραστούν. Πρώτο βήμα ο συντονισμός και η κοινή δράση όσων «δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό».
Η δημιουργία ενός σύγχρονου κινήματος στον αθλητισμό, το οποίο σε συνεργασία με άλλα τμήματα του λαϊκού κινήματος, θα διεκδικεί (και) ποδόσφαιρο για τις ανάγκες της νεολαίας, των μαθητών, για το σύνολο των εργαζομένων και του λαού. Στόχο τον οποίο πρέπει να αγκαλιάσει και το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα. Η δημιουργία επιτροπών και πρωταθλημάτων από το ΠΑΜΕ, είναι καλό ξεκίνημα. Χρειάζεται συνέχεια και διεύρυνση. Για τη δημιουργία του μετώπου, που θα συγκρούεται με αυτή την πολιτική που μοιράζει τα δισ. σε επιχειρήσεις, εκλεκτούς προέδρους, σε «λαμόγια» και οδηγεί σε μαρασμό το ερασιτεχνικό ποδόσφαιρο. Που έχει μετατρέψει και το ποδόσφαιρο από δικαίωμα σε εμπόρευμα.

Γ. ΚΑΝΤΖΙΛΙΕΡΗΣ

29 ΙΟΥΛΙΟΥ 1938 Το Κίνημα των Χανίων κατά της Μεταξικής Δικτατορίας


29 ΙΟΥΛΙΟΥ 1938
Το Κίνημα των Χανίων κατά της Μεταξικής Δικτατορίας
Ο Βαγγέλης Κτιστάκης, ο κομμουνιστής ηγέτης του αντιδικτατορικού κινήματος Κρήτης
Το πρωί της 29ης Ιούλη του 1938, από τον Σταθμό Ασυρμάτου των Χανίων μεταδόθηκε το παρακάτω διάγγελμα1:
«Προς την Α. Μ. τον Βασιλέα
Προς τας ενόπλους δυνάμεις
Προς τον ελληνικό λαό
Στρατός και λαός αδελφωμένοι κατέλυσαν αρχάς λαομισήτου τυραννίας εκπροσωπούμενης υπό του στρατηγού Μεταξά. Ανακτήσας ελευθερίας αυτού απευθύνεται προς την Α. Μ. τον Βασιλέα και ζητεί την άμεσον απομάκρυνσιν της τυραννικής Κυβερνήσεως Μεταξά, την αποκατάστασιν του κράτους του νόμου και των λαϊκών ελευθεριών και τον σχηματισμόν Κυβερνήσεως Εθνικής Σωτηρίας εκ των αρίστων Ελλήνων, αδιακρίτως πολιτικών παρατάξεων, προς αντιμετώπισιν των αμεσοτάτων εσωτερικών και εξωτερικών κινδύνων, τους οποίους διατρέχει η χώρα μας και διά την δημιουργίαν μιας νέας Ελλάδος, πράγματι ηνωμένης ψυχικώς και ικανής να αντιμετωπίση με σθένος και φρόνησιν τας δυσκόλους στιγμάς, που διέρχεται η ανθρωπότης. Με αδελφικόν χαιρετισμόν προς τας ενόπλους δυνάμεις και ολόκληρον τον λαόν. Ζήτω Ο Βασιλεύς, ζήτω η Ελλάς.
Η Επαναστατική Επιτροπή:
Μητσοτάκης, Βολουδάκης, Μουντάκης, Παΐζης, Μάντακας στρατιωτικός διοικητής».
Το διάγγελμα αυτό περιείχε δύο στοιχεία άκρως σημαντικά που αντέφασκαν κραυγαλέα μεταξύ τους, όχι στη βάση της γνώσης των πραγμάτων που αποκτήσαμε εκ των υστέρων από την ιστορία αλλά με τη γνώση που είχαν οι άνθρωποι εκείνης της εποχής ζώντας την ιστορία την ώρα που εξελισσόταν ως γεγονός. Από τη μια μεριά το διάγγελμα ανακοίνωνε την πραγματοποίηση ενός γενικού λαϊκού ξεσηκωμού στην πόλη των Χανίων εναντίον της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου κι από την άλλη εναπόθετε την πραγματοποίηση των πολιτικών στόχων αυτού του κινήματος, που ήταν η αλλαγή της πολιτικής κατάστασης στη χώρα, στον κύριο στυλοβάτη του δικτατορικού καθεστώτος, τον Βασιλιά Γεώργιο τον Β΄.
Ο πρόεδρος της Φιλικής Εταιρείας Χανίων Σταύρος Παπαδοκωνσταντάκης
Τι πραγματικά είχε συμβεί; Από την απάντηση στο ερώτημα αυτό θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε το Κίνημα των Χανίων, την ιστορική του σημασία και το πλέγμα των αντιφάσεων μέσα στο οποίο ανέπτυξε τον ιστορικό του βηματισμό. Προηγουμένως όμως οφείλουμε να σταθούμε εν συντομία στο καθεστώς της 4ης Αυγούστου ούτως ώστε τα γεγονότα που εξετάζουμε να πάρουν τη σωστή τους διάσταση η οποία προσδιορίζεται από τις συνθήκες μέσα στις οποίες συντελούνται.
Η επιβολή της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου
Η Δικτατορία του Μεταξά επιβλήθηκε, τυπικά, στις 4 Αυγούστου του 1936. Ουσιαστικά, όμως, είχε αρχίσει η επιβολή της πολύ νωρίτερα με την ανοχή του αστικού πολιτικού κόσμου, στην ενεργό στήριξη του Παλατιού και φυσικά της κυρίαρχης τάξης. Ο δικτάτορας ουδέποτε είχε κρύψει την προτίμησή του στο δικτατορικό τρόπο διακυβέρνησης, ενώ ήταν γνωστός οπαδός των φασιστικών καθεστώτων που εκείνη την περίοδο κυριαρχούσαν σε Ιταλία, Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Σε συνέντευξή του, για παράδειγμα, στην εφημερίδα «Καθημερινή»2 το Γενάρη του 1934, ο Μεταξάς είχε, μεταξύ άλλων, υπογραμμίσει: «Το κοινοβουλευτικόν σύστημα είναι εν απολύτω αδυναμία να ανταποκριθή εις τα νέα προβλήματα, τα οποία εδημιούργησεν η ζωή των λαών ...το πρόβλημα δεν είναι πώς θα μείνωμεν εις τον κοινοβουλευτισμόν, αλλά διά ποίας θύρας θα εξέλθωμεν εξ αυτού. Διά της θύρας του κομμουνισμού ή διά της θύρας του εθνικού κράτους».
Παρ' όλα αυτά, οι θιασώτες του αστικού κοινοβουλευτισμού δεν έπραξαν τίποτα για να του κλείσουν το δρόμο, όταν ακόμη ήταν νωρίς. Ετσι, όταν στις 5 Μάρτη του 1936 ο Βασιλιάς Γεώργιος ο Β΄ έκανε τον Ι. Μεταξά υπουργό Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Δεμερτζή, πολλοί ήταν αυτοί που νόμισαν - κι ακόμη περισσότεροι αυτοί που διέδωσαν - πως ο μονάρχης παρενέβαινε δυναμικά για να αποφύγει μια δικτατορία. Φαινομενικά έτσι είχαν τα πράγματα, αφού το πρωί της ίδιας ημέρας - και φυσικά πριν υπουργοποιηθεί ο Μεταξάς - πραγματοποιήθηκε στο υπουργείο Στρατιωτικών σύσκεψη της ανώτατης ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας με θέμα την κήρυξη δικτατορίας. Μάλιστα, μετά τη σύσκεψη ο - μέχρι εκείνη τη στιγμή - υπουργός στρατιωτικών Αλ. Παπάγος πήγε στα ανάκτορα και ζήτησε από το Βασιλιά να παύσει την κυβέρνηση Δεμερτζή και να ορίσει νέα, εξωκοινοβουλευτική της εμπιστοσύνης των ανακτόρων και των ενόπλων δυνάμεων3. Την εξέλιξη αυτή ο Ε. Βενιζέλος, σε επιστολή που έστειλε από το Παρίσι στο φίλο του Λουκά Ρούφο, στις 9/3/1936, σχολίαζε ως εξής: «Δεν είναι ανάγκη να σου είπω πόσον ζωηρά είναι η χαρά μου, διότι ο Βασιλεύς απεφάσισε να πατάξη επί τέλους τας διηνεκείς επεμβάσεις των στρατιωτικών παραγόντων, απομακρύνας από την κυβέρνησιν, μετά την τελευταίαν αυθάδειάν των, τον Παπάγον και Πλατήν, και αναθέσας το Υπουργείον των Στρατιωτικών εις τον Μεταξάν. Με την ενέργειάν του αυτήν ο Βασιλεύς απέκτησε πάλιν ακέραιον το κύρος του, τόσον απαραίτητον διά την αποκατάστασιν της ψυχικής ενότητος του Ελληνικού λαού και την οριστικήν επάνοδον της Χώρας εις κανονικόν πολιτικόν βίον... Από μέσα από την καρδιά μου αναφωνώ: Ζήτω ο Βασιλεύς!»4
Ο παράνομος «Ριζοσπάστης» της 20 - 8 - 1933 με τις πρώτες εκτιμήσεις για το κίνημα των Χανίων
Στην πραγματικότητα βέβαια αρνούμενο το παλάτι να ...στέψει τον Παπάγο δικτάτορα και υπουργοποιώντας τον Μεταξά δεν αρνούνταν τη δικτατορία αλλά επέλεγε αυτόν που θα έπρεπε να την κάνει. Ακριβώς αυτό υπογράμμιζε ο «Ριζοσπάστης» ο οποίος έγραφε5: «Η παρουσία του Μεταξά στο υπουργείο Στρατιωτικών, όχι μόνο δεν αποτελεί καμιά εγγύηση για το λαό αλλά αντίθετα αποτελεί πρόκληση κατά των εργαζομένων. Ο Μεταξάς είναι ο πιο ραφιναρισμένος φασίστας με καθαρά χιτλερικό, φασιστικό πρόγραμμα. Δεν είναι ανάγκη ν' αναφέρουμε τις αλλεπάλληλες δηλώσεις του και τις ενέργειές του που απέβλεπαν πάντα σε μια προσωπική δικτατορία. Η εγκαθίδρυσή του σήμερα στο υπουργείο Στρατιωτικών δείχνει μια ανακατάταξη δυνάμεων μέσα στους στρατιωτικούς - δικτατορικούς κύκλους και μια προσπάθεια της μοναρχίας συγκέντρωσης όλων των αυλόδουλων στρατοκρατικών δυνάμεων για εγκαθίδρυση μιας βασιλικής δικτατορίας, δεδομένου πως τόσο ο ίδιος ο Μεταξάς, όσο και οι στρατιωτικοί πάνω στους οποίους στηρίχτηκε είναι της απολύτου εμπιστοσύνης του Βασιλιά».
Η ακρίβεια με την οποία η εφημερίδα του ΚΚΕ εκτίμησε τα γεγονότα και πρόβλεψε όσα θα επακολουθούσαν είναι ομολογουμένως καταπληκτική. Δύο, περίπου, μήνες αργότερα, στις 27 Απρίλη 1936, ο Μεταξάς αντικατέστησε τον αποθανόντα Δεμερτζή στη θέση του πρωθυπουργού και η κυβέρνηση που σχημάτισε πήρε την ψήφο εμπιστοσύνης όλου, σχεδόν, του αστικού πολιτικού κόσμου. Στη συνέχεια, τρεις μέρες μετά την ψήφο εμπιστοσύνης, η Βουλή διέκοψε τις εργασίες της μέχρι το τέλος Σεπτέμβρη, αφού προηγούμενος έδωσε στη μεταξική κυβέρνηση το δικαίωμα να εκδίδει διατάγματα. Ετσι εγκαθιδρύθηκε στη χώρα ένα ιδιότυπο καθεστώς που αργότερα πολύ εύστοχα ονομάστηκε «καθεστώς της 3 1/2 Αυγούστου»6. Η ολοκλήρωση της πορείας προς τη φασιστική δικτατορία ήρθε στις 4 Αυγούστου του 1936 όταν στις 8 το βράδυ ο Μεταξάς, έχοντας πλήρη κάλυψη από τα ανάκτορα, συγκάλεσε υπουργικό συμβούλιο και ζήτησε από τους υπουργούς του να υπογράψουν δύο διατάγματα7 όπου με το πρώτο διάταγμα αναστέλλονταν η ισχύς βασικών άρθρων του Συντάγματος και με το δεύτερο διαλυόταν η βουλή. Ως βασική αιτία για την επιβολή της δικτατορίας προβαλλόταν - τι άλλο; - ο λεγόμενος κομμουνιστικός κίνδυνος!!!
Φυλακισμένοι για συμμετοχή στο Κίνημα
