Ο Αντικομμουνισμός στην Ιστοριογραφία (Ι): ο “λιμός της Ουκρανίας” A

Ο Αντικομμουνισμός στην Ιστοριογραφία (Ι): ο “λιμός της Ουκρανίας”

Έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον πως κατασκευάζονται ορισμένες «ιστορικές αλήθειες» που στη συνέχεια αποκρυσταλλώνονται στην συλλογική μνήμη του παρελθόντος και φέρονται ως γενικά αποδεκτά γεγονότα. Έτσι γίνεται ιδιαίτερα δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς την Ιστορία από την προπαγάνδα. Η «ψυχροπολεμική» ιστοριογραφία είναι γεμάτη από τέτοια δείγματα γραφής.


Ομολογουμένως υπήρξε μια μικρή περίοδος αναλαμπής στην ιστορική έρευνα τη δεκαετία του 1990, όταν «ελεύθεροι» πια από τις πιέσεις του παρελθόντος, πολλοί ιστορικοί-μελετητές της Δύσης έκαναν αξιόλογες προσπάθειες να προσεγγίσουν τη σοβιετική Ιστορία πέρα από στερεότυπα και στεγανά (βοήθησε και το άνοιγμα των Αρχείων της ΕΣΣΔ). Σύντομα όμως αυτή η περίοδος έκλεισε και επιστρέψαμε στη χυδαία αντικομμουνιστική προπαγάνδα του παρελθόντος.


Επιχειρώντας μια μεθοδολογική-αναλυτική προσέγγιση του αντικομμουνισμού ως αναθεώρηση της Ιστορίας κρίναμε χρήσιμη τη συγκέντρωση και δημοσίευση σειράς έρθρων, μελετών, κλπ. που καταπιάνονται με το συγκεκριμένο θέμα. Ξεκινάμε από ένα ιδιαίτερα αξιόλογο -κατά τη γνώμη μας- άρθρο του Α. Γκίκα (Δρ. Πολιτικών Επιστημών) που δημοσιεύτηκε στις 30/11/2008 στον “Ριζοσπάστη” με αφορμή την λεγόμενη “Ουκρανική Γενοκτονία δια της Πείνας” (Γκολοντομόρ)


* * *
Κατασκευή «εγκλημάτων» και η φαυλότητα της «σταλινολογίας»
Με αφορμή τα περί «ουκρανικού λιμού» (1ο μέρος)




«Το φάντασμα του Ιωσήφ Στάλιν πλανάται πάνω από τον Περισσό» (Βήμα, 27/11/2008). Το τελευταίο διάστημα, με αφορμή τον Προσυνεδριακό Διάλογο και τις «Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το Σοσιαλισμό», το Κόμμα βρέθηκε στο επίκεντρο μιας ολομέτωπης, πολύπλευρης και πολύμορφης επίθεσης. Η Ελευθεροτυπία της 7/11/2008 τις χαρακτήρισε «επανάληψη της τραγωδίας σε κακόγουστη φάρσα», ενώ το φύλλο της 5/11/2008 έκανε λόγο για «αναχρονισμό του ΚΚΕ» και «εμμονή στις πιο αντιδημοκρατικές εποχές του κινήματος». Η Ημερησία της 15/11/2008 πήγε ένα βήμα παραπέρα «προειδοποιώντας» πως «αν δινόταν ποτέ η ευκαιρία στο ΚΚΕ να εφαρμόσει τη θεωρία του στην Ελλάδα θα …καταργούσε την ατομική ιδιοκτησία σε όλα τα μέσα παραγωγής… και βέβαια η χώρα θα βυθιζόταν σε εμφύλιο πόλεμο».


Σύσσωμος ο αστικός Τύπος «ξαναθυμήθηκε» τα εγκλήματα του σφαγέα Στάλιν, στο άτομο του οποίου προσωποποιείται – σκόπιμα – μια ολόκληρη κοινωνικοπολιτική διαδικασία. Το θέμα όμως δεν είναι ο Στάλιν. Αλλωστε, από τις ίδιες τις Θέσεις δεν προκύπτει κανένας «καθαγιασμός», «εξαγνισμός», «αναστήλωση» ή κάτι τέτοιο (αναρωτιέται κανείς αν αυτοί που κάνουν «κριτική» έχουν καν διαβάσει το κείμενο…). Ο Στάλιν δεν είναι παρά το «περιτύλιγμα», το «προκάλυμμα» μιας ουσιαστικότερης πολεμικής που έχει απώτερο στόχο τον σοσιαλισμό, την αναγκαιότητα και επικαιρότητά του. Στα πλαίσια αυτής της πολεμικής, η κατασκευή «εγκλημάτων», η πτωματολογία και η καλλιέργεια του φόβου της «κόκκινης τρομοκρατίας», κατείχαν πάντοτε κυρίαρχη θέση στο οπλοστάσιο του αντικομμουνισμού.
Η 75η επέτειος του «γκολοντομόρ»






Στην Ελευθεροτυπία της 18/11/2008 δημοσιεύτηκε ανταπόκριση του Θ. Αυγερινού από τη Μόσχα, όπου μεταξύ άλλων έγραφε: «Ολόκληρη η εβδομάδα που τρέχει είναι αφιερωμένη από την ηγεσία της Ουκρανίας στην 75η επέτειο του “γκολοντομόρ” που σημαίνει τον …εξαναγκασμό σε λιμοκτονία… της περιόδου 1932-33…». Επ’ αφορμής, ο πρόεδρος της χώρας Γιούσενκο «κάλεσε τόσο τον Πάπα Βενέδικτο όσο και τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο να προσευχηθούν για τα εκατομμύρια των θυμάτων μεταξύ των Ουκρανών», που «υπολογίζονται» σε 39 εκατομμύρια (στο διάστημα 1929-1979)!


Σύμφωνα με τον συγγραφέα «η ιδέα της “γενοκτονίας διά της πείνας”, που υποτίθεται ότι οργάνωσε ειδικά για την Ουκρανία η σοβιετική κυβέρνηση, είναι ένα γνωστό στους μελετητές και δοκιμασμένο στερεότυπο του ψυχρού πολέμου, για την κατασκευή του οποίου εργάστηκαν επί πολλά χρόνια στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και στο Κογκρέσο, με πρωτοπαλίκαρο τον Τζέιμς Μέις, ο οποίος κατέγραφε “ανώνυμες προφορικές μαρτυρίες”, που με λίγο μαγείρεμα γίνονταν ακολούθως επιστημονικά και ιστορικά ντοκουμέντα, κατά σύμπτωση αυτά στα οποία σήμερα στηρίζεται και η “πορτοκαλί ιστορική σχολή”».


Βεβαίως οι ενστάσεις του ανταποκριτή της Ελευθεροτυπίας έγκεινται κυρίως στην «εθνοκεντρική» μετάφραση της «σταλινικής καταπίεσης» επισημαίνοντας ότι οι ρωσικοί πληθυσμοί άλλων περιοχών υπέφεραν περισσότερο. Και καταλήγει: «Ανατριχιαστικές οι εκ των υστέρων ερμηνείες της Ιστορίας, μακάβριες οι στατιστικές και πονεμένα τα επιχειρήματα για σκοτεινές εποχές, αλλά τι άλλο να πεις για τα αρρωστημένα μυαλά, που σκαλίζουν τους τάφους μπας και στήσουν καμιά βολική αναθεωρητική ιστορία, σαν αυτή που λέει π.χ. ότι καλό πράγμα οι φασίστες και οι δωσίλογοι, γιατί κατά βάθος πολεμούσαν τον κομμουνισμό και τη σοβιετική εξουσία».






Και όμως, τέτοιες απόψεις και «δεδομένα» συνθέτουν σήμερα την κυρίαρχη εικόνα του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε. Μιας εικόνας, που αναπαράγεται με κάθε μορφή, τρόπο και μέσο που διαθέτει η αστική τάξη πραγμάτων. Ακραία ή όχι, η θεωρία περί «γενοκτονίας διά της πείνας» αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα μιας γενικότερης πολεμικής κατά του σοσιαλισμού, που χρησιμοποιείται από όλους όσοι τον αντιπαλεύουν, ανεξαρτήτως ιδεολογικοπολιτικής απόχρωσης. Πώς λοιπόν κατασκευάζονται τα αντικομμουνιστικά ψεύδη και πώς μετατρέπονται σε «Ιστορία»;
«Φτιάξε μου τις εικόνες»…


«Φτιάξε μου τις εικόνες και θα φτιάξω τον πόλεμο»: William R. Hearst, μεγιστάνας του Τύπου, στα πλαίσια δημιουργίας κατάλληλου κλίματος μεταξύ της κοινής γνώμης ενόψει της Αμερικανικής εισβολής στην Κούβα το 1898 (περιοδικό Time, 27/10/1947).1


Στις 18 Φεβρουαρίου 1935 εφημερίδες που ανήκαν στον Hearst, όπως η New York Evening Journal και η Chicago American, άρχισαν να δημοσιεύουν σειρά άρθρων καταγγέλλοντας μια ανθρωπιστική καταστροφή άνευ προηγουμένου, ένα λιμό στη σοβιετική Ουκρανία με τουλάχιστον 6 εκατομμύρια θύματα: συνέπεια ενός σκληρού, απάνθρωπου, ανθρωποφάγου κομμουνιστικού καθεστώτος.


Βέβαια, ο αντικομμουνισμός στον αστικό Τύπο όπου Γης δεν ήταν κάτι το πρωτόγνωρο. Στις 6/10/1928 για παράδειγμα, η γαλλική La Gazette θα κάνει λόγο για επικείμενο πραξικόπημα των κομμουνιστών με σκοπό να ματοκυλήσουν τη χώρα. Η βρετανική London Daily Telegram έγραψε στις 28/11/1930 για «αιματηρές σφαγές» στην ΕΣΣΔ και βουνά από «αποκρουστικά πτώματα». Αντίστοιχα το πρωτοσέλιδο της ελληνικής Πατρίς στις 18/2/1930 προειδοποιούσε: «Φωτιά, αίμα, καταστροφή: ιδού τα συνθήματα του κομμουνισμού»! Σχεδόν πάντοτε τα δημοσιεύματα αυτά ακολουθούσαν επιθέσεις, διώξεις και απαγορεύσεις κατά του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος.






Η αρθρογραφία του λιμού, που συνοδευόταν και από τις ανάλογες φωτογραφίες φρίκης (σκελετωμένα παιδιά, πτώματα κλπ.), έφερε την υπογραφή ενός Thomas Walker. Ο συγγραφέας παρουσιαζόταν στους αναγνώστες ως «διακεκριμένος δημοσιογράφος, μελετητής των Ρωσικών ζητημάτων, που ξόδεψε πολλά χρόνια περιοδεύοντας στη Σοβιετική Ενωση». Παράλληλα τονιζόταν πως ο ίδιος «ρίσκαρε τη ζωή του για να τραβήξει τις φωτογραφίες του λιμού». (Chicago American, 25/2/1935).


Το «σενάριο» ήταν τόσο κακότεχνα φτιαγμένο που δεν άργησε να καταρρεύσει: Κατ’ αρχάς, ο T. Walker δε βρέθηκε ποτέ στις περιοχές που υποτίθεται ότι είδε, κατέγραψε και φωτογράφισε τα «γεγονότα». Πράγματι, ο «επί χρόνια ταξιδευτής της ΕΣΣΔ», επισκέφτηκε τη χώρα μόλις μια φορά το φθινόπωρο του 1934, έμεινε στη Μόσχα από τις 13 ως τις 18 Οκτωβρίου και από κει πήρε τον υπερσιβηρικό για τα σύνορα με τη Μαντζουρία (Κίνα), από όπου εξήλθε στις 25 του ίδιου μήνα.2


Κατά δεύτερον, οι φωτογραφίες «που τράβηξε με ρίσκο της ζωής του» κίνησαν αμέσως υποψίες. Ορισμένες ήταν σαφώς ετεροχρονισμένες, αφού οι στρατιώτες που απεικονίζονταν φορούσαν στολές του τσαρικού ή ακόμα και του αυστροουγγρικού στρατού. Είχαν δηλαδή τραβηχτεί από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αλλες ήταν από τον λιμό του 1921-1922 στην περιοχή του Βόλγα (αποτέλεσμα του πολέμου, της ιμπεριαλιστικής επέμβασης και του εμφυλίου).3


Το «κερασάκι» στην όλη υπόθεση ήρθε τον Ιούλη του 1935, όταν ο T. Walker βρέθηκε έγκλειστος στις φυλακές της Νέας Υόρκης. Ο T. Walker δεν ήταν καν T. Walker. Ηταν Robert Green, «ένας κατάδικος φυγάς από τις Κρατικές Φυλακές του Κολοράντο, απ’ όπου δραπέτευσε… ενώ εξέτιε 8ετή ποινή κάθειρξης για πλαστογραφία»! Ο R. Green παραδέχτηκε ενώπιον του δικαστηρίου ότι οι φωτογραφίες δεν ήταν δικές του και ότι η όλη ιστορία δεν ήταν παρά μια απάτη.4 Και όμως, οι «αποδείξεις» του Walker (ή τύπου Walker) συνεχίζουν να αποτελούν οργανικό τμήμα του αντικομμουνιστικού οπλοστασίου μέχρι τις μέρες μας, από το Χάρβαρντ και τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό μέχρι την ΕΕ και την «πορτοκαλί» κυβέρνηση της καπιταλιστικής πλέον Ουκρανίας.
Η προπαγάνδα των ναζί


Η μαύρη προπαγάνδα ούτε άρχισε ούτε τελείωσε εκεί. Πρώτοι «ανέδειξαν» το θέμα οι ναζί το 1933. «Από τη στιγμή που ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία», αναφέρει σχετική σοβιετική έκθεση της εποχής, «παρατηρήθηκε μια αυξανόμενη κινητικότητα στις δραστηριότητες των γερμανικών εθνικών σοβιέτ και μεταξύ των γερμανικών συμβουλίων στην Ουκρανία… Η χιτλερική κυβέρνηση μέσω των παγγερμανικών της οργανώσεων εκτόξευσε μέσα από τον φασιστικό Τύπο μια εκτεταμένη αντισοβιετική καμπάνια περί λιμού στην Ουκρανία, οργάνωσε εκθέσεις φωτογραφιών λιμοκτονούντων Ουκρανών και δημοσίευσε προβοκατόρικες δηλώσεις του γερμανικού πληθυσμού της Ουκρανίας που ζητούσε βοήθεια». Η καμπάνια, που τιτλοφορούνταν «Αδέρφια σε Ανάγκη», εκτός από τη γενικότερη δαιμονοποίηση του κομμουνισμού, είχε σκοπό τη δημιουργία ανάλογου κλίματος στην κοινή γνώμη (ντόπια και διεθνή) ενόψει της επερχόμενης επίθεσης κατά της χώρας των Σοβιέτ.5


