Μια άκρως διδακτική ιστορία από το παρελθόν
Όποια τηλεοπτική συζήτηση κι αν παρακολουθήσεις, σ’ όποιο «παράθυρο»
κι αν σταματήσεις κάνοντας ζάπινγκ θα πέσεις πάνω σε υπουργούς,
κυβερνητικά στελέχη, δημοσιογράφους καλοθελητές και κάθε λογής
«έγκυρους» αναλυτές, που έχουν αναλάβει εργολαβικά και για λογαριασμό
των τραπεζιτών, να μας πείσουν πως πρέπει σώνει και καλά, σαν καλά και
υπάκουα παιδιά, να πληρώσουμε το χρέος που δεν δημιουργήσαμε εμείς.
Στη σειρά αυτή εξιστορείται όλη αυτή η περίοδος, από τη γέννηση του
Ελληνικού Κράτους ως τις μέρες μας. Με αφορμή την απόφαση της νεαρής
τότε σοβιετικής εξουσίας, το 1917, μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, να
διαγράψει τα δάνεια της τσαρικής Ρωσίας προς την Ελλάδα, ξετυλίγουμε το
κουβάρι της ιστορίας. Μιας ιστορίας άκρως διδακτικής…
Διαβάστε, εκτός των άλλων, στα κείμενα που ακολουθούν:
- Πρόταση της Σοβιετικής Ένωσης στην Ελληνική Κυβέρνηση για λύση στο αδιέξοδο της Μικρασιατικής Εκστρατείας
- Ο Μάρξ για τα χρέη της Ελλάδας
- Διαγραφή χρεών της Ελλάδας προς την Σοβιετική Ένωση
- Τα δάνεια του «μεγαλοϊδεατισμού»
Η Οκτωβριανή Επανάσταση και τα τσαρικά δάνεια
Από κοντά και διάφορα στελέχη της Αριστεράς που μπροστά στο μέλι της
κυβερνητικής εξουσίας νερώνουν το κρασί τους και ζαλίζουν τους πολίτες
με εμβριθείς θεωρίες για το απεχθές χρέος και αυτό που πρέπει να
πληρώσουμε. Μέχρι και την Iστορία
επιστράτευσαν ορισμένοι από αυτούς για να στηρίξουν τα επιχειρήματά
τους. «Τι να κάνουμε;» μας λένε. Εδώ και ο Λένιν, σαν «Εγγλέζος
τζέντλεμαν» και «αξιοπρεπής συναλλασσόμενος» και όχι μπαταχτσής, πλήρωσε
τα χρέη της τσαρικής Ρωσίας μέχρι και το τελευταίο ρούβλι. Πέρα από τη
γελοιότητα του επιχειρήματος υπάρχει και το ψέμα. Και μάλιστα
καραμπινάτο αν και για τους «αναλυτές» αυτούς η Ιστορία είναι «ψιλά
γράμματα». Δεν είναι όμως το ίδιο γι αυτούς που εξακολουθούν να
πιστεύουν στη δύναμη των λαών και αντλούν διδάγματα από αυτήν τόσο για
να κρίνουν το παρόν όσο και για να προετοιμάσουν το μέλλον. Ε,
λοιπόν η ιστορία διδάσκει πως αν ένας λαός είναι αποφασισμένος και το
ίδιο αποφασισμένοι είναι και οι ηγέτες του, τότε όλα είναι δυνατά. Το
1918, ενενήντα έξη χρόνια πριν, η νεαρή τότε σοβιετική εξουσία όχι μόνο
αρνήθηκε να πληρώσει τα δυσβάστακτα χρέη της τσαρικής Ρωσίας στους
καπιταλιστές των τότε μεγάλων δυνάμεων αλλά και χάρισε τα χρέη άλλων
λαών, μεταξύ των οποίων και του ελληνικού στο προεπαναστατικό καθεστώς.
Και γι αυτό δέχθηκαν την άγρια επίθεση των βιομηχάνων, των δανειστών,
των τοκογλύφων και των κερδοσκόπων παράλληλα με την ανοιχτή στρατιωτική
επέμβαση.
Ο Μαρξ για τα χρέη της Ελλάδας
Όμως πριν δούμε από κοντά αυτή την άκρως διδακτική ιστορία, ας πάμε
πιο πίσω και ας δούμε τι έγραφε ο Μάρξ από το 1855 κιόλας για τις
καταχρεωμένες χώρες-υποτελείς στις μεγάλες δυνάμεις της εποχής, τα
ληστρικά δάνεια και τις πολεμικές αποζημιώσεις που καλούνταν να
πληρώσουν οι ηττημένοι των κατακτητικών πολέμων. Δάνεια και αποζημιώσεις
που μετέτρεπαν τους λαούς σε δούλους. Να
τι έγραφε λοιπόν στις 26 Ιουλίου 1855 o 37χρονος τότε Μαρξ στο «Neue
Oder Zeitung» για τα δάνεια και τα χρέη χωρών της νότιας Ευρώπης, όπως η
Ελλάδα και η Ισπανία, αλλά και η Οθωμανική Τουρκία: «Τώρα οι δυτικές
δυνάμεις αρχίζουν να βάζουν χέρι στα οικονομικά της Τουρκίας. Για πρώτη
φορά το κράτος των Οσμανιδών επιβαρύνεται με χρέος χωρίς να παίρνει
πίστωση. Έτσι πέφτει στην κατάσταση του χτηματία, που βάζοντας υποθήκη
τη γης του όχι μόνο δεν παίρνει πίστωση, αλλά ακόμα και υποχρεώνεται να
παραχωρήσει στον κάτοχο της υποθήκης το δικαίωμα να διαθέτει τα χρήματα
που του δόθηκαν σαν πίστωση. Το μοναδικό βήμα, που του μένει να κάνει,
είναι να παραχωρήσει στον κάτοχο της υποθήκης το χτήμα του. Με παρόμοια
συστήματα ο Πάλμερστον (σ.σ. πρωθυπουργός της Αγγλίας εκείνη την
εποχή) αποσύνθεσε την Ελλάδα και παράλυσε την Ισπανία…» (Ορφέα
Οικονομίδη (Πετρανού) «Μαρξ, Ένγκελς,Λένιν για την Ελλάδα- Ένα
πρωτότυπο κείμενο», εκδόσεις «Ορφέας», Αθήνα 1986).