Παρά τον φιλοφασιστικό της προσανατολισμό, η «4η Αυγούστου» είχε ευθύς εξαρχής τη στήριξη της Μεγάλης Βρετανίας, δεδομένου ότι ούτε τα βρετανικά συμφέροντα επιδίωκε να θίξει αλλά ούτε και ο βρετανικός ιμπεριαλισμός ενδιαφερόταν για τέτοιου είδους ιδεολογικές αποχρώσεις. Αλλα ζητήματα απασχολούσαν το βρετανικό χρηματιστικό κεφάλαιο κι αυτά συνοψίζονται στα παρακάτω: Στο διάστημα 1922 - 1932 παρουσιάζεται στην Ελλάδα μια τεράστια εισβολή ξένων κεφαλαίων, σχεδόν διπλάσια απ' αυτήν που είχαμε την εποχή του Τρικούπη. Το εξωτερικό χρέος της χώρας έφτανε τα 1.022 εκατομμύρια χρυσά φράγκα, ενώ το εσωτερικό ήταν 144 εκατομμύρια χρυσά φράγκα. Συστηματικοί δανειστές της χώρας - αγοραστές δηλαδή ελληνικών χρεογράφων - ήταν οίκος Hambro του Λονδίνου (γνωστός από τα δάνεια της εποχής του Τρικούπη), το συγκρότημα Speyer and Co της Ν. Υόρκης και η Εθνική Τράπεζα Αθηνών. Το 67,42% του εξωτερικού χρέους ήταν αγγλικά κεφάλαια, το 9,88% ήταν κεφάλαια των ΗΠΑ, το 7,52% ήταν γαλλικά κεφάλαια, το 5,40% σουηδικά, το 3,44% βελγικά, το 1,7% γερμανικά και το 1,65% ιταλικά. Επίσης, ένα ποσό 108 εκατομμυρίων δολαρίων (περίπου το 20% του συνολικού εξωτερικού χρέους) ήταν χρεόγραφα οι κάτοχοι των οποίων ζούσαν στην Ελλάδα8. Η κατάσταση αυτή οδήγησε στο να κηρυχθεί η χώρα σε πτώχευση το 1932. Ομως και μετά την πτώχευση τα ξένα κεφάλαια δε σταματούν να εισρέουν. Συνεπώς, γίνεται εύκολα αντιληπτό τι τεράστια συμφέροντα είχε το ντόπιο και ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα και πόσο ενδιαφερόταν για τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις. Και φυσικά δε χρειάζεται πολύ μυαλό για να κατανοήσουμε γιατί ο μόνιμος υφυπουργός της Αγγλίας Ρ. Βάνσιταρτ έγραφε σε υπόμνημά του το Μάη του 1937: «Βρήκαμε ότι το καθεστώς Μεταξά είναι πολύ πιο συνεννοήσιμο από πολλά από τα προϋπάρχοντα καθεστώτα»9. Στο ίδιο πνεύμα ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Αντ. Ηντεν έλεγε στις 28 - 4 - 1937 στη Βουλή των Κοινοτήτων: «Η πολιτική της βρετανικής κυβερνήσεως εμπνέεται απολύτως από συμπάθεια προς τον Ελληνικό λαό και την κυβέρνησίν του». Κι όταν κλήθηκε να πάρει θέση σχετικά με τον αντιδημοκρατικό χαρακτήρα του καθεστώτος Μεταξά, ο Ηντεν δε δίστασε να πει: «Εδηλώσαμε πάντοτε ότι δεν είμεθα διατεθειμένοι να στηρίξωμε την εξωτερική μας πολιτική σε ιδεολογίες»10.
Το καθεστώς και οι αντιλήψεις για την αντιδικτατορική πάλη
Το ΚΚΕ δεν είχε ψευδαισθήσεις για το ρόλο του Μεταξά (Ο «Ριζοσπάστης» στις 6/3/1936)
Από τις πρώτες μέρες της δικτατορίας πιάστηκαν και στάλθηκαν στις εξορίες 700 περίπου αντιφασίστες ενώ πολλοί άλλοι ρίχτηκαν στις φυλακές. Τη νύχτα της 4ης Αυγούστου που έγινε το πραξικόπημα η Ασφάλεια της Αθήνας συνέλαβε τον βουλευτή του Παλλαϊκού Μετώπου Δημήτρη Γληνό, τον πανεπιστημιακό Αλέξανδρο Σβώλο, τον αρχηγό του Αγροτικού Κόμματος Ιωάννη Σοφιανόπουλο, τον αγροτικό ηγέτη της Αριστεράς Κώστα Γαβριηλίδη, τον βουλευτή των Φιλελευθέρων Θεμ. Τσάτσο και τον δημοσιογράφο Νίκο Καρβούνη. Ταυτόχρονα, έθεσε υπό τον έλεγχό της τον αστικό Τύπο, έκλεισε τον «Ριζοσπάστη» και τα υπόλοιπα έντυπα του ΚΚΕ, κατάσχεσε και έριξε στην πυρά κάθε είδους βιβλίο που θα μπορούσε να θεωρηθεί προοδευτικό - ακόμη και έργα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων - έθεσε υπό απηνή διωγμό τους κομμουνιστές και γενικότερα τους προοδευτικούς πολίτες, τους συνδικαλιστές και γενικά οποιονδήποτε θα μπορούσε να αναπτύξει οποιασδήποτε μορφής δράση εναντίον του καθεστώτος. Στις 19 Σεπτέμβρη του 1937 συνελήφθη ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης και εν συνεχεία ακολούθησαν ισχυρότατα χτυπήματα στον παράνομο κομματικό μηχανισμό, χωρίς όμως ποτέ να γίνει κατορθωτό να σταματήσει η παράνομη κομμουνιστική αντιδικτατορική δράση.
Από τα δύο μεγάλα αστικά κόμματα, το δεξιό «Λαϊκό» και το κεντρώο «Φιλελεύθερο», η δικτατορία δεν ένιωσε καμία απειλή. Η αντιδικτατορική δράση του ελληνικού λαού εκδηλώθηκε ποικιλόμορφα από την πρώτη στιγμή. Εργαζόμενοι και νεολαία, με όσα μέσα διέθεταν, εκδήλωναν την αντίθεσή τους στο καθεστώς με κάθε ευκαιρία. Ομως, αν και ο στόχος ήταν κοινός, δηλαδή να πέσει η δικτατορία - οι κατευθύνσεις που ακολουθούσαν οι λαϊκές οργανώσεις και το ΚΚΕ, από τη μία, και οι αστικές αντιδικτατορικές δυνάμεις, από την άλλη, ήταν διαμετρικά αντίθετες. Το ΚΚΕ, το οποίο προωθούσε την κοινή αντιδικτατορική δράση όλων των πολιτικών δυνάμεων και οργανώσεων που ήταν αντίθετες με το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, επιδίωκε την ανατροπή του μέσα από την οργάνωση και δράση του λαού. Αντίθετα, τα αστικά αντιδικτατορικά κόμματα και οι ηγέτες τους δεν ήθελαν το λαό στο προσκήνιο, επιδιώκοντας την πτώση της δικτατορίας είτε με πρωτοβουλία του βασιλιά, είτε με κάποιο στρατιωτικό κίνημα. Επρόκειτο για επιδιώξεις, που, στο βαθμό που συνοδεύονταν από ειλικρινείς προθέσεις, δεν μπορούσαν παρά να οδηγήσουν σε αδιέξοδο και, φυσικά, στην ισχυροποίηση της δικτατορίας. Την πραγματικότητα αυτή υπογράμμιζε με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο το ΠΓ της ΚΕ του κόμματος σε απόφασή του το Δεκέμβρη του 1936, όπου έλεγε11: «Ολη η πείρα του δικτατορικού τετραμήνου απέδειξε πως τα διαβήματα των αρχηγών στην Αυλή όταν γίνονται εν αγνοία και χωρίς την κινητοποίηση των λαϊκών μαζών αποβαίνουνε μάταια. Ολη η πείρα του φασιστικού τετραμήνου απέδειξε πως η πολιτική της άρνησης του κοινού αντιδικτατορικού λαϊκού μετώπου που ακολούθησαν ως τώρα τα κόμματα, ενίσχυσε και ενισχύει, στήριξε και στηρίζει τη φασιστική δικτατορία».
Φυλακισμένοι για συμμετοχή στο Κίνημα
Ο τρόπος με τον οποίο αντιδρούσαν τα αστικά κόμματα στην «4η Αυγούστου» έδινε στον Μεταξά τη δυνατότητα να επιδεικνύει πυγμή χωρίς κόστος, να τρομοκρατεί τις συντηρητικές μάζες χωρίς επιπτώσεις για το καθεστώς του. Στις 23 Γενάρη του 1938 γράφει στο ημερολόγιό του: «Επρεπε να πλήξω. Και έπληξα. Εξώρισα Καφαντάρην, Πολυχρονόπουλον, Δαρβέρην, Μυλωνάν, Αλ. Μελάν, Καλκάνην και θα συνεχίσω και δι' άλλους». Στην επόμενη καταγραφή, στις 30 Γενάρη, συμπληρώνει: «Αι εκτοπίσεις είχον κεραυνοβόλον αποτέλεσμα. Ησύχασαν όλοι. Θα συμπληρωθούν κατ' ανάγκην»12.
Ετσι είχαν τα πράγματα. Δύο ριζικά διαφορετικές αντιλήψεις αναφορικά με τον τρόπο και τις μεθόδους αντίδρασης γινόταν προσπάθεια να συνενωθούν για την επίτευξη του κοινού στόχου. Η συνένωση αυτή έγινε κατορθωτή σε τοπικό επίπεδο με την προετοιμασία και την εκδήλωση του κινήματος στα Χανιά της Κρήτης. Ας δούμε πώς:
Η προετοιμασία του κινήματος στα Χανιά
Η Κρήτη λόγω των αγωνιστικών παραδόσεων του λαού της, ο οποίος στη μεγάλη του πλειοψηφία είχε δημοκρατικά - αντιμοναρχικά αισθήματα, κάθε άλλο παρά φιλικά διακείμενη ήταν προς το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Την πραγματικότητα αυτή αντιλαμβανόταν πολύ καλά ο δικτάτορας, ο οποίος στις 7 Νοέμβρη 1936 επισκέφτηκε το νησί και μίλησε στα Χανιά με έκδηλη την αγωνία να βρει ένα πλαίσιο επαφής με τους Κρητικούς. «Σήμερα - είπε13 - βλέπω την Κρήτη διά πρώτην φοράν. Εγώ, καλά ή κακά, ευρέθην εις μία μεγάλην αντίθεσιν με τον πολιτικόν άνδρα, τον μεγάλο συμπολίτη σας... Δεν ενόμισα λοιπόν πως θα ήτο ευπρεπές δι' εμέ, και θα ήτο ανευλάβεια διά εσάς να έλθω εδώ διά να σας εκδηλώσω την αντίθεσή μου προς τον μεγάλο συμπολίτη σας και ενόμισα ότι αυτό έπρεπε να το αποφύγω. Επειτα οι καιροί άλλαξαν. Η μοίρα των ανθρώπων έδωκε και αυτή τα αποτελέσματά της. Αλλά ούτε και τότε ενόμισα πως ήτο καιρός να έλθω να σας ιδώ, διότι ήθελα να έλθω εδώ πέρα άγγελος ειρήνης, ήθελα να έλθω κήρυξ εθνικής ομονοίας, ήθελα να έλθω άγγελος καταπαύσεως των παθών. Επήλθεν η 4η Αυγούστου. Μετά τη 4η Αυγούστου όλοι οι Ελληνες επήραμε ένα μεγάλο σφουγγάρι και εσβήσαμε του παρελθόντος όλα τα πάθη και τα μίση. Και είπα, τώρα ημπορώ να μεταβώ εις Κρήτην. Τώρα κανένας από τους υπερήφανους Κρήτας δεν ημπορεί να παρεξηγήση τον ερχομό μου».
Πρακτικό συνεδρίασης της Επαναστατικής Επιτροπής Χανίων
Στην Κρήτη, είχε αναπτυχθεί πλατιά αντιφασιστική δράση πολύ πριν επιβληθεί η δικτατορία της 4ης Αυγούστου. Εξέχουσα ηγετική μορφή σε αυτή τη δράση είχε αναδειχτεί ο κομμουνιστής Βαγγέλης Κτιστάκης, ο οποίος είχε σπουδάσει στη Γερμανία στα χρόνια της ανόδου του ναζισμού και γνώρισε το φαινόμενο σε όλες του τις πλευρές14. Η αντιφασιστική δράση των Κρητικών συνεχίστηκε και μετά τη μεταξική δικτατορία. Το 1937, με πρωτοβουλία της Κομματικής Οργάνωσης Κρήτης του ΚΚΕ, ιδρύθηκε στα Χανιά η Οργάνωση «Φιλική Εταιρεία». Μια παράνομη αντιφασιστική οργάνωση, στις γραμμές της οποίας συμμετείχαν κομμουνιστές, βενιζελικοί, άλλοι δημοκράτες, νέοι και ενήλικες, εργάτες και αγρότες. Πρόεδρος της Οργάνωσης ήταν ο Σταύρος Παπαδοκωνσταντάκης και ηγετική της φυσιογνωμία ο νεαρός δικηγόρος Βαγγέλης Χατζηαγγελής. Η οργάνωση είχε πλατιά επιρροή κι αυτό φάνηκε το Μάρτη του 1937, όταν ο Μεταξάς με τον βασιλιά Γεώργιο επισκέφθηκαν το νησί. Στα Χανιά, στην τελετή υποδοχής, ο δήμαρχος της πόλης Ι. Μουντάκης προσφωνεί την κουστωδία του καθεστώτος, υπογραμμίζοντας την ανάγκη να αποκατασταθεί ο ομαλός πολιτικός βίος στη χώρα. Στη συνέχεια, μετά τη δοξολογία στη Μητρόπολη Χανίων, ο Μεταξάς και η συνοδεία του κατευθύνθηκαν προς τη Γενική Διοίκηση για να βρεθούν μπροστά σε δεύτερη ψυχρολουσία, αφού οι δρόμοι ήταν γεμάτοι προκηρύξεις με αντιδικτατορικό περιεχόμενο. Εξω από το κινηματοθέατρο «Πάνθεον», πολλοί αγωνιστές κατά της δικτατορίας με επικεφαλής τον κομμουνιστή Νίκο Μαριακάκη15 διέσπασαν την παράταξη φωνάζοντας αντιδικτατορικά συνθήματα. Το βράδυ, κατά τη διάρκεια του επίσημου δείπνου, βύθισαν την πόλη στο σκοτάδι. Με δυο λόγια, αντιδικτατορικές εκδηλώσεις συνόδευσαν τον δικτάτορα σε όλη του την περιοδεία στην Κρήτη και λίγο αργότερα, στις 21 Μάρτη του 1937, έγιναν νέες αντιδικτατορικές εκδηλώσεις με την ευκαιρία του ετήσιου μνημοσύνου του Ελευθερίου Βενιζέλου. Μετά το μνημόσυνο, η Αστυνομία ξεκίνησε πογκρόμ διώξεων16.
Μέσα στο 1937 η αντιδικτατορική δράση στην Κρήτη και ιδιαίτερα στα Χανιά αναπτύσσεται σημαντικά. Η ενότητα δράσης, κομμουνιστών και άλλων δημοκρατών εδραιώνεται, ενώ υπάρχουν επαφές με αντιδικτατορικές επιτροπές της Αθήνας. Σιγά σιγά σχηματίζεται η πεποίθηση ότι στην Κρήτη μπορεί να ξεκινήσει αντιδικτατορική εξέγερση, η οποία θα αποτελέσει το έναυσμα για να ξεσηκωθεί ενάντια στο καθεστώς ολόκληρη η Ελλάδα. Το Πάσχα του 1938 κατέβηκε στα Χανιά ο Αριστομένης Μητσοτάκης, παλιός πολιτευτής Χανίων και ανιψιός του Ελευθερίου Βενιζέλου. Είχε διατελέσει υπουργός στην κυβέρνηση Παπαναστασίου και από πολύ νωρίς είχε έρθει σε διαφωνία με τον Βενιζέλο. Είχε εκπροσωπήσει το Νομό Χανίων στη Γερουσία και στη Βουλή. Γενικά, ήταν άνθρωπος με επιρροή.