Ετσι το 1935 οι ναζιστικές Αρχές έδωσαν μεγάλη δημοσιότητα στις «αποκαλύψεις» του Hearst. Στις 25 Ιανουαρίου 1935 το επίσημο όργανο του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος Voelkischer Beobachter δημοσίευσε άρθρο με τίτλο «Ο William Hearst για τον καταστροφικό λιμό στη Σοβιετική Ρωσία». Αλλωστε δεν ήταν κρυφό ότι ο ίδιος ο Hearst, όπως και μεγάλη μερίδα του αστικού κόσμου τότε, έβλεπε με θετικό μάτι τις «λύσεις» που προσέφερε ο φασισμός μπροστά στο αναπτυσσόμενο εργατικό-κομμουνιστικό κίνημα. Μήνες πριν την καμπάνια για τον «σοβιετικό λιμό» είχε επισκεφτεί τη ναζιστική Γερμανία, όπου και συναντήθηκε με κορυφαία στελέχη του καθεστώτος, μεταξύ των οποίων ο Ernst Hanfstaengel (Υπουργός Τύπου του Ράιχ) και ο Χίτλερ. Ηταν επί χρόνια χρηματοδότης του Μουσολίνι.6


Ο ανταποκριτής των New York Times στη Γερμανία σχολίασε σχετικά: «υπήρξε μια νέα έκρηξη της “προπαγάνδας της πείνας” στον Γερμανικό και Αυστριακό Τύπο, με εκκλήσεις για βοήθεια στα “δυστυχή θύματα του Σοβιετικού λιμού”. Στο Βερολίνο η καμπάνια συνοδευόταν από φωτογραφίες που είχαν τραβηχτεί νωρίτερα. Κάποιες μάλιστα ήταν από το λιμό του Βόλγα το 1921-1922. Αυτό είναι ένα αγαπημένο κόλπο των προπαγανδιστών κατά του μπολσεβικισμού».7 Οι φωτογραφίες αυτές, που εμφανίστηκαν αρχικά σε εκδόσεις των ναζί το 1933-1934 (των Ditloff και Laubenheimer), ήταν στη συντριπτική τους πλειοψηφία ταυτόσημες με τα «πειστήρια» του Walker.


Αλλες «πηγές» του λιμού, που αξιοποιούνται μέχρι και σήμερα ως «αποδεικτικά στοιχεία» των «εγκλημάτων του κομμουνισμού», αποτελούν:8


– Ο W. Chamberlin, που το 1934 μίλησε για 7.500.000 θύματα. Υπήρξε μέλος του ΔΣ της Αμερικανικής Επιτροπής για την Απελευθέρωση από τον Μπολσεβικισμό (AMCOLIB), ενός αντικομμουνιστικού οργανισμού που επιχορηγούνταν σε ποσοστό 90% από την CIA.


– Ο O. Schiller, που το 1943 έκανε λόγο για 7.000.000 νεκρούς. Ο ίδιος ήταν στέλεχος του ναζιστικού κόμματος και υπεύθυνος για την αναδιοργάνωση της Ουκρανικής αγροτικής οικονομίας στη διάρκεια της Κατοχής, ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της γερμανικής πολεμικής μηχανής.


– Για 7.500.000 έγραψε επίσης το 1953 ο N. Prychodko. Πρόκειται για έναν Ουκρανό εθνικιστή και συνεργάτη των Ναζί, ο οποίος κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου εργάστηκε στο κατοχικό Υπουργείο Πολιτισμού και Εκπαίδευσης της Ουκρανίας.


Για την Ιστορία, αξίζει να σημειώσουμε ότι, όταν το θέμα του λιμού ανέκυψε στη Βουλή των Λόρδων της Μ. Βρετανίας τον Ιούλη του 1934, το Foreign Office απάντησε πως «δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να στηρίζει τον ισχυρισμό ότι η Σοβιετική κυβέρνηση ακολούθησε μια πολιτική εσκεμμένης εξαθλίωσης των αγροτικών περιοχών της χώρας, ή ότι η πολιτική αυτή είχε το συγκεκριμένο αποτέλεσμα».9
Κολεκτιβοποίηση και ταξική πάλη


Παρότι είναι αδύνατο να αναπτύξουμε ικανοποιητικά το κεφάλαιο αυτό της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στα περιορισμένα όρια ενός άρθρου (αίτια, προκλήσεις, επιτεύγματα αλλά και λάθη, υπερβολές κλπ.), οφείλουμε ωστόσο να αναδείξουμε ορισμένες πτυχές, που άπτονται άμεσα του θέματος που εξετάζουμε.


Η κολεκτιβοποίηση υπήρξε πεδίο έντονης ταξικής πάλης, γεγονός που σκόπιμα υποτιμάται ή αποσιωπάται από την αστική ιστοριογραφία. Η πάλη αυτή, η οποία έλαβε διάφορες μορφές παθητικής (δολιοφθορά, άρνηση συγκομιδής) ή ενεργητικής αντίδρασης (ένοπλες επιθέσεις, δολοφονίες, καταστροφές κολχόζ), εκδηλώθηκε με ιδιαίτερη σφοδρότητα στα σύνορα Ουκρανίας-Πολωνίας, καθώς και στις αγροτικές περιοχές που υπήρξαν ενεργές στη διάρκεια του εμφυλίου με το πλευρό της αντεπανάστασης. Πράγματι, τα επεισόδια κατά της κολεκτιβοποίησης στις εν λόγω περιοχές ήταν πολλαπλάσια του αντίστοιχου εθνικού μέσου όρου.10


Ας δούμε τι αναφέρει σχετικά ο Isaac Mazepa, ένας Ουκρανός εμιγκρές αντεπαναστάτης (και πρώην πρωθυπουργός της εθνικιστικής κυβέρνησης Petliura): «Αρχικά υπήρξαν ταραχές στα κολχόζ και αλλού, όπου οι κομμουνιστές αξιωματούχοι και οι πράκτορές τους δολοφονούνταν, αλλά στη συνέχεια προτιμήθηκε ένα σύστημα παθητικής αντίστασης, το οποίο στόχευε σε μια συστηματική παρακώλυση του προγραμματισμού των Μπολσεβίκων αναφορικά με τον θερισμό και τη συγκέντρωση της συγκομιδής… Ολόκληρα κομμάτια γης έμειναν αθέριστα, ενώ ακόμα και όταν οι καρποί μαζεύονταν, σε πολλές περιοχές, ιδιαίτερα στο Νότο, 20, 30 ακόμα και 50% έμεναν στους αγρούς, και είτε δε συλλέγονταν καθόλου είτε καταστρέφονταν…». Η αντίδραση αυτή «επέφερε την αποτυχία της συγκέντρωσης της συγκομιδής το 1931, και ακόμα περισσότερο, εκείνης το 1932…».11


Ο Frederick Wilson, καθηγητής του Williams College, ο οποίος βρισκόταν στην Ουκρανία την επίμαχη περίοδο, έγραψε πως οι κουλάκοι προτίμησαν να σφαγιάσουν τα ζώα τους παρά να τα δώσουν στα συλλογικά αγροκτήματα. Ετσι, το διάστημα 1928-1933 ο σοβιετικός λαός στερήθηκε σχεδόν το 50% του συνολικού ζωικού αποθέματος: «Η σοβιετική αγροτική οικονομία ανέκαμψε από αυτή την τεράστια καταστροφή μόλις το 1941».12


Κατά συνέπεια, πολλές επαρχίες της ΕΣΣΔ (και όχι μόνο της Ουκρανίας) υπέφεραν από ελλείψεις σε τρόφιμα και πείνα. Οχι όμως για τους λόγους ή στο βαθμό που ισχυρίζεται η αντικομμουνιστική αναθεώρηση της Ιστορίας. Αν μη τι άλλο, ο ουκρανικός πληθυσμός εμφανίζεται στις επίσημες απογραφές να αυξάνεται κατά 7% περίπου, από 29 εκατ. το 1927 (και όχι 81 όπως τους «μέτρησε» ο σημερινός πρόεδρος Γιούσενκο για να εμφανίσει αργότερα κάποια εντυπωσιακή μείωση) σε 31 το 1939. Δηλαδή 2% λιγότερο απ’ ό,τι ο αντίστοιχος Ρωσικός. Αυτό όμως δε στοιχειοθετεί «γενοκτονία».13


Την πιο αποστομωτική απάντηση έδωσε ο ίδιος ο Ουκρανικός λαός λίγα χρόνια μετά την υποτιθέμενη «γενοκτονία» του, όταν – παρά τις προσδοκίες των ναζί και των εθνικιστών αντεπαναστατών ομοεθνών του – έσπευσαν να υπερασπίσουν τη σοβιετική τους πατρίδα. 4.500.000 Ουκρανοί πολέμησαν στις γραμμές του Κόκκινου Στρατού στη διάρκεια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, ενώ άλλοι 500.000 εντάχθηκαν σε παρτιζάνικες μονάδες δρώντας στα μετόπισθεν του εχθρού. 2.000 Ουκρανοί στρατιώτες τιμήθηκαν με τον ανώτατο τίτλο του «Ηρωα της Σοβιετικής Ενωσης». Οπως χαρακτηριστικά τόνισε και ο Αμερικανός ακαδημαϊκός της σοβιετικής Ιστορίας W. Mandel, η «πίστη (σ.σ. των Ουκρανών στο σοβιετικό καθεστώς) υπήρξε συντριπτική και ενεργή», γεγονός που δε θα μπορούσε να είχε συμβεί αν υπήρχε «εκτεταμένη δυσαρέσκεια» μεταξύ του πληθυσμού.14
Οι Ουκρανοί εθνικιστές-αντεπαναστάτες και ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος


Η Οργάνωση Ουκρανών Εθνικιστών (OUN) συστάθηκε το 1927. Υπήρξε μετεξέλιξη του Συνδέσμου Ουκρανών Εθνικιστών, μιας οργάνωσης που προέκυψε από την ενοποιητική προσπάθεια τριών άλλων σχημάτων το 1925 (της Ενωσης Ουκρανών Φασιστών, της Ουκρανικής Εθνικιστικής Ομοσπονδίας και της Ενωσης για την Απελευθέρωση της Ουκρανίας). Τη μαγιά αποτέλεσαν Ουκρανοί εθνικιστές αντεπαναστάτες, οι οποίοι μετά τη νίκη της Οχτωβριανής Επανάστασης κατέφυγαν ως επί το πλείστον στο εξωτερικό. Το πρόγραμμα της OUN ήταν τέτοιο που ακόμα και η Κοινωνία των Εθνών τη χαρακτήρισε τον Ιανουάριο του 1932 ως τρομοκρατική οργάνωση.


Οι Ουκρανοί εθνικιστές, συνεπικουρούμενοι από την Εκκλησία, ανέπτυξαν σημαντική αντισοβιετική δραστηριότητα καθ’ όλη τη δεκαετία του 1930, προωθώντας παράλληλα τις θέσεις και τις απόψεις του φασισμού. Εγραφε για παράδειγμα τον Οκτώβριο του 1938, τεύχος της Church Life, όργανο των Ουκρανών Καθολικών στον Καναδά: «Ο σπουδαιότερος άνδρας την παρούσα στιγμή είναι ο Αδόλφος Χίτλερ… Μαζί με τον Μουσολίνι αντιστάθηκε της Μπολσεβίκικης εισβολής στην Ευρώπη, πάτησε στον λαιμό των Μπολσεβίκων στην Ισπανία, διακηρύσσοντας πως δε θα τους επιτρέψουν να προχωρήσουν πέραν της ηλίθιας Ρωσίας τους!… Ο Χίτλερ σώζει την Ευρώπη και τον πολιτισμό της από τους Μπολσεβίκους».


Με την εισβολή της ναζιστικής Γερμανίας στην Πολωνία, εθνικιστές της OUN συγκρότησαν σώματα (τα λεγόμενα Nachtigall και Roland), τα οποία ενσωματώθηκαν και πολέμησαν μαζί με τη φασιστική στρατιωτική μηχανή. Τα εγκλήματα των μονάδων αυτών κατά του άμαχου πληθυσμού στη διάρκεια της κατοχής της Σοβιετικής Ουκρανίας, υπήρξαν απαράμιλλα σε έκταση και σκληρότητα. Παρά τις «προσδοκίες» τους, οι εθνικιστές βρέθηκαν αντιμέτωποι με την καθολική απόρριψη από πλευράς Ουκρανικού πληθυσμού. Σαφώς απογοητευμένος, ο διορισμένος από τους ναζί στο Κίεβο ιερέας Ohienko, ανέφερε τότε σε επιστολή του προς ένα φίλο: «Βρίσκομαι εδώ ήδη για πολλούς μήνες, αλλά δεν μπορώ να βρω πνευματική γαλήνη. Δεν μπορείς να φανταστείς πόσο ο Μπολσεβικισμός τα άλλαξε όλα… Ο κόσμος είναι επιθετικός και μας θεωρούν εχθρούς… Απόλυτη ασέβεια… Παντού μας δακτυλοδείχνουν με εχθρότητα… Ολοι οι Ουκρανοί που έρχονται απ’ έξω (Ουκρανοί εθνικιστές) χαρακτηρίζονται φασιστικοί πράκτορες, μισθοφόροι του Χίτλερ, πράγμα που ομολογουμένως είναι εν μέρει αληθές…».


Μέλη της OUN παρέμειναν στη Σοβιετική Ενωση και μετά την αποχώρηση των ναζιστικών στρατευμάτων προκειμένου να συνεχίσουν τη διαλυτική, αντισοβιετική τους δραστηριότητα.15


Στο 2ο μέρος θα δούμε πώς οι πρώην συνεργάτες των ναζί μετατράπηκαν σε «θύματα του σταλινισμού» και «μαχητές της ελευθερίας», τι ρόλο έπαιξαν «έγκριτα» πανεπιστημιακά ιδρύματα όπως το Harvard και το Stanford στην κατασκευή της λεγόμενης «μαύρης Ιστορίας της Σοβιετικής Ενωσης» φτάνοντας μέχρι τις μέρες μας, στα Ψηφίσματα της ΕΕ και στην ποινικοποίηση της «μη-αναγνώρισης», από την πορτοκαλί κυβέρνηση της Ουκρανίας.