Και η Παρισινή Κομμούνα
Δεκαέξι χρόνια μετά, η Παρισινή Κομμούνα, η πρώτη εργατική εξουσία
στον κόσμο σε μια από τις πρώτες διακηρύξεις της έκανε καθαρό ότι
αρνείται να πληρώσει το χρέος των πέντε δισεκατομμυρίων που είχαν
συμφωνήσει να πληρώσουν στους πρώσους οι γάλλοι βοναπαρτιστές και
κεφαλαιοκράτες, ως αποζημίωση μετά την ήττα τους στον τυχοδιωκτικό
πόλεμο του 1870.
«… Ο αστός είχε επιβαρύνει το 1848 το μικρό κλήρο του χωρικού με τον
πρόσθετο φόρο των 45 εκατοστών του φράγκου για κάθε φράγκο φόρο που
πλήρωνε , μα το είχε κάνει αυτό στο όνομα της επανάστασης. Τώρα είχε
ανάψει έναν εμφύλιο πόλεμο ενάντια στην επανάσταση για να φορτώσει στους
αγρότες το κύριο βάρος των πέντε δισεκατομμυρίων της αποζημίωσης που
συγκατατέθηκε να πληρώσει στους πρώσους. Αντίθετα, η Κομμούνα σε μια από
τις πρώτες της διακηρύξεις δήλωσε, ότι τα έξοδα του πολέμου θα έπρεπε
να τα πληρώσουν οι πραγματικοί του αίτιοι…» (Καρλ Μαρξ, «Ο εμφύλιος
πόλεμος στη Γαλλία», Διακήρυξη του Γενικού Συμβουλίου της Διεθνούς
Ένωσης Εργατών για τον Εμφύλιο Πόλεμο στη Γαλλία το 1871, σελ. 78,
«Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2009).
Η σοβιετική εξουσία και οι πολεμικές αποζημιώσεις
 |
| Συνεδρίαση του Σοβιέτ της Πετρούπολης τον Οκτώβρη του 1917 |
Ας έρθουμε τώρα στις πρώτες μέρες της σοβιετικής εξουσίας και στο
Δεύτερο Συνέδριο των Σοβιέτ (26 Οκτωβρίου/8 Νοεμβρίου 1917) που ενέκρινε
τα ιστορικά διατάγματα για την ειρήνη και τη γη με βάση τις εισηγήσεις
του Λένιν.
Με το διάταγμα για την ειρήνη, το πρώτο της νέας εξουσίας, η
σοβιετική κυβέρνηση πρότεινε σε όλους τους λαούς και τις κυβερνήσεις
τους, που είχαν εμπλακεί στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο να αρχίσουν αμέσως
διαπραγματεύσεις για να επιτευχθεί μια δίκαιη ειρήνη χωρίς προσαρτήσεις
και πολεμικές αποζημιώσεις. Τονιζόταν ακόμη πως η σοβιετική κυβέρνηση
δεν θεωρούσε τους όρους της τελεσιγραφικούς και πως ήταν έτοιμη να
συζητήσει τους όρους που θα πρότειναν τα άλλα κράτη.
Ακύρωση όλων των δανείων του τσαρικού καθεστώτος
Το διάταγμα για την ειρήνη προέβλεπε ακόμη τη δημοσίευση όλων των
μυστικών συμφωνιών που είχαν υπογράψει ή επικυρώσει οι αστικές
κυβερνήσεις μετά την Επανάσταση του Φεβρουαρίου 1917 και τονιζόταν ότι όλες αυτές οι συμφωνίες κηρύσσονταν χωρίς όρους και αμέσως άκυρες.
(Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ, «Παγκόσμια Ιστορία» τόμος VIII, σελ.
52,86, «Μέλισσα», Αθήνα 1962). Ακολούθησε τον Ιανουάριο του 1918 η
ακύρωση όλων των εξωτερικών και εσωτερικών δανείων που είχαν συνάψει η
τσαρική και η Προσωρινή (αστική) κυβέρνηση (Ριζοσπάστης, 9/1/1918).
Έτσι και σε συνδυασμό με την εθνικοποίηση των ιδιωτικών τραπεζών των
μεταφορών και του εξωτερικού εμπορίου απελευθερώθηκε η Ρωσία από την
δημοσιονομική υποτέλεια.
Η αποκάλυψη του χαρακτήρα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου
Παράλληλα οι μπολσεβίκοι προχώρησαν στη δημοσίευση όλων των μυστικών
συμφωνιών («μυστικά σύμφωνα με το γνωστό ληστρικό περιεχόμενο»
για το
μοίρασμα της Περσίας, για την καταλήστευση της Κίνας, για την
καταλήστευση της Τουρκίας, για το μοίρασμα της Αυστρίας, για την
απόσπαση
των της Ανατολικής Πρωσίας, για την απόσπαση των γερμανικών αποικών
κλπ, όπως σημείωνε ο Λένιν στις γνωστές «Θέσεις του Απρίλη») από τις
οποίες αποκαλύπτονταν για μια ακόμη φορά ότι η ανθρωποσφαγή του Α’
Παγκοσμίου Πολέμου, πέρα από τις κορώνες για «πατριωτικές αρχές και
αξίες», δεν ήταν τίποτε άλλο από μια σύγκρουση ιμπεριαλιστικών δυνάμεων,
με την κάθε μια να επιζητεί καλύτερη θέση στο τραπέζι της διανομής του
κόσμου.
