Πορτραίτο του διανοούμενου ως χαφιέ: George Orwell

Πορτραίτο του διανοούμενου ως χαφιέ: George Orwell 

Η λίστα του Orwell (Wikipedia)
Η λίστα του Όργουελ ήταν μια λίστα που ετοιμάστηκε το 1949 από τον άγγλο συγγραφέα Τζορτζ Όργουελ λίγο πριν πεθάνει. Αποτελείται από ονόματα κάποιων σημαντικών συγγραφέων και άλλων ατόμων, τους οποίους θεωρούσε ακατάλληλους ως πιθανούς συγγραφείς για τις αντικομμουνιστικές δράσεις προπαγάνδας του Information Research Department (IRD).*

Information Research Department: Δημιουργήθηκε το 1948 με στόχο την αντιμετώπιση της Σοβιετικής προπαγάνδας, κυρίως σε ό,τι αφορούσε το εργατικό κίνημα στις δυτικές χώρες. Έκλεισε το 1977.

[...]

Η λίστα περιείχε ονόματα, σχόλια και διάφορες ενδείξεις.   Κάποια αντιπροσωπευτικά σχόλια ήταν: Stephen Spender “Συναισθηματικός συμπαθών... Τάση προς την ομοφυλοφιλία”, Richard Crossman “Πολύ ανέντιμος" και Kingsley Martin "Εκφυλισμένος φιλελεύθερος. Πολύ ανέντιμος."

[...]

Ένας από τους βιογράφους του Όργουελ, ο Bernard Crick, θεωρούσε ότι υπήρχαν 86 ονόματα στη λίστα και ότι κάποια από το ονόματα ήταν γραμμένα με το χέρι του [Άρθουρ] Κέσλερ, που επίσης συνεργαζόταν με το IRD για την παραγωγή αντικομμουνιστικής προπαγάνδας..

Ο Όργουελ ήταν πρώην αστυνομικός των αποικιοκρατικών δυνάμεων στη Burma και σύμφωνα με τον Garton Ash, του άρεσε να φτιάχνει λίστες: 'Στην "Επιστολή από το Λονδίνο" προς το περιοδικό Partisan Review το 1942 έγραψε: "Νομίζω πως μπορώ να φτιάξω μια τουλάχιστον προκαταρκτική λίστα ανθρώπων που θα άλλαζαν" στρατόπεδο πηγαίνοντας στους Ναζί αν οι Γερμανοί κατακτούσαν την Αγγλία."

Αντιδράσεις στη λίστα του IRD
Ο Βρετανικός Τύπος γνώριζε για τη λίστα αρκετά χρόνια πριν δημοσιοποιηθεί επίσημα το 2003, και οι αντιδράσεις περιελάμβαναν το ακόλουθο πρωτοσέλιδο στην Daily Telegraph όταν αυτή "πρωτοαποκάλυπτε" το θέμα το 1998:

"Σοσιαλιστικό είδωλο που έγινε χαφιές"

Άτομα όπως ο Michael Foot, πρώην ηγέτης του Εργατικού Κόμματος και φίλος του Όργουελ στην δεκαετία του 1930 και 1940 "έπεσαν από τα σύννεφα" με την αποκάλυψη. Ο Richard Gott, που το 1994 είχε παραιτηθεί από διευθυντής έκδοσης της The Guardian όταν παραδέχτηκε ότι είχε αποδεχθεί έξοδα ταξιδιού από την KGB, για μια άσχετη υπόθεση, αναφέρθηκε στην λίστα του Όργουελ ως "μικρή έκπληξη." 

Ο Norman Mackenzie σημείωσε "Οι φθισικοί συχνά γίνονται πολύ παράξενοι στο τέλος. Είμαι οπαδός του Όργουελ, συμφωνούσα μαζί του για την ΕΣΣΔ, αλλά νομίζω ότι σε ένα βαθμό μουρλάθηκε στο τέλος.  Άφησε την αντιπάθεια του για τους συγγραφείς του New Statesman, τους οποίους έβλεπε ως αριστεριστές, ντιλετάντηδες, αισθηματίες σοσιαλιστές που κάλυψαν το Λαϊκό Μέτωπο στην Ισπανία [όταν αυτό πέρασε σε κομμουνιστικό έλεγχο] να τον νικήσει."

Ο Bernard Crick διακιολόγησε τον Όργουελ που ήθελε να βοηθήσει την μεταπολεμική κυβέρνηση των Εργατικών. "Το έκανε γιατί θεωρούσε το Κομμουνιστικό Κόμμα ολοκληρωτική απειλή", είπε. Δεν αποκήρυττε τους ανθρώπους αυτούς ως ανατρεπτικά στοιχεία. Τους αποκήρυττε ως ακατάλληλους για αντικατασκοπευτικές επιχειρήσεις." 

[...]

Ο John Newsinger το θεώρησε "τρομερό λάθος εκ μέρος του Όργουελ, που είχε ως αιτία εξίσου την εχθρότητά του για τον Σταλινισμό και τις ψευδαισθήσεις του για την κυβέρνηση των Εργατικών. Αλλά δεν αποτελεί εγκατάλειψη της σοσιαλιστικής πάλης ή μεταμόρφωση σε τσιράκι του Ψυχρού Πολέμου." [...]



Ο Όργουελ πρόσφερε μαύρη λίστα συγγραφέων σε Μονάδα Αντισοβιετικής Προπαγάνδας to των Richard Norton-Taylor και Seumas Milne
The Guardian, 1996

 Ο Τζορτζ Όργουελ, ο σοσιαλιστής συγγραφέας, προσφέρθηκε να προσφέρει σε Μονάδα του Φόρειν Όφις με συνδέσμους με τις υπηρεσίες κατασκοπίες, λίστα με τα ονόματα συγγραφέων τους οποίους θεωρούσε ως "κρυπτοκομμουνιστές" και "συμπορευόμενους", και στους οποίους δεν μπορούσε να δοθεί εμπιστοσύνη. Αυτό προέκυψε από έγγραφα που δημοσιεύτηκαν χθες στην Υπηρεσία Δημόσιων Εγγράφων (Public Record Office).