1. Στο «απόγειό» του ο Hearst διέθετε πάνω από 30 εφημερίδες και περιοδικά μόνο στις ΗΠΑ, μια από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις ΜΜΕ παγκοσμίως. Θεωρείται ο «πατέρας» της κίτρινης δημοσιογραφίας. H ζωή του ενέπνευσε την ταινία «Citizen Cain». Εκλέχθηκε δύο φορές στη Βουλή των Αντιπροσώπων.


2. The Nation, 13/3/1935


3. Daily Worker, 21/2/1935, New York Times, 16/8/1935


4. New York Times, 16/8/1935 και Daily Worker, 20/8/1935


5. Κρατικά Αρχεία Ουκρανίας TsDAHOU, αρ.1/20/6426 του 1933, όπως παρατίθεται στο Martin T (2001) «The Affirmative Action Empire» (London: Cornell University Press) σελ.328-329


6. Swanberg W A (1961) «Citizen Hearst» (New York: Charles Scribner) σελ. 443 και Gunther J (1936) «Inside Europe» (New York: Harper Bros) σελ.179


7. New York Times, 10/2/1935


8. Παρατίθενται στο Tottle D (1987) «Fraud, Famine and Fascism» (Toronto: Progress Press) σελ.46-49


9. Ο.π. σελ.48


10. Κρατικά Αρχεία Ουκρανίας TsDAHOU, αρ.1/20/3184 και 3185 (1930), 1/20/3195 (1927-1930) και 1/20/2522 (1927-1931), στο Martin T, ο.π. σελ.293-294


11.Mazepa I (1934) «Ukraine under Bolshevik Rule», στο Slavonic Review, τεύχος Ιανουαρίου, σελ. 342-343


12. Schuman F L (1957) «Russia since 1917» (New York) σελ. 151-152


13. Βλέπε Soviet Union Information Bureau (1929) «The Soviet Union: Facts, Descriptions, Statistics» (Washington, D.C.) και Turin S (1944) «The USSR: An Economic and Social Survey» (London)


14.Mandel W (1985) «Soviet but not Russian» (Edmonton: University of Alberta Press) σελ. 238-239


15. Βλέπε Tottle D, ο.π. σελ. 101-119


2ο μέρος


Στο προηγούμενο 1ο μέρος είδαμε πώς κατασκευάστηκε και προωθήθηκε η προπαγάνδα του «λιμού» από τον αστικό Τύπο και τους ναζί, τι ρόλο έπαιξαν οι Ουκρανοί εθνικιστές αντεπαναστάτες (και μετέπειτα δοσίλογοι), καθώς και ποια ιστορική απάντηση έδωσε ο ίδιος ο λαός της σοβιετικής Ουκρανίας μετέχοντας μαζικά στον αντιφασιστικό αγώνα. Η αναδρομή μας στη διαχρονική πορεία του ψέματος συνεχίζει με τη λήξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.


Από συνεργάτες των ναζί «μαχητές της ελευθερίας»


«Το θάρρος του συζύγου σας και η πίστη του στην ελευθερία θα αποτελεί μια συνεχή πηγή έμπνευσης για όλους όσους πολεμούν για την ελευθερία και την αυτοδιάθεση» Επιστολή του Προέδρου των ΗΠΑ Ρίγκαν στη χήρα του Yaroslav Stetsko, ανώτατου στελέχους της OUN και συνεργάτη των ναζί, η οποία διαβάστηκε στη Συνδιάσκεψη του Παγκόσμιου Αντικομμουνιστικού Συνδέσμου στις 7 Σεπτέμβρη 1986.


Αποχαρακτηρισμένα πρώην απόρρητα έγγραφα του Εθνικού Συμβουλίου των ΗΠΑ αποκαλύπτουν μέρος της τακτικής του ιμπεριαλισμού κατά της Σοβιετικής Ενωσης αμέσως μετά τον πόλεμο. Ετσι, η Οδηγία 4/Α του Δεκέμβρη 1947 έκανε λόγο για εκτεταμένη αντικομμουνιστική προπαγάνδα μέσω των ΜΜΕ «με ανώνυμες εκδόσεις, πλαστογραφίες και τη χρηματοδότηση βιβλίων». Ο σχεδιασμός προέβλεπε επίσης «πολιτικές δραστηριότητες», όπως «η αξιοποίηση μεταναστών (σ.σ. που εγκατέλειψαν την ΕΣΣΔ με την ήττα του Αξονα) και αυτομολούντων, η στήριξη πολιτικών κομμάτων», «παραστρατιωτικές δραστηριότητες», όπως «η ενίσχυση ένοπλων ομάδων και σαμποτάζ» και «οικονομικές δραστηριότητες»1.


Στα πλαίσια αυτά, πρώην συνεργάτες των ναζί από τις σοσιαλιστικές χώρες εντάχθηκαν στην πρώτη γραμμή της ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας: α) Εκπαιδευόμενοι για επιχειρήσεις υπονόμευσης μέσα στη Σοβιετική Ενωση, β) στελεχώνοντας τους μηχανισμούς της αντι-σοβιετικής προπαγάνδας, όπως το Radio Liberty, Free Europe και η Φωνή της Αμερικής (όπως, π.χ., ο «δικός» μας Κωνσταντίν Κρομιάδης, ο οποίος αφού διατέλεσε διοικητής του Αρχηγείου της πέμπτης φάλαγγας του Α. Βλασόφ, προσελήφθη στο Radio Liberty της Γερμανίας), γ) αξιοποιούμενοι ως «ζωντανοί μάρτυρες του κομμουνιστικού τρόμου». Ο «Ουκρανικός λιμός» δεν ήταν παρά μία από τις πολλές εκδηλώσεις της παραπάνω επιχείρησης2.


Ο J. Loftus (πρώην εισαγγελέας του υπουργείου Δικαιοσύνης των ΗΠΑ επί Ειδικών Θεμάτων) περιέγραψε στο βιβλίο του The Belarus Secret πως πραγματοποιήθηκε η «εξυγίανση» των πρώην δοσιλόγων, ώστε να τους επιτραπεί η είσοδος στις χώρες του «ελεύθερου κόσμου» και να επαναχρησιμοποιηθούν ως δοσίλογοι. Στα ίδια τα Πρακτικά της Αμερικανικής Γερουσίας (1948) διαπιστώνεται ότι «αναμφίβολα κάθε ένας εξ αυτών φέρει σήμερα νέο όνομα» και «προβάλλει τον εαυτό του ως μάρτυρα της σοβιετικής καταπίεσης». Παρ’ όλα αυτά, σύντομα η OUN βαφτίστηκε αντιστασιακή οργάνωση, που «πολέμησε εξίσου, τόσο τους Γερμανούς όσο και τους Σοβιετικούς», ενώ έως το 1952 οι ΗΠΑ δέχτηκαν πάνω από 400.000 «εκπατρισμένους» από τη σοβιετική Ρωσία, Ουκρανία, Λευκορωσία, κλπ.3.


Το 1959 το Κογκρέσο των ΗΠΑ πήγε ένα βήμα παραπέρα υιοθετώντας το «Ψήφισμα για τα Αιχμάλωτα Εθνη». Ο George Keenan (στέλεχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, αρχιτέκτονας της πολιτικής της «περικύκλωσης-containment»), σχολίασε σχετικά στα απομνημονεύματά του: «Αυτό το Ψήφισμα δέσμευσε τις ΗΠΑ για την “απελευθέρωση” 22 “εθνών”, δύο εκ των οποίων δεν υπήρξαν ποτέ στην πραγματικότητα, και εκ των οποίων ενός η ονομασία υπήρξε εφεύρεση του υπουργείου προπαγάνδας των ναζί στη διάρκεια του πρόσφατου πολέμου»4.


Η αντικομμουνιστική προπαγάνδα οξύνεται. Από το Harvard στο Stanford


Το 1953 και 1955 εκδόθηκε ένα από τα πρώτα «κλασικά» δείγματα της ψυχροπολεμικής αντικομμουνιστικής προπαγάνδας αναφορικά με τον «Ουκρανικό λιμό», το δίτομο Black Deeds of the Kremlin («Μελανές Πράξεις του Κρεμλίνου»). Την έκδοση επιμελήθηκαν δύο εμιγκρέδικες οργανώσεις με τα ονόματα «Ουκρανικός Σύλλογος Θυμάτων του Ρωσικού Κομμουνιστικού Τρόμου» και «Παγκόσμια Ομοσπονδία Ουκρανών Πρώην Πολιτικών Κρατουμένων και Θυμάτων του Σοβιετικού Καθεστώτος»! Ανάμεσα στις «πηγές» ήταν διάφορες εκδόσεις της OUN, τα δημοσιεύματα του Hearst, οι φωτογραφίες του Walker, της Voelkischer Beobachter (του κύριου δημοσιογραφικού οργάνου του ναζιστικού κόμματος), κ.ά. Το έργο έγινε δεκτό ως «αποδεικτικό στοιχείο» στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή για την «Κομμουνιστική Επιθετικότητα».


Παράλληλα, στην προσπάθεια δυσφήμισης του σοσιαλισμού, επιστρατεύτηκαν και τα «έγκυρα» αστικά πανεπιστημιακά ιδρύματα, όπως το Harvard και το Stanford.


Αμέσως μετά τον πόλεμο το Γραφείο Πολιτικού Συντονισμού του State Department (μετέπειτα τμήμα της CIA) ανέθεσε σε μια ομάδα ιστορικών του Harvard να πάρουν συνεντεύξεις μεταξύ εκείνων που είχαν εγκαταλείψει την ΕΣΣΔ. Εκτός από τη συλλογή πληροφοριών, το πρόγραμμα είχε σκοπό να προσφέρει τις ανάλογες καταθέσεις «αυτοπτών μαρτύρων» (πολλές φορές ανώνυμων ή με ψεύτικο όνομα), που στη συνέχεια θα στοιχειοθετούσαν τα «εγκλήματα του κομμουνισμού». Πάνω σε αυτά τα «στοιχεία» στηρίχτηκαν πολλές μετέπειτα εκδόσεις για τον «Ουκρανικό λιμό», όπως, π.χ., το The Ninth Circle («Ενατος Κύκλος») του O. Woropay, που χρηματοδοτήθηκε από το Τμήμα Ουκρανικών Σπουδών του Harvard με αφορμή την «50ή επέτειο του λιμού» και προλογίστηκε από τον περιβόητο James Mace.


Ο ίδιος υπήρξε επίσης ένας από τους βασικούς συντελεστές της έκθεσης για το «λιμό» που πραγματοποιήθηκε το 1983 υπό την αιγίδα (και πάλι) του Harvard. Μεταξύ των φωτογραφικών εκθεμάτων-«ντοκουμέντων» της «σοβιετικής βαρβαρότητας» βρίσκονταν ξανά φωτογραφίες του Walker, της Voelkischer Beobachter, των Ditloff και Laubenheimer, κλπ.


Το 1986 εκδόθηκε ακόμη ένα βιβλίο με το ίδιο θέμα, το Harvest of Sorrow («Ο Θερισμός της Λύπης»). Το έργο υπέγραφε ο Robert Conquest, ένας από τους πλέον πολυγραφότατους και αναπαραγόμενους συγγραφείς στη χώρα μας και διεθνώς, θεωρούμενος εν πολλοίς ως «αυθεντία» στη σοβιετική πολιτική και ιστορία. Εχει γράψει βιβλία όπως το Soviet Nationalities Policy in Practice («Σοβιετική Πολιτική έναντι των Εθνοτήτων στην Πράξη»), το The Last Empire: Nationality and the Soviet Future («Η Τελευταία Αυτοκρατορία: Εθνικότητα και το Σοβιετικό Μέλλον»), το Killer Nations («Δολοφόνα Εθνη»), κ.ά. Ποιος ήταν λοιπόν ο R. Conquest;


Το 1944 υπηρετούσε ως στρατιωτικός σύνδεσμος των Βρετανών στη Βουλγαρία. Μετά τον πόλεμο προσελήφθη από το Φόρεϊν Οφις στο Τμήμα Πληροφοριών και Ερευνας (IRD, πρώην Γραφείο Πληροφοριών για τον Κομμουνισμό) με σκοπό να συμβάλει βιβλιογραφικά στη λεγόμενη μαύρη ιστορία της Σοβιετικής Ενωσης. Εκεί παρέμεινε μέχρι το 1956. Οι «δραστηριότητες» του IRD στόχευαν στην υπονόμευση του κομμουνιστικού κινήματος διεθνώς, στη δημιουργία κλίματος φόβου έναντι του «ερυθρού κινδύνου», στην κατασκευή ανάλογων «ειδήσεων» και στη χειραγώγηση της κοινής γνώμης τόσο στην ίδια τη Βρετανία όσο και στο εξωτερικό.


Οι αποκαλύψεις που έλαβαν χώρα το 1977 σχετικά με τις διασυνδέσεις που διατηρούσε με φασιστικές οργανώσεις και στρατιωτικά δικτατορικά καθεστώτα, ανάγκασαν τη βρετανική κυβέρνηση να προχωρήσει επίσημα στη διάλυσή του. Ταυτόχρονα, έγινε γνωστό ότι πάνω από 100 από τους πλέον γνωστούς δημοσιογράφους της χώρας λάμβαναν συστηματικά τα υλικά και τις πληροφορίες για άρθρα τους από το IRD. Τα άρθρα αυτά εμφανίζονταν με τη σειρά τους στις πλέον «έγκυρες» αστικές εφημερίδες, όπως, π.χ., οι Financial Times, οι Times, ο Economist, η Daily Mail, η Daily Mirror, η Express, κ.ά. Σύμφωνα με την εφημερίδα The Guardian, σχεδόν το 1/3 των βιβλίων του R. Conquest αγοράστηκαν από τον Οίκο Praeger, ο οποίος φημιζόταν για την έκδοση έργων κατά παραγγελία της CIA5.