Ο Μητσοτάκης ζήτησε να δει εκπροσώπους της «Φιλικής Εταιρείας», όπως και έγινε. Εκεί μετέφερε μια ειδυλλιακή εικόνα της κατάστασης, δηλώνοντας ότι κόμματα και δημοκρατικές οργανώσεις στην Αθήνα ήταν έτοιμα για δυναμική αναμέτρηση με τη δικτατορία. Στη συνέχεια, ο Μητσοτάκης θα συναντηθεί και με άλλους παράγοντες της πόλης των Χανίων. Στις συναντήσεις αυτές, η κατάληξη είναι πως πρέπει να εκδηλωθεί κίνημα στην πόλη εναντίον της δικτατορίας. «Τον Απρίλη του 1938 - γράφει στα απομνημονεύματά του ο Μάρκος Βαφειάδης που εκείνο το διάστημα είχε αναλάβει την καθοδήγηση της ΚΟ Κρήτης του ΚΚΕ - πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στα Χανιά με τη συμμετοχή του Αρ. Μητσοτάκη, αρχηγού της "αριστεράς" των Φιλελευθέρων, Ιωάν. Μουντάκη Δημάρχου Χανίων και του αντιπροσώπου της ΚΟ Κρήτης Μ. Βαφειάδη... Η σύσκεψη διαπιστώνει την ανάγκη συντονισμού του λαϊκού αντιδικτατορικού αγώνα και, με προτεραιότητα τον ένοπλο, αποφασίζει και υπογράφει συμφωνία που θα περιλάβει τους εξής όρους: 1) Ανατροπή της δικτατορίας. 2) Σχηματισμός αντιδικτατορικής κυβέρνησης απ' όλα τα κόμματα της Βουλής που διέλυσε η δικτατορία και εκλογές με αναλογική. 3) Επαναφορά των απότακτων δημοκρατικών αξιωματικών, κατάργηση του ιδιωνύμου, του θεσμού της εξορίας, των αντιδημοκρατικών νόμων της δικτατορίας».17
Ο Μητσοτάκης αναγκάστηκε να γυρίσει στην Αθήνα, αφού οι κινήσεις του είχαν γίνει αντιληπτές από την Ασφάλεια, αλλά ξαναγύρισε στα Χανιά τον Ιούλη του 1938. Στο μεσοδιάστημα, η προετοιμασία της εξέγερσης δε σταμάτησε. Ετσι, με την επιστροφή του, τα πάντα συνέκλιναν στις τελικές προετοιμασίες, ενώ εκείνος διαβεβαίωνε ότι στην Αθήνα γίνονταν ανάλογες προετοιμασίες και θα εκδηλωνόταν εξέγερση και εκεί. Γράφει Ο Βαγγέλης Χατζηαγγελής για όσα ακολούθησαν μετά την επιστροφή του Αρ. Μητσοτάκη: «Συναντηθήκαμε δυο τρεις φορές παίρνοντας πάντα τα μέτρα μας, συζητούσαμε, ετοιμαζόμαστε για τη μεγάλη μέρα που θα μας στελνόταν το σύνθημα από την Αθήνα. Μέρες γιομάτες πυρετό, κίνηση, όνειρα, ερωτήματα, ανησυχία, αν θα φανούμε αντάξιοι των στιγμών»18.
Συζητήσεις στην Αθήνα γίνονταν, αλλά η εικόνα δεν ήταν αυτή που παρουσίαζε ο Αρ. Μητσοτάκης στους συνομιλητές του. Οπως γράφει ο Γρ. Δαφνής, την ιδέα της κρητικής εξέγερσης είχε συλλάβει ο στρατηγός Αχ. Πρωτοσύγγελος. «Το σχέδιόν του ήτο απλούν: Ολαι αι φρουραί της Κρήτης, στηριζόμεναι εις τον κρητικόν λαόν, θα προέβαινον εις την δήλωσιν ότι ηρνούντο να υπακούουν πλέον εις την κυβέρνησιν Μεταξά και θα εζήτουν από τον βασιλέα να την αντικαταστήση. Εάν ο βασιλεύς, εν τη επιθυμία του να αποφύγη εκστρατεία κατά της Κρήτης, συγκατάνευε, τότε το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα θα είχε επιτευχθή. Εάν, αντιθέτως, ο βασιλεύς εξουσιοδότει τον Μεταξάν να χτυπήση τους Κρήτας, τότε ούτοι θα έπρεπε να κρατήσουν μερικάς ημέρας, ώστε εν τω μεταξύ να δοθή η δυνατότης κινητοποιήσεως των επί της Ηπειρωτικής Ελλάδος αντιδικτατορικών δυνάμεων». Ειδικά για την Αθήνα - πάντα κατά τα γραφόμενα του Δαφνή - το σχέδιο Πρωτοσύγγελου προέβλεπε ανατίναξη των εγκαταστάσεων της Ηλεκτρικής Εταιρείας, κατάληψη του ραδιοσταθμού, συλλήψεις ηγετικών στελεχών της δικτατορίας όπως του υφυπουργού Ασφαλείας Κ. Μανιαδάκη κλπ. «Το σχέδιο τούτο - καταλήγει ο Δαφνής - εγνώριζε και είχεν υιοθετήσει ο Αριστομ. Μητσοτάκης, εις τον οποίον ανετέθη η ηγεσία της εξεγέρσεως εις την Κρήτην»19. Στην ουσία δηλαδή, επρόκειτο για ένα σχέδιο καταδικασμένο σε αποτυχία, αφού στηριζόταν εξ ολοκλήρου σε μια εξέγερση που θα γινόταν μόνο στην Κρήτη, ενώ η εξέγερση στην υπόλοιπη Ελλάδα βασιζόταν στην πιθανότητα η Κρήτη - εφόσον δεχόταν την επίθεση των δυνάμεων της δικτατορίας - να αντέξει. Αν ληφθεί υπόψη ότι η εξέγερση περιορίστηκε στα Χανιά και δεν επεκτάθηκε στην Κρήτη, κι αν σε αυτό το στοιχείο προστεθεί ότι για την υπόλοιπη Ελλάδα δε φαίνεται να υπήρξαν προετοιμασίες για εξέγερση, τότε γίνεται αντιληπτό πως το κίνημα των Χανίων ήταν καταδικασμένο πριν ακόμη ξεκινήσει, ότι θυσιάστηκε στο βωμό των φρούδων ελπίδων που έτρεφαν οι αστοί αντίπαλοι της δικτατορίας, οι οποίοι περίμεναν κάποια αντίδραση κατά της 4ης Αυγούστου από τον Γεώργιο τον Β`.
Εν πάση περιπτώσει, ας δούμε πώς εκδηλώθηκε η εξέγερση των Χανίων:
Η εξέγερση ξεσπάει και ...καταρρέει
Η εξέγερση ορίστηκε να γίνει τις πρώτες πρωινές ώρες της 29ης Ιουλίου 1938. Μία ημέρα πριν, στις 28 Ιουλίου και ώρα 11 το πρωί, συγκλήθηκε σύσκεψη στο ιατρείο του δημάρχου της Πόλης Ιωάννη Μουντάκη. Μόνο που αυτό που έγινε εκεί δεν ήταν σύσκεψη συνωμοτών που ετοιμάζουν εξέγερση, αλλά πανηγύρι. Γράφει ο Βαγγέλης Χατζηαγγελής20: «Πήγαμε δύο από τη Φιλική Εταιρεία. Περιμέναμε σύσκεψη της Επαναστατικής Επιτροπής και βρήκαμε σύναξη στελεχών. Ο Μητσοτάκης που τις τελευταίες μέρες είχε πάρει τα μέτρα του για ν' αποφύγει τη σύλληψη, έστειλε τους αντιπροσώπους του. Αντιπροσώπους έστειλαν και οι βενιζελικοί. Ηταν κι ο αντιπρόσωπος της κομμουνιστικής οργάνωσης Χανίων. Ολοι - όλοι καμιά δεκαπενταριά... Κανένα μέτρο προφύλαξης. Πειράγματα, αστεία, φωνές. Μερικοί περίεργοι από τα γειτονικά μαγαζιά - το ιατρείο βρισκόταν στο κέντρο της παλιάς πόλης κοντά στην πλατεία της Σπλάντζιας - ήρθαν να ρωτήσουν τι συμβαίνει. Η κίνηση ασυνήθιστη, η πόρτα ανοιχτή, ένας τοίχος μας χώριζε από το δρόμο. "Ο δήμαρχος βαφτίζει" ήταν η απάντηση. Οι περίεργοι δεν έμειναν ικανοποιημένοι, έλεγαν κανένα χωρατό, χαμογελούσαν πονηρά, έφευγαν. Ενας είπε: "Καλά κρασιά". Αλλος: "Η ώρα η καλή"».
Μέσα σε τέτοιες και άλλες παρόμοιες συνθήκες η εξέγερση ξεκίνησε περί τις 2 το πρωί της 29ης Ιουλίου. Οι εξεγερμένοι κατέλυσαν τις αρχές. Κατέλαβαν τη Γενική Διοίκηση, τη Μεραρχία, το Σύνταγμα Χανίων, το Τηλεγραφείο, τον ασύρματο και άλλες υπηρεσίες. Ο Γενικός Διοικητής Κρήτης Πότης Σφακιανάκης, ο διοικητής της Μεραρχίας και άλλοι ανώτεροι υπάλληλοι και αξιωματικοί συνελήφθησαν21. Στην πραγματικότητα, βέβαια, οι συλλήψεις και τα μέτρα που λήφθηκαν για την προφύλαξη της εξέγερσης από τους εχθρούς της εν πολλοίς ήταν αστεία. Γράφει ο Χατζηαγγελής22: «Δεν πήραμε στοιχειώδη μέτρα προφύλαξης και ασφάλειας. Υστερα από την κατάληψη των αρχών και τη σύλληψη των πολιτικών και στρατιωτικών εκπροσώπων της δικτατορίας, δεν αφοπλίσαμε τη χωροφυλακή. Παντού μπήκαν ένοπλοι επαναστάτες, παντού κάποιος χωροφύλακας χαμογελούσε "κι εμείς μαζί σας - προσχωρούμε", παντού κάποιος βενιζελικός παράγοντας βρισκόταν από μηχανής θεός ν' αποτρέψει τον αφοπλισμό, την απομάκρυνση, την αντικατάσταση από τον επαναστατημένο λαό, που είχε την ευθύνη για την τάξη. Δεν αφοπλίστηκε ολοκληρωτικά ο στρατός, δεν εγκαταστάθηκε από την πρώτη στιγμή στους στρατώνες λαός, να γίνει λόχος, τάγμα, να στήσει καζάνι, να πάρει παλάσκες και γυλιό. Δεν απομονώθηκε η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία. Ο υπουργός Σφακιανάκης οδηγήθηκε από ενόπλους στο σπίτι του. Μπορεί να βρέθηκε και κάποιος που να του ζήτησε συγνώμη για την ενόχληση. Κάποιος έπεισε τους ενόπλους να μείνουν στο σπίτι του να τον φυλάνε μήπως και τον πειράξει κανείς. Του άφησαν και το τηλέφωνο να τηλεφωνήσει στους φίλους του στα Χανιά, στην Αθήνα, στο Ηράκλειο πως χαίρει άκρας υγείας και να μην ανησυχούν».
Το πρωί της 29ης Ιουλίου βρίσκει το λαό των Χανίων στους δρόμους. Επικρατεί επαναστατικός ενθουσιασμός. Στις 11π.μ. γίνεται λαϊκή συγκέντρωση στην Πλατεία Σιντριβανιού. Παρά τον ενθουσιασμό υπάρχει και ο σκεπτικισμός για το τι μέλλει γενέσθαι. Ναι μεν στα Χανιά η εξέγερση έχει πετύχει, αλλά από πουθενά δεν υπάρχει πληροφορία ότι κάτι αντίστοιχο επιχειρήθηκε και στην υπόλοιπη Κρήτη. Οι ομιλητές με πρώτο τον Μητσοτάκη επιβεβαιώνουν πως το κίνημα των Χανίων είναι μοναδικό στο νησί, αλλά αναμένεται να υπάρξει μίμηση και στις άλλες πόλεις. Το μούδιασμα του λαού ήταν αναπόφευκτο. Και σαν να μην έφτανε αυτό, προς το τέλος του συλλαλητηρίου δύο αεροπλάνα ρίχνουν στην πόλη μια προκήρυξη του Δικτάτορα Μεταξά ο οποίος δήλωνε αποφασισμένος να πατάξει «τους στασιαστάς διά παντός μέσου», ενημερώνοντας ταυτοχρόνως ότι «παντού της Ελλάδος επικρατεί απόλυτος τάξις και ησυχία»23.
Σε λίγο άρχισε η αντίστροφη μέτρηση. Ο Σφακιανάκης - όπως έπρεπε να αναμένεται - είχε ενημερώσει και κινητοποιήσει τις αρχές. Εναντίον των εξεγερμένων κινήθηκαν ισχυρές δυνάμεις καταστολής (στρατός, ναυτικό, αστυνομία). Η αντίδραση άρχισε να εξορμά από τη Σχολή Χωροφυλακής. Περίπολοι γέμισαν τους δρόμους και άρχιζαν να αφοπλίζουν τους ένοπλους επαναστάτες όπου τους έβρισκαν. Αντίσταση ουσιαστική από τους τελευταίους δεν υπήρχε, γιατί δεν είχε προβλεφτεί κάτι τέτοιο. Στα γραφεία της Μεραρχίας η Χωροφυλακή συνέλαβε τον Εμ. Μάντακα, ο οποίος ουσιαστικά ούτε που περίμενε μια τέτοια εξέλιξη. Κατάφεραν όμως να τον απελευθερώσουν λίγο αργότερα οι συγχωριανοί του.
Στις 12.50 το μεσημέρι ο Σφακιανάκης τηλεγραφούσε στην Κυβέρνηση: «Η Γενική Διοίκησις, το Σύνταγμα και τα λοιπά δημόσια καταστήματα ανακατελήφθησαν. Οι στασιασταί διελύθησαν». Το απόγευμα της ίδιας ημέρας μέσω ραδιοφώνου ολόκληρη η Ελλάδα άκουγε ανακοίνωση του υφυπουργείου Τύπου με την οποία αναγγελλόταν η πλήρης καταστολή του κινήματος.
Στις 31 Ιουλίου ο Μεταξάς έγραφε στο ημερολόγιό του24: «Και πρώτα στάσις Χανίων. Παρ' ολίγον, αν εξετείνετο, να μου εματαίωνε όλα. Από πού προήλθε; Από όλα φαίνονται δύο πράγματα: Οτι η διοίκησίς μας εις Χανιά ήταν αποκοιμισμένη και ότι ο κόσμος εις την περιφέρεια Χανίων δεν είναι φίλος μας... Εματαιώθη αμέσως. Γιατί; Ελλειψις υποστηρίξεως; Απογοήτευσις;».