Και
όλα αυτά προκαθορισμένα μέσα από ένα πλέγμα μυστικών συμφωνιών της
Βρετανίας, της Ρωσίας, της Ιταλίας, της Γαλλίας και της Ιαπωνίας που
είχαν υπογραφεί μακρυά από κάθε δημοσιότητα και εν αγνοία των λαών που
σφάζονταν στα πεδία των μαχών (αναλυτικά για τη σημασία αυτής της
αποκάλυψης βλέπε και στα Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας του Οκτωβρίου του
2011 «Οκτωβριανή Επανάσταση - Οι ρίζες, οι πρωταγωνιστές, ένας
απολογισμός» στο σημείωμα του Γιώργου Μαργαρίτη «Ο εμφύλιος πόλεμος και
οι εξωτερικές εισβολές» σελ.51-84). Και μιλάμε μόνο μόνο για τις
μυστικές συμφωνίες και πρωτόκολλα μεταξύ των μελών του ενός στρατοπέδου,
της Αντάντ, γιατί ανάλογες συμφωνίες υπήρχαν και μεταξύ της Γερμανίας
και των συμμάχων της.
Παραίτηση από το Διεθνή Οικονομικό Ελεγχο
Μαζί με την ακύρωση των εσωτερικών και εξωτερικών δανείων που είχαν
συνάψει η τσαρική και η Προσωρινή Κυβέρνηση (μετά την επανάσταση του
Φλεβάρη του 1917) εγκρίθηκαν και οικονομικά μέτρα στον εξωτερικό τομέα
ιδιαίτερα σημαντικά και επωφελή και για την χώρα μας και μάλιστα σε
κρίσιμες στιγμές. Η σοβιετική κυβέρνηση παραιτήθηκε από τον Διεθνή
Οικονομικό Έλεγχο που είχαν επιβάλει στην Ελλάδα οι μεγάλες Δυνάμεις
μετά την ταπεινωτική ήττα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897.
Η νεαρή Σοβιετική Δημοκρατία «απάλλαξε την Ελλάδα από το χρέος που
όφειλε στη Ρωσία και ανερχόταν τότε σε 100 εκατομμύρια χρυσά γαλλικά
φράγκα». Ακόμη «παραιτήθηκε από τα δικαιώματά της στο Άγιον Όρος καθώς
και από τις ιδιοκτησίες του τσαρικού κράτους σε διάφορα ευαγή ιδρύματα
στην Ελλάδα (ρωσικό νοσοκομείο Πειραιά, το σημερινό Τζάνειο) κλπ.» (Κώστα Αυγητίδη «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια
στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», σελ. 66-71, «Σύγχρονη
Εποχή», Αθήνα 1999).
Ο Λένιν και ο Κέινς
Η άρνηση της κυβέρνησης των μπολσεβίκων να αναγνωρίσουν τα χρέη των
κυβερνήσεων της προεπαναστατικής Ρωσίας στους διεθνείς τοκογλύφους
προκάλεσε την έντονη αντίδραση των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Όμως ακόμη
και αστοί οικονομολόγοι όπως ο βρετανός Κέινς (στο βιβλίο του «Οι
οικονομικές συνέπειες της Ειρήνης», 1919) εκτιμούσαν (και δικαιώθηκαν
από τις εξελίξεις) ότι εξαιτίας των χρεών ο καπιταλισμός, μετά την
συμφωνία ειρήνης των Βερσαλιών οδηγούνταν στη χρεοκοπία. Γι' αυτό ζητούσε
να μην αποπληρωθούν και καλούσε τα καπιταλιστικά κράτη να ακυρώσουν και
να διαγράψουν τα δημόσια χρέη που είχαν εκτιναχθεί στα ύψη λόγω του
ιμπεριαλιστικού πολέμου. Η θέση αυτή δεν πέρασε απαρατήρητη από τον
Λένιν ο οποίος απευθυνόμενος στο Δεύτερο Συνέδριο της Κομμουνιστικής
Διεθνούς κάλεσε περιπαικτικά τους αντιπροσώπους να στείλουν …
ευχαριστήριο τηλεγράφημα στους αστούς οικονομολόγους «προπαγανδιστές του
μπολσεβικισμού»: «
Ο Κέινς κατέληξε στο συμπέρασμα πως η Ευρώπη και όλος ο κόσμος με την
ειρήνη των Βερσαλιών τραβούν στη χρεοκοπία. Ο Κέινς παραιτήθηκε, πέταξε
στα μούτρα της κυβέρνησης (σ.σ. της βρετανικής της οποίας ήταν μέλος της
αντιπροσωπείας στις Βερσαλίες) το βιβλίο του και είπε: αυτό που κάνετε
είναι καθαρή τρέλα (…) Μια αμερικανική αστική πηγή, που την ανάφερε
ένας κομμουνιστής, ο σύντροφος Μπράουν, στο βιβλίο του «Ποιος πρέπει να
πληρώσει τα πολεμικά χρέη;» (Λειψία, 1920) καθορίζει ως εξής τη σχέση
των χρεών και της εθνικής περιουσίας: στις νικήτριες χώρες, την Αγγλία
και τη Γαλλία, τα χρέη αποτελούν τα 50% και πλέον όλης της εθνικής
περιουσίας. Όσον αφορά την Ιταλία το ποσοστό αυτό αποτελεί τα 60-70%,
όσον αφορά τη Ρωσία τα 90%, εμάς, όμως όπως ξέρετε αυτά τα χρέη δεν μας
ανησυχούν, γιατί εμείς λιγάκι νωρίτερα από την εμφάνιση του βιβλίου του
Κέινς , ακολουθήσαμε τη θαυμάσια συμβουλή του: ακυρώσαμε όλα τα χρέη (…
)Νομίζω πως θα έπρεπε εξ’ ονόματος του συνεδρίου της Κομμουνιστικής
Διεθνούς να στείλουμε ένα ευχαριστήριο σ’ αυτούς τους
οικονομολόγους-προπαγανδιστές υπέρ του μπολσεβικισμού» (Λένιν, Εισήγηση
για τη διεθνή κατάσταση και τα βασικά καθήκοντα της Κομμουνιστικής
Διεθνούς στο Δεύτερο Συνέδριο της ΚΔ στις 19 Ιουλίου του 1920, Άπαντα,
τ.41, σελ. 219-225, «Σύγχρονη Εποχή»).