 Ο Όργουελ έκανε την προσφορά του το 1949, λίγο πριν πεθάνει, και προς το μυστικό Information Research Department, το οποίο χρησιμοποιούσε γνωστούς συγγραφείς και εκδότες -- περιλαμβανομένων των Μπέρτραντ Ράσελ, Στίβεν Σπέντερ και Άρθουρ Κέσλερ-- για να παράγουν αντικομμουνιστικό υλικό κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου. Τα έγγραφα δείχνουν επίσης ότι το IRD απομόνωνε άρθρα από την Tribune, την αριστερή αλλά αντισοβιετική εφημερίδα, για να υποστηρίξει την κρυφή του σταυροφορία.

Τον Μάρτιο του 1949 η αξιωματούχος του IRD, Celia Kirwan επισκέφθηκε τον Όργουελ σε σανατόριο στο Cranham, Gloucestershire, όπου νοσηλευόταν με φυματίωση. "Συζήτησα μαζί του πολύ εμπιστευτικά ορισμένες διαστάσεις της δουλειάς μας", είπε στους συναδέλφους της. "Χάρηκε πολύ που έμαθε για αυτές, και εξέφρασε την ολόψυχη και ενθουσιώδη στήριξή του για τους στόχους μας." 

 Αν και ήταν υπερβολικά άρρωστος για να γράψει ο ίδιος, έδωσε τα ονόματα πολλών δυνητικών συμμετεχόντων. Νωρίς τον επόμενο μήνα, ο Όργουελ έγραψε στην Kirwan, προσφερόμενος να της δώσει μια "λίστα δημοσιογράφων και συγγραφέων που κατά τη γνώμη μου είναι κομμουνιστές, συμπορευόμενοι, ή με τέτοιες τάσεις και δεν πρέπει να τους έχετε εμπιστοσύνη..."

 Είπε πως το σημειωματάριό του με τα ονόματα ήταν στο σπίτι του στο Λονδίνο. Επέμεινε πως η λίστα ήταν "αυστηρά εμπιστευτική", εφόσον μπορούσε να είναι δυσφημιστικό να αποκαλέσεις κάποιον "συμπορευόμενο" [με κομμουνιστές].

Είναι πιθανό η αποκάλυψη να σοκάρει πολλούς από τους θαυμαστές του Όργουελ, για τους οποίους είναι είδωλο του ριζοσπαστισμού στον 20ο αιώνα. Οι φάκελοι που δημοσιεύτηκαν χθες δεν περιέχουν την λίστα με τα ονόματα, αλλά μια κάρτα που είναι τοποθετημένη δίπλα στην επιστολή του Όργουελ προς την Kirwan γράφει πως ένα έγγραφο έχει κρατηθεί μυστικό από το Φόρειν Όφις.

 Ο βιογράφος του Όργουελ Bernard Crick επιβεβαίωσε χθες πως ο Όργουελ κρατούσε "λίστα υπόπτων" που περιείχε 86 ονόματα. "Πολλά ήταν πιθανά, κάποια παρατραβηγμένα και απίθανα", είπε. Ο Michael Foot, φίλος του Όργουελ από τις δεκαετίες του 1930 και 1940 είπε πως βρήκε την επιστολή "απίστευτη."

 "Πολλά έχουν ειπωθεί για την εγκατάλειψη εκ μέρους του του σοσιαλισμού στο τέλος της ζωής του. Δεν νομίζω πως αυτό είναι αλήθεια, αλλά πέφτω από τα σύννεφα για το ότι είχε σχέσεις οποιουδήποτε είδους με τις μυστικές υπηρεσίες."

Τα έγγραφα δείχνουν πως το IRD διαφήμισε την ξενόγλωσση έκδοση της Φάρμας των Ζώων, της κλασικής αντικομμουνιστικής αλληγορίας του Όργουελ.  "Είναι πολύ καλή ιδέα για μετάφραση στα αραβικά αν λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι και τα γουρούνια και τα σκυλιά είναι ακάθαρτα ζώα για τους Μουσουλμάνους", σημείωνε αξιωματούχος της πρεσβείας του Καϊρου.

Η Υπηρεσία φοβόταν τον κομμουνισμό στη Σαουδική Αραβία, κυρίως ανάμεσα στους εργάτες στις πετρελαιοπηγές της Dhahran, όπου τον περασμένο μήνα εξεράγγη βόμβα σε αμερικανική βάση. 

 Η IRD συντόνισε την διανομή της Tribune στις Βρετανικές διεθνείς αποστολές. Οι αξιωματούχοι σημείωναν: "Συνδυάζει την απόλυτη αποκάλυψη του κομμουνισμού και των μεθόδων του με την συνεπή υποστήριξη των στόχων εκείνων που συνήθως υποστηρίζουν οι αριστεροί συμπαθώντες."

 Και συμπλήρωναν: "Πολλά άρθρα στην Tribune μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά για τους σκοπούς του Τμήματός μας."

 Τα έγγραφα δείχνουν ότι η υπηρεσία IRD ήταν στενά συνδεδεμένη με την Trades Union Congress (TUC), ότι έκανε λόμπι ενάντια σε σωματεία που υποστήριζαν το Εθνικό Συμβούλιο για τις Πολιτικές Ελευθερίες, και ότι έπαιξε ενεργό ρόλο στο σχίσμα στο διεθνές συνδικαλιστικό κίνημα στα τέλη της δεκαετίας του 1940.