Μετά την επικράτηση του καθεστώτος στα Χανιά, η Δικτατορία εξαπέλυσε άγριο διωγμό εναντίον όσων είχαν τολμήσει να την αμφισβητήσουν. Συλλήψεις, διώξεις, βασανισμοί είναι το μόνιμο μοτίβο. Ταυτόχρονα, στήνονται έκτακτα στρατοδικεία και εκατοντάδες πολιτών παραπέμφθηκαν με την κατηγορία ότι διέγειραν εμφύλιο πόλεμο, αποπειράθηκαν να συλλάβουν στρατιωτικούς, είχαν σκοπό να προκαλέσουν ανθρωποκτονίες, τραυμάτισαν χωροφύλακες, αφαίρεσαν όπλα κ.ο.κ. Οι κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν σε βαριές ποινές, άλλοι ερήμην διότι είχαν διαφύγει στα βουνά κι άλλοι παρόντες που μετά την καταδίκη τους οδηγήθηκαν στις φυλακές. Ερήμην σε θάνατο καταδικάστηκαν οι Αρ. Μητσοτάκης, Ι. Μουντάκης, Μαν. Βολουδάκης και Εμ. Μπακλατζής. Ο στρατιωτικός διοικητής της εξέγερσης Εμ. Μάντακας καταδικάστηκε ερήμην σε ισόβια δεσμά και ερήμην σε 20 χρόνια κάθειρξη ο Βαγγέλης Χατζηαγγελής. Οι συλληφθέντες, που καταδικάστηκαν σε διάφορες ποινές, γέμισαν τις φυλακές του Ιντζεδίν, της Αίγινας, των Τρικάλων, της Πύλου, της Κέρκυρας25. Περίπου τρεις μήνες αργότερα, οι αστοί ηγέτες του κινήματος (Μητσοτάκης και λοιποί), αλλά και άλλοι καταδιωκόμενοι, με την ανοχή της δικτατορίας - που έβρισκε προτιμότερη μια τέτοια λύση - διέφυγαν στα ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα κι από εκεί στην Κύπρο. Ο Μάντακας έμεινε καταδιωκόμενος στα βουνά ως την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, ενώ στο μεσοδιάστημα το καθεστώς τού αρνήθηκε χορήγηση αμνηστίας.
Τις διώξεις σε βάρος των αγωνιστών του κινήματος των Χανίων κατήγγειλε τότε το παράνομο ΚΚΕ με Προκήρυξη του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του, όπου ανάμεσα σε άλλα υπογραμμιζόταν26: «Εκτακτα στρατοδικεία στήθηκαν που αποφασίζουν ομαδικές θανατικές καταδίκες και κατάσχουν περιουσίες. Η εκδικητική λύσσα της δικτατορίας είναι αφάνταστη. Η ηρωική Κρήτη δοκιμάζει σήμερα διώξεις, εξευτελισμούς και λεηλασίες χειρότερες από εκείνες της Τουρκοκρατίας... Καλούμε τον ελληνικό λαό, τις ένοπλες δυνάμεις και τη νέα γενιά να σταματήσουν το εκδικητικό και αιματοβαμμένο χέρι της δικτατορίας. Να εκφράσουν έμπρακτα και ενεργά την αλληλεγγύη τους προς το απελευθερωτικό κίνημα της Κρήτης».
Αντί επιλόγου: Εκτιμήσεις του ΚΚΕ για το κίνημα των Χανίων
Λίγες ημέρες μετά την εξέγερση στα Χανιά και την καταστολή της, ο παράνομος «Ριζοσπάστης» της 20ής Αυγούστου 1938 έγραφε: «Το κίνημα των Χανίων δείχνει το βάθος και το πλάτος του λαϊκού μίσους κατά της δικτατορίας, δείχνει το δρόμο και τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να απαλλαχθή η χώρα απ' τον αντιλαϊκό και αντεθνικό ζυγό της δικτατορίας και σαν τέτοιο πρέπει να χαιρετιστεί και να επιδοκιμαστεί από όλο το λαό και το στρατό της Ελλάδας. Αλλά ταυτόχρονα το κίνημα αυτό δείχνει κοντά στ' άλλα και δύο βασικές αδυναμίες που υπήρχαν και υπάρχουν μέσα στο αντιδικτατορικό κίνημα του τόπου μας. Το κίνημα αυτό ήταν απομονωμένο, δεν είχε καμιά επαφή και συνοχή με το αντιδικτατορικό κίνημα της υπόλοιπης Ελλάδας, παρόλο που οι ίδιες διαθέσεις υπάρχουν παντού. Το κίνημα των Χανίων στηρίχθηκε πάνω σε λίγα εξοπλισμένα πρόσωπα της εμπιστοσύνης των παραγόντων και έγινε εν αγνοία του Κρητικού λαού. Ετσι εξηγείται η μη επέκτασή του σ' όλη την Κρήτη και η γρήγορη κατάπνιξή του απ' τις στρατιωτικές και ναυτικές δυνάμεις που εξαπέστειλε αμέσως η δικτατορία στην Κρήτη. Αν το κίνημα των Χανίων στηριζόταν πάνω στη δύναμη του Κρητικού λαού και ξέσπαζε ταυτόχρονα με μια παρόμοια δράση έστω μόνον των βασικών κέντρων της υπόλοιπης Ελλάδας σήμερα δε θα υπήρχε δικτατορία... Αλλά αυτό που έγινε στην Κρήτη δεν είναι τυχαίο. Είναι το φυσικό αποτέλεσμα της νοοτροπίας μιας σειράς σοβαρών αρχηγών και παραγόντων του αντιδικτατορικού κινήματος που αρνούνται την ενιαία αντιδικτατορική δράση και ιδιαίτερα αρνούνται τη συμμετοχή του λαού σε μια ανοιχτή πάλη κατά της δικτατορίας».
Το επόμενο διάστημα το ΚΚΕ προχώρησε σε βαθύτερη ανάλυση του κινήματος των Χανίων. Σε μία απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του, που δεν είναι ευρύτερα γνωστή, αλλά έχει έρθει στο φως της δημοσιότητας μαζί με άλλα έγγραφα της Κομμουνιστικής Διεθνούς αναφέρεται27: «Το γεγονός ότι η αντιδικτατορική εξέγερση των Χανίων δεν επεκτάθηκε και δεν πέτυχε να καταφέρει το τελειωτικό πλήγμα στη μισητή δικτατορία, οφείλεται προπαντός στις ταλαντώσεις και στην αναποφασιστικότητα μερικών αρχηγών και ηγετών των μεγάλων πολιτικών κομμάτων και σε μια σειρά σοβαρών σφαλμάτων που διαπράχθηκαν τόσο κατά την προετοιμασία, όσο και κατά τη διεξαγωγή της αντιδικτατορικής εξέγερσης. Μια σειρά αρχηγών και ηγετών των μεγάλων πολιτικών κομμάτων, φοβούμενοι τη συμμετοχή του λαού στην αντιδικτατορική πάλη, βασίζονταν στην "καλή" θέληση του βασιλιά και ενάντια στη θέληση του λαού και των μαζών των ίδιων τους των κομμάτων επεδίωξαν την τυπική αλλαγή της σημερινής κατάστασης χωρίς λαϊκές υποχωρήσεις στις λαϊκές μάζες. Γι' αυτό και αναβάλλουν τη συσπείρωση και το συντονισμό της δράσης όλων των αντιδικτατορικών δυνάμεων της χώρας και ιδιαίτερα αναβάλλουν τη συνεργασία με το λαό και τα αντιδικτατορικά του όργανα. Η στάση τους αυτή αποτέλεσε το κύριο εμπόδιο για την ανάπτυξη του αντιδικτατορικού μας κινήματος γενικά και ειδικότερα για την ανάπτυξη της αντιδικτατορικής εξέγερσης της Κρήτης.
Το ίδιο νοσηρό πνεύμα επικρατούσε και στην πλειονότητα των οργανωτών της εξέγερσης των Χανίων. Τη στιγμή που σ' όλη την Κρήτη υπήρχαν εξίσου ευνοϊκές συνθήκες με αυτές των Χανίων, δεν επιχειρήθηκε σχεδόν τίποτε για την προετοιμασία της εξέγερσης σ' ολόκληρη την Κρήτη. Οι Αρχές της δικτατορίας καταργήθηκαν στα Χανιά, χωρίς όμως να εγκαθιδρυθεί στη θέση τους καμία επαναστατική εξουσία. Η Χωροφυλακή, οι φασίστες και όλοι οι εκπρόσωποι της δικτατορίας αφέθηκαν να κυκλοφορούν ελεύθεροι. Ο στρατός ούτε χρησιμοποιήθηκε ούτε και αντικαταστάθηκε από κάποια οργανωμένη ένοπλη λαϊκή δύναμη. Ο λαός δε χρησιμοποιήθηκε καθόλου. Τη στιγμή που οι ολιγάριθμοι ένοπλοι στασιαστές κατέλυαν την εξουσία της δικτατορίας και όταν χρειαζόταν η πλέον αποφασιστική επαναστατική δραστηριότητα για τη διασφάλιση και την επέκταση της επαναστατικής εξουσίας σ' όλη την Κρήτη, η καθοδηγούσα επαναστατική επιτροπή ανάλωνε χρόνο σε συζητήσεις και διαφωνίες και το καλύτερο που περίμενε η πλειονότητα ήταν η καθαίρεση του Μεταξά από το βασιλιά - ο οποίος είναι συμμέτοχος της δικτατορίας και το κυριότερο έρεισμά της - και παραιτούνταν από οποιαδήποτε επαναστατική δραστηριότητα και ιδιαίτερα από τη συμμετοχή του λαού σε αυτήν. Τα ολιγάριθμα μέλη της επιτροπής τα οποία δε συμφώνησαν με αυτή την τακτική υποτάχθηκαν εν ονόματι της διατήρησης της ενότητας... Η καθοδήγηση της Κομματικής μας Οργάνωσης έχασε την επιρροή της εξαιτίας των ταλαντεύσεων και της αναποφασιστικότητας της πλειοψηφίας της επαναστατικής επιτροπής. Προσπαθούσε περισσότερο να μεταπείσει τους αμφιταλαντευόμενους να υιοθετήσουν συνεπή επαναστατική στάση και λιγότερο να προετοιμάσει και να οργανώσει τη συμμετοχή του Κρητικού λαού. Εδινε μεγαλύτερη σημασία στην τυπική πλειοψηφία της επιτροπής και λιγότερη στη βούληση του λαού και στα μέλη εκείνα της επιτροπής που ήθελαν να βαδίσουν μπροστά με πίστη και συνέπεια... Η πολύτιμη πείρα της αντιδικτατορικής εξέγερσης των Χανίων πρέπει να μελετηθεί από το Κόμμα μας και απ' όλο τον ελληνικό λαό και να χρησιμοποιηθεί στον λαϊκο-στρατιωτικό αντιδικτατορικό αγώνα για την τελική διάλυση της αντιλαϊκής και αντεθνικής δικτατορίας».
Παραπομπές
1. Σπ. Λιναρδάτου: «Η 4η Αυγούστου», Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1967, σελ. 315.
2. «Καθημερινή», 6/1/1934.
3. Σπ. Λιναρδάτου: «Πώς εφτάσαμε στην 4η Αυγούστου», εκδόσεις Θεμέλιο 1965, σελ. 178.
4. «Ελεύθερο Βήμα» 18/3/1936.
5. «Ριζοσπάστης» 6/3/1936.
6. Φοίβου Γρηγοριάδη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1909- 1940», εκδόσεις Κ. Καπόπουλος, τόμος 4ος, σελ. 141 κ.ε.
7. «Ημερολόγιο Ι. Μεταξά», εκδόσεις Γκοβόστη, τόμος 4ος, σελ. 222-225.
8. «Ιστορία Ελληνικού Εθνους», Εκδοτική Αθηνών, τόμος ΙΕ, σελ. 335-338.
9. Γ. Ανδρικόπουλου: «Οι ρίζες του ελληνικού φασισμού», εκδόσεις Διογένης, σελ 25.
10. «Ημερολόγιο Ι. Μεταξά», εκδόσεις Γκοβόστη, τόμος 4ος, σελ. 202.
11. «Το ΚΚΕ - Επίσημα κείμενα», εκδόσεις Σ.Ε., τόμος Δ΄ σελ. 407.
12. «Ημερολόγιο Ι. Μεταξά», εκδόσεις Γκοβόστη, τόμος 4ος, σελ. 292.
13. Ιωάννου Μεταξά: «Λόγοι και σκέψεις», εκδόσεις Γκοβόστη, τόμος Α΄, σελ. 99-100.
14. Βαγγέλη Χατζηαγγελή: «Βαγγέλης Κτιστάκης», Χανιά 1964, σελ. 16-33.
15. Ο Μαριακάκης εκτελέστηκε την Πρωτομαγιά του '44 με τους 200 στην Καισαριανή.
16. Σπ. Λιναρδάτου: «Η 4η Αυγούστου», Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1967, σελ. 234-237.
17. Μάρκου Βαφειάδη: «Απομνημονεύματα», εκδόσεις Δίφρος, τόμος 1ος, σελ. 276.
18. Βαγγέλη Χατζηαγγελή: «Το αντιδικτατορικό κίνημα της Κρήτης - Χρονικό», Χανιά 1965, σελ. 52.
19. (20) Γρ. Δαφνή: «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», εκδόσεις Ικαρος 1955, τόμος Β΄, σελ. 458-459.
20. Βαγγέλη Χατζηαγγελή: «Το αντιδικτατορικό κίνημα της Κρήτης - Χρονικό», Χανιά 1965, σελ. 55.
21. «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 332.
22. Βαγγέλη Χατζηαγγελή, στο ίδιο, σελ. 73.
23. Θεόδωρος Λυμπερίου: «Το Κομμουνιστικό Κίνημα στην Ελλάδα», εκδόσεις Παπαζήση, τόμος Α΄, σελ. 204-205.
24. «Ημερολόγιο Ι. Μεταξά», εκδόσεις Γκοβόστη, τόμος 4ος, σελ. 306.
25. Σπ. Λιναρδάτου: «Η 4η Αυγούστου», Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1967, σελ. 234-325.
26. (27) «Το ΚΚΕ - Επίσημα κείμενα», εκδόσεις Σ.Ε., τόμος Δ΄ σελ. 450-451.
27. «1931-1944 Φάκελος Ελλάς - Τα αρχεία των μυστικών σοβιετικών υπηρεσιών», Εκδόσεις Νέα Σύνορα - Α.Α. Λιβάνη, σελ. 53-56.