Αξίζει να προσθέσουμε ότι και νωρίτερα, πριν από την Οκτωβριανή
Επανάσταση ο Λένιν έγραφε ότι η εργατική εξουσία δεν πρόκειται να
αναγνωρίσει χρέη που δημιούργησαν οι αστικές κυβερνήσεις. Στο τετράδιο
στο οποίο καταχωρούσε από τον Ιανουάριο έως τον Φεβρουάριο του 1917
προπαρασκευαστικά υλικά και σημειώσεις για το βιβλίο «Κράτος και
Επανάσταση» σημείωνε: «‘Δημόσια χρέη’ ! Η εργατική τάξη ξέρει ότι τα
χρέη αυτά δεν είναι δικά της και όταν πάρει την εξουσία θα αναθέσει την
εξόφλησή τους σε εκείνους που τα έκαναν» (Λένιν, ο.π., τ.33, σελ.203).
Τα δάνεια του «μεγαλοϊδεατισμού»
Οι αποφάσεις της σοβιετικής εξουσίας για την ακύρωση των χρεών
ελήφθησαν σε μια στιγμή που η Ελλάδα ήταν κατεστραμμένη οικονομικά. Από
τα πρώτα χρόνια της Ανεξαρτησίας ο εθνικισμός η «Μεγάλη Ιδέα» οδήγησαν
σε πολεμικές περιπέτειες και συμμετοχή σε ιμπεριαλιστικούς πολέμους. Για
να καλυφθούν όλα αυτά τα έξοδα η χώρα οδηγήθηκε σε ένα εξοντωτικό
δανεισμό. Και ο μοχλός των δανείων αποτέλεσε το κυριώτερο εργαλείο για
την εξάρτηση και τους συνεχείς εκβιασμούς των μεγάλων δυνάμεων Ο
καθηγητής Γ.Β. Δερτιλής, ένας επιστήμονας κάθε άλλο παρά μαρξιστής,
σημειώνει: «Εκτός από το φόρο αίματος που επέβαλαν (σ.σ. οι κυρίαρχες
πολιτικές δυνάμεις του ελληνικού αστισμού) στους Έλληνες, οι
στρατιωτικές δαπάνες είχαν ένα τεράστιο οικονομικό κόστος. Από το 1830
έως το 1939, αντιπροσώπευαν ένα πολύ μεγάλο μέρος των δημοσίων δαπανών.
Ακόμη και το 2002, ήταν από τις υψηλότερες στον κόσμο σε σχέση με το
ακαθάριστο εγχώριο προιόν της χώρας. Σε
όλο αυτό το διάστημα των 170 ετών, οι εκάστοτε κυβερνήσεις τις κάλυπταν
με έσοδα από την φορολογία και από το συνεχώς αυξανόμενο δημόσιο χρέος,
βάρη που επωμίζονταν κυρίως τα φτωχότερα αστικά στρώματα (…) Η
υπερχρέωση εξαρτούσε επιπλέον την χώρα από τους ξένους δανειστές της και
από τις Μεγάλες Δυνάμεις και μείωνε δραστικά τις δυνατότητες των
εκάστοτε κυβερνήσεων να χειριστούν ορθολογικά την εξωτερική πολιτική. Οι
Δυνάμεις και ιδίως η Μεγάλη Βρετανία χρησιμοποίησαν συστηματικά τον
«μοχλό των δανείων» για να ελέγχουν την ελληνική εξωτερική πολιτική έως
το 1940» (Γ. Β. Δερτιλή «Ιστορία του Ελληνικού Κράτους 1830-1920», τ.
Α’, σελ. 71, «Εστία», Αθήνα 2010).
Πόλεμοι και δάνεια
Η κατάσταση επιβαρύνθηκε και από τη συμμετοχή της χώρας σε διαρκείς
πολέμους που κρατούσαν από το 1912. Για να ανταποκριθεί στις δαπάνες των
βαλκανικών πολέμων αλλά και την εξασφάλιση των περιοχών που
κατελήφθησαν η ελληνική κυβέρνηση κατέφυγε και πάλι στον εξωτερικό
δανεισμό. Με τη γνωστή συνταγή. Πριν αποπληρωθεί το ένα δάνειο, ερχόταν
ένα άλλο, πιο δυσβάστακτο και το δεύτερο ακολουθούσε ένα τρίτο (κάπως
έτσι δεν γίνεται και σήμερα;). Η καταφυγή στα ληστρικά δάνεια
συνεχίστηκε και την περίοδο 1914-1918 όταν η Ελλάδα ενεπλάκη στην
τραγωδία του ιμπεριαλιστικού πολέμου. «Δάνειο 500 εκατομμυρίων φράγκων
εξασφαλίστηκε κυρίως στο Παρίσι και το Λονδίνο και με ευνοϊκούς όρους.