 Σημείωμα ανώτερου αξιωματούχου του IRD το 1949 προειδοποιούσε ότι Εθνικό Συμβούλιο για τις Πολιτικές Ελευθερίες ήταν "βαθιά διαβρωμένο από τους κομμουνιστές κια στην πραγματικότητα...δεν χρησιμοποιείται παρά για επιθέσεις κατά της αποικιακής μας διοίκησης και των αποικιακών μας πολιτικών με κάθε ευκαιρία".

 Η "πειθώ" έγινε μέσω του TUC, όπου ο βασικός σύνδεσμος του  IRD  ήταν ο Vic Feather, που αργότερα έγινε Γενικός Γραμματέας.

 Μετάφραση: Lenin Reloaded

 Στην ίδια σειρά:
Πορτραίτο του διανοούμενου ως τσαρλατάνου;: Jerzy Kosinski
Πορτραίτο του διανοούμενου ως αποστάτη: James Burnham
Γράφοντας ιστορία: Ο Μπένγιαμιν, ο Στάλιν και ο εφευρετικός κύριος Stephen Suleiman Schwartz
Η λαμπρή καριέρα του Irving Brown
 Αναρτήθηκε από Αντωνης

«ΚΑΜΕΡΟΧΑΦΙΕΔΕΣ» Συστατικό του μηχανισμού καταστολής

«ΚΑΜΕΡΟΧΑΦΙΕΔΕΣ»

Συστατικό του μηχανισμού καταστολής

Σε ανεξέλεγκτη χρήση των καμερών, σε βάρος του λαϊκού κινήματος και των εργαζομένων, προχωρά η κυβέρνηση της ΝΔ, πατώντας στο στέρεο οικοδόμημα, που έφτιαξε η προηγούμενη του ΠΑΣΟΚ. Την ίδια στιγμή, ο δήμαρχος Αθήνας, Νικ. Κακλαμάνης, στο ίδιο πλαίσιο και σε μια απόπειρα χειραγώγησης της κοινής γνώμης, ζητά να μπουν κάμερες ακόμη και στις παιδικές χαρές, με το πρόσχημα των καταστροφών που γίνονται σε αυτές και της ...προστασίας του παιδιού. Στην πράξη, πρόκειται για μια συντονισμένη επίθεση σε βάρος των δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών του λαού, δήθεν για την ασφάλειά του, σε συνδυασμό με την ακόμη μεγαλύτερη θωράκιση του αστικού κράτους.

Οι ...κραυγές περί «προστασίας του ατόμου» και περί «δημοκρατικών δικαιωμάτων» που κατά κόρον εξαπολύουν οι κυβερνήσεις - και σήμερα και προηγούμενα - μόνο ως κενές περιεχομένου μπορεί να εκληφθούν. Δεν είναι τυχαίο ότι στην πράξη επιχειρείται η επέκταση του συστήματος C4i σε όλη την Ελλάδα, με το πρόσχημα της καταγραφής αυτόφωρων εγκλημάτων κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων. Μάλιστα, ιδιαίτερα σήμερα, το ΠΑΣΟΚ «φωνασκεί» και δηλώνει ότι «δε θα επιτρέψει να μετατραπεί η ελληνική κοινωνία σε κοινωνία του Μεγάλου Αδελφού»! Οποία υποκρισία, όταν το ΠΑΣΟΚ ήταν αυτό που άνοιξε το δρόμο και επέτρεπε να γεμίσει η Αθήνα με κάμερες.

Παράλληλα, πρέπει να τονιστεί το γενικότερο κλίμα:

• Η «εγκύκλιος Πολύδωρα», για τον περιορισμό των διαδηλώσεων στη ...μία κυκλοφοριακή λωρίδα.
• Η γνωμοδότηση Σανιδά - έπειτα από ερώτημα της ΕΛ.ΑΣ. - που αποβλέπει στη νομιμοποίηση της χρήσης του συστήματος C4i και στην παρακολούθηση των διαδηλώσεων.
• Η παρακολούθηση και καταγραφή της πορείας του Πολυτεχνείου.

Ολα αυτά συνθέτουν ένα παζλ, κομμάτια του οποίου συμπληρώνουν διάφοροι ...καλοθελητές.

Η απόπειρα του Νικ. Κακλαμάνη, όσο προσχηματική κι αν είναι, δεν μπορεί να περάσει «στα ψιλά». Εντάσσεται στο ίδιο κλίμα και επιδιώκει να πατήσει πάνω στην ευαισθησία της κοινής γνώμης, για την ανάγκη προστασίας και σωστής ανάπτυξης του παιδιού. Κι όμως, αντί να προωθήσει την πρόσληψη προσωπικού φύλαξης, γυμναστών και άλλων ειδικοτήτων εργαζομένων που να προάγουν την ψυχαγωγική δραστηριότητα και την παιδαγωγική ανάπτυξη των παιδιών, προτείνει να ...μπουν κάμερες στις παιδικές χαρές, δήθεν γιατί γίνονται βαρβαρότητες και για να προστατευτούν τα παιδιά. Ετσι, για να συνηθίσουν τα παιδιά να παρακολουθούνται ...από κούνια.

«Οι μηχανισμοί καταστολής και παρακολούθησης, που διαμορφώνουν η ΕΕ και οι κυβερνήσεις της, δεν μπορούν να δεχτούν κανενός είδους δημοκρατικούς ελέγχους. Πρέπει να καταργηθούν. Ο λαός να αποσύρει τους "καμεροχαφιέδες"», τόνιζε το Γραφείο Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ, στις 5 Δεκέμβρη, τη μέρα κατάθεσης της τροπολογίας για τις κάμερες από την κυβέρνηση. Και πράγματι, ο λαός, οι εργαζόμενοι, τα πλατιά λαϊκά στρώματα, η νεολαία, πρέπει να υψώσουν φωνή αντίστασης και ανυπακοής, σε αυτό το μέτρο, που πίσω και πέρα απ' τα προσχήματα, έχει ένα μόνο στόχο: την επίθεση στο λαϊκό, εργατικό κίνημα...