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Ακούγοντας με τα ... μάτια


Ακούγοντας με τα ... μάτια
Για να αντιληφθούμε τον κόσμο που μας περιβάλλει ως σύνολο, οι πέντε αισθήσεις μας πρέπει να λειτουργήσουν ομαδικά μέσα στον εγκέφαλο και σε ορισμένες περιπτώσεις σχεδόν να συγχωνευτούν η μία με την άλλη
Οι αισθητηριακοί παλμοί που δημιουργούνται στο εσωτερικό αυτί φτάνουν πρώτα στον πρωτεύοντα ακουστικό φλοιό, διαμέσου του θαλάμου και μετά μπαίνουν στο δευτερεύοντα ακουστικό φλοιό. Σ' αυτήν την περιοχή, τα ακουστικά σήματα συγχωνεύονται με άλλες αισθητηριακές πληροφορίες
Ενα λούνα παρκ, ή μια πολύβουη λαϊκή αγορά είναι χαρακτηριστικές περιπτώσεις για την πληθώρα και την ποικιλία των σημάτων που μπορεί να δεχτεί ο άνθρωπος από το περιβάλλον. Ωστόσο, ο εγκέφαλός μας είναι σε θέση να επεξεργαστεί όλα αυτά τα ερεθίσματα και να βγάλει νόημα μέσα από αυτήν την «κακοφωνία» κινήσεων, ήχων και φωτός. Δεν είναι ακόμα γνωστές οι λεπτομέρειες, σχετικά με το πώς συμβαίνει αυτή η ολοκλήρωση των ερεθισμάτων μέσα στον εγκέφαλο και το γεγονός αυτό κινεί το ενδιαφέρον των ερευνητών.
Αποκαλύψεις μέσω ψευδαισθήσεων
Τα λούνα παρκ, τα πανηγύρια και οι λαϊκές αγορές δεν προσφέρονται ως πλαίσιο για την επιστημονική μελέτη της σύγκλισης των πέντε αισθήσεων, που αποκαλείται αισθητηριακή ολοκλήρωση. Οι επιστήμονες στρέφονται περισσότερο σε καταστάσεις όπου ο εγκέφαλος ξεγελιέται και σχηματίζει μια λαθεμένη εικόνα για το περιβάλλον του. Οι εικόνες των ηθοποιών στον κινηματογράφο δε μιλούν, ο ήχος προέρχεται από τα ηχεία που είναι κατανεμημένα σε κατάλληλα σημεία. Οταν, όμως, ο εγκέφαλος δει τα χείλη των ηθοποιών να κινούνται συγχρονισμένα με τις λέξεις που ακούει από τα ηχεία, δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι αυτά τα χείλη είναι η πραγματική πηγή όσων ακούγονται. Με άλλα λόγια, οι ακουστικές και οπτικές μας εντυπώσεις συνεργάζονται για να δημιουργήσουν μιαν αντίληψη του περιβάλλοντός μας.
Αλλά δεν είναι μόνον ότι μερικές φορές ερμηνεύουμε λαθεμένα την πηγή των αισθητηριακών μας εντυπώσεων. Αλλες φορές αντιλαμβανόμαστε τα σήματα από τα αισθητήρια όργανά μας ως κάτι τελείως διαφορετικό. Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, έγινε ένα πείραμα, όπου μερικοί εθελοντές παρακολούθησαν μια κινηματογραφική σκηνή, στην οποία ο ηθοποιός πρόφερε τη συλλαβή «γκα», ενώ ακουγόταν ο ήχος της συλλαβής «μπα». Ολοι οι συμμετέχοντες στο πείραμα δήλωσαν ότι δεν αντιλήφθηκαν ούτε «γκα», ούτε «μπα», αλλά, αντ' αυτών, άκουσαν «ντα». Οι οπτικές και ακουστικές πληροφορίες συντέθηκαν στο μυαλό τους, δημιουργώντας έναν τρίτο, τελείως διαφορετικό ήχο, διαδικασία που ονομάστηκε φαινόμενο Μακ Γκουρκ, από το επώνυμο ενός από τους ερευνητές που το ανακάλυψαν.
Ψευδαισθήσεις μπορεί να δημιουργήσει και ο συνδυασμός των αισθητηρίων ακοής και αφής. Οταν τρίβουμε τις παλάμες των χεριών μας, μπορούμε να καταλάβουμε πόσο υγρές είναι αισθανόμενοι όχι μόνο το ποσό της υγρασίας, αλλά και τον ήχο που κάνουν. Αν ο ήχος είναι δυνατός και μοιάζει με θρόισμα, τότε τα χέρια μας τα νιώθουμε ξερά, αν ο ήχος είναι πιο απαλός και υψίσυχνος, τότε νιώθουμε τις παλάμες μας πιο υγρές.
Δύο μοντέλα
Αυτές οι ψευδαισθήσεις δείχνουν ότι ο εγκέφαλός μας συνεχώς συνδυάζει πληροφορίες από τα αισθητήρια όργανα για να συνάγει μια λιγότερο ή περισσότερο ακριβή εικόνα του περιβάλλοντος. Ομως, πού ακριβώς μέσα στον εγκέφαλο γίνεται αυτή η συνένωση των αισθήσεων; Δύο μηχανισμοί φαίνονται πιθανοί: Είτε οι αισθήσεις λειτουργούν ανεξάρτητα και ο εγκέφαλός μας συνδυάζει τις πληροφορίες που του δίνουν σε ένα συνεκτικό σύνολο κατά τα τελευταία στάδια επεξεργασίας των πληροφοριών αυτών, είτε οι αισθήσεις συνεργάζονται εξαρχής, συμπληρώνοντας και επηρεάζοντας η μια την άλλη σε ένα πολύ πρώιμο στάδιο.
Σκεφτείτε ένα σκυλί που γαυγίζει στο σπίτι του γείτονα. Σύμφωνα με το πρώτο μοντέλο, κάθε αισθητηριακό σύστημα του εγκεφάλου αναλύει το συγκεκριμένο τύπο ερεθισμάτων στον οποίο ειδικεύεται και γεννάει τη δική του πλήρη «εικόνα» του περιβάλλοντος. Για παράδειγμα, το οπτικό σύστημα δημιουργεί την εικόνα ενός μπεζ λυκόσκυλου που γαβγίζει έξω από ένα σκυλόσπιτο με κόκκινη σκεπή, ενώ το ακουστικό σύστημα καταγράφει ταυτόχρονα τον ήχο του γαβγίσματος και τον ήχο ενός περαστικού αυτοκινήτου. Στη συνέχεια, ο εγκέφαλος συνθέτει τις αισθητηριακές εντυπώσεις ώστε να ολοκληρώσει τη σκηνή: Ενα σκυλί που γαβγίζει στην ταράτσα της γειτονικής πολυκατοικίας.
Σύμφωνα με το δεύτερο μοντέλο, το οπτικό σύστημα ίσως εντοπίσει μια μπεζ επιφάνεια συγκεκριμένου μεγέθους μέσα σε μια μεγαλύτερη γκρίζα επιφάνεια. Την ίδια ώρα, το ακουστικό σύστημα συλλαμβάνει ένα ρυθμικό επαναλαμβανόμενο ήχο προερχόμενο από την κατεύθυνση της μπεζ επιφάνειας. Στη συνέχεια, το οπτικό σύστημα παρατηρεί ότι η επιφάνεια αλλάζει όταν το ακουστικό σύστημα καταγράφει τον ήχο. Οι διάφορες αισθήσεις συμπληρώνουν η μια την άλλη μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου, μέχρι που να σχηματιστεί η συνολική εικόνα ενός λυκόσκυλου που γαβγίζει. Σε αυτό τον μηχανισμό η ολοκλήρωση των αισθήσεων εμφανίζεται σε ένα πολύ πρώιμο στάδιο επεξεργασίας.
Αυτά τα δύο σενάρια είναι τα άκρα ενός φάσματος δυνατών μηχανισμών αισθητηριακής ολοκλήρωσης. Απειρος αριθμός ενδιάμεσων σταδίων είναι δυνατός ανάμεσα σε αυτές τις δύο ακραίες παραλλαγές. Είναι, άραγε, το μονοπάτι που ακολουθεί ο εγκέφαλος κάπου στη μέση;
Σύστημα σύνθετων αλληλεπιδράσεων
Η χρήση σύγχρονων τεχνολογιών, όπως η λειτουργική Τομογραφία Μαγνητικού Συντονισμού, έδειξε ότι οι περιοχές του εγκεφάλου που παλιότερα θεωρούνταν έδρες μεμονωμένων αισθήσεων έχουν ευρύτερα ταλέντα... Ετσι, ακόμα και η εικόνα ενός ανθρώπου που μιλάει, χωρίς να ακούγεται η φωνή του, ακόμα κι όταν στην πραγματικότητα λέει ασυναρτησίες, προκαλεί ερεθισμό του ακουστικού φλοιού του εγκεφάλου. Ομως, η παρακολούθηση κάποιου που κάνει γκριμάτσες αφήνει παγερά αδιάφορο τον ακουστικό φλοιό. Είναι σαφές ότι ο ακουστικός φλοιός αντιδρά μόνο στην εικόνα ενός ανθρώπου που μιλάει και η αισθητηριακή ολοκλήρωση των ακουστικών και των οπτικών ερεθισμάτων διευκολύνει την επεξεργασία του λόγου.
Το δεύτερο μοντέλο, που προβλέπει πρώιμη σύγκλιση των αισθήσεων, φαίνεται να είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα. Σε πειράματα με πιθήκους διαπιστώθηκε ότι ο συνδυασμός ακουστικών ερεθισμάτων με ερεθίσματα αφής, αλλά και ο συνδυασμός ακουστικών και οπτικών ερεθισμάτων, διεγείρει μόνο το πίσω τμήμα του ακουστικού φλοιού των ζώων. Το γιατί το πίσω και όχι το μπροστινό τμήμα είναι άγνωστο, γίνεται φανερό, όμως, ότι αυτό το τμήμα είναι εξειδικευμένο να καταγράφει χωρικές πληροφορίες, δηλαδή να αναγνωρίζει την κατεύθυνση από την οποία προέρχεται ο ήχος.
Τα ερωτηματικά που παραμένουν είναι πολλά. Εκείνο που φαίνεται σίγουρο με βάση τα πειραματικά στοιχεία είναι ότι η ολοκλήρωση των αισθητηριακών πληροφοριών γίνεται στις περιοχές ανώτερου επιπέδου επεξεργασίας του εγκεφάλου και πραγματοποιείται σε πρώιμο στάδιο, αν και όχι τόσο πρώιμο όσο οδηγούνταν να υποθέσει κανείς με βάση μόνο το θεωρητικό μοντέλο. Πολλές περιοχές του εγκεφάλου συνδυάζουν πληροφορίες από διαφορετικές αισθήσεις και πολύ μικρότερο μέρος του εγκεφάλου είναι αποκλειστικά αφιερωμένο σε κάθε μεμονωμένη αίσθηση.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ Υμνητής της ελευθερίας του λαού


ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ
Υμνητής της ελευθερίας του λαού
Με αφορμή τα 150 χρόνια από το θάνατο του εθνικού ποιητή Διονυσίου Σολωμού, το Μουσείο Μπενάκη σχεδιάζει σειρά εκδηλώσεων, μεταξύ των οποίων και μια μεγάλη έκθεση κειμηλίων, αφιερωμένη στη ζωή, το έργο και την προσωπικότητα του «ψάλτη της ελευθερίας και γενάρχη του νεοελληνικού πνευματικού πολιτισμού».
Στις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη υπάρχει και ένα από τα γνωστότερα πορτρέτα του Διονυσίου Σολωμού, που δώρισε η οικογένεια της Κοραλίας Θεοτοκά, στη μνήμη των Γιώργου και Κοραλίας Θεοτοκά, με φροντίδα της αδελφής της, Τζούλιας Ανδρεάδου - Σταμπουλοπούλου.
Με το σημαντικό αυτό πορτρέτο συμπληρώθηκε η έκθεση για τον Διονύσιο Σολωμό, που, εκτός από τις γνωστές του επιστολές και την παρτιτούρα του Εθνικού Υμνου, περιλαμβάνει προσωπικά αντικείμενα και τη σφραγίδα του.
Καθώς μας πληροφορούν οι ιστορικοί της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, παιδί του κόμη Νικολάου Σολωμού (ή Σαλαμόν) και μιας λαϊκής γυναίκας, της Αγγελικής Νίκλη, μανιάτικης καταγωγής, ο Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε τον Απρίλη του 1798 στη Ζάκυνθο, περιοχή που δεν είχε γνωρίσει καθόλου την τουρκική κυριαρχία, και όπου έφταναν οι απόηχοι της μεγάλης Γαλλικής Επανάστασης.
Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στο πατρικό νησί, στη Ζάκυνθο, κοντά σ' έναν εξαίρετο Ιταλό δάσκαλο, τον ιερωμένο Ντον Σάντο Ρόσι. Υστερα, για δέκα ολόκληρα χρόνια, από το 1808 ως τα 1818, παιδί ακόμα, στάλθηκε να σπουδάσει στην Ιταλία, ιταλική και λατινική φιλολογία, στο Λύκειο της Κρεμόνας και νομικά στο Πανεπιστήμιο της Παβίας.
Λάτρεψε τη γλώσσα του λαού
Εκεί γνωρίστηκε με πολλούς σημαντικούς άντρες των Γραμμάτων, ενστερνίστηκε το απελευθερωτικό και αντιφεουδαρχικό πνεύμα της εποχής κι άρχισε να στιχουργεί, στα ιταλικά. Οταν γύρισε στη Ζάκυνθο, παραμονές της Επανάστασης, μυήθηκε, κατά κάποιες μαρτυρίες, στη Φιλική Εταιρία. Θερμός πατριώτης, κατάλαβε νωρίς ότι προορισμός του ήτανε να γίνει θεμελιωτής της νέας ελληνικής λογοτεχνίας και διαμορφωτής του γλωσσικού της οργάνου.
Χειρόγραφο του Διονυσίου Σολωμού
Πίστεψε βαθιά πως μόνο η γλώσσα που μιλιέται από το λαό μπορούσε να γίνει βάση της πνευματικής αναγέννησης της χώρας. Ετσι, άρχισε να μελετά τα δημοτικά τραγούδια, τον «Ερωτόκριτο», κείμενα του Χριστόπουλου και του Βηλαρά, οι οποίοι επέδρασαν στα πρώτα του ελληνικά στιχουργήματα.
Εχοντας γυρίσει στην πατρίδα, αφήνει τους εύκολους ιταλικούς στίχους για ν' αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στην ελληνική ποίηση. Σιγά - σιγά η ποιητική του συνείδηση ωρίμαζε, η γλώσσα του πλουτιζόταν και τρία χρόνια μετά την επιστροφή του στη Ζάκυνθο σύνθεσε τα πρώτα αξιόλογα ποιήματα της νιότης του. Τα πρώτα του νεανικά ποιήματα, από το 1818 ως το 1823, όσα ξεπερνούν την κοινή στάθμη της εποχής, φανερώνουν την προικισμένη ποιητική φύση του και κάνουν ξεχωριστή αίσθηση στους συγχρόνους του. Ο Σολωμός με τα «Λυρικά» στο χέρι δοκιμάζει τους πρώτους του νεοελληνικούς στίχους. Ανάμεσα στα πρώτα του ποιήματα είναι η «Τρελή μάνα», «Τα δυο αδέλφια», «Η αγνώριστη», «Η Ξανθούλα».
Υμνητής της ελευθερίας
Αλλά το ποίημα που τον καθιέρωσε οριστικά ήταν ο εμπνευσμένος «Υμνος εις την Ελευθερίαν», με 158 τροχαϊκά τετράστιχα, γραμμένος το Μάη του 1823. Πρωτοδημοσιεύτηκε στο Μεσολόγγι, στα 1825, και μεταφράστηκε στις ισχυρότερες ευρωπαϊκές γλώσσες.
Η δεκαετία μετά τον «Υμνο» (1823 - I833), είναι πολύ γόνιμη. Ο Σολωμός σιγά - σιγά ξεπερνά το στάδιο του εύκολου αυτοσχεδιασμού και «υποτάσσει τη φαντασία και το πάθος, με καιρό και με κόπο, εις το νόημα της τέχνης». Από την περίοδο αυτή, τα πιο σπουδαία ποιήματά του είναι τα: «Επίγραμμα των Ψαρών», «Η φαρμακωμένη», «Εις μοναχήν», «Ο Λάμπρος». Το 1824 έγραψε το ποίημα «Εις το θάνατο του λόρδου Μπάιρον», με 166 τροχαϊκά τετράστιχα.
Αν και αργότερα ο Σολωμός θεωρούσε τα ποιήματα αυτά σα νεανικές αστοχίες, χάρη στον «Υμνο εις την της Ελευθερία» φημίστηκε σ' όλη την Ελλάδα κι ονομάστηκε «εθνικός» ποιητής. Το 1826 άρχισε να συνθέτει το ποίημα «Ο Λάμπρος» σ' ενδεκασύλλαβες ιαμβικές οκτάβες, που βυρωνίζουν. Ομως δεν μπόρεσε να το τελειώσει, διότι, όπως ομολογούσε ο ίδιος, «Ο " Λάμπρος" θα μείνει απόσπασμα». Ενα μέρος του μόνο δημοσίευσε ο ίδιος στο περιοδικό της Κέρκυρας «Ανθολογία» (1834).
Το 1826, ύστερα από τσακωμό με τον μεγαλύτερο αδερφό του, Δημήτρη, εγκατέλειψε τη Ζάκυνθο κι εγκαταστάθηκε οριστικά στην Κέρκυρα, όπου παρέμεινε ως το θάνατό του. Αποσύρθηκε στην Κέρκυρα για ν' αφοσιωθεί απερίσπαστος στη μελέτη και στην ποιητική δημιουργία. Εξάλλου, η Κέρκυρα ήταν, τότε, η πνευματική πρωτεύουσα της Επτανήσου και σχεδόν ολόκληρης της Ελλάδας, γιατί εκεί άκμαζε η Ιόνιος Ακαδημία κι έμεναν πολλοί εξέχοντες άντρες των γραμμάτων, επιστημών και τεχνών.
Στη δεκαετία του 1823 - 1833 ανήκουν και τα σατιρικά του, καθώς και τα δυο του πεζά, ο «Διάλογος», έργο κορυφαίο, γραμμένο για τη θεωρητική υποστήριξη της δημοτικής και η «καυστική» σάτιρα «Η γυναίκα της Ζάκυθος», ένα πρώιμο δείγμα πεζογραφίας, μοναδικής έντασης και καθαρότητας της λαϊκής γλώσσας.
Η κερκυραϊκή περίοδος
Στην Κέρκυρα, αρχίζει η δεύτερη ποιητική περίοδος του Σολωμού, που λέγεται «κερκυραϊκή», όπου το αίσθημα, η σκέψη, η γλώσσα και η τεχνική των στίχων του έφτασαν στο πιο υψηλό σημείο ευγένειας και δύναμης. Σ' αυτή την εποχή η ποίηση του Σαίξπηρ, του Γκαίτε και του Σίλερ, κυρίως οι αισθητικές θεωρίες του τελευταίου, είχαν βαθιά επίδραση στον Σολωμό.
Τα κυριότερα δημιουργήματα αυτής της περιόδου είναι το ποίημα «Εις Μοναχήν» (1829), τα αποσπάσματα του «Κρητικού» (1833), το απόσπασμα της ωδής «Εις το θάνατο κυρίας Αγγλίδος», το επίγραμμα «Εις Φραγκίσκα Φραίζερ» (1849), τα αποσπάσματα του «Πορφυρά» (1849) και οι γραφές των «Ελεύθερων Πολιορκημένων».
Αρχή της μεγάλης περιόδου του Διονυσίου Σολωμού είναι ο «Κρητικός», γραμμένος το 1833 και '34, ποίημα βαθύτατα λυρικό, σαν εξομολόγηση του ποιητικού ανθρώπου. Ακολουθούν οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», σύνθεση όπου θέλησε να μετουσιώσει λυρικά το μεγάλο γεγονός της πολιορκίας και της εξόδου του Μεσολογγίου (1826) και κυρίως τα παθήματα των αγωνιστών στις τελευταίες μέρες της πολιορκίας.
Υστερα από μια ατελή πρώτη προσπάθεια με το «Σχεδίασμα Α'», για δέκα ολόκληρα χρόνια (1834 - 1844), δουλεύει αποκλειστικά το «Β΄ Σχεδίασμα», που είναι σημαντικότερο, επιμένοντας στην επεξεργασία μεμονωμένων, καθαρά λυρικών επεισοδίων («αποσπασμάτων») και χρησιμοποιώντας τον ομοιοκατάληκτο δίστιχο στίχο του «Ερωτόκριτου», που δίνει καινούριο βάθος και μουσικότητα. Στο «Γ΄ Σχεδίασμα» των «Ελεύθερων Πολιορκημένων», που γράφτηκε από το 1844 κι ύστερα, εγκαταλείπει το στολίδι της ομοιοκαταληξίας και χρησιμοποιεί ένα στίχο λιτότερο και περισσότερο αρρενωπό.
Το μέγιστο ποίημά του
Το ποίημα, που κατά τον Πολυλά «έμελλε να είναι το κυριότερο έργο της ζωής του», ήταν οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», που η υπόθεσή τους είναι η ηρωική πτώση του Μεσολογγίου (1826) και κυρίως τα πάθη των αγωνιστών στις τελευταίες μέρες της πολιορκίας. Το Α΄ Σχεδίασμα του ποιήματος, λυρικό, σε στίχους εξασύλλαβους (αμφιβραχείς ή μεσοτονικές διποδίες) γράφτηκε ταυτόχρονα με την πτώση της ηρωικής πόλης. Στην Κέρκυρα έδωσε στο ποίημα επική μορφή. Σ' αυτό, κυρίως, ζήτησε να πραγματοποιήσει ενσυνείδητα, όπως φαίνεται από τα αποσπάσματα των «Στοχασμών του Ποιητή», το κατά Σίλερ «υψηλόν». Δηλαδή, ν' αποδείξει την ελευθερία του πνεύματος με τη συνειδητή θυσία της ανθρώπινης ζωής, όποτε ο ανθρώπινος ηθικός νόμος συγκρούεται με εξωτερικές ή εσωτερικές δυνάμεις του κακού.
Το τρίπτυχο των μεγάλων έργων του Σολωμού συμπληρώνει ο «Πορφύρας» στα 1849, ένα ποίημα υψηλό, όπου ο άνθρωπος, μέσα στη γοητεία της φύσης, έχει να παλέψει με την άλογη, θηριώδη δύναμη ενός θαλασσινού τέρατος. Ολόκληρη η τελευταία δεκαετία ζωής του στάθηκε γενικά πολύ δημιουργική.
Χαρακτηριστικό είναι ότι τα χρόνια αυτά ξανάρχεται στην ιταλική στιχουργία, που την είχε από καιρό αφήσει, με τα ποιήματα «Ελληνικό καράβι», «Σαπφώ», «Η Ελληνίδα μητέρα», «Το αηδόνι και το γεράκι», είτε γράφει ιταλικά σχεδιάσματα με την πρόθεση να τα μεταφέρει σε στίχους ελληνικούς, όπως είναι τα ποιήματα «Η Ελληνίδα μητέρα», «Η γυναίκα με το μαγνάδι» κι άλλα.
Ολα δείχνουν μια μόνιμη απασχόλησή του με θέματα υψηλού ποιητικού στοχασμού αλλά και μεταφυσικά. Η αρρώστια του, όμως, τον οδήγησε, το Φλεβάρη του 1857 στην Κέρκυρα, στο θάνατο, προτού συμπληρώσει τα 59 του χρόνια.
Ο Σολωμός, όσο ζούσε, και μετά το θάνατό του, άσκησε μια εξαιρετική ακτινοβολία. Γύρω του σχηματίστηκε μια Σχολή, η Εφτανησιώτικη, που συνειδητά ακολουθεί - στη γλώσσα και στο πνεύμα - όσο μπορεί, το παράδειγμα του δασκάλου. Είναι πρώτα οι σύγχρονοι και φίλοι του, όπως οι Πολυλάς, Τυπάλδος, Καλοσγούρος, Μαρκοράς, Μαβίλης, Θεοτόκης κι άλλοι, κι ακολουθούν οι νεότεροι.

Βασίλης ΠΛΑΤΑΝΟ

ΙΚΑΡΙΑ

απο Αναστασια Μανωλη


ΚΕΡΚΥΡΑ και ΞΕΝΙΟΣ ΖΕΥΣ;;;;;;;;;;


Καταγγελία Εναλλακτικού Εργαστηρίου: Χαροπαλεύει μετανάστης ο οποίος χτυπήθηκε στο 

κεφάλι



Σε βαθύ κώμα με βαριά εγκεφαλική βλάβη από κακώσεις στο κεφάλι του με χτύπημα πιθανόν με ρόπαλο, νοσηλεύεται ένας μετανάστης όπως καταγγέλλει το Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήριο σε ανακοίνωση που εξέδωσε. 
Μάλιστα, σύμφωνα με τα όσα ισχυρίζεται το Εργαστήριο (με ανάρτησή του στο Facebook), ο εν λόγω μετανάστης είναι ένας εκ των συλληφθέντων που αναφέρονται σε ανακοίνωση της Αστυνομίας το Σάββατο μετά από επιχείρηση – σκούπα. Αναφέρουν στην ανακοίνωση όυι κανένας κρατικός φορέας δεν έχει γνωστοποιήσει την τραγική κατάσταση του συγκεκριμένου συλληφθέντα, ενώ εκφράζονται ερωτηματικά για το πως βρέθηκε σε αυτή την κατάσταση.