Το πρώτο μισό του δανείου καλύφθηκε με αρκετή επιτυχία. Αλλά το δεύτερο
μισό δεν πραγματοποιήθηκε, γιατί μεσολάβησε η έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου
Πολέμου.
Τελικά, τα ποσά που χορηγήθηκαν το 1912 και 1913 παγιοποιήθηκαν με νέο δάνειο το 1918 (…) Το
συνολικό ποσό των δανείων την ίδια περίοδο (1914-1918), τα οποία
κάλυψαν σχεδόν αποκλειστικά πολεμικές δαπάνες, ανήλθε σε 1.115.000.000
δρχ., από τις οποίες μόνο 110.000.000 δρχ. ήταν βραχυπρόθεσμα δάνεια. Οι συνολικές δαπάνες, που είχαν σχέση με τον πόλεμο, ανήλθαν σε 1.982.896.650 δρχ.
(ή 79.315.866 στερλίνες). Αλλά και αυτό το ποσό αντιπροσωπεύει μέρος
μόνο του πραγματικού κόστους» («Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» , τ.ΙΕ,
σελ. 84, Εκδοτική Αθηνών).
Μικρασιατική Καταστροφή
Αν υπολογίσουμε δίπλα στα ληστρικά δάνεια και τις τεράστιες
καταστροφές που υπέστη η χώρα λόγω της εμπλοκής στον ιμπεριαλιστικό
πόλεμο και το τεράστιο κόστος της τυχοδιωκτικής Μικρασιατικής
εκστρατείας τότε μπορούμε να έχουμε μια πλήρη εικόνα για την τραγική
κατάσταση στην οποία βρισκόταν η Ελλάδα παρά το ότι ανήκε στο στρατόπεδο
των νικητών του πολέμου. Μάλιστα
για τις καταστροφές η Ελλάδα έλαβε μια ασήμαντη αποζημίωση την οποία οι
σύμμαχοι δεν ανέλαβαν οι ίδιοι αλλά την «φόρτωσαν» στους ηττημένους του
πολέμου. « … Στις πολεμικές ζημίες , όπως οι ζημίες της Ανατολικής
Μακεδονίας, θα πρέπει να προστεθούν και οι ζημίες που προκλήθηκαν από
τους Συμμάχους, πριν από την έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο. Σύμφωνα με
τους υπολογισμούς της κυβερνήσεως, οι ζημίες που προκάλεσαν τα
Συμμαχικά στρατεύματα στην Ελλάδα ανέρχονταν σε 1.126.500.000 δρχ. Το
ποσό αυτό συμπεριλάμβανε και τους τόκους για την περίοδο που το ποσό των
ζημιών παρέμεινε απλήρωτο.
Μας χρωστάνε και από τότε…
Στο τέλος οι Σύμμαχοι δέχθηκαν να καταβάλουν ένα μικρό μόνο ποσοστό
των ζημιών και τελικά κατέβαλαν ένα ακόμη μικρότερο, ασήμαντο ποσό. Οι
ζημίες που προκλήθηκαν από τα συμμαχικά στρατεύματα συμπεριλήφθηκαν από
τους συμμάχους στις αποζημιώσεις που ζήτησαν από τα ηττημένα κράτη. Οι
συνολικές αποζημιώσεις που ζήτησε η Ελλάδα ανέρχονταν σε 4.922.788.736
χρυσά φράγκα. Και καθώς συνέβη με τους υπολογισμούς των αποζημιώσεων των
Συμμάχων, το ποσό που ζήτησε η Ελλάδα ήταν υπερβολικό.
Σύμφωνα
με τις αποφάσεις της Επιτροπής Αποζημιώσεων, το μερίδιο της Ελλάδος από
τις αποζημιώσεις αντιπροσώπευε 0,40% των συνολικών αποζημιώσεων που
ήταν υποχρεωμένη να καταβάλει η Γερμανία και 12,7% η Βουλγαρία, δηλαδή
528.000.000 χρυσά μάρκα για τη Γερμανία και 292.000.000 χρυσά φράγκα για
τη Βουλγαρία και την Αυστρο-Ουγγαρία. Η Ελλάδα όμως δεν είχε
προτεραιότητα στις αποζημιώσεις για τις κατεστραμμένες περιοχές της. Στο
τέλος έλαβε μόνο ένα ασήμαντο ποσοστό των αποζημιώσεων, από το μερίδιο
δηλαδή που είχε ορίσει η Επιτροπή Αποζημιώσεων («Ιστορία του Ελληνικού
Έθνους» , ο.π., σελ. 84).
Ο καθείς και η ηθική του
Με βάση όλα τα παραπάνω συγκρίνετε την ηθική του Λένιν και των
μπολσεβίκων και την ηθική των ιμπεριαλιστών «συμμάχων» και «εταίρων»
τότε (που παραμένουν και τώρα βεβαίως) απέναντι σε μια χώρα που βγήκε
από τον πόλεμο το 1918 καταχρεωμένη, με ένα νόμισμα που βρισκόταν στο
χείλος της καταστροφής, μια οικονομία με τεράστια προβλήματα, μια
διοίκηση απαρχαιωμένη, του ρουσφετιού και της κομματοκρατίας και ένα
φορολογικό σύστημα που έριχνε μονίμως τα βάρη στους αδύνατους,
επιτρέποντας παράλληλα στο μεγάλο κεφάλαιο να θησαυρίζει χωρίς να
πληρώνει δραχμή. Μια χώρα που είχε υποστεί μεγάλες καταστροφές από τους
πολέμους και επιπροσθέτως τη βάραινε το σοβαρότατο προσφυγικό πρόβλημα.