Κώστας ΤΡΑΚΟΣΑΣ

ΟΧΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Πολιτιστική «έφοδος στους ουρανούς»

ΟΧΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Πολιτιστική «έφοδος στους ουρανούς»

Αφίσα του 1919, με το σύνθημα: «Πολίτες προστατέψτε τα ιστορικά μνημεία»

«"Πρέπει να ονειροπολούμε!". Εγραψα τις λέξεις αυτές και τρόμαξα. Μου φάνηκε ότι βρίσκομαι στο "ενωτικό συνέδριο" (...) Και να, σηκώνεται ο σύντροφος Μαρτίνοφ και στρέφεται απειλητικά σ' εμένα: "Επιτρέψτε μου να σας ρωτήσω αν μια αυτόνομη σύνταξη έχει το δικαίωμα να ονειροπολεί, χωρίς να ρωτήσει τις επιτροπές του κόμματος;" Και ύστερα σηκώνεται ο σύντροφος Κριτσέβσκι(...): "Εχει γενικά ένας μαρξιστής το δικαίωμα να ονειροπολεί, ξέροντας ότι σύμφωνα με τον Μαρξ η ανθρωπότητα βάζει πάντα μπροστά της πραγματοποιήσιμα καθήκοντα και ότι η ταχτική είναι ένα προτσές αύξησης των καθηκόντων, που αυξάνονται μαζί με το κόμμα;"».

«Και μόνο που σκέφτομαι αυτές τις απειλητικές ερωτήσεις ανατριχιάζω σύγκορμος(...)», έγραφε στο «Τι να κάνουμε;» ο ηγέτης της κοσμοϊστορικής Οχτωβριανής Επανάστασης. Ο Λένιν απαντούσε στα στενόθωρα ερωτήματα, με κείμενο του Πισάρεφ για τη διαφορά ονείρου - πραγματικότητας, στο οποίο υπογραμμίζεται:«Η διαφορά ανάμεσα στο όνειρο και στην πραγματικότητα δε φέρνει ζημιά, αρκεί μόνο το πρόσωπο που ονειροπολεί να πιστεύει σοβαρά στο όνειρό του, να παρατηρεί προσεχτικά τη ζωή, να συγκρίνει τις παρατηρήσεις του με τους φανταστικούς πύργους του και γενικά να δουλεύει ευσυνείδητα για να γίνει πραγματικότητα η φαντασία του».

Το «Τρίτο Μέτωπο»

Αν δεν ονειροπολούσε ο μεγαλοφυής ηγέτης των μπολσεβίκων, η Επανάσταση δε θα γινόταν πραγματικότητα. Ούτε θα θριάμβευε το «Τρίτο Μέτωπό» της, όπως χαρακτηριζόταν ο τομέας του Πολιτισμού (με την ολόπλευρη σημασία της λέξης). Ο Πολιτισμός έκανε τη δική του, κυριολεκτικά επική, «έφοδο στους ουρανούς», της οποίας χαρακτηριστικά και ντοκουμέντα θα αναφέρουμε, μόνον ενδεικτικά, καθώς πρόκειται για τεράστιο θέμα. Τεράστιο θέμα, αλλά και δύσβατο ακόμα και για ειδικούς επιστήμονες, μη εξερευνημένο πλήρως, αλλά και σκόπιμα «θολωμένο» από ανεπαρκείς αναλύσεις, συγχύσεις, κυρίως από τις ουκ ολίγες αντισοβιετικές και αντικομμουνιστικές παραχαράξεις.

Αφίσα του Διεθνούς Φεστιβάλ Θεάτρου Μόσχας (για το έτος 1934), το οποίο καθιέρωσε η σοβιετική εξουσία, πρωτοπορώντας διεθνώς. Επρόκειτο για το -παγκοσμίως - πρώτο, Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου που καθιέρωσε ποτέ χώρα και το οποίο, επί πολλές δεκαετίες συνέβαλε τα μέγιστα για την αλληλογνωριμία του θεάτρου πολλών και διαφόρων λαών

Ο Μαρξ έλεγε: «Ο άνθρωπος που ζει μέσα στην άγνοια και στην ανάγκη, δεν έχει μάτια ακόμα και για το ωραιότερο θέαμα». Γι' αυτό πίστευε ότι οι επαναστατικές μάζες, θα χρειαστούν μακρόχρονο αγώνα - και μετά την κυριαρχία τους - για να γνωρίσουν όλον τον πολιτιστικό πλούτο της ανθρωπότητας. Για να διαμορφώσουν τη δική τους «ανθρώπινη αισθαντικότητα». Βοηθώντας την «αισθαντικότητα» των επαναστατικών δυνάμεων, ο Μαρξ έθετε το ερώτημα: «Γιατί η αρχαιοελληνική τέχνη εξακολουθεί να μας προσφέρει καλλιτεχνική απόλαυση» και αποτελεί «άφθαστο υπόδειγμα» αν και συνδέεται «με ορισμένες μορφές κοινωνικής ανάπτυξης;».

Διατάγματα για τον Πολιτισμό

Στη θέση του Μαρξ εδράζεται η σκέψη του Λένιν και οι αποφάσεις της Επανάστασης για όλα όσα σημαίνουν Πολιτισμό. Χαρακτηριστικό του ήθους και του σεβασμού της Οχτωβριανής Επανάστασης απέναντι στα έργα του Πολιτισμού είναι το άρθρο 1 του Διατάγματος του Συμβουλίου Λαϊκών Επιτρόπων για την «προστασία των αρχαιοτήτων και έργων τέχνης που ανήκουν στον Πολωνικό λαό» (23/1/1918): «Οι αρχαιότητες και τα έργα τέχνης, οι βιβλιοθήκες, τα αρχεία, οι πίνακες και γενικά τα αντικείμενα μουσείων, όπου κι αν βρίσκονται, περνούν κάτω από την προστασία της εξουσίας της Εργατικής και Αγροτικής Κυβέρνησης, μέσω του Επιτροπάτου για τις πολωνικές υποθέσεις και της "Εταιρείας Προστασίας των Αρχαιοτήτων", μέχρι την παράδοσή τους στα πολωνικά λαϊκά μουσεία».