Η ανακοίνωση

Το Σάββατο 11/8 η Αστυνομία συνέλλεξε 21 συνανθρώπους μας, που για κάποιο τραγικό λόγο, βρέθηκαν εγκαταλειμμένοι στην ακτή των Κρητικών Λευκίμμης. Καμιά Υπηρεσία δεν ανακοίνωσε τίποτα, ούτε το Λιμενικό Σώμα, ούτε η Αστυνομία. Κανείς δεν έμαθε, ότι μαζί με αυτούς, ήταν και ένας ακόμα που μεταφέρθηκε από εθελοντές στο Κέν
τρο Υγείας Λευκίμμης και από εκεί στο Τμήμα επειγόντων Περιστατικών του ΓΝΚ. Ο άνθρωπος αυτός βρίσκεται σε βαθύ κώμα (βαριά εγκεφαλική βλάβη), από κάκωση κεφαλής με ρόπαλο. Κάποιος τον χτύπησε θανάσιμα, αλλά ποιός και γιατί; Το γεγονός της προθανάτιας κατάστασής του αποσιωπήθηκε, και όχι μόνο αυτό, αλλά τα πρώτα διαδικτυακά δειλά δημοσιεύματα, τόνιζαν τη νομολογική κατάσταση των συνανθρώπων μας: ΜΗ ΝΟΜΙΜΟΙ μετανάστες και όχι την ειδολογική τους υπόσταση: ΑΝΘΡΩΠΟΙ. Πιθανότατα οι πρόσφυγες να ήταν από το Αφγανιστάν. Για όσους δεν θυμούνται, είναι η χώρα η οποία μας γνώρισε ως ειρηνευτική δύναμη, τότε που κρατούσαμε όπλα εναντίον τους στο πλευρό των ΗΠΑ. Αντίθετα, οι πρόσφυγες αυτοί, ήρθαν χωρίς όπλα στην Ελλάδα, αλλά δεν είχαν χαρτιά, …πράγμα απαράδεκτο για την εύρυθμη λειτουργία της Ευρώπης. Όπως και να’χει, κάποιος ανήμπορος συνάνθρωπός μας δολοφονήθηκε στην Κέρκυρα, χωρίς κανείς να έχει καταλάβει τίποτα και χωρίς κανείς να στεναχωρηθεί. Μετά από αυτό όμως, τι; Τι μπορεί να ακολουθήσει; Θα νεκρώνουν τα αντανακλαστικά μας και θα παγώνει η ψυχή μας, μένοντας αδιάφοροι σε τέτοια περιστατικά; Ήδη αρχίζουμε και συνηθίζουμε τις καθημερινές ρατσιστικές επιθέσεις, τα πογκρόμ στο Μαντούκι ή στο Εμπορικό, την ασυδοσία της αυτοδικίας των πατριωτών της Χρυσής Αυγής κλπ.
Το Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήρι, θεωρεί χρέος του να αντισταθεί σε οποιαδήποτε μορφή βίας, σε οποιεσδήποτε ρατσιστικές μισαλλόδοξες αντιλήψεις και σε οποιαδήποτε πολιτειακή υποκρισία. Αν απενοχοποιηθεί η ρατσιστική βία και αν επικυρωθούν οι τακτικές της, τότε σε λίγο, θα μιλάμε με όρους εμφύλιου μίσους.
Δεν θέλουμε να μάθουμε στα παιδιά μας πώς να μισούν! Θέλουμε τα παιδιά μας να ζουν ελεύθερα σε όλη τη γη, απλά και μόνο με την ιδιότητα του ΑΝΘΡΩΠΟΥ! Δεν υπάρχουν λαθραίοι άνθρωποι, υπάρχουν λαθραία μυαλά
Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήρι
Κέρκυρα 13/8/2012