Στη συνέχεια ο R. Conquest προσελήφθη στο Ιδρυμα Hoover του Πανεπιστημίου Stanford. Σύμφωνα με τον ίδιο τον H. Hoover (31ο Πρόεδρο των ΗΠΑ) σκοπός του ιδρύματος ήταν η παραγωγή βιβλίων και άλλων υλικών, τα οποία θα «επιδείκνυαν τα δεινά των δογμάτων του Καρλ Μαρξ και θα επιβεβαίωναν την ισχύ του αμερικανικού συστήματος». Το Ιδρυμα λογοδοτούσε όχι στο πανεπιστήμιο αλλά στους χορηγούς, που αποτελούσαν και το Διοικητικό του Συμβούλιο. Ο ετήσιος προϋπολογισμός του ξεπερνούσε τα 15 εκατ. δολάρια το χρόνο, ενώ λάμβανε σε «δωρεές» πάνω από 150 εκατ. δολάρια. Στους χρηματοδότες-μάνατζερ του Ιδρύματος (Board of Overseers) συμπεριλαμβάνονταν μεγιστάνες, όπως οι Joseph Coors και Shelby Cullom Davis, πολυεθνικές των ΜΜΕ, όπως η New America Corporation του Rupert Murdock, πολυεθνικές του πετρελαίου, όπως η Exxon Corporation, κ.ά. Για την ιστορία και μόνο να αναφέρουμε πως η Exxon υπήρξε η μετεξέλιξη της Standard Oil, το μεγαλύτερο μονοπώλιο πετρελαίου στην αυγή του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Μια εταιρεία που ο Αμερικανός δικαστής Charles Clarke καταδίκασε στις 22 Σεπτέμβρη 1947 ως «εχθρό του έθνους» επειδή στη διάρκεια του πολέμου προμήθευε με καύσιμα τόσο τις δυνάμεις των Συμμάχων όσο και του Αξονα! Ιδιοκτήτες της ήταν οι Rockefeller. Το Ιδρυμα Rockefeller χρηματοδότησε το 1946 τη δημιουργία στο πανεπιστήμιο της Columbia του Ινστιτούτου Ερευνών για Ζητήματα Κομμουνισμού6.


Ας επανέλθουμε όμως στο «Θερισμό της Λύπης» του R. Conquest. Το βιβλίο, που ανέβαζε τα «θύματα του λιμού» σε 14.500.000 (!), υπήρξε η γραπτή εκδοχή αντίστοιχου «ντοκιμαντέρ» με τίτλο «Ο Θερισμός της Απελπισίας», που χρηματοδότησαν οι οργανώσεις «Ουκρανική Καναδική Επιτροπή» και «Παγκόσμιο Συμβούλιο των Ελεύθερων Ουκρανών» (ιδεολογικοί και φυσικοί απόγονοι της OUN) και πρωτοεμφανίστηκε στις τηλεοράσεις το 1985.


Πηγές του R. Conquest; Από τις 237 παραπομπές που «στοιχειοθετούν» το κεφάλαιο για το «λιμό» οι μισές και πλέον προέρχονται από μαρτυρίες εμιγκρέδων εθνικιστών, 50 εξ αυτών παραπέμπουν στο έργο «Μελανές Πράξεις του Κρεμλίνου» και 14 στο «Ενατος Κύκλος». «Στοιχεία» αντλούνται ακόμη από εκδόσεις της OUN, όπως το «Κομμουνισμός, ο Εχθρός της Ανθρωπότητας», από τις γνωστές «προφορικές μαρτυρίες» του Harvard, από τα δημοσιεύματα του Hearst, καθώς και από τα «πορίσματα» της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για την «Κομμουνιστική Επιθετικότητα» της περιόδου του μακαρθισμού. Οσο για τις εικόνες-«πειστήρια», δεν είναι άλλες από τις ίδιες εκείνες ετεροχρονισμένες φωτογραφίες που αναπαράγονται ξανά και ξανά από το 1933 και έπειτα7.


Εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν επίσης στη δημιουργία του παραπάνω «ντοκιμαντέρ». Μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο «υπεύθυνος έρευνας» της ταινίας Marco Carynnyk «απηλλάγη» επειδή -σύμφωνα με τον παραγωγό S. Nowitsky – «δεν παρήγε το κατάλληλο υλικό». Αργότερα ο Carynnyk παραδέχτηκε ότι ελάχιστες από τις φωτογραφίες ήταν αυθεντικές, ενώ καμιά απολύτως δεν ήταν από το «λιμό» του 1932-1933. Ερωτώμενος σχετικά ένας Ουκρανός εθνικιστής καθηγητής πανεπιστημίου, ο Orest Subtelny, παραδέχτηκε μεν ότι οι φωτογραφίες ήταν κυρίως από το 1921-1922, τόνισε όμως ότι πολύ απλά η ταινία δε θα είχε τον ίδιο αντίκτυπο χωρίς αυτές: «Πρέπει να δημιουργείται αντίκτυπος στο μάτι. Θέλεις να δείξεις πώς είναι ο κόσμος όταν πεθαίνει από πείνα. Τα λιμοκτονούντα παιδιά είναι λιμοκτονούντα παιδιά». Παρ’ όλα αυτά, το εν λόγω «ντοκιμαντέρ» έλαβε μια σειρά από διακρίσεις, όπως, π.χ., το Χρυσό Μετάλλιο στο 28ο Φεστιβάλ Διεθνούς Κινηματογράφου και Τηλεόρασης στη Νέα Υόρκη (1985), ενώ παράλληλα στον Καναδά έγιναν προσπάθειες να συμπεριληφθεί η «γενοκτονία του λιμού» στα σχολικά βιβλία8.


Στο σήμερα


Οσοι περίμεναν πως η νίκη της αντεπανάστασης στη Σοβιετική Ενωση το 1989-1991 θα σήμαινε και «χαλάρωση» του αντικομμουνισμού, σίγουρα διαψεύστηκαν. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 οι ΗΠΑ διεξήγαγαν άλλη μια «επίσημη έρευνα» για τον «Ουκρανικό λιμό», η οποία κατέληξε ότι επρόκειτο για «εσκεμμένη γενοκτονία». Το 2003 η Καναδική Γερουσία υιοθέτησε ομόφωνα ένα ψήφισμα με το οποίο καλούσε την κυβέρνηση της χώρας να αναγνωρίσει τον «Ουκρανικό λιμό-γενοκτονία». Πλήθος μνημείων ανεγέρθηκαν στην Ουάσιγκτον και άλλες πόλεις των ΗΠΑ και του Καναδά.


Στις 16 Σεπτέμβρη 2008, ο David J. Kramer (αναπληρωματικός γραμματέας για τη Δημοκρατία, τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Εργασία της αμερικανικής κυβέρνησης) μετέφερε στα πλαίσια της 75ης επετείου της «Ουκρανικής γενοκτονίας διά της πείνας» τις εξής σχετικές «επισημάνσεις» του Προέδρου Τζ. Μπους: «Εκατομμύρια πέθαναν γιατί αντιστάθηκαν στο βάρβαρο καθεστώς του Στάλιν. Τιμούμε τη μνήμη τους και ορκιζόμαστε ποτέ να μην ξεχάσουμε τα δεινά τους. Καθώς ενθυμούμαστε τον αγώνα τους, καταδικάζουμε επίσης όλες τις αυταρχικές κυβερνήσεις που τρομοκράτησαν τους λαούς τους στο παρελθόν και που συνεχίζουν (σ.σ. να τους τρομοκρατούν), συνεχίζοντας κατ’ αυτό τον τρόπο τον αγώνα μας για ελευθερία και ασφάλεια για όλους τους ανθρώπους»9.


Η αντικομμουνιστική προπαγάνδα του «λιμού», όμως, δεν αφορά μόνο τις ΗΠΑ. Μετά το περιβόητο «Αντικομμουνιστικό Μνημόνιο» (που τελικά δεν κατάφερε να περάσει από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης το 2006), το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε τον περασμένο μήνα ειδικό ψήφισμα σχετικά με το «λιμό στην Ουκρανία», χαρακτηρίζοντάς τον ένα «αποκρουστικό έγκλημα κατά του ουκρανικού λαού και κατά της ανθρωπότητας», το οποίο «σχεδιάστηκε ωμά και απάνθρωπα από το καθεστώς Στάλιν, ώστε διά της βίας να προχωρήσει η σοβιετική πολιτική στον τομέα της γεωργίας»10.


Στην ίδια την Ουκρανία, η «πορτοκαλιά» κυβέρνηση του Γιούστσενκο δρομολόγησε το 2006 σχέδιο νόμου που ποινικοποιούσε τη δημόσια άρνηση της «γενοκτονίας», με πρόστιμα για τους παραβάτες και πρόσθετες κυρώσεις για όσους εργάζονταν ειδικά στο δημόσιο. Ομως, παρά την τρομοκρατία, το ξαναγράψιμο των σχολικών βιβλίων, το «βομβαρδισμό» των συνειδήσεων από τα ΜΜΕ, κλπ. η αντικομμουνιστική καμπάνια της καπιταλιστικής πλέον Ουκρανίας δε φαίνεται να απέδωσε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ετσι, σύμφωνα με έρευνα που διενεργήθηκε από το Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνιολογίας του Κιέβου, «η συντριπτική πλειοψηφία των Ουκρανών σε ποσοστό 60,8% απορρίπτει την αντικομμουνιστική ερμηνεία του λιμού του ’32-’33 και μόνο το 26,2% την αποδέχεται»11.


Πάντως, αξίζει να σημειώσουμε πως ανάλογες ζυμώσεις για την ποινικοποίηση της «μη αναγνώρισης» έχουν δρομολογηθεί και στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Βρισκόμαστε άραγε ενώπιον του ενδεχόμενου να ζητηθεί και πάλι από τους κομμουνιστές να κάνουν «δηλώσεις μετανοίας» με αφορμή το συγκεκριμένο ζήτημα;


Εν κατακλείδι


Εξετάζοντας μια ειδικότερη πτυχή του αντικομμουνισμού επιχειρήσαμε να αναδείξουμε πώς διαμορφώθηκε διαχρονικά η συλλογική συνείδηση της Ιστορίας που προωθεί ο ιμπεριαλισμός σε σχέση με το σοσιαλισμό που γνωρίσαμε. Ακολουθήσαμε τη διαδρομή του ψέματος μέσα στο χρόνο. Είδαμε πώς αυτό συντέθηκε, εμπλουτίστηκε και συμπληρώθηκε κατά καιρούς από τα μονοπώλια (Hearst, Murdock, Rockefeller), τον ιμπεριαλισμό, το φασισμό και τις αστικές «δημοκρατίες», τις δυνάμεις της αντεπανάστασης, τα αστικά ΜΜΕ και τα «έγκριτα» πανεπιστημιακά ιδρύματα. Είδαμε πώς οι αντεπαναστάτες έγιναν δολιοφθορείς, στη συνέχεια συνεργάτες των ναζί, μετά «θύματα του σταλινισμού» και «μαχητές της ελευθερίας», και σήμερα τιμώνται ως «αντιστασιακοί» ή ψηφίζουν νόμους διώκοντας εκείνους που 60 και πλέον χρόνια πριν νίκησαν το φασισμό με τίμημα την ίδια τους τη ζωή.


Οι στόχοι του αντικομμουνισμού, από τότε μέχρι και τις μέρες μας, παραμένουν ίδιοι και απαράλλακτοι: Η αμαύρωση του σοσιαλιστικού οράματος, η κατασυκοφάντηση της ταξικής πάλης, η χειραγώγηση των υπό εκμετάλλευση, η ιδεολογική και πολιτική ενσωμάτωση της εργατικής τάξης, το χτύπημα του κινήματος σε διεθνές και ντόπιο επίπεδο. Η Ιστορία μπορεί να καταγράφεται από τους «νικητές», τελικά όμως γράφεται από τους λαούς. Από εκείνους εξαρτάται και το αν η κατασυκοφάντηση των αγώνων και των κατακτήσεων του παρελθόντος θα περάσει ή θα πεταχτεί στα αζήτητα της Ιστορίας. Εκείπουτηςαρμόζει…


Παραπομπές


1. Final Report of the Select Committee to Study Governmental Operations with Respect to Intelligence Activities, ΓερουσίατωνΗΠΑ, τόμος IV, σελ. 26


2. Blum W (1986) «CIA: A Forgotten History» (London: Zed Books) σελ.126-127, Littman S (1983) «The Rauca Case» (Ontario: Paperjacks) σελ. 156, www.answers.com/topic/constantine-kromiadi


3. Loftus J (1982) «The Belarus Secret» (New York: A. Knopf) σελ. 101-104


4. Keenan G «Memoirs: 1950-1963», τόμος 2ος (Boston: Brown and Co) σελ. 97-99


5. The Guardian, 27/1/1978


6. Soley L C (1995) «Leasing the Ivory Tower» (South End Press) σελ. 109-110 και Higham C (1983) «Trading with the Enemy» (Delacorte Press) σελ. 32-62


7. Conquest R (1986) «Harvest of Sorrow» (Edmonton: University of Alberta press) σελ. 376-396 και Tottle D (1987) «Fraud, Famine and Fascism» (Toronto: Progress Press) σελ.87-88


8. Βλέπε Challenge-Desafio, 25/2/1987, Toronto Star, 20/11/1983, Village Voice, 12/1/1988 και Tottle D, ό.π. κεφ. 7


9. Foreign Relations of the United States, released on 17/9/2008


10. «Ριζοσπάστης», 25/10/2008


11. «Ριζοσπάστης», 19/11/2006
Του
Αναστάση ΓΚΙΚΑ
 Ο Αναστάσης Γκίκας είναι Δρ. Πολιτικών Επιστημών και Συνεργάτης του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ

Ποινικό αδίκημα η “παθητική αντίσταση” στην Ισπανία.

Ποινικό αδίκημα η “παθητική αντίσταση” στην Ισπανία. 



Στην Ισπανία αλλάζει το ποινικό δίκαιο και έχουμε ένα νέο «ιδιώνυμο» που λίγο έχει να ζηλέψει από τα πιο σκληρά δικτατορικά καθεστώτα!


Η πλουτοκρατια μέσω των πολιτικών της, σε ρόλο “κυβέρνησης” επιβάλουν «αλλαγές» προστασίας του πλούτου τους και των κερδών τους.


Στην Ισπανία ποινικοποιείται και αποτελεί ποινικό αδίκημα η «παθητική αντίσταση». 
Το δικαίωμα ενός πολίτη να διαμαρτύρεται ακομη και σιωπηλός!


Αυτή είναι η Ευρώπη του...πολιτισμού και των δημοκρατικών δικαιωμάτων;


Αυτή είναι η Ευρώπη ....των  "λαων" !!


Πηγη


 Κόκκινη προπαγάνδα εκτοξεύθηκε από  yiok-yiok

Kώστα Βάρναλη: Το φως που καίει

Kώστα Βάρναλη: Το φως που καίει

Το συγκεκριμένο απόσπασμα, άκρως επίκαιρο λόγω ημέρας, παίχτηκε στην έδρα της Κ.Ε. του ΚΚΕ στα πλαίσια του επιστημονικού συμπόσιου για τον Κώστα Βάρναλη,που έγινε τον Απρίλιο του 2011.

Πρόκειται για ένα καταπληκτικό απόσπασμα από  το ομώνυμο βιβλίο του Βάρναλη.