Τα μέτρα προστασίας των αρχαιοτήτων και έργων τέχνης καθορίστηκαν και εφαρμόστηκαν αυθημερόν, με το Διάταγμα της 19/9/1918, που απαγόρευσε «να εξάγονται από οποιοδήποτε μέρος της Δημοκρατίας και να πωλούνται στο εξωτερικό από οποιονδήποτε, χωρίς ειδική άδεια του Συμβουλίου Μουσείων και Προστασίας Μνημείων Τέχνης και αρχαιοτήτων της Πετρούπολης και της Μόσχας». Το άρθρο 2 του Διατάγματος επέβαλε: «Ολα τα καταστήματα, μεταπρατικά γραφεία και μεμονωμένα πρόσωπα, που διεξάγουν εμπόριο έργων τέχνης και αρχαιοτήτων, οι μεσολαβητές σ' αυτό το εμπόριο και τα πρόσωπα που ασχολούνται, έναντι αμοιβής, με την αποτίμηση ή γνωμάτευση για παρόμοια αντικείμενα, οφείλουν να το δηλώσουν μέσα σε τρεις ημέρες από τη δημοσίευσή του αυτού του διατάγματος(...)». Το άρθρο 3 τόνιζε: «Κάθε παράβαση του διατάγματος τιμωρείται με όλη την αυστηρότητα των επαναστατικών νόμων, μέχρι και τη δήμευση όλης της περιουσίας των ενόχων και τη φυλάκισή τους».

Αφίσα του 1930, με σύνθημα: «Απαιτούμε υποχρεωτική εκπαίδευση για όλους»

Η Επανάσταση καταπολέμησε τον αναλφαβητισμό, μερίμνησε για τη γενικότερη πολιτιστική εξύψωση του ρώσικου λαού και μέσω των έργων τέχνης - και της αστικής κουλτούρας - με σχετικές αποφάσεις. Λ.χ, με Απόφαση του Συμβουλίου Λαϊκών Επιτρόπων (3/6/1918), η Πινακοθήκη Τρετιακόφ ανακηρύχτηκε «ίδρυμα πανεθνικής πολιτιστικής, καλλιτεχνικής και μορφωτικής σημασίας» και «κρατική ιδιοκτησία της ΡΣΟΣΔ», και παραδόθηκε «στη δικαιοδοσία του Λαϊκού Επιτροπάτου Παιδείας, με βάση τις ίδιες αρχές που ισχύουν και για τα άλλα κρατικά μουσεία». Το άρθρο 2 πρόβλεψε νέο κανονισμό της Πινακοθήκης, ώστε «να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες μουσειακές απαιτήσεις και στα καθήκοντα εκδημοκρατισμού των καλλιτεχνικών - μορφωτικών ιδρυμάτων της ΡΣΟΣΔ».

Τεράστια ήταν η συμβολή της Επανάστασης στην άνθηση των εικαστικών τεχνών, με τη συμβολή και της πλειοψηφίας της«Ρωσικής Πρωτοπορίας». Ενδεικτική είναι η Απόφαση (8/6/1918) για χορήγηση 1 εκατομμυρίου ρουβλιών και την προκήρυξη διαγωνισμού για την ανέγερση μνημείου στον τάφο του Μαρξ. Με την Απόφαση της 30/7/18 καταρτίστηκε κατάλογος ανέγερσης μνημείων για τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της επανάστασης και του πολιτισμού. Με το άρθρο 1 προτάσσονται τα μνημεία των Μαρξ - Ενγκελς. Το άρθρο 2 προσθέτει στον μακρύ κατάλογο για μνημεία προσωπικοτήτων της επανάστασης και της τέχνης, σε διάφορες εποχές της ανθρωπότητας, που είχε προτείνει το Τμήμα Εικαστικών Τεχνών του Λαϊκού Επιτροπάτου Παιδείας, και τον Γερμανό επαναστάτη ποιητή, συνεργάτη του Μαρξ, Χάινε.

Το Διάταγμα (26/8/1919) για την «ενοποίηση των θεατρικών υποθέσεων» (κρατικών, συνεταιριστικών, θεάτρων του Κόκκινου Στρατού, των Σοβιέτ, κλπ.), μεταξύ άλλων πρόβλεψε: Τη δημιουργία «Κέντρου Θεάτρου». Την κρατικοποίηση των θεατρικών κτιρίων. Την απαγόρευση εξαγωγής, καταστροφής, πώλησης θεατρικής περιουσίας (κτίρια, σκηνικά, κοστούμια, αντικείμενα) και την παραχώρησή της (από το «Τσέντρο Τεάτρ», με συγκεκριμένους όρους) σε θιάσους καλλιτεχνών, οργανώσεων εργαζομένων, συνδέσμων, συνδικάτων, κλπ. Την κρατική επιχορήγηση από το «Κέντρο Θεάτρου», σε συνεννόηση με τα Λαϊκά Επιτροπάτα Οικονομικών και Κρατικού Ελέγχου, των εθνικοποιημένων θεάτρων με «καλλιτεχνική αξία», βάσει «του προϋπολογισμού που τα θέατρα θα υποβάλλουν» και «των καθορισμένων από το κράτος αμοιβών εργασίας και τιμών εισιτηρίων». Τη διοίκηση των κρατικών θεάτρων «Μπολσόι» και «Μάλι» στη Μόσχα και των «Μάρινσκι», «Αλεξαντρίσκι» και «Μιχαήλοφσκι» στην Πετρούπολη, βάσει του Καταστατικού τους. Την κρατική επιχορήγηση και των «αυτόνομων θεάτρων», που «θα υποβάλλουν ετήσιο καλλιτεχνικό και οικονομικό απολογισμό και θα υπόκεινται σε επιθεωρήσεις κρατικού ελέγχου, από οικονομική άποψη». Στόχος του Διατάγματος ήταν να ενισχυθεί ουσιαστικά (οικονομικά και ηθικά) η θεατρική «έκρηξη» της επαναστατικής και μετεπαναστατικής περιόδου.