Στο πολιτικό πεδίο κυριαρχούσε η πόλωση (Διχασμός) μεταξύ των
κυριότερων μερίδων της αστικής τάξης που ήλπιζε να ικανοποιήσει τις
εδαφικές της διεκδικήσεις παίρνοντας κάποια ψίχουλα από το τραπέζι των
διαπραγματεύσεων των μεγάλων Δυνάμεων, εκεί που μοίραζαν τον κόσμο «με
το μαχαίρι». Η πολιτική της «Μεγάλης Ιδέας» που οδήγησε στην
Μικρασιατική Καταστροφή και στο ξεσπίτωμα περίπου 2.000.000 ανθρώπων
(1.500.000 χριστιανοί από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη και
περισσότεροι από 550.000 μουσουλμάνοι από την Ελλάδα).
Η επαίσχυντη «Εκστρατεία» στην Ουκρανία
 |
| Ο Ελευθέριος Βενιζέλος επιθεωρεί στρατιωτικό τμήμα που αναχωρεί για την Ουκρανία |
Πώς αντέδρασε η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου στην
απόφαση των Σοβιέτ να απαλλάξουν την Ελλάδα από το βραχνά του χρέους
στην τσαρική Ρωσία; Απόλυτα εξαρτημένη από τους αγγλογάλλους ανέλαβε το
βάρος της συμμετοχής στην στρατιωτική επέμβαση στην Ουκρανία και στη
συνέχεια το ρόλο του χωροφύλακα με την τυχοδιωκτική εκστρατεία στη Μικρά
Ασία.
Σαν έτοιμος από καιρό ο Βενιζέλος έσπευσε να
ανταποκριθεί στον αντιμπολσεβικισμό του γάλλου πρωθυπουργού Κλεμανσώ και
να δηλώσει πως θα στείλει ένα σώμα στρατού και τον πολεμικό στόλο στην
Ουκρανία. Σε αντάλλαγμα οι γάλλοι υποσχέθηκαν να υποστηρίξουν τις
ελληνικές αξιώσεις στη Θράκη και τη Σμύρνη.
Η εκστρατεία και το οικτρό τέλος της
 |
| Ελληνες στρατιώτες που πήραν μέρος στην εκστρατεία κατά της νεαρής τότε σοβιετικής εξουσίας |
Έτσι, στις 21 Ιανουαρίου 1919, ένα χρόνο μετά την
απόφαση της σοβιετικής εξουσίας να χαρίσει τα χρέη της Ελλάδας, οι
πρώτοι έλληνες στρατιώτες (34ο Σύνταγμα Πεζικού) αποβιβάστηκαν στην
Οδησσό και τέθηκαν υπό γαλλική διοίκηση. Η ελληνική εκστρατεία στην
Ουκρανία είχε οικτρό τέλος. Κράτησε μόνο δυό μήνες και αν δεν υπήρχε ο
γαλλικός στόλος όλοι οι γάλλοι και έλληνες στρατιώτες θα
αιχμαλωτίζονταν.
Και δεν ήταν μόνο αυτή η ελληνική συμβολή στην
προσπάθεια ανατροπής της νεαρής σοβιετικής εξουσίας. Η ελληνική
κυβέρνηση έστειλε πράκτορες στη Γεωργία, όπου ζούσαν πολλοί έλληνες,
με σκοπό την υπονόμευση της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας που κάτω από
τεράστιες δυσκολίες προσπαθούσε να στηριχθεί εκεί. Το 1919-1920 ο
Βενιζέλος έστειλε τον Νίκο Καζαντζάκη και τον συνταγματάρχη Ηρακλή
Πολεμαρχάκη μαζί με κρητικούς από το στενό περιβάλλον του για να
τραβήξουν τους έλληνες της περιοχής από την επιρροή των μπολσεβίκων. Ο
Καζαντζάκης κινήθηκε δραστήρια αλλά χωρίς αποτέλεσμα αν και έμεινε καιρό
στην περιοχή. Μέσα από αφάνταστες δυσκολίες έγινε τελικά Σοβιετική
Δημοκρατία.
Στον Πόντο
 |
| Χάρτης όπου προσδιορίζεται η περιοχή του Πόντου, στο πλαίσιο του σχεδίου για την ίδρυση «Ελληνοαρμενικής Δημοκρατία του Πόντου» |
Ανάλογες προσπάθειες καταβλήθηκαν και στην περιοχή του
Πόντου, εκεί όπου το Λονδίνο και το Παρίσι σχεδίαζαν να φτιάξουν
«ανεξάρτητο ελληνοαρμενικό κράτος.
Ο Βενιζέλος και ο αρχηγός των αρμενίων εθνικιστών
Νουμπάρ Πασάς που έδρευε στο Παρίσι εκτελώντας εντολές του Κλεμανσώ και
του βρετανού ομολόγου του Λόυδ Τζώρτζ έστειλαν στον Πόντο συμμορίες από
κρητικούς, μανιάτες και αρμενίους που βγήκαν στο Νοβοροσίσκ τον Αύγουστο
του 1919.