Όποιος έχει το βιβλίο 'Το φως που καίει" από τις εκδόσεις "ΚΕΔΡΟΣ" θα βρει το απόσπασμα στις σελίδες 39-44

Παίζουν:    ΜΩΜΟΣ
                ΙΗΣΟΥΣ
                ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ

ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ


Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΣΤΗΝ ΕΞΑΝΘΡΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΠΙΘΗΚΟΥ
Το άρθρο αυτό είναι ένα από τα κεφάλαια της Διαλεκτικής της Φύσης. Το βιβλίο γράφτηκε το 1876 από τον Έγκελς και εκδόθηκε στα ελληνικά το 1985 σε μετάφραση Ευτύχη Μπιτσάκη από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»[1].




Η εργασία, λένε οι οικονομολόγοι, είναι η πηγή κάθε πλούτου. Και είναι πραγματικά τέτoια –πλάι στη Φύση, που της δίνει το υλικό που το μετατρέπει σε πλούτο. Αλλά είναι επίσης άπειρα περισσότερο απ’ αυτό. Είναι ο πρωταρχικός βασικός όρος κάθε ανθρώπινης ζωής και αυτό σε τέτοιο βαθμό που από μια άποψη πρέπει να πούμε: η εργασία δημιούργησε τον ίδιο τον άνθρωπο.
Πριν από πολλές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, σε μια εποχή της περιόδου που δεν μπορούμε να την προσδιορίσουμε ακόμα με ακρίβεια και που οι γεωλόγοι την ονομάζουν τριτογενή και πιθανόν προς το τέλος της, ζούσε κάπου στην τροπική ζώνη, ίσως σε μια μεγάλη ήπειρο που σήμερα έχει καταποντιστεί μέσα στον Ινδικό Ωκεανό[2], μια ράτσα ανθρωποειδών πιθήκων πού είχαν φτάσει σε ιδιαίτερα υψηλή ανάπτυξη. Ο Δαρβίνος μας έδοσε μια κατά προσέγγιση περιγραφή αυτών των προγόνων μας. Ήταν ολότελα μαλλιαροί, είχαν γένια και μυτερά αυτιά και ζούσαν κοπαδιαστά πάνω στα δέντρα.