Αφίσα του 1925, του ΛΕΝΓΚΙΖ (εκδοτικός οίκος στο Λένινγκραντ) με σύνθημα: «Βιβλία για κάθε γνωστικό αντικείμενο»

Σημαντικά, επίσης, ντοκουμέντα είναι τα Διατάγματα και οι Αποφάσεις (του Συμβουλίου Λαϊκών Επιτρόπων Παιδείας, της ΚΕ του ΠΚΚ - Μπολσεβίκων -, άλλων οργάνων του Κόμματος και του κράτους) για τον μέγιστο συντελεστή του Πολιτισμού, την Παιδεία και για το μέγα επίτευγμα της Επανάστασης: την ταχύτατη και σε πανεθνική κλίμακα καταπολέμηση του τεράστιου προβλήματος του αναλφαβητισμού. Η επαναστατική κυβέρνηση έλαβε, επίσης, Αποφάσεις για τον Τύπο, τη Λογοτεχνία, τον Κινηματογράφο, ακόμα και για το Τσίρκο. Αποφάσεις έλαβε και για την αναδιοργάνωση των λογοτεχνικών καλλιτεχνικών σωματείων.

Σημαντικός παράγοντας για την άνθηση του πολιτισμού υπήρξε ο ευρύτατος προβληματισμός - διάλογος που αναπτύχθηκε στο Κόμμα, στα επαγγελματικά σωματεία των καλλιτεχνών, σε ερασιτεχνικούς ομίλους, κλπ., για τα αισθητικά κινήματα. Λ.χ. για τις αισθητικές απόψεις των πολυάριθμων πολιτιστικών φορέων που δημιούργησαν καλλιτέχνες και ερασιτέχνες εργαζόμενοι. Χαρακτηριστικότερη περίπτωση ήταν τα 300 και πλέον παραρτήματα, με 500.000 μέλη, της «Προλετκούλτ» («Προλεταρική Κουλτούρα») που εξέδιδε εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία, διέθετε σχολές, θεατρικά εργαστήρια, κλπ.). Φυσικά, σημαντικές αναφορές για τον πολιτισμό γίνονται σε πολλά κείμενα του Λένιν, άλλων ηγετών της Επανάστασης και Επιτρόπων στον τομέα του Πολιτισμού (λ.χ. του Λουνατσάρσκι).

Ο Λένιν για τον Πολιτισμό

Αφίσα του 1930 για την Εβδομάδα συμπαράστασης στα Σχολεία του «Οκτωβριανού Σιδηροδρόμου»

Ας δούμε ελάχιστα δείγματα της «τιτάνιας» καθοδηγητικής σκέψης του ηγέτη της Επανάστασης και για την «πολιτιστική επανάσταση», για τη μορφωτική και πολιτιστική ανόρθωση των πλατιών εργαζόμενων μαζών. Γιατί όπως έλεγε «οι εργάτες δε θα ξεχάσουν ούτε στιγμή ότι τους χρειάζεται η δύναμη της γνώσης. Ο εξαιρετικός ζήλος που δείχνουν οι εργάτες για τη μόρφωση, ο ζήλος που δείχνουν ακριβώς τώρα, αποδείχνει ότι σ' αυτό το ζήτημα δεν υπάρχουν και δεν μπορεί να υπάρχουν πλάνες στις γραμμές του προλεταριάτου».

Στο Πρόγραμμα για το 8ο Συνέδριο του ΠΚΚ (Μπολσ.) ο Λένιν έγραφε: «Ξέρουμε πολύ καλά τι σημαίνει η πολιτιστική υπανάπτυξη της Ρωσίας, τι συνέπειες έχει αυτή για τη Σοβιετική εξουσία, που κατ' αρχήν έχει δημιουργήσει μια ασύγκριτα ανώτερη προλεταριακή δημοκρατία, έχει δημιουργήσει ένα δείγμα αυτής της δημοκρατίας για όλον τον κόσμο, πως αυτή η υπανάπτυξη υποβιβάζει τη σοβιετική εξουσία και αναπαράγει τη γραφειοκρατία».

Αλλά στις απόψεις των θεωρητικών της «Προλετκούλτ»(Μπογκντάνοφ, Πλετνιόφ, κ.ά.), οι οποίοι διακήρυσσαν την απόρριψη της πολιτιστικής κληρονομιάς των περασμένων εποχών και την ανάγκη δημιουργίας αμιγούς προλεταριακής κουλτούρας, ο Λένιν απαντούσε (στο λόγο του στο 3ο Συνέδριο της Κομσομόλ):

«Αν ενός κομμουνιστή του ερχόταν η ιδέα να καυχηθεί για τον κομμουνισμό του με βάση συμπεράσματα που τα έχει πάρει έτοιμα, χωρίς να έχει πραγματοποιήσει μια πάρα πολύ σοβαρή, πάρα πολύ δύσκολη, μεγάλη εργασία, χωρίς να έχει προσανατολιστεί στα πραγματικά δεδομένα που έχει υποχρέωση να τα αντιμετωπίσει κριτικά, ένας τέτοιος κομμουνιστής θα ήταν πολύ θλιβερός». Και τόνιζε: «Μόνο με την ακριβή γνώση της κουλτούρας που έχει δημιουργήσει η όλη ανάπτυξη της ανθρωπότητας, μόνο με τη μετάπλασή της μπορούμε να χτίσουμε την προλεταριακή κουλτούρα. (...) Η προλεταριακή κουλτούρα πρέπει να αποτελέσει τη νομοτελειακή ανάπτυξη των αποθεμάτων γνώσεων που δημιούργησε η ανθρωπότητα κάτω από το ζυγό της καπιταλιστικής κοινωνίας, της τσιφλικάδικης κοινωνίας, της γραφειοκρατικής κοινωνίας».