Όμως
και αυτοί δεν κατάφεραν να μείνουν πολύ καιρό γιατί
τα σχέδια για την «Ελληνοαρμενική Δημοκρατία του Πόντου» απέτυχαν
(Γιάνη Κορδάτου «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας» τ. Χ ΙΙΙ, 1920-1924,
σελ.520-524, εκδόσεις «20ος Αιώνας», Αθήνα 1958, « Ιστορία του Ελληνικού
Έθνους», ο.π. ,σελ.112,113).
Παρέμβαση της σοβιετικής κυβέρνησης
 |
| Γιάννης Κορδάτος |
Το χάρισμα των χρεών δεν ήταν η μόνη θετική προς τη χώρα μας κίνηση
της νεαρής σοβιετικής ξουσίας. Την Άνοιξη του 1921, όταν πλέον είχε γίνει
εμφανές το αδιέξοδο της Μικρασιατικής Εκστρατείας και ενόψει της
διαφαινόμενης καταστροφής, που επήλθε μετά από ένα χρόνο, η σοβιετική
κυβέρνηση επεδίωξε να έρθει σε επαφή με την κυβέρνηση των Αθηνών
προσφέροντας τη μεσολάβησή της για την επίτευξη μιάς δίκαιης ειρήνης με
την κεμαλική Τουρκία.
Στην Αθήνα έφτασε ένας ρώσος απεσταλμένος της Κομμουνιστικής Διεθνούς
και του σοβιετικού υπουργείου Εξωτερικών. Ήταν εφοδιασμένος με σουηδικό
διαβατήριο, και είχε εντολή να έρθει σε επαφή με τον γραμματέα του
νεαρού Σοσιαλεργατικού (Κομμουνιστικού Κόμματος). Γραμματέας τότε ήταν ο
νεαρός Γιάνης Κορδάτος, ο γνωστός ιστορικός. Ο Κορδάτος είχε τρεις
συναντήσεις με τον σοβιετικό απεσταλμένο στους Αέρηδες στην Πλάκα, στην
Ακρόπολη και στην Κηφισιά. Για την ιστορία αυτή ο Κορδάτος μίλησε για
πρώτη φορά σε διάλεξή του στον Ελληνοσοβιετικό Σύνδεσμο το 1945.
Ο σοβιετικός απεσταλμένος αφού επέδειξε στον Κορδάτο τα
διαπιστευτήρια του Ζηνόβιεφ του Τρότσκι και του Τσιτσέριν (σ.σ. λαικός
επίτροπος Εξωτερικών) ανακοίνωσε στον Κορδάτο: «Η Σοβιετική Ένωση είναι
πρόθυμη να βοηθήσει την Ελλάδα να βγει από το αδιέξοδο της
μικρασιατικής εκστρατείας. Πρώτα θα παύσει να ενισχύει υλικώς και ηθικώς
τον Κεμάλ και δεύτερο θα ασκήσει την επιρροή να αυτονομηθεί μια
παραλιακή ζώνη της Μικρασίας, όπου κατοικούν πολλοί χριστιανοί. Για να
εξασφαλιστεί η αυτονομία της περιοχής αυτής θα σταλθεί διεθνής στρατός
από Ελβετούς, Σουηδούς και Νορβηγούς, από χώρες δηλαδή που δεν πήραν
μέρος στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Για να υποστηρίξει την άποψη αυτή η
ΕΣΣΔ ζητεί σαν αντάλλαγμα την αναγνώρισή της, έστω και ντε φάκτο» (σ.σ.
Ντε φάκτο είχε αναγνωρίσει τότε τη σοβιετική εξουσία και η Αγγλία, ενώ
ντε φάκτο βρισκόταν στο Λονδίνο και ο πρώτος σοβιετικός διπλωματικός
αντιπρόσωπος).
Μια πρόταση εξόδου από το αδιέξοδο
 |
| Κεμάλ Ατατούρκ |
Όταν ο έκπληκτος Κορδάτος ρώτησε ποιά ήταν η αιτία γι΄ αυτή τη
σοβιετική στροφή ο απεσταλμένος του είπε: «Το κίνημα του Κεμάλ είναι
απελευθερωτικό και σαν τέτοιο το υποστηρίξαμε όσο μπορούσαμε. Δεν έχουμε
όμως καμιά εγγύηση αν ύστερα από την ολοκληρωτική επικράτησή του, οι
παλιές αντιδραστικές δυνάμεις στην Τουρκία (μπέηδες και πασάδες) δεν
πάρουν αυτοί τα ηνία της εξουσίας (…) Ο Κεμάλ έχει γόητρο για την ώρα,
αλλά οι στρατηγοί και πολιτικοί που τον υποστηρίζουν –έξω από λίγες
εξαιρέσεις- είναι αντιδραστικοί.
Ήδη έχουμε όχι ενδείξεις, αλλά αποδείξεις, ότι έχουν μυστικές επαφές
με τους Γάλλους κεφαλαιοκράτες και ιμπεριαλιστές και αύριο μεθαύριο,
αν νικήσουν και διώξουν τους Έλληνες από τη Μικρασία και Θράκη, η
Τουρκία με τον Κεμάλ ή χωρίς τον Κεμάλ θα προσανατολιστεί προς τη Δύση. Η
αστική τάξη της Τουρκίας είναι αδύναμη να συνεχίσει μόνη της την
αναδιοργάνωση της χώρας της. Θα κάνει μεταρρυθμίσεις, αλλά δεν θα
μπορεί να σταθεί στα πόδια της, αν δεν πάρει δάνεια από τη Γαλλία ή
Αγγλία, και, όπως ξέρετε, τα δάνεια υποδουλώνουν τις χώρες που τα
παίρνουν. Γι αυτό θέλουμε να μείνουνε οι Έλληνες στη Μικρασία, όχι από
κούφιο αισθηματισμό, αλλά από ρεαλιστική αντίληψη για το αύριο και
μεθαύριο. Οι μειονότητες στην Τουρκία στάθηκαν από τη μια μεριά η
τροχοπέδη στον ολοκληρωτικό εξισλαμισμό της Βαλκανικής και Ανατολής και
από την άλλη έγιναν η πηγή που τροφοδότησε τα εθνικά απελευθερωτικά
κινήματα των λαών της Βαλκανικής από το 1770 ως τα χτες».