Μπορούμε να υποθέσουμε ότι κάτω από την επίδραση κατά πρώτο λόγο του τρόπου της ζωής τους, που για το σκαρφάλωμα αναθέτει στα χέρια διαφορετικές λειτουργίες από τα πόδια, οι πίθηκοι αυτοί άρχισαν να χάνουν τη συνήθεια να χρησιμοποιούν τα χέρια τους για να βαδίζουν πάνω στο επίπεδο έδαφος και αποκτούσαν όλο και πιο πολύ κατακόρυφο βάδισμα. Έτσι έγινε το αποφασιστικό βήμα για το πέρασμα από τον πίθηκο στον άνθρωπο.
Όλοι οι σημερινοί ανθρωποειδείς πίθηκοι, μπορούν να κρατηθούν όρθιοι και να μετατοπίζονται πάνω στα δυο τους πόδια μονάχα, αλλά μόνο σε περίπτωση ανάγκης και με πολύ μεγάλη αδεξιότητα. Το φυσικό τους βάδισμα γίνεται σε ημιόρθια θέση και περιλαβαίνει τη χρήση των χεριών. Οι περισσότεροι ακουμπούν τις μεσαίες φάλαγγες της γροθιάς τους στο έδαφος και με διπλωμένα τα πόδια τους, περνούν το σώμα τους ανάμεσα στα μακριά τους χέρια, όπως ένας ανάπηρος βαδίζει με πατερίτσες. Γενικά, μπορούμε να παρατηρήσουμε και σήμερα στους πιθήκους όλες τις μεταβατικές βαθμίδες από το βάδισμα με τα τέσσερα ως το βάδισμα με τα δυο πόδια. Αλλά σε κανένα τους, το τελευταίο δεν έγινε κάτι περισσότερο από μέσο όπου προσφεύγουν σε ώρα ανάγκης.
Για να γίνει το όρθιο βάδισμα πρώτα κανόνας κι ύστερα ανάγκη στους μαλλιαρούς προγόνους μας προϋποτίθεται ότι έπρεπε να μεταβιβαστούν στα χέρια όλο και πιο πολλές δραστηριότητες Αλλά ακόμα και στους πιθήκους κυριαρχεί ήδη ένας κάποιος καταμερισμός λειτουργιών ανάμεσα στα χέρια και στα πόδια Όπως είπαμε, το χέρι χρησιμοποιείται για το σκαρφάλωμα, διαφορετικά από το πόδι. Χρησιμεύει ειδικότερα για τη συλλογή και το κράτημα της τροφής όπως ήδη κάνουν με τα μπροστινά τους πόδια μερικά κατώτερα θηλαστικά. Πολλοί πίθηκοι χρησιμοποιούν τα χέρια τους για να κατασκευάζουν φωλιές στα δέντρα, ή ακόμα –όπως ο χιμπαντζής– στέγες ανάμεσα στα κλαδιά, για να φυλάγονται απ’ την κακοκαιρία. Με το χέρι αρπάζουν ρόπαλα για να αμυνθούν ενάντια σε εχθρούς, ή τους βομβαρδίζουν με καρπούς ή λίθους. Όταν είναι αιχμάλωτοι, κάνουν με τα χέρια τους μια σειρά απλές πράξεις, που τις αντιγράφουν από τους ανθρώπους[3]. Αλλά εδώ ακριβώς παρουσιάζεται ολόκληρο το χάσμα ανάμεσα στο μη αναπτυγμένο χέρι ακόμα και του πιο ανθρωποειδούς από τους πιθήκους και στο χέρι του ανθρώπου που έχει τελειοποιηθεί σε υψηλό βαθμό, με την εργασία χιλιάδων αιώνων. Ο αριθμός και η γενική διάταξη των οστών και των μυών, είναι οι ίδιες και στον ένα και στον άλλο[4], αλλά το χέρι και του πιο κατώτερου άγριου μπορεί να εκτελέσει εκατοντάδες πράξεις, που δεν μπορεί να τις μιμηθεί κανένα χέρι πιθήκου. Κανένα χέρι πιθήκου δεν κατασκεύασε ποτέ, ούτε και το πιο χονδροειδές λίθινο μαχαίρι.
Γι’ αυτό. λοιπόν, οι πράξεις, στις οποίες οι προγονοί μας βαθμιαία στην πορεία πολυάριθμων χιλιετηρίδων έμαθαν να προσαρμόζουν σιγά-σιγά το χέρι τους, στην εποχή του περάσματος από τον πίθηκο στον άνθρωπο, δεν μπορούσαν να είναι στην αρχή παρά πράξεις απλούστατες. Κι οι κατώτεροι άγριοι, ακόμα και εκείνοι στους οποίους μπορεί κανείς να υποθέσει μια οπισθοδρόμηση σε μια κατάσταση αρκετά κοντινή με του ζώου, που να συνοδεύεται από ένα φυσικό εκφυλισμό, βρίσκονται σε πολύ υψηλότερο επίπεδο από αυτά τα μεταβατικά πλάσματα. Πριν να δουλευτεί από το χέρι του ανθρώπου το πρώτο χαλίκι για να γίνει μαχαίρι, χρειάστηκε ίσως μια χρονική περίοδος που μπροστά της να φαίνεται ασήμαντη η ιστορική περίοδος που γνωρίζουμε. Αλλά το αποφασιστικό βήμα είχε γίνει: το χέρι είχε ελευθερωθεί και μπορούσε πια να αποχτά όλο και πιο νέες δεξιότητες και η μεγαλύτερη ευλυγισία που αποχτιότανε μ’ αυτό τον τρόπο, μεταβιβαζόταν κληρονομικά και μεγάλωνε από γενιά σε γενιά[5].
Έτσι το χέρι δεν είναι μονάχα το όργανο, παρά και το προϊόν της εργασίας. Μόνο με την εργασία, με την προσαρμογή σε όλο και νέες λειτουργίες, με την κληρονομική μεταβίβαση της αποκτημένης μ’ αυτό τον τρόπο ειδικής ανάπτυξης των μυών, των τενόντων και σε μακρύτερα χρονικά διαστήματα των ίδιων των οστών και με την ασταμάτητα επαναλαμβανόμενη εφαρμογή αυτής της κληρονομικής τελειοποίησης σε νέες, όλο και περισσότερο περίπλοκες λειτουργίες, το ανθρώπινο χέρι έφτασε σ’ αυτό τον υψηλό βαθμό τελειότητας, απ’ όπου μπορεί να κάμει να ξεπηδήσει το θαύμα των πινάκων του Ραφαήλ, των αγαλμάτων του Τόρβαλντσεν, της μουσικής του Παγκανίνι.
Αλλά το χέρι δεν υπάρχει καθεαυτό. Ήταν απλώς ένα από τα μέλη ενός ολόκληρου, εξαιρετικά περίπλοκου οργανισμού. Ό,τι ωφελούσε το χέρι, ωφελούσε και ολόκληρο το σώμα, που υπηρετούσε το χέρι, κι αυτό με δυο τρόπους.
Πρώτ’ απ’ όλα, σαν συνέπεια του νόμου του συσχετισμού της αύξησης, όπως τον ονόμασε ο Δαρβίνος. Σύμφωνα μ’ αυτό το νόμο, ορισμένες μορφές ξεχωριστών μερών ενός οργανικού όντος συνδέονται πάντοτε με άλλες μορφές άλλων μερών, με τις οποίες φαινομενικά δεν έχουν κανένα δεσμό. Έτσι, όλα τα ζώα, που έχουν ερυθρά αιμοσφαίρια χωρίς κυτταρικό πυρήνα, και που το ινιακό τους οστό συνδέεται με διπλή άρθρωση (κονδύλους) με τον πρώτο σπόνδυλο, έχουν επίσης χωρίς εξαίρεση και γαλακτοφόρους αδένες για να θηλάζουν τα μικρά τους. Επίσης η διχαλωτή οπλή στα θηλαστικά, συνδυάζεται κανονικά με το δίλοβο στομάχι του μηρυκαστικού. Η αλλαγή ορισμένων μορφών συνεπάγεται την αλλαγή μορφής άλλων μερών του σώματος, χωρίς να μπορούμε να εξηγήσουμε αυτή τη σύνδεση[6]. Οι ολότελα λευκές γάτες με γαλανά μάτια, είναι πάντα ή σχεδόν πάντα κουφές. Η προοδευτική τελειοποίηση του ανθρώπινου χεριού και η ταυτόχρονη ανάπτυξη και προσαρμογή του ποδιού στο κατακόρυφο βάδισμα, είναι βέβαιο πώς επέδρασαν με τη σειρά τους σε άλλα μέρη του οργανισμού, με βάση το νόμο του συσχετισμού. Ωστόσο η επίδραση αυτή έχει τόσο ελάχιστα μελετηθεί ως τώρα, ώστε να μη μπορεί να κάνει κανείς εδώ τίποτα περισσότερο, παρά να διαπιστώνει γενικά το φαινόμενο.
Πολύ πιο σπουδαία είναι η άμεση και αποδείξιμη επίδραση της ανάπτυξης του χεριού στον υπόλοιπο οργανισμό. Όπως είπαμε, οι πιθηκόμορφοί μας πρόγονοι ήταν αγελαία όντα. Είναι προφανώς αδύνατο να αναζητηθεί η προέλευση του ανθρώπου, του περισσότερο κοινωνικού απ’ όλα τα ζώα, από μη αγελαίους άμεσους προγόνους. Η κατάκτηση της Φύσης, που αρχίζει με την ανάπτυξη του χεριού, με την εργασία, πλάτυνε με κάθε πρόοδο τους ορίζοντες του ανθρώπου. Ο άνθρωπος ανακάλυπτε συνεχώς νέες, άγνωστες μέχρι τότε ιδιότητες των φυσικών αντικειμένων. Η ανάπτυξη της εργασίας, από την άλλη μεριά, βοήθησε αναγκαστικά στη σύσφιγξη των δεσμών ανάμεσα στα μέλη της κοινωνίας, πολλαπλασιάζοντας τις περιπτώσεις αμοιβαίας βοήθειας, κοινής δραστηριότητας, και κάνοντας πιο ξεκάθαρη σε κάθε άτομο τη συνείδηση της χρησιμότητας αυτής της συνεργασίας. Με λίγα λόγια, οι άνθρωποι στην πορεία της διαμόρφωσης τους έφτασαν στο σημείο όπου είχαν κάτι να πουν ο ένας στον άλλο. Η ανάγκη δημιούργησε το όργανο της: ο μη αναπτυγμένος λάρυγγας του πιθήκου διαμορφώθηκε με την ποικιλοφωνία αργά αλλά σίγουρα για πιο αναπτυγμένη ποικιλοφωνία, και τα όργανα του στόματος μάθανε βαθμιαία να προφέρουν τον έναν έναρθρο φθόγγο μετά τον άλλο.
Η σύγκριση με τα ζώα αποδεικνύει ότι αυτή η ερμηνεία για την προέλευση της γλώσσας, που γεννήθηκε από την εργασία και μαζί με την εργασία, είναι η μόνη σωστή. Το ελάχιστο που ακόμα και τα πιο αναπτυγμένα ζώα, χρειάζονται για να επικοινωνούν μεταξύ τους, μπορεί να μεταδοθεί ακόμα και χωρίς έναρθρο λόγο. Κανένα ζώο στη φυσική του κατάσταση δεν αισθάνεται ότι μειονεκτεί επειδή δεν μπορεί να μιλήσει ή να καταλάβει την ανθρώπινη γλώσσα. Τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά όταν εξημερώνεται από τον άνθρωπο. Ο σκύλος και το άλογο στις σχέσεις τους με τους ανθρώπους, απόκτησαν ένα τόσο λεπτό αυτί για την έναρθρη γλώσσα, ώστε μαθαίνουν εύκολα να κατανοούν κάθε γλώσσα, μέσα στα όρια του πεδίου των παραστάσεων τους. Τα ζώα αυτά απόκτησαν επιπλέον την ικανότητα για αισθήματα όπως η αφοσίωση στον άνθρωπο, η ευγνωμοσύνη, κλπ., που άλλοτε τους ήταν ξένα. Κι όποιος ασχολήθηκε πολύ μ’ αυτά τα ζώα, δύσκολα θα μπορέσει να ξεφύγει από την πεποίθηση ότι υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις, όπου τώρα αισθάνονται το γεγονός πως δεν μπορούν να μιλήσουν σαν μειονέκτημα, το οποίο δυστυχώς δεν μπορούν πια να θεραπεύσουν γιατί τα φωνητικά τους όργανα έχουν ειδικευτεί προς μια ορισμένη κατεύθυνση. Αλλά εκεί όπου υπάρχει το όργανο, η ανικανότητα αυτή εξαφανίζεται ως ένα βαθμό. Τα στοματικά όργανα των πουλιών είναι βέβαια ριζικά διαφορετικά από του ανθρώπου. Κι ωστόσο τα πουλιά είναι τα μόνα ζώα που μαθαίνουν να μιλούν, και το πουλί που μιλάει καλύτερα απ’ όλα, είναι ο παπαγάλος, το πουλί με την πιο αποκρουστική φωνή. Ας μην πει κανείς ότι ο παπαγάλος δεν καταλαβαίνει αυτά που λέει. Είναι αλήθεια πως επαναλαμβάνει φλυαρώντας ώρες ολόκληρες όλο του το λεξιλόγιο, για μόνη την ευχαρίστηση να μιλάει και να επικοινωνεί με τους ανθρώπους. Αλλά μέσα στα όρια του πεδίου των παραστάσεων του, μπορεί και να μάθει να καταλαβαίνει εκείνο που λέει. Μάθετε βρισιές σ’ έναν παπαγάλο, έτσι που να έχει κάποια ιδέα για το νόημα τους (μια από τις αγαπημένες διασκεδάσεις των ναυτών που επιστρέφουν από τους τροπικούς). Πειράξτε τον και θα δείτε αμέσως πως ξέρει να χρησιμοποιεί τις βρισιές του τόσο σωστά, όσο και μια μανάβισσα του Βερολίνου. Το ίδιο γίνεται και όταν ζητιανεύει λιχουδιές.
Πρώτα η εργασία κι ύστερα απ’ αυτήν και σε συνέχεια μ’ αυτήν η γλώσσα, είναι τα δυο ουσιαστικά ερεθίσματα, που κάτω απ’ την επίδραση τους μεταμορφώθηκε σιγά-σιγά ο πιθηκίσιος εγκέφαλος σ’ ανθρώπινο, που παρ’ όλες τις ομοιότητες του με τον πρώτο, είναι πολύ πιο μεγάλος και τέλειος. Παράλληλα όμως με την ανάπτυξη του εγκεφάλου, προχωρούσε και η ανάπτυξη των άμεσων εργαλείων του, των αισθητηρίων οργάνων. Όπως η προοδευτική ανάπτυξη της γλώσσας συνοδεύεται αναγκαστικά από μια αντίστοιχη εκλέπτυνση του οργάνου της ακοής, έτσι και η ανάπτυξη του εγκεφάλου σαν ενιαίου όλου, συνοδεύεται από την εκλέπτυνση όλων των αισθήσεων. Ο αετός βλέπει πολύ πιο μακριά από τον άνθρωπο, αλλά το ανθρώπινο μάτι βλέπει πολύ περισσότερα μέσα στα πράγματα, από το αετίσιο. Ο σκύλος έχει πολύ οξύτερη όσφρηση από τον άνθρωπο, όμως δεν ξεχωρίζει ούτε το ένα εκατοστό από τις μυρουδιές που για τον άνθρωπο είναι σίγουρα σημάδια διαφορετικών πραγμάτων. Και η αίσθηση της αφής, που στον πίθηκο μόλις υπάρχει σε εντελώς στοιχειώδη, εμβρυώδη κατάσταση, αναπτύχθηκε παράλληλα μονάχα με το ανθρώπινο χέρι, χάρη στην εργασία.
Η επίδραση στην εργασία και τη γλώσσα, της ανάπτυξης του εγκεφάλου και των αισθήσεων που εξαρτιούνται απ’ αυτόν, της αυξανόμενης σαφήνειας της συνείδησης, της αφαιρετικής δύναμης και της κρίσης, έδοσε μια νέα ώθηση στην παραπέρα ανάπτυξη και της εργασίας και της γλώσσας. Η παραπέρα αυτή ανάπτυξη δεν τελείωσε τη στιγμή που ο άνθρωπος χωρίστηκε οριστικά απ’ τον πίθηκο, αλλά συνολικά συνέχισε έκτοτε να επιτελεί τεράστιες προόδους, που ποίκιλαν σε βαθμό και κατεύθυνση στους διάφορους λαούς και τις διάφορες εποχές, και που διακόπτονταν εδώ και εκεί από τοπικές και προσωρινές πισωδρομήσεις. Η παραπέρα αυτή ανάπτυξη επισπεύτηκε έντονα από τη μια και οδηγήθηκε σε πιο καθορισμένες κατευθύνσεις από την άλλη, χάρη σ’ ένα νέο στοιχείο που ήρθε στο προσκήνιο με την εμφάνιση του ολοκληρωτικά αναπτυγμένου ανθρώπου: την κοινωνία.
Σίγουρα κύλησαν εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια –που στην ιστορία της γης δεν έχουν μεγαλύτερη σημασία από ό,τι ένα δευτερόλεπτο στη ζωή του ανθρώπου[7] –προτού η ανθρώπινη κοινωνία προκύψει από το κοπάδι των αναρριχώμενων πιθήκων. Κι ωστόσο τελικά εμφανίστηκε. Και τι θα βρούμε πάλι σαν χαρακτηριστική διαφορά ανάμεσα στο κοπάδι των πιθήκων και την ανθρώπινη κοινωνία; Την εργασία. Το κοπάδι των πιθήκων αρκούνταν να εξαντλεί την τροφή της περιοχής του που καθοριζόταν από τη γεωγραφική θέση ή την αντίσταση των γειτονικών κοπαδιών. Το κοπάδι μετανάστευε από τόπο σε τόπο, και αγωνιζόταν για να αποκτήσει μια νέα περιοχή τροφής, ήταν όμως ανίκανο να αποσπάσει από την περιοχή της διατροφής του περισσότερα απ’ όσα πρόσφερε η Φύση, εκτός απ’ το ότι τη λίπαινε ασυνείδητα με τα απορρίμματα του. Από τη στιγμή που καταλαμβάνονταν όλες οι περιοχές που είχαν τροφή, δεν μπορούσε πια να υπάρξει αύξηση του πληθυσμού των πιθήκων. Ο αριθμός των ζώων μπορούσε το πολύ-πολύ να μένει σταθερός. Όλα όμως τα ζώα σπαταλούν μεγάλες ποσότητες τροφής κι ακόμα ξεπαστρεύουν στην εμβρυακή κατάσταση την επιβλάστηση. Αντίθετα με τον κυνηγό, ο λύκος δεν χαρίζει τη ζωή στη ζαρκάδα που τον άλλο χρόνο θα του δόσει μικρά ζαρκαδάκια.
Στην Ελλάδα, οι γίδες, που ξεπαστρεύουν τους μικρούς θάμνους προτού μεγαλώσουν, απογύμνωσαν όλα τα βουνά αυτής της χώρας. Αυτή η «ληστρική οικονομία» των ζώων. παίζει σπουδαίο ρόλο στην προοδευτική μεταμόρφωση των ειδών, υποχρεώνοντάς τα να συνηθίσουν σε τροφή διαφορετική από εκείνη που είχαν συνηθίσει και χάρη στην οποία το αίμα τους αποκτά διαφορετική χημική σύνθεση και σιγά-σιγά διαφοροποιείται ολόκληρη η φυσική τους συγκρότηση, ενώ είδη που κάποτε είχαν επικρατήσει, εξολοθρεύονται. Είναι αναμφίβολο πως η ληστρική αυτή οικονομία συνέβαλε ενεργά στην εξανθρώπιση των προγόνων μας. Σε κάποια ράτσα πιθήκων, που θα ξεπερνούσαν κατά πολύ τους άλλους σε διανοητικές ικανότητες και προσαρμοστικότητα, η ληστρική αυτή οικονομία θα είχε σαν συνέπεια να αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των φυτών που τους χρησίμευαν για τροφή, και να καταβροχθίζονται όλο και περισσότερο τα φαγώσιμα μέρη αυτών των φυτών. Μ’ ένα λόγο θα είχε σαν συνέπεια τη συνεχή διαφοροποίηση της τροφής και συνεπώς και των ουσιών που εισάγονται στον οργανισμό, δημιουργώντας έτσι τις χημικές προϋποθέσεις για το πέρασμα από τον πίθηκο στον άνθρωπο. Όλα αυτά όμως δεν ήταν ακόμα εργασία, με την καθαυτό σημασία της λέξης. Η εργασία αρχίζει με την κατασκευή εργαλείων. Και ποια είναι τα πιο παλιά εργαλεία που συναντούμε –τα πιο αρχαία, αν κρίνουμε από τα αντικείμενα των προϊστορικών ανθρώπων που ανακαλύφτηκαν και από τον τρόπο ζωής των πρώτων ιστορικών λαών, καθώς και των πιο πρωτόγονων από τους σύγχρονους άγριους; Είναι εργαλεία για κυνήγι και ψάρεμα, και τα πρώτα χρησιμεύουν ταυτόχρονα και για όπλα. Αλλά το κυνήγι και το ψάρεμα προϋποθέτουν το πέρασμα από την αποκλειστικά φυτική διατροφή στην ταυτόχρονη χρήση κρέατος. Κι έχουμε πάλι εδώ ένα ουσιαστικό βήμα προς την εξανθρώπιση. Η διατροφή με κρέαςπεριέχει, σχεδόν εντελώς έτοιμα, τα πιο ουσιώδη υλικά που έχει ανάγκη ο οργανισμός για το μεταβολισμό του. Η δίαιτα αυτή συντόμευε τον απαιτούμενο χρόνο, όχι μόνο για την πέψη, αλλά και για τις άλλες σωματικές λειτουργίες που αντιστοιχούν σε φυτικές λειτουργίες. Έτσι κέρδιζε περισσότερο χρόνο, υλικά και ενέργεια για την ενεργητική εκδήλωση της, με την ακριβή έννοια της λέξης, ζωώδικης ζωής. Και όσο πιο πολύ απομακρυνόταν από το φυτό ο διαμορφωνόμενος άνθρωπος, τόσο πιο πολύ υψωνόταν πάνω από το ζώο. Ακριβώς όπως η εξοικείωση στη φυτική τροφή, πλάι με το κρέας, μετέτρεψε τους αγριόγατους και τους άγριους σκύλους σε υπηρέτες του ανθρώπου, έτσι και η προσαρμογή στη διατροφή με κρέας πλάι στη φυτική διατροφή, συνέβαλε ουσιαστικά στο να αποκτήσει ο διαμορφωνόμενος άνθρωπος σωματική ισχύ και ανεξαρτησία. Αλλά το πιο ουσιαστικό ήταν η επίδραση της κρεοφαγίας στον εγκέφαλο, που δεχόταν σε πολύ πιο άφθονες ποσότητες από πριν τα στοιχεία που χρειάζονταν για τη διατροφή και την ανάπτυξη του και μπόρεσε έτσι να αναπτυχθεί γρηγορότερα και τελειότερα από γενιά σε γενιά. Μ’ όλο το σεβασμό προς τους οπαδούς της χορτοφαγίας, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο άνθρωπος δεν έγινε άνθρωπος χωρίς την κρεοφαγία, και αν ακόμα η κρεοφαγία οδήγησε σε τούτη ή κείνη την περίοδο, όλους τους λαούς που ξέρουμε στον κανιβαλισμό (οι πρόγονοι των Βερολινέζων, Veletabians ή Wilzians, συνήθιζαν να τρώνε τους γονείς τους ακόμα και το 10ο αιώνα)[8], αυτό δεν έχει συνέπειες για μας σήμερα.
Η κρεοφαγία οδήγησε σε δυο νέες προόδους αποφασιστικής σημασίας: στη χρήση της φωτιάς και στην εξημέρωση των ζώων. Η πρώτη συντόμευσε ακόμα πιο πολύ τη διαδικασία της πέψης καθώς εφοδίαζε το στόμα με τροφή, ας πούμε, μισοχωνεμένη. Η δεύτερη έκανε πιο άφθονο το κρέας, γιατί πλάι στο κυνήγι, άνοιγε μια νέα και πιο κανονική πηγή εφοδιασμού κι ακόμα παρείχε με το γάλα και τα προϊόντα του μια νέα τροφή, που εξαιτίας της σύστασης της ήταν τουλάχιστον εξίσου πολύτιμη με το κρέας. Και οι δυο αυτές πρόοδοι, έγιναν άμεσα νέα μέσα για τη χειραφέτηση του ανθρώπου, θα μας οδηγούσε πολύ μακριά να καταπιαστούμε εδώ λεπτομερειακά με τα έμμεσα αποτελέσματα τους, όσο μεγάλη και να στάθηκε η σημασία τους για την ανάπτυξη του ανθρώπου και της κοινωνίας.