Η Παρισίνη Κομμούνα του 1871 και η Ελλάδα


Η Παρισίνη Κομμούνα του 1871 και η Ελλάδα
Δήμος Παπαθανασίου: Ο μαχητικός υπερασπιστής της Κομμούνας μέσα από άρθρα του στην εφημερίδα του «ΜΕΛΛΟΝ», γραμμένα τα περισσότερα τον Ιούνη και τον Ιούλη του 1871, όπως τα κατέγραψε στη μελέτη του ο Μ. Μ. Παπαϊωάννου
Στην επέτειο των 136 χρόνων της
Τα άρθρα του Δήμου Παπαθανασίου για την Κομμούνα του Παρισίου (και όχι μόνο) διασώθηκαν και διαδόθηκαν από τον δημοσιογράφο και λογοτέχνη Μιχάλη Παπαϊωάννου (1912-1995) («Η εξέγερση» έργο του Γάλλου ζωγράφου Ονορέ Ντομιέ)
Φέτος συμπληρώθηκαν 136 χρόνια από την Παρισινή Κομμούνα του 1871, την πρώτη προλεταριακή εξουσία στον κόσμο, και την αιματηρή καταστολή της από την αστική ...δημοκρατική κυβέρνηση της Γ΄ Γαλλικής Δημοκρατίας του αιμοσταγούς Θιέρσου.
Ο «Ριζοσπάστης» αναφέρθηκε διεξοδικά στο θέμα στο ένθετο του φύλλου της 18ης του Μάρτη 2007.
Σήμερα θέλουμε να αναφερθούμε στην απήχηση που είχε η Παρισινή Κομμούνα στην Ελλάδα του καιρού της, ποιος ο απόηχός της τότε στη χώρα μας και ποιος την υπεράσπισε ολόθερμα και άνευ όρων.
Αυτός ήταν ο αγωνιστής δημοσιογράφος Δήμος Παπαθανασίου και η εφημερίδα του «Μέλλον»,γεννημένος στην Πορταριά του Πηλίου το 1830. Πέθανε στην Αθήνα το 1878.
Και αυτός που διέσωσε και μας έδωσε τα άρθρα του και άλλα κείμενά του ήταν ο Μιχάλης Παπαϊωάννου, ο γνωστός αγωνιστής, δημοσιογράφος, λογοτέχνης και λόγιος, ο Μ. Μ. Παπαϊωάννου των Ελληνικών Γραμμάτων και του αριστερού κινήματος. Αυτός διέσωσε και αξιοποίησε το αρχείο του «Μέλλοντος» του Δήμου Παπαθανασίου.
Ο Μιχάλης Μ. Παπαϊωάννου γεννήθηκε στη Λάρισα το 1912 και πέθανε στην Αθήνα στις 16 του Οκτώβρη 1995 σε ηλικία 83 ετών.
Η συμβολή του και οι υπηρεσίες του στα Γράμματα είναι πολλές και μεγάλες. Ανάμεσά τους τα «Ιστορικά σημειώματα της μονής Σπαρμού στον Ολυμπο», «Η επανάσταση του 1821-1822», «Γόλος-Βόλος και τα συγγενή σλαβικά τοπωνύμια της Ελλάδας», «Αλ. Παπαδιαμάντης», «Φιλολογικές μελέτες», «Χριστόφορος Περραιβός», «Οι αρχές της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», «Ιω. Οικονόμου Λογιοτάτου, επιστολαί διαφόρων», «Ν. Καρβούνης, διηγήματα», «Η ελληνική ποίηση ανθολογημένη», μαζί με τους Μάρκο Αυγέρη, Βασίλη Ρώτα και Θρασύβουλο Σταύρου, «Φαναριώτες-Εφτανήσιοι» (Ανθολογία), «Κώστας Βάρναλης» (μελέτες), «Από τον Ψυχάρη στο Γληνό» (μελέτες),«Ιω. Οικονόμου-Λογιοτάτου, Ιστορική Τοπογραφία Θεσσαλονίκης» - «Αληθινή Ιστορία» Λουκιανού, μετάφραση στη δημοτική, «Κ. Βάρναλη "Προσκυνητής"», «Δημοτικό τραγούδι και λαϊκός πολιτισμός», «Συμβολή της Ρωσίας στην Ελληνική Επανάσταση (Π. Σοφιανόπουλος)», όπως και μελέτες του δημοσιευμένες μετά τη μεταπολίτευση στο «Ριζοσπάστη», «Ο πρώτος φεμινιστής (Π. Σοφιανόπουλος)», «Ο μαρξισμός στην Ελλάδα», «Δύο πρόδρομοι της πνευματικής αναγέννησης του 1880», «Οι πρώτες αναφορές στο Μαρξ», «Η πρώτη συζήτηση για το σοσιαλισμό στην Ελλάδα»και «Η Παρισινή Κομμούνα του 1871 και η Ελλάδα» (1992) ξανατυπωμένη από τη «Σύγχρονη Εποχή»το 1995. Τούτη η σύντομη εισαγωγική αναφορά στον άνθρωπο και στο έργο του, ας θεωρηθεί ως απότιση φόρου τιμής στη μνήμη του, στα 12 χρόνια από το θάνατό του.
Δύο άρθρα από την εφημερίδα «Μέλλον»
Απόηχος και υπερασπιστής της Παρισινής Κομμούνας στην Ελλάδα του καιρού της ήταν ο αγωνιστής δημοσιογράφος Δήμος Παπαθανασίου (1830-1878) και η εφημερίδα του «Μέλλον» («Ζήτω η Κομμούνα»-Σχέδιο του Ουόλτερ Κρέιν, δημοσιευμένο το 1896)
Η πρώτη φορά που διάβασα για το Δήμο Παπαθανασίου και τον αγώνα του για την υπεράσπιση της Κομμούνας στον τόπο μας, ήτανε στην«Επιθεώρηση Τέχνης» (ΕΤ), τεύχος 77 του Μάη του 1961, που στις σελίδες της 430-437 δημοσιεύονταν δύο άρθρα του από την εφημερίδα του «Μέλλον», το ένα με τον τίτλο «Τα πρόσωπα», το 3ο κάτω από τον γενικό τίτλο σειράς άρθρων του, «Η επανάστασις του Δήμου των Παρισίων», στο φύλλο της 20ής Ιούλη l87l και το άλλο,«Αρθρον τελευταίον», στο φύλλο της 3ης του Σεπτέμβρη 1871.
Στο ίδιο τεύχος δημοσιεύονται και τρεις λιθογραφίες με θέμα την καταστολή της Κομμούνας, του Γάλλου επαναστάτη καλλιτέχνη Ονορέ Ντομιέ (DAUMIER), ζωγράφου, λιθογράφου και χαράκτη (1808-1879), κείμενα για τα οποία η «ET» στο σύντομο εισαγωγικό της σημείωμα έγραφε: «Θεωρεί εξαιρετική επιτυχία την παρουσίαση ενός πρωτοπόρου της γραφίδας στον τόπο μας, χάρη στο Μ. Μ. Παπαϊωάννου, που μας παραχώρησε από το προσωπικό του αρχείο τα δυο άρθρα του Δήμου Παπαθανασίου για την κοσμογονική επανάσταση της Κομμούνας».
Και αμέσως μετά διαβάζουμε στο κείμενο του άρθρου:
«Επιδοκιμάζω τας αρχάς, ουχί και τα πρόσωπα του Δήμου», είπεν ο Βίκτωρ Ουγκώ εν τη τελευταία εκ Βρυξελλών διακηρύξει του. Είχε δίκαιον καθ' εαυτόν ο έξοχος ούτος ποιητής και συγγραφεύς της Γαλλίας. Επισημότης αυτός ων, ήθελεν επισημότητας εν τοις πράγμασιν, ήθελε πάντως, Θιέρς, Γκιζώ, Γραμών, Ρουέ, Δουντανλού, Πελισιέ, Μακμαών, Ολιβιέ, Φάβρους, Σιμών, επί της σκηνής δρώντας. Οι δε εν τη επαναστάσει κατά πρώτον τε εμφανισθέντες και κατόπιν υπό του Δήμου προχειρισθέντες δεν ήσαν τοιούτοι· δεν ήσαν dignitaires ή hommes d' Etat, επισημότητες ή πολιτικοί άνδρες, ως λέγουσι και παρ' ημίν μεστώ στόματι σοβαρευόμενοι πολιτικοί ή βριθιόμενοι δημοσιογράφοι· ήσαν ποταποί τινές και χυδαίοι εργάται, τυχοδιώκται εξόριστοι ή μακρά έτη διανύσαντες εν φυλακαίς· ιδού η ασχήμια, το έγκλημα, η αναξιότης των. Δεν ήσαν στρατάρχαι, κόμητες, βαρώνοι, δούκες πεντακοσιομέδιμνοι, εκ των μυριάδας δηλονότι μεδίμνων συσσωρευόντων και σπαταλώντων από των του λαού ιδρώτων, εκ των μισθούς και συντάξεις, εις εκατομμύρια ανερχομένας νεμομένων, εκ των ανάκτορα και βαρωνίας και γαιών μυριόπλεθρα περιποιησαμένων δι' ας προσήνεγκαν τω δεσποτισμώ δουλικάς υπηρεσίας, ή δι' όσας έστησαν τω παμφάγω δαίμονι Πολέμω εκατομμυριόμβας θησαυρών και ευγενών του Θεού πλασμάτων. Δεν ήσαν τοιούτοι οι αναγορευθέντες άρχοντες του Παρισινού Δήμου. Αλλά... θήτες! ή ζευγίται!... Παλιανθρωπιά, βρωμολαός, ως λέγουσι και παρ' ημίν οι έξοχοι πολιτευόμενοι, οι σοβαροί δημοσιογράφοι, οι αριστοκράται, οι πεντακοσιομέδιμνοι ή προγεγραμμένοι τινές και έτη πολλά βιώσαντες εν τη αλλοδαπή. Οίον, ήτο ο πολίτης Δελεκλούζ, ο αδαμάντινος εκείνος δημοσιογράφος ο δεκαετηρίδας όλας του βίου του διανύσας εν φυλακαίς ή εν εξορίαις διά τα φρονήματά του, ο δυνάμενος έχειν αν και αυτός ανάκτορα και κομητείας και μεδίμνους δαψιλείς από του ταμείου, εάν ήθελε να προσκυνή τω Βάαλ, αλλά προτιμήσας την ένδειαν, τας φυλακάς, την υπερορίαν! Δυστυχή Δελεκλούζ! Εζησας ως μάρτυς, διά ν' αποθάνης ονομαζόμενος κακούργος, μιαρός, τέρας! Δέχθητι παρ' ημών εν θαλερόν δάκρυ επί του τάφου σου, επί των οδοφραγμάτων εκείνων, άτινα υπερασπίσθης μαχόμενος ηρωικώς, ως εν τη ζωή τας αρχάς σου, κακούργοι και τέρατα εισίν οι υβρισταί σου· συ έζησες και ετελεύτησες ως ήρως και μάρτυς.
Ησαν οι όμοιοι αυτώ Φήλιξ, Πιάτ και Γουρνέ, δημοσιογράφοι δηλονότι, επίσης έντιμοι, επίσης ευσταθείς, επίσης καρτερικοί»...
...«Ητο ο πολίτης Φλουράνς, ο γενναίος, ο ενθουσιώδης εκείνος νέος, ο τρέχων πανταχού όπου εθνική επανάστασις, ίνα προσφέρη το αίμα και την περιουσίαν του, ο φλεγόμενος εκ του ιεροτέρου πυρός της ελευθερίας και παλιγγενεσίας των λαών. Η Ελλάς οφείλει εν δάκρυ επί του γενναίου όσον ευγενούς τούτου φιλέλληνος, η δε Κρήτη μίαν νοεράν ανθοδέσμην επί του τάφου του ακραιφνούς όσον επιφανούς εθελοντού της, το "Μέλλον" ραίνει εκ μέρους της Ελλάδος και της Κρήτης και το δάκρυ και την ανθοδέσμην, οικτίρον τα ηλίθια ή πεπωρωμένα κύμβαλα, τα μη σεβασθέντα την αγιωτέραν και ευγενεστέραν φλόγα εν τω αδολωτέρω και τιμιωτέρω στήθει, αλλ' εξυβρίσαντα επί της θανής του!»...
Και σε αυτόν τον τόνο ο Δήμος Παπαθανασίου συνεχίζει τη μνημόνευση των επιφανών ηγετών της Κομμούνας, θυμάτων της άγριας καταστολής της τρομοκρατικής κυβέρνησης των Βερσαλλιών του αιμοσταγούς Θιέρσου και των συν αυτώ, για να καταλήξει:
«Τοιούτοι οι άρχοντες του Παρισινού Δήμου. Εικότως άρα το καθ' εαυτόν απεδοκίμασεν τούτους ο Ουγκώ, καίτοι επικροτών και παραδεχόμενος τας αρχάς των. "Προπίνω υπέρ των αρχών ουχί υπέρ των προσώπων!" είπε και μικράς τίνος χώρας μία επισημότης, ο πρόεδρος της Βουλής αυτής, εν εθνικώ τινι συμποσίω. "Τα πρόσωπα αναδεικνύουσι τας αρχάς, ανέκραξε πρεσβύτερος των κοινωνικών προλήψεων και διακρίσεων νεανίας εκ των συνδαιτυμόνων, μαχόμενα και θνήσκοντα υπέρ αυτών προπίνω και υπέρ των αρχών και υπέρ των προσώπων". Προπίνομεν και ημείς νοερώς ώδε υπέρ αμφοτέρων» (Σελίδες 147, 148 και 151 του βιβλίου).
Οι αντιδράσεις στην Ελλάδα
Ο πρόεδρος της ελληνικής Βουλής, που έκαμε την ταυτόσημη με τον Ουγκώ πρόποση, ήταν ο Ζακύνθιος Κων/νος Λομβαρδός, ο διώκτης και άσπονδος εχθρός του Ανδρέα Λασκαράτου, που ο Μ. Μ. Παπαϊωάννου στη σελίδα 27 του βιβλίου του «H παρισινή Κομμούνα και η Ελλάδα», τον χαρακτηρίζει ως τον πρώτο αντικομμουνιστή στη χώρα μας και παραθέτει προς απόδειξη επιστολή του προς τον Ιωσήφ Μομφεράτο, με την οποία τον ρωτάει, «πότε, φίλτατε Ιωσήφ, ο λαός της Επτανήσου συνταύτισε το ζήτημα της εθνικής αποκαταστάσεως μετά του ζητήματος της εφαρμογής της Δημοκρατίας εις το πολίτευμα και του κοινωνισμού ή κομμουνισμού εις την πολιτείαν;». Και στη σελίδα 81 της ίδιας εισαγωγής του ίδιου βιβλίου τον χαρακτηρίζει καιροσκόπο και μέγα τυχοδιώχτη της πολιτικής.
Επειδή ο χώρος δε μας επιτρέπει να επεκταθούμε, θα αναφέρουμε μόνο ότι στην εκτενέστατη από 91 σελίδες εισαγωγή του, ο Μ. Μ. Παπαϊωάννου αναφέρεται στην κατάσταση που επικρατούσε τότε, και πρωτύτερα, επί Οθωνα, στην Ελλάδα, στο ρόλο του Γεωργίου του Α΄, στην κοινωνική και δημογραφική κατάσταση της χώρας, στην κατάσταση στον αθηναϊκό Τύπο, στις αντιλήψεις του Δ. Παπαθανασίου, που εθεωρούσε την Ελλάδα μικρογραφία της Γαλλίας και την Κομμούνα του Παρισιού φερμένη από την Αμερική, στους διωγμούς που ο Δ. Παπαθανασίου είχε υποστεί επί Οθωνα και επί Γεωργίου του Α΄, αναλύει τα δημοσιευόμενα στο βιβλίο άρθρα του παραθέτοντας εκτενή αποσπάσματά τους, τις διαφοροποιήσεις από τις αρχικές των απόψεων του Δ. Παπαθανασίου για την Κομμούνα, όσο και για την Πρώτη Διεθνή (Διεθνής Ενωση των Εργατών), αναφέρεται και στον αντιδραστικό Τύπο, όπως στην «Παλιγγενεσία», που κατηγορούν την Κομμούνα και τους κομμουνάρους ως κτήνη, κακούργους, μιαρούς και τέρατα, αλλά στο τέλος κάποιες από αυτές τους εξυμνούν, πράγμα που δικαιώνει ηθικά τον Παπαθανασίου, ο οποίος στο μεταξύ είχε δεχτεί μέχρι και απόπειρα δολοφονίας στις 3 του Ιούνη 1871 στην πλατεία Ομόνοιας από τον αστυνομικό Ψαλτήρα «επικεφαλής κουστωδίας χαφιέδων», για να σχολιάσει ο αντιδραστικός «Αιών»: «...Ραπίζοντες τον την αποκέντρωσιν δογματίζοντα, ήθελον να δώσωσιν εν μάθημα κατά της ιδέας της αποκεντρώσεως και των πράξεων του Παρισινού δήμου...».
Ο Παπαϊωάννου αναφέρεται στη σοσιαλιστική κίνηση στην Ελλάδα μετά την Παρισινή Κομμούνα, στους Επτανήσιους Ριζοσπάστες και ιδιαίτερα στον Κεφαλονίτη Παναγιώτη Πανά (1832-1894), που «βάδιζε στα ίχνη του Ιωσήφ Μομφεράτου, που στην Εθνοσυνέλευση του 1863 ήταν ο μόνος που τάχτηκε εναντίον της κοινοβουλευτικής βασιλείας και ψήφισε προεδρική δημοκρατία» (σελ. 89), αγωνιστή με σοσιαλιστική δράση στην Ελλάδα και στη Ρουμανία και «εκδότη της πρώτης σοσιαλιστικής εφημερίδας "Εργάτης" της Κεφαλονιάς το 1874», στον επίσης Κεφαλονίτη σοσιαλιστή βουλευτή Ρόκο Χοϊδά, που τον έστειλε στη Βουλή ο «Εργάτης», και μαζί με το Φιλάρετο και το Φιλήμονα συγκροτήσανε την πρώτη αριστερή κοινοβουλευτική ομάδα.
Αναφέρεται στο Σύλλογο «Ρήγα» και στη Δημοκρατική Ανατολική Ομοσπονδία, που αγωνίζονται για την απελευθέρωση των βαλκανικών λαών από τον τουρκικό ζυγό, για την εθνική τους αποκατάσταση και την κοινωνική τους απελευθέρωση και υπερασπίζονται την Κομμούνα του Παρισιού.
Ο Δ. Παπαθανασίου καταγγέλλει
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου (σελίδες 97-216), περιλαμβάνονται και τα 12 άρθρα του «Μέλλοντος» υπέρ της Κομμούνας με τους εξής τίτλους:
1. Οι αλιτήριοι και το νέον κακούργημα αυτών κατά της δημοκρατίας. Νο 740/16.4.1871.
2. Τα αίτια των συμφορών της Γαλλίας. Νο 744/30.4.1871
3. Η ευγενεστέρα πράξις του 19ου αιώνος. Νο 747/11.5.1871
Πρόκειται για την κατεδάφιση της στήλης της πλατείας Βανδώμης, σύμβολο των ιμπεριαλιστικών πολέμων.
«Και αν τα αριστουργήματα της αρχαίας καλλιτεχνίας ήσαν τα θραυόμενα τρόπαια, η εν τω ειρημένω πνεύματι κατεδάφισίς των θα ήτο η θειοτέρα, η περικαλλεστέρα πράξις των τότε χρόνων», γράφει στο πέμπτο, τελευταίο άρθρο, της σειράς «Η επανάστασις του Δήμου των Παρισίων», σελίδα 160.
4. (Η στήλη της Πλατείας Βανδώμης). 11.6.1871. Λείπει ο αριθμός του φύλλου.
5. Εν λιβελλογραφία ευδοκιμών συνάδελφος. Νο 761/28.6.1871
6. Αρθρον Α΄: Η επανάστασις του Δήμου των Παρισίων. Εισαγωγή. Νο 762/2.7.1871
7. Αρθρον Β΄: Αι αρχαί. Νο 764/9.7.1871
8. Στο άρθρο αυτό, ο Δ. Π. παραθέτει και το από 13 άρθρα νομοσχέδιο της Κομμούνας με τον τίτλο: «Παρίσιοι πόλις ελευθέρα», όπως και προκήρυξη του Δήμου από 19.4.1871 προς το γαλλικό έθνος.
8. Αρθρον Γ΄: Τα πρόσωπα. Νο 767/20.7.1871
9. Αρθρον Δ΄: Αι πράξεις. Νο 769/27.7.1871
10. Αρθρον Ε΄ Τελευταίον. (Χωρίς αριθμό, ημερομηνία και χρονολογία στο βιβλίο).
11. Μία διακήρυξις. Νο 778/27.8.1871
12. Τα πρώην τέρατα νυν θείοι μάρτυρες. Νο 805/10.12.1871
Αυτά είναι τα άρθρα του Δήμου Παπαθανασίου για την Παρισινή Κομμούνα και υπέρ της Κομμούνας.
Ο άνθρωπος αυτός διέθετε αφάνταστη ηθική δύναμη, για να κατορθώσει σ' εκείνους τους χαλεπούς καιρούς και μέσα σ' εκείνο το περιβάλλον, σ' αυτήν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα και σ' εκείνο το κλίμα, να κρατήσει μια τόσο συνεπή και απαράμιλλη αγωνιστική στάση και κυρίως μετά την καταστολή, καταγγέλλοντας με τον πιο θαρραλέο τρόπο το μεγαλύτερο ιστορικό έγκλημα του 19ου αιώνα, που είναι η αιματηρή καταστολή της Παρισινής Κομμούνας.
Καταστολή που έγινε από την αστική δημοκρατική κυβέρνηση της Γ΄ Γαλλικής Δημοκρατίας του Θιέρσου και των συνενόχων του, που είχε διαδεχτεί την αυτοκρατορία και τη δικτατορία του Ναπολέοντα του 3ου. Κυβέρνηση με την οποία συνεργάστηκε και ο θεωρούμενος φιλέλληνας Λέων Γαμβέτας (1838-1882).
Αυτή η κυβέρνηση καθήμαξε το Παρίσι, με θύματα 40.000-50.000 νεκρούς, στο μέγιστο μέρος τους εκτελεσμένους.
Οι ειδήσεις της εποχής, και δημοσιεύονται πολλές στο βιβλίο, μιλάνε για μαζικές εκτελέσεις ακόμα και όλων των κατοίκων ολόκληρων συνοικιών, χωρίς διάκριση φύλου ή ηλικίας, γυναίκες, γέροι, παιδιά.
Η αδίστακτη αστική εξουσία
Το δίδαγμα της Κομμούνας, της πρώτης προλεταριακής εξουσίας στον κόσμο, που χάρη και στα λάθη και στις παραλείψεις της πλήρωσε με ποτάμια αίματα των δεκάδων χιλιάδων αγωνιστών της, διδάσκει εκτός από τ' άλλα, πως η αστική ταξική εξουσία, ανεξάρτητα από τη μορφή της, - κοινοβουλευτισμός ή ανοιχτή δικτατορία -, είναι το ίδιο σκληρή, αδίστακτη και άτεγκτη, ικανή να διαπράξει κάθε έγκλημα, όταν διακυβεύεται η ταξική κυριαρχία της.
Αλλά και το παράδειγμα της Γερμανικής Επανάστασης του 1918 είναι χαρακτηριστικό. Ποιος έπνιξε αυτήν την επανάσταση στο αίμα και ποιος δολοφόνησε τη Ρόζα Λούξεμπουργκ και τον Καρλ Λίμπκνεχτ;
Η πρώτη γερμανική αστική δημοκρατική, και μάλιστα σοσιαλδημοκρατική, κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, που προέκυψε μετά την πτώση της αυτοκρατορίας στο τέλος του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, καθορίζοντας αντιδραστικές εξελίξεις που οδηγούνε μέχρι και το Χίτλερ, με όλες τις παγκόσμιες συνέπειες.
Κι ακόμα, ο ελληνικός εμφύλιος, που προκλήθηκε εσκεμμένα από την κυρίαρχη και αφηνιασμένη ελληνική αντίδραση, που προγραμματισμένα, με βάση τα κελεύσματα των ξένων αφεντικών της, κτυπώντας το λαϊκό κίνημα, ταυτόσημο με το μεγάλο κίνημα της Εθνικής Αντίστασης, με την αχαλίνωτη τρομοκρατία των ορδών της άκρας δεξιάς που εξανάγκασαν τους αγωνιστές να ξαναπάρουνε τα βουνά, εμφύλιος με τόσες εκατόμβες θυμάτων, διεξάχθηκε από πλευράς της άρχουσας τάξης υπό κοινοβουλευτικό καθεστώς, φυσικά με τους έκτακτους νόμους του και τα έκτακτα ψηφίσματά του.
Οταν λοιπόν διακυβεύεται η ταξική κυριαρχία τους, οι άρχουσες τάξεις είναι αδίστακτες, ικανές για κάθε έγκλημα, ανεξάρτητα από την πολιτική μορφή της εξουσίας τους.
Τέλος, το τρίτο μέρος του βιβλίου του Μ. Μ. Παπαϊωάννου, με τα άρθρα του Δήμου Παπαθανασίου από το«Μέλλον» του, σελίδες 175-207, είναι εκλογή από σχετική ειδησεογραφία του «Μέλλοντος», οι σελίδες 209-210 βιβλιογραφία και οι σελίδες 211-213 ευρετήριο.
Υπήρξε μεγάλη η συμβολή του Δήμου Παπαθανασίου στη σωστή ενημέρωση του ελληνικού λαού για την Κομμούνα του Παρισιού του 1871, όπως και αυτή του αείμνηστου φίλου και συντρόφου, του χαλκέντερου και ακούραστου ερευνητή Μ. Μ. Παπαϊωάννου, για να φθάσουνε αυτά τα μοναδικά ιστορικά κείμενα ως εμάς.
Καισαριανή, 10 του Μάη 2007

TOP READ