Πως αντιμετωπίστηκε η πρόταση
 |
| Νικόλαος Στράτος |
Ο Κορδάτος εξήγησε στο σοβιετικό απεσταλμένο πως το Σοσιαλεργατικό
Κόμμα είναι μικρό, δεν παίζει ενεργητικό ρόλο στην πολιτκή ζωή και κατά
συνέπεια ο γραμματέας του δεν έχει το ανάλογο κύρος για να μεταφέρει
και να διαπραγματευθεί ένα τόσο σημαντικό θέμα. Ο σοβιετικός
απεσταλμένος επέμενε και αποφασίστηκε να αρχίσει η επαφή με τον αρχηγό
της αντιπολίτευσης Νικόλαο Στράτο (σ.σ. ένα χρόνο μετά ήταν ένας από
τους έξι που καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν στο Γουδί για τη
Μικρασιατική Καταστροφή).
Ο Στράτος δέχτηκε τον Κορδάτο, τον άκουσε με προσοχή του δήλωσε κατ’
αρχήν σύμφωνος και του είπε ότι αναμένεται κυβερνητική μεταβολή (σ.σ.
ανώτατοι στρατιωτικοί σε συνεννόηση με το Στράτο ετοίμαζαν πραξικόπημα
για να απαιτήσουν από τους συμμάχους άμεση λύση του μικρασιατικού
προβλήματος με αυτονόμηση της Ιωνίας). «Αν σχηματίσω κυβέρνηση θα σας
ειδοποιήσω, είπε στον Κορδάτο, αφού μελετήσω τους φακέλους του
υπουργείου των Εξωτερικών και ιδώ ότι δεν υπάρχει ανυπέρβλητον εμπόδιον
από τους Άγγλους και Γάλλους, θα σας ειδοποιήσω να με φέρετε εις επαφήν
με τον Ρώσον απεσταλμένον». Πρόσθεσε όμως ότι καλό θα ήταν να
βολιδοσκοπήσει ο Κορδάτος και τον συντοπίτη του υπουργό Αντώνιο Καρτάλη
για να δει και τις διαθέσεις της κυβέρνησης.
«Αιντε να χαθής, παλιόπαιδο»!
 |
| Αντώνιος Καρτάλης |
Ο Κορδάτος πήγε στον Καρτάλη και μόλις άρχισε τις πρώτες νύξεις για
την μεσολάβηση της Σοβιετικής Ρωσίας και χωρίς να του πει ότι βρίσκεται
στην Αθήνα σοβιετικός απεσταλμένος ο συντοπίτης του υπουργός τον έβρισε
και τον έδιωξε κακήν κακώς.
Ο Κορδάτος περιγράφει την σκηνή: «Παλιόπαιδο, από πότε έγινες
πολιτικός και αρχηγός ώστε να τολμάς να συζητάς για τόσο σπουδαία
ζητήματα; Άιντε να χαθής! Αν δεν ήσουν παιδί του Κωστή (ο Κωστής ήταν ο
πατέρας μου), που τον ξέρω πολύ καλά και έχω κοιμηθή το 1900 στο σπίτι
σας στη Ζαγορά, θα σε παρέδιδα στο Γάσπαρη (το διευθυντή της
αστυνομίας) να σου βάλλη με το βούρδουλα μυαλό. Ακούς εκεί, να τολμάς
να λες πως οι Μπολσεβίκοι, οι άθεοι, οι καταδρομείς και λυμεώνες της
Μεγάλης Ρωσίας, μπορούν να μεσολαβήσουν και να μας βγάλουν από το
αδιέξοδο της μικρασιατικής εκστρατείας! Αυτοί, βρε, είναι νηστικοί και
πεινούν. Ήρθεν η ώρα τους, σε 5-6 μήνες θα τους λιντζάρη ο ρωσικός
λαός!» (Γιάνη Κορδάτου, ο.π., σελ. 566-568).
Η «μούχλα» των αστών πολιτικών
Με αυτό τον άθλιο τρόπο απορρίφθηκε η σοβιετική πρόταση για
μεσολάβηση και ο Κορδάτος σημείωνε αργότερα πως από τα λόγια του Καρτάλη
μπορούσε να καταλάβει κανείς τη μούχλα που είχαν στο κεφάλι τους οι
αστοί πολιτικοί που οδήγησαν τη χώρα και εκατομμύρια έλληνες στη
Μικρασιατική Καταστροφή. Την ίδια αντιδραστική μούχλα και σαπίλα που
κουβαλάνε και σήμερα οι εκπρόσωποι του αστικού κόσμου και των κομμάτων
τους που οδηγούν τη χώρα και το λαό συνειδητά σε μια σύγχρονη Καταστροφή
ανάλογη, αν όχι και μεγαλύτερη της Μικρασιατικής. Και βεβαίως την ίδια
μούχλα κουβαλάνε και τα ανιστόρητα φερέφωνα τους…
Τα κείμενα της σειράς έγραψε ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ
www.imerodromos.gr