Ακριβώς όπως ο άνθρωπος έμαθε να καταναλώνει καθετί φαγώσιμο, έτσι έμαθε να ζει και σ’ όλα τα κλίματα. Απλώθηκε σ’ όλη την κατοικήσιμη γη, αυτός, το μόνο ζώο που μπορούσε να το πετύχει μόνο του. Τα άλλα ζώα που έχουν εγκλιματιστεί σε όλα τα κλίματα –τα οικιακά ζώα και τα παράσιτα– δεν το κατάφεραν μόνα τους αλλά μονάχα ακολουθώντας τον άνθρωπο. Και το πέρασμα από το ομοιόμορφα θερμό κλίμα της αρχέγονης πατρίδας τους σε ψυχρότερες περιοχές, όπου ο χρόνος μοιραζόταν σε χειμώνα και σε καλοκαίρι, δημιούργησε νέες ανάγκες: την ανάγκη της κατοικίας και του ντυσίματος για να προστατευτούν από το κρύο και την υγρασία, νέες σφαίρες εργασίας, άρα νέες μορφές δραστηριότητας, που όλο και πιο πολύ απομάκρυναν τον άνθρωπο από το ζώο.
Με τη συνεργασία του χεριού, των φωνητικών οργάνων και του εγκεφάλου, όχι μόνο σε κάθε άτομο αλλά και σ’ ολόκληρη την κοινωνία, τα ανθρώπινα όντα έγιναν ικανά να εκτελούν όλο και πιο περίπλοκες εργασίες, να θέτουν και να πετυχαίνουν όλο και υψηλότερους σκοπούς. Η ίδια η εργασία γινόταν από γενιά σε γενιά διαφορετική, τελειότερη, περισσότερο ποικίλη. Στο κυνήγι και στην κτηνοτροφία προστέθηκε η γεωργία, σ’ αυτήν προστέθηκαν το κλώσιμο, η υφαντουργική, η μεταλλουργία, η αγγειοπλαστική, η ναυσιπλοΐα. Η τέχνη και η επιστήμη εμφανίστηκαν τέλος, πλάι στο εμπόριο και τη βιοτεχνία. Από τη φυλή αναπτύχθηκαν έθνη και κράτη, εμφανίσθηκε το δίκαιο και η πολιτική, και μαζί του η φανταστική αντανάκλαση των ανθρώπινων πραγμάτων στο ανθρώπινο μυαλό: η θρησκεία. Μπροστά σ’ όλες αυτές τις δημιουργίες που φαίνονταν πριν απ’ όλα σαν προϊόντα του μυαλού και μοιάζανε να δεσπόζουν στις ανθρώπινες κοινωνίες, τα πιο ταπεινά προϊόντα της χειρωνακτικής εργασίας περνούσαν σε δεύτερο πλάνο, κι αυτό τόσο περισσότερο, όσο το πνεύμα που καθόριζε τη διαδικασία της εργασίας ήδη σ’ ένα πρωιμότατο στάδιο τη κοινωνικής ανάπτυξης (για παράδειγμα στην πρωτόγονη οικογένεια) είχε τη δυνατότητα να βάζει άλλους να πραγματοποιούν την εργασία που σχεδίαζε. Όλη η τιμή για τη γρήγορη ανάπτυξη του πολιτισμού αποδόθηκε στο πνεύμα, στην ανάπτυξη και στη δραστηριότητα του μυαλού. Οι άνθρωποι συνήθισαν να εξηγούν τη δραστηριότητα τους με τη σκέψη τους αντί να την εξηγούν με τις ανάγκες τους (που αντανακλώνται βέβαια στο μυαλό τους, γίνονται συνείδηση). Έτσι γεννήθηκε με τον καιρό η ιδεαλιστική αντίληψη του κόσμου που κυριάρχησε στα πνεύματα, προπαντός ύστερ’ από την παρακμή της αρχαιότητας. Η αντίληψη αυτή κυριαρχεί ακόμα σε τέτοιο σημείο, ώστε και οι πιο υλιστές επιστήμονες της δαρβινικής σχολής, δεν μπορούν πάντα να αποκτήσουν μια σαφή ιδέα για την προέλευση του ανθρώπου. Κι αυτό γιατί κάτω από την επίδραση αυτής της ιδεολογίας, δεν αναγνωρίζουν το ρόλο που έπαιξε η εργασία σ’ αυτή την εξέλιξη.
Όπως σημειώσαμε, τα ζώα μεταβάλλουν με τη δραστηριότητα τους την εξωτερική Φύση όπως και ο άνθρωπος, αν και όχι στην ίδια έκταση και, όπως είδαμε, οι αλλαγές που επιφέρουν στο περιβάλλον τους αντεπιδρούν με τη σειρά τους και μεταβάλλουν τους πρόξενούς τους. Γιατί στη Φύση τίποτα δεν συντελείται μεμονωμένα. Το κάθε πράγμα επηρεάζει κάθε άλλο κι αντίστροφα, και οι επιστήμονές μας εμποδίζονται να βλέπουν καθαρά και τα πιο απλά πράγματα, γιατί τις περισσότερες φορές ξεχνούν αυτή την ολόπλευρη κίνηση και την καθολική αλληλεπίδραση. Είδαμε με ποιο τρόπο εμπόδισαν τα γίδια την αναγέννηση των δασών στην Ελλάδα. Οι γίδες και τα γουρούνια που μετέφεραν στο νησί Αγία Ελένη οι πρώτοι θαλασσοπόροι που έφτασαν εκεί, πέτυχαν να εξολοθρεύσουν σχεδόν ολοκληρωτικά την παλιά χλωρίδα του νησιού, και προετοίμασαν το έδαφος στο οποίο μπόρεσαν να διαδοθούν φυτά που έφεραν αργότερα άλλοι θαλασσοπόροι και άποικοι. Αλλά αν τα ζώα ασκούν μια μόνιμη επίδραση στο περιβάλλον τους, αυτό γίνεται χωρίς να το θέλουν και για τα ίδια τα ζώα είναι δυστύχημα. Όσο πιο πολύ απομακρύνονται οι άνθρωποι από τα ζώα, τόσο οι επιπτώσεις τους στη Φύση παίρνουν το χαρακτήρα προμελετημένης, σχεδιασμένης δράσης, που αποβλέπει σε καθορισμένους σκοπούς, γνωστούς από τα πριν. Το ζώο καταστρέφει τη βλάστηση μιας περιοχής χωρίς να ξέρει τι κάνει. Ο άνθρωπος την καταστρέφει για να σπείρει δημητριακά στο έδαφος που απελευθερώνει, ή για να φυτέψει δέντρα και αμπέλια που ξέρει πως θα του δόσουν πολλές φορές εκείνα που έσπειρε. Ο άνθρωπος μεταφέρει χρήσιμα φυτά και κατοικίδια από τη μια χώρα στην άλλη, και έτσι μεταβάλλει τη χλωρίδα και την πανίδα ολόκληρων ηπείρων. Ακόμα περισσότερο. Χάρη στην τεχνητή επιλογή, το ανθρώπινο χέρι μεταμόρφωσε τα φυτά και τα ζώα σε σημείο που δεν μπορεί κανείς να τα αναγνωρίσει. Ακόμα ψάχνουν μάταια για τα άγρια φυτά, από τα οποία κατάγονται τα δημητριακά μας[9]. Ακόμα συζητάνε για να μάθουν από ποιο άγριο ζώο κατάγονται τα σκυλιά μας που και τα ίδια διαφέρουν τόσο μεταξύ τους, καθώς και οι πολυάριθμες ράτσες των αλόγων μας.
Φυσικά είναι αυτονόητο ότι δεν έχουμε την πρόθεση να αρνηθούμε στα ζώα τη δυνατότητα να δράσουν σχεδιασμένα, προμελετημένα. Αντίθετα, ένας σχεδιασμένος τρόπος δράσης υπάρχει εμβρυακά παντού όπου υπάρχει και αντιδρά πρωτόπλασμα, ζωντανό λεύκωμα, δηλαδή κάνει καθορισμένες κινήσεις, έστω και εξαιρετικά απλές, σαν αποτέλεσμα καθορισμένων εξωτερικών ερεθισμών. Τέτοιες αντιδράσεις πραγματοποιούνται ακόμα και εκεί όπου δεν υπάρχει ακόμα κύτταρο, και πολύ λιγότερο, νευρικό κύτταρο. Κι ο τρόπος με τον οποίο πιάνουν τη λεία τους τα εντομοφάγα φυτά, φαίνεται σε κάποιο βαθμό προσχεδιασμένος, αν και απόλυτα ασυνείδητος. Η ικανότητα για συνειδητή σχεδιασμένη δράση, αναπτύσσεται στα ζώα παράλληλα με την ανάπτυξη του νευρικού συστήματος, και φτάνει σ’ ένα υψηλό επίπεδο στα θηλαστικά. Στο κυνήγι της αλεπούς στην Αγγλία μπορεί να παρατηρήσει κανείς καθημερινά, με πόσο μεγάλη ακρίβεια ξέρει η αλεπού να χρησιμοποιεί προς όφελος της την εξαιρετική γνώση της περιοχής για να ξεφεύγει από τους διώκτες της και πόσο ξέρει και χρησιμοποιεί σωστά όλα τα πλεονεκτήματα του εδάφους που κάνουν να χάνονται τα ίχνη της. Στα κατοικίδια ζώα μας, που αναπτύχθηκαν ακόμα περισσότερο χάρη στο συγχρωτισμό τους με τον άνθρωπο, μπορεί κανείς να παρατηρήσει καθημερινά εκδηλώσεις πονηριάς, που τοποθετούνται στο ίδιο ακριβώς επίπεδο με κείνες που παρατηρούμε στα παιδιά. Γιατί όπως η ιστορία της εξέλιξης του ανθρώπινου εμβρύου στην κοιλιά της μάνας του, δεν είναι παρά μια σύντομη επανάληψη της ιστορίας εκατομμυρίων χρόνων φυσικής εξέλιξης των ζωικών μας προγόνων που ξεκινά από το σκουλήκι, έτσι κι η πνευματική εξέλιξη του παιδιού είναι μια επανάληψη, ακόμα πιο πολύ συντομευμένη, της πνευματικής εξέλιξης των προγόνων του, ή τουλάχιστον των τελευταίων. Αλλά το σύνολο της σχεδιασμένης δράσης όλων των ζώων, δεν μπόρεσε να βάλει τη σφραγίδα της θέλησης τους πάνω στη γη. Για να γίνει αυτό, χρειαζόταν ο άνθρωπος.
Συνοπτικά, το ζώο απλώς χρησιμοποιεί την εξωτερική Φύση και την μεταβάλλει μόνο με την παρουσία του. Με τις αλλαγές που της δημιουργεί ο άνθρωπος, την κάνει να υπηρετήσει τους σκοπούς του, την εξουσιάζει. Σ’ αυτό βρίσκεται η τελευταία ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στον άνθρωπο και στα υπόλοιπα ζώα, και τη διαφορά αυτή τη χρωστά για άλλη μια φορά στην εργασία[10].
Ας μην κολακευόμαστε ωστόσο πάρα πολύ για τις ανθρώπινες νίκες μας πάνω στη Φύση. Η Φύση μας εκδικείται για καθεμιά τους. Κάθε νίκη έχει βέβαια κατά κύριο λόγο τις συνέπειες στις οποίες υπολογίσαμε, αλλά σε συνέχεια έχει εντελώς διαφορετικά, απρόοπτα αποτελέσματα, που πολύ συχνά εκμηδενίζουν τις πρώτες τους συνέπειες. Οι άνθρωποι που στη Μεσοποταμία, στην Ελλάδα, στη Μικρά Ασία και αλλού, κατέστρεψαν τα δάση για να αποκτήσουν καλλιεργήσιμη γη, ποτέ δεν ονειρεύτηκαν πως μ’ αυτό βάζανε τις βάσεις για την πραγματική ερήμωση αυτών των χωρών, καταστρέφοντας μαζί με τα δάση και τα κέντρα συγκέντρωσης και διατήρησης της υγρασίας[11]. Όταν οι ορεινοί Ιταλοί κατέστρεψαν στις νότιες πλαγιές των Άλπεων τα δάση των ελάτων, που με τόση φροντίδα διατηρήθηκαν στις βόρειες κλιτύες, δεν είχαν ιδέα πως μ’ αυτό τον τρόπο υποσκάπτανε τη γαλακτοκομία στην περιοχή τους. Ακόμα λιγότερο υποψιάζονταν ότι μ’ αυτή την τακτική στερούσαν από νερό τις βουνίσιες πηγές τους στο μεγαλύτερο μέρος του χρόνου και πως την εποχή των βροχών θα χύνονταν στην πεδιάδα πιο ορμητικοί οι χείμαρροι. Εκείνοι που διέδοσαν τις πατάτες στην Ευρώπη, δεν ήξεραν πως μαζί με τους αζωτούχους βολβούς, διέδιδαν και την ασθένεια της χοιράδοσης[12]. Έτσι τα γεγονότα μας θυμίζουν σε κάθε βήμα, πως δεν κυριαρχούμε καθόλου πάνω στη Φύση όπως ένας κατακτητής πάνω σ’ έναν ξένο λαό, όπως κάποιος που θα στεκόταν έξω από τη Φύση, αλλά πως ανήκουμε στη Φύση με τη σάρκα, το αίμα, και το μυαλό μας, πως είμαστε μέσα της και πως όλη μας η εξουσία βρίσκεται στο πλεονέκτημα που έχουμε σχετικά μ’ όλα τ’ άλλα όντα, να γνωρίζουμε τους νόμους της και να μπορούμε να τους εφαρμόζουμε ορθά.
Και πράγματι, κάθε μέρα που περνά μαθαίνουμε να κατανοούμε ορθότερα αυτούς τους νόμους και να αναγνωρίζουμε τις λιγότερο ή περισσότερο μακρινές συνέπειες των επεμβάσεων μας στην πατροπαράδοτη πορεία της Φύσης. Ύστερα προπαντός από τις τεράστιες προόδους των φυσικών επιστημών αυτό τον αιώνα, μπορούμε όλο και πιο πολύ να γνωρίζουμε, άρα και να ελέγχουμε και τις μακρινές φυσικές συνέπειες τουλάχιστον των πιο συνηθισμένων πράξεων μας στον τομέα της παραγωγής.
Απλά όσο πιο πολύ γίνεται αυτό, τόσο πιο πολύ όχι μονάχα θα νιώσουν αλλά θα μάθουν ξανά οι άνθρωποι πως είναι ένα με τη Φύση, και τόσο πιο πολύ θα γίνεται αδύνατη η παράλογη και αφύσικη ιδέα για μια αντίθεση ανάμεσα στο πνεύμα και την ύλη, τον άνθρωπο και τη Φύση, την ψυχή και το σώμα, ιδέα που απλώθηκε στην Ευρώπη ύστερα από την παρακμή της κλασικής αρχαιότητας και που διαμορφώθηκε στην πιο υψηλή μορφή της με το χριστιανισμό.
Αν όμως χρειάστηκε η εργασία χιλιετηρίδων για να μάθουμε κάπως να υπολογίζουμε τις μακρινές φυσικές συνέπειες των ενεργειών μας που αποβλέπουν στην παραγωγή, αυτό ήταν πολύ πιο δύσκολο σε ό,τι αφορά τις απώτερες κοινωνικέςσυνέπειες αυτών των πράξεων. Αναφέραμε την πατάτα και τη διάδοση της χοιράδοσης που την ακολούθησε. Τι είναι όμως η χοιράδοση, μπροστά στις συνέπειες που είχε στις συνθήκες ζωής των λαϊκών μαζών ολόκληρων χωρών, ο περιορισμός της τροφής των εργατών στις πατάτες μονάχα; Τι είναι μπροστά στην πείνα που ξέσπασε το 1847 στην Ιρλανδία, σαν συνέπεια της ασθένειας της πατάτας, πείνα που οδήγησε στον τάφο ένα εκατομμύριο Ιρλανδούς που τρέφονταν σχεδόν αποκλειστικά με πατάτες και υποχρέωσε σε μετανάστευση άλλα δυο εκατομμύρια; Όταν οι Άραβες έμαθαν να αποστάζουν το οινόπνευμα, ποτέ δεν τους πέρασε από το μυαλό πως έτσι δημιουργούσαν ένα από τα κυριότερα όπλα για την εξαφάνιση από το πρόσωπο της γης των ιθαγενών της Αμερικής, που δεν είχε ανακαλυφτεί ακόμα. Κι όταν αργότερα ο Χριστόφορος Κολόμβος ανακάλυψε την Αμερική, δεν ήξερε πως μ’ αυτό ξαναζωντάνευε τη δουλεία που είχε από καιρό εξαφανιστεί στην Ευρώπη και έβαζε τις βάσεις για το δουλεμπόριο των μαύρων. Οι άνθρωποι που το 17ο και το 18ο αιώνα δούλευαν για να δημιουργήσουν την ατμομηχανή, δεν είχαν ιδέα ότι δημιουργούσαν το όργανο που περισσότερο από κάθε άλλο θα επαναστατικοποιούσε τις κοινωνικές συνθήκες σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Ιδιαίτερα στην Ευρώπη, συγκεντρώνοντας τον πλούτο στα χέρια της μειοψηφίας ενώ η τεράστια πλειοψηφία κατάληξαν να είναι ακτήμονες, η ατμομηχανή θα έδινε πρώτα την πολιτική και την κοινωνική εξουσία στην αστική τάξη, αλλά σε συνέχεια θα γεννούσε έναν ταξικό αγώνα ανάμεσα στην αστική τάξη και το προλεταριάτο, που δεν μπορεί να λήξει παρά με την ανατροπή της αστικής τάξης και την κατάργηση όλων των ταξικών ανταγωνισμών. Αλλά και σ’ αυτή την περιοχή, μαθαίνουμε σιγά-σιγά με μακρά και συχνά σκληρή εμπειρία και με τη συλλογή και την ανάλυση του ιστορικού υλικού, να διακρίνουμε καθαρά τις έμμεσες και μακρινές κοινωνικές συνέπειες της παραγωγικής μας δραστηριότητας κι έτσι μας δίνεται η δυνατότητα να εξουσιάσουμε και να ρυθμίσουμε κι αυτές τις συνέπειες.
Αλλά για να πραγματοποιήσουμε αυτό το διακανονισμό, χρειάζεται κάτι περισσότερο από απλή γνώση. Χρειάζεται μια ολοκληρωτική ανατροπή του υπάρχοντα τρόπου παραγωγής και μαζί μ’ αυτό, ολόκληρης της σύγχρονης κοινωνικής τάξης.
Όλοι οι παλιότεροι τρόποι παραγωγής, απέβλεπαν απλώς να πετύχουν το πιο άμεσο και απευθείας αποτέλεσμα της εργασίας και αμελούσαν ολοκληρωτικά τις μακρινές συνέπειες, εκείνες που εμφανίζονται αργότερα και που γίνονται αποτελεσματικές μέσα από τη βαθμιαία επανάληψη και συσσώρευση. Η πρωτόγονη κοινοτική ιδιοκτησία του εδάφους αντιστοιχούσε, από τη μια μεριά, σ’ ένα επίπεδο ανάπτυξης των ανθρώπων, όπου ο ορίζοντας τους περιοριζόταν σε ό,τι ήταν άμεσα εφικτό, και, από την άλλη, προϋπέθετε κάποιο πλεόνασμα διαθέσιμου εδάφους, που άφηνε κάποια περιθώρια για διόρθωση τυχόν κακών συνεπειών αυτής της πρωτόγονης οικονομίας. Από τη στιγμή που εξαντλήθηκε αυτό το πλεόνασμα του εδάφους, παρήκμασε και η πρωτόγονη ιδιοκτησία. Ωστόσο όλες οι ανώτερες μορφές παραγωγής, οδήγησαν στη διαίρεση του πληθυσμού σε διαφορετικές τάξεις και συνακόλουθα στον ανταγωνισμό ανάμεσα στις κυρίαρχες και στις καταπιεζόμενες τάξεις. Αλλά χάρη σ’ αυτό, το συμφέρον της κυρίαρχης τάξης έγινε το κινητήριο στοιχείο της παραγωγής, στο βαθμό που η τελευταία δεν περιοριζόταν στη στοιχειώδη συντήρηση του καταπιεζόμενου λαού. Αυτό το πραγματοποίησε πιο ολοκληρωμένα ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, που κυριαρχεί σήμερα στη δυτική Ευρώπη. Οι μεμονωμένοι καπιταλιστές, που ελέγχουν την παραγωγή και την ανταλλαγή δεν ενδιαφέρονται μόνο για το πιο άμεσο χρήσιμο αποτέλεσμα των ενεργειών τους. Αλλά κι αυτό το χρήσιμο αποτέλεσμα –στο βαθμό που πρόκειται για τη χρήση του παραγόμενου ή ανταλλασσόμενου προϊόντος– περνά ολοκληρωτικά σε δεύτερο πλάνο. Μοναδικό κίνητρο γίνεται το κέρδος που πρόκειται να επιτευχθεί με την πώληση.
* * *
Η αστική κοινωνική επιστήμη, η κλασική πολιτική οικονομία, καταπιάνεται προπαντός μόνο με τα άμεσα επιδιωκόμενα αποτελέσματα των ανθρώπινων πράξεων που προσανατολίζονται στην παραγωγή και την ανταλλαγή. Αυτό ανταποκρίνεται εντελώς στην κοινωνική οργάνωση, της οποίας αποτελεί τη θεωρητική έκφραση. Εφόσον οι ξεχωριστοί καπιταλιστές μπαίνουν στην παραγωγή και την ανταλλαγή αναζητώντας άμεσο κέρδος, δεν μπορούν να ληφθούν υπόψη κατ’ αρχήν, παρά μόνο τα πιο κοντινά, τα πιο άμέσα αποτελέσματα. Όταν ένας μεμονωμένος εργοστασιάρχης ή έμπορος πουλά το εμπόρευμα που παράγει ή που αγοράζει, με το συνηθισμένο κέρδος, μένει ικανοποιημένος, και δεν ασχολείται με το τι συμβαίνει ύστερα με το εμπόρευμα ή με τον αγοραστή του. Το ίδιο συμβαίνει και με τις φυσικές συνέπειες των πράξεων του. Τι τους ένοιαζε τους ισπανούς κατόχους φυτειών στην Κούβα, που έκαιγαν τα δάση στις πλαγιές και έβρισκαν στη στάχτη αρκετό λίπασμα για μια γενιά, εξαιρετικά αποδοτικών δέντρων του καφέ, τι τους ένοιαζε ότι οι ραγδαίες βροχές θα έπαιρναν ύστερα το απροστάτευτο πια επιφανειακό στρώμα της γης, αφήνοντας πίσω τους μονάχα τους γυμνούς βράχους; Τόσο σε σχέση με τη Φύση, όσο και σε σχέση με την κοινωνία, ο σημερινός τρόπος παραγωγής ενδιαφέρεται προπαντός μόνο για το πρώτο, το πιο κοντινό, το πιο απτό αποτέλεσμα. Και ύστερα εκπλήσσονται για το ότι οι μακρινές συνέπειες των πράξεων που αποβλέπουν σ’ αυτό το σκοπό, είναι εντελώς διαφορετικές, τις περισσότερες φορές εντελώς αντίθετες, για το ότι η αρμονία της προσφοράς και της ζήτησης μετατρέπεται στο διαμετρικά αντίθετο της, όπως μας το δείχνει η ανάπτυξη κάθε δεκάχρονου βιομηχανικού κύκλου, του οποίου και η Γερμανία είχε ένα μικρό προανάκρουσμα με το κραχ[13], για το ότι η ατομική ιδιοκτησία που στηρίζεται στην προσωπική εργασία εξελίσσεται αναγκαστικά προς την έλλειψη ιδιοκτησίας των εργαζομένων, ενώ όλη η ιδιοκτησία συγκεντρώνεται όλο και πιο πολύ στα χέρια αυτών που δεν εργάζονται, για το ότι [...][14] .






ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
———————–


[1]. Ο Ρόλος της Εργασίας στην Εξανθρώπιση του Πιθήκου. Έτσι ονόμασε ο Έγκελς αυτό το άρθρο στον πίνακα περιεχομένων της δεύτερης ενότητας των υλικών της Διαλεκτικής της Φύσης. Το άρθρο γράφτηκε στην αρχή σαν εισαγωγή για μια πιο εκτεταμένη εργασία με τίτλο: Οι Τρεις Βασικές Μορφές της Δουλείας. Στη συνέχεια ο Έγκελς έκανε αυτό τον τίτλο «Η Υποδούλωση του Εργάτη. Εισαγωγή». Επειδή όμως αυτή η εργασία δεν τέλειωσε τελικά, ο Έγκελς έδοσε στο εισαγωγικό μέρος που είχε γράψει, τον τίτλο «Ο Ρόλος της Εργασίας στην Εξανθρώπιση του Πιθήκου», που συμφωνεί με το περιεχόμενο του βασικού μέρους του χειρογράφου. Το άρθρο γράφτηκε κατά πάσα πιθανότητα τον Ιούνη του 1876. Αυτό φαίνεται από την επιστολή του Β. Λίμπκνεχτ στον Έγκελς στις 10 Ιούνη 1876, στην οποία ο Λίμπκνεχτ γράφει ότι μ’ ανυπομονησία περιμένει την εργασία που είχε υποσχεθεί ο Έγκελς στην εφημερίδα «Volksstaat» με τίτλο «Για τις τρεις βασικές μορφές υποδούλωσης». Το άρθρο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1896 στο περιοδικό «Neue Zeit» (Jahrgang XIV, Bd. 2, σελ. 545-554).
[2]. Το 1871 δεν ήταν γνωστά τα ενδιάμεσα λείψανα ανάμεσα στους ανθρωπόμορφους πιθήκους και τον άνθρωπο. Η υπόθεση της καταποντισμένης ηπείρου είχε για σκοπό να εξηγήσει αυτό το κενό. Σήμερα είναι γνωστοί σκελετοί ή λείψανα σκελετών που βρέθηκαν στην Ινδονησία και στην Κίνα. Αν και δεν είναι βέβαιο πως οι προάνθρωποι αυτοί ήταν πρόγονοι του ανθρώπου, η ανακάλυψή τους αποδεικνύει πως υπήρξαν πραγματικά ενδιάμεσα όντα (σημείωση της γαλλικής μετάφρασης).
[3]. Οι χιμπατζήδες μπορούν να κάνουν μερικές πράξεις, από δικιά τους πρωτοβουλία. Η ανάλυση των αντανακλαστικών από τον Παβλόφ και τη σχολή του, εγκαινίασε την πειραματική μελέτη της μίμησης και της πρωτοβουλίας (σημείωση της γαλλικής μετάφρασης).
[4]. Στην πραγματικότητα ανάμεσα στο χέρι του πιθήκου και του ανθρώπου υπάρχουν λεπτομεριακές διαφορές στον αριθμό και τη διάταξη των οστών και των μυών (σημείωση της γαλλικής μετάφρασης).
[5]. Σ’ όλο αυτό το απόσπασμα ο Έγκελς μιλά σε λαμαρκική γλώσσα, μοιάζοντας να παραδέχεται τη μεταβίβαση των επίκτητων ιδιοτήτων (σημείωση της γαλλικής μετάφρασης).
[6]. Το σύνολο της νεώτερης φυσιολογίας, με της αρμονικές σχέσεις, τους φλοιοσπλαχνικούς μηχανισμούς, φέρνει μια λαμπρή επιβεβαίωση της αλληλεγγύης ανάμεσα στα διάφορα μέρη του οργανισμού, που ο Έγκελς πραγματεύεται από την ανατομική άποψη (σημείωση της γαλλικής μετάφρασης).
[7]. Ένας σοβαρός επιστήμονας σ’ αυτόν τον τομέα, ο σερ Ουίλιαμ Τόμσον υπολόγισε ότι λίγο περισσότερα από εκατό εκατομμύρια χρόνια πέρασαν μάλλον από τότε που η γη κρύωσε τόσο, ώστε σ’ αυτήν να μπορέσουν να ζήσουν τα φυτά και τα ζώα.
[8]. Ο Έγκελς έχει υπόψη του τη μαρτυρία του γερμανού μοναχού Λάμπεο Νότκερ (γύρω στο 952-1022) που αναφέρεται στο βιβλίο: J. Grimm: Deutsche Rechtsalterthumer, Gottingen, 1828, σελ. 488 (Ι. Γκριμ: Η Αρχαιότητα του Γερμανικού Δικαίου, Γκαίτινγκεν, 1828, σελ. 488), Αυτή τη μαρτυρία του Νότκερ ο Έγκελς την αναφέρει και στο ατέλειωτο έργο του H Ιστορία της Ιρλανδίας.
[9]. Σήμερα, σε πολλές περιπτώσεις τα ξέρουν με αρκετή βεβαιότητα (σημείωση της γαλλικής μετάφρασης).
[10]. Στο περιθώριο είναι γραμμένο με μολύβι: «Εξευγενισμός».
[11]. Γύρω από το πρόβλημα της επίδρασης της ανθρώπινης δραστηριότητας στην αλλαγή των φυτών και του κλίματος ο Έγκελς χρησιμοποίησε το βιβλίο: C. Fraas: Klima und Pflanzenwelt in der zeit, Landshut, 1847 (Το Κλίμα κι ο Φυτικός Κόσμος στο Χρόνο, Λάντσχουτ, 1847). Ο Μαρξ έπέστησε την προσοχή του Έγκελς σ’ αυτό το βιβλίο στο γράμμα του, στις 15 Μαρτίου 1868.
[12]. Την εποχή που ο Έγκελς έγραφε τούτες τις γραμμές, είχε απλωθεί στους ιατρικούς κύκλους η γνώμη πως η χοιράδοση (φυματίωση των αδένων του λαιμού), οφειλόταν στην κατανάλωση πατάτας. Υπάρχει μια αιτιώδης σχέση, με το νόημα πως η χοιράδοση προσβάλλει ανθρώπους που τρέφονται άσχημα, μαζί κι εκείνους που η τροφή τους αποτελείται αποκλειστικά από πατάτες. Αλλά δεν είναι καθόλου φανερό πως οι πατάτες αυτές καθεαυτές ποίζουν ρόλο στη γέννηση αυτής της αρρώστειας (σημείωση της γαλλικής μετάφρασης).
[13]. Ο Έγκελς εννοεί την παγκόσμια οικονομική κρίση του 1873. Στη Γερμανία η κρίση άρχισε μ’ ένα «τεράστιο κράχ» το Μάη του 1873 που ήταν ο πρόλογος της μακρόχρονης κρίσης που διήρκεσε μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1870.
[14] Εδώ σταματά το χειρόγραφο (σημ. σύντ).


Marxistbooks
Αναρτήθηκε απο bandiera rossa