Δίδυμες αφίσες που δείχνανε την «τύχη» των καλλιτεχνικών ταλέντων στον καπιταλισμό και στο σοσιαλισμό. Η αριστερή δείχνει την κατάπτωση και εξαθλίωση του μουσικού ταλέντου στον καπιταλισμό και η δεξιά την -επιβεβαιωμένη από τους πολυάριθμους Σοβιετικούς μουσικούς - εξύψωση και ανάδειξη των καλλιτεχνικού ταλέντου στη σοσιαλιστική ΕΣΣΔ

Και για το σχέδιο Απόφασης του συνεδρίου της «Προλετκούλτ» (1920) ο Λένιν διατύπωσε την άποψη:«Ο μαρξισμός κατέκτησε την κοσμοϊστορική σημασία του σαν ιδεολογία του επαναστατικού προλεταριάτου, χάρη στο ότι κάθε άλλο παρά απέβαλε τις πολυτιμότατες κατακτήσεις της αστικής εποχής, αλλά αντίθετα αφομοίωσε και μετέπλασε ό,τι πολύτιμο υπήρχε στην πάνω από δύο χιλιετίες ανάπτυξη της ανθρώπινης σκέψης και κουλτούρας». Και επέμενε: «Οχι επινόηση μιας νέας προλεταριακής κουλτούρας, αλλά ανάπτυξη των καλύτερων υποδειγμάτων, παραδόσεων, αποτελεσμάτων της υπάρχουσας κουλτούρας, από τη σκοπιά της κοσμοθεωρίας του μαρξισμού και των συνθηκών ζωής και πάλης του προλεταριάτου στην εποχή της δικτατορίας του». Προσβλέποντας σε μια τέτοια ποιότητα της προλεταριακής κουλτούρας, ο Λένιν μιλούσε για δύο πολιτισμούς.

Στα προεπαναστατικά άρθρα του για τον Λ. Τολστόι, ο Λένιν χαρακτήριζε τα «μεγαλοφυή έργα» σαν «ένα βήμα προς στην καλλιτεχνική ανάπτυξη ολόκληρης της ανθρωπότητας», που «πάντοτε θα τα εκτιμούν και θα τα διαβάζουν οι μάζες όταν θα δημιουργήσουν για τον εαυτό τους ανθρώπινες συνθήκες ζωής, ανατρέποντας το ζυγό των τσιφλικάδων και των καπιταλιστών».

Ο Λένιν ονειρευόταν η πολιτιστική επανάσταση να αγκαλιάζει και να αγκαλιάζεται από όσο το δυνατόν περισσότερους διανοούμενους και καλλιτέχνες. Γι' αυτό ζητούσε την ενθάρρυνση και ενίσχυση, με κάθε τρόπο, των νέων αναζητήσεων στον τομέα της τέχνης. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα μιας συνομιλίας του με τηνΚλάρα Τσέτκιν για θέματα του Πολιτισμού: «Στη χώρα μας γίνονται πολλοί πειραματισμοί. Και πλάι στους σοβαρούς έχουμε και πολλούς παιδαριώδεις, ανώριμους, που μας αφαιρούν δυνάμεις και πόρους. Μα όπως στη φύση, έτσι και στην κοινωνία η δημιουργική ζωή απαιτεί σπατάλη».

Περίλαμπρος, αξιοζήλευτος παγκοσμίως, «ανθός» του πολιτισμού που οικοδόμησε η ΕΣΣΔ ήταν ο κλασικός χορός, που καλλιεργούσαν μεγάλα και μικρότερα μπαλέτα και πολυάριθμες σχολές, σε όλες τις Δημοκρατίες της ΕΣΣΔ

Να γιατί η Οχτωβριανή Επανάσταση και στον τομέα του Πολιτισμού θα μείνει μέγα δίδαγμα για τους λαούς και τη μελλοντική τους «έφοδο στους ουρανούς».

Βιβλιογραφία:

Β. Ι. Λένιν «Για την πολιτιστική επανάσταση» («Σύγχρονη Εποχή»)

Μαρξ - Ενγκελς «Για την Τέχνη» («Εξάντας»)

Β. Ι. Λένιν «Για τη Λογοτεχνία και την Τέχνη» (εκδόσεις Γερ. Αναγνωστίδη).

Αντώνη Βογιάζου «Σοσιαλισμός και κουλτούρα (1917 - 1932)» («Θεμέλιο»)

Αριστούλα ΕΛΛΗΝΟΥΔΗ

    

Οχτωβριανή Επανάσταση και λογοτεχνία

Ο Κωστής Παλαμάς

Τιμώντας τα 90χρονα της μεγάλης Οχτωβριανής Επανάστασης, ηΟργάνωση Σπουδάζουσας Θεσσαλονίκης της ΚΝΕ, στις 5 του Δεκέμβρη, οργάνωσε στο αμφιθέατρο της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, εκδήλωση με θέμα «Σοσιαλιστική Επανάσταση και Λογοτεχνία», με ομιλητή τον φιλόλογο και ιστορικό Γιώργο Τεμεκενίδη. Ο ομιλητής, στο κατάμεστο από νεολαία αμφιθέατρο, έκανε μια σύντομη αναφορά στο μεγαλείο της Οχτωβριανής Επανάστασης και στο διαχρονικό της μήνυμα, για να αναδράμει στη συνέχεια, με παράθεση ονομάτων και έργων, σε σπουδαίους Ελληνες λογοτέχνες, των οποίων η κοινωνική συνείδηση και το έργο επηρεάστηκε - σε διαφορετικό βαθμό βέβαια - από την Οχτωβριανή Επανάσταση. Παρακάτω παραθέτουμε όλη την ομιλία του Γιώργου Τεμεκενίδη.

«Ο,τι κι αν πει κανείς για το μεγαλείο και την ακτινοβολία της Οχτωβριανής Επανάστασης είναι λίγο. Οι "Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο", όπως τις ονομάτισε ο Τζον Ριντ, δεν μπορούν να συγκριθούν με καμιά προγενέστερη επανάσταση, σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης Ιστορίας πάνω στον πλανήτη. Γιατί ήταν η πρώτη και η μόνη που κουβάλησε στις ματωμένες πλάτες της τον άνθρωπο για να τον ταξιδεύει από το βασίλειο της ανάγκης στο βασίλειο της ελευθερίας, χαρίζοντάς του για πρώτη φορά το δικαίωμα να απολαμβάνει στο ακέραιο τα αποτελέσματα της εργασίας του.

Το σύνθημα "Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε" κάνει ακριβώς παγκόσμια την επανάσταση, που για πρώτη φορά δεν περιορίζεται στα όρια και στα πλαίσια, που προσδιορίζουν το χρώμα, η φυλή, ο γεωγραφικός όρος, η θρησκεία. Με την έννοια αυτή σημαδεύει τον 20ό αιώνα ως κοσμοϊστορικό γεγονός, αλλά ταυτόχρονα σημαδεύει συνολικά όλη την πορεία του ανθρώπου από τότε που πέρασε από το στάδιο της πρωτόγονης κομμουνιστικής κοινωνίας σε μια μακραίωνη διαδρομή μέσα από τις ταξικές κοινωνίες - τη δουλοκτησία, τη φεουδαρχία, τον καπιταλισμό. Γι' αυτό και το "φάντασμα του κομμουνισμού" δεν έχει σύνορα. Ηταν και είναι το πιο όμορφο, το πιο γλυκό "φάντασμα" που γέννησε η ανθρωπότητα. Αυτό, λοιπόν, το "φάντασμα" που γέννησε η ανθρωπότητα, το "φάντασμα" πήρε σάρκα και οστά με την επανάσταση των μπολσεβίκων του Λένιν, πριν από 90 χρόνια. Αποτυπώνοντας τη σημασία της για όλον τον κόσμο, έγραψε ο Λένιν: "Εμείς αρχίσαμε αυτό το έργο. Πότε ακριβώς, σε πόσο χρονικό διάστημα, οι προλετάριοι ποιανού έθνους θα αποτελειώσουν το έργο αυτό, δεν είναι το ουσιαστικό ζήτημα. Το ουσιαστικό ζήτημα είναι ότι ο πάγος έσπασε, ο δρόμος άνοιξε, ο δρόμος χαράχτηκε".

Το τιμητικό δίπλωμα που συνόδευε το Βραβείο «Λένιν», που απονεμήθηκε στον Γιάννη Ρίτσο

Για την Οχτωβριανή Επανάσταση και τον ηγέτη της Λένιν έγραψε ο Μενέλαος Λουντέμης στη συλλογή του "Κραυγή στα πέρατα": "Είδα το Λένιν. Τον είδα να τρέχει χέρι - χέρι με τη ζωή. Να σπρώχνει κατά τον ανήφορο, με τον ώμο, την Ιστορία. Τον είδα να λαχανιάζει και να βιάζεται. Γιατί όλα τότε ήταν βιαστικά. Ολα. Οι ώρες, οι σελίδες, οι στιγμές. "Σήμερα νωρίς - αύριο θα 'ν' αργά". Η Επανάσταση κοίταξε το παιδί της στα μάτια. Ναι. Ηταν καιρός. Το φώναξε κι η "Αβρόρα" από το ποτάμι. Ηταν καιρός. Θολός σιγόψελνε δίπλα της κι ο Νέβας. Τον ακολούθησαν σιγοψέλνοντας και τα κανάλια. Ηταν καιρός. Η πόλη σώπαινε πνιγμένη στα σκότη. Και μόνο το "Σμόλνυ" έφεγγε. Μόνο το "Σμόλνυ" έφεγγε σαν φανάρι. Για να δείξει στο μέλλον να περάσει"».

Ο Μαγιακόφσκι εκφραστής της Επανάστασης

«Ο σύντομος χρόνος που υπάρχει στη διάθεσή μας δεν επιτρέπει παρά σύντομες αναφορές για την επίδραση που είχε η Επανάσταση στο χώρο της λογοτεχνίας. Κορυφαίος ποιητικός της εκφραστής στη Ρωσία, ο Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι. Μέσα στις φυλακές έγραψε τα πρώτα του σοσιαλιστικά ποιήματα. Εκείνο που άστραψε την επαναστατική του λογοτεχνία ήταν το ποίημά του "Ενα σύννεφο με παντελόνια". Χαιρέτισε με ενθουσιασμό την Οχτωβριανή εξέγερση. Για τον Λένιν έγραψε ότι ήταν ο "ανθρωπινότερος άνθρωπος". Μαζί με τον Μαξίμ Γκόργκι, έγινε ο ιδρυτής του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Επηρέασε βαθιά το μεγαλύτερο, ίσως, Τούρκο ποιητή, τον Ναζίμ Χικμέτ, τον Λουί Αραγκόν, τον Πάμπλο Νερούντα, αλλά και πολλούς άλλους λιγότερο γνωστούς Ευρωπαίους λογοτέχνες. Ο Μαγιακόφσκι είχε κερδίσει την εκτίμηση του ίδιου του Λένιν. Και ο Στάλιν, για την αξία του είχε γράψει το 1935: "Ο Μαγιακόφσκι ήταν και παραμένει ο καλύτερος, ο πιο προικισμένος ποιητής της σοβιετικής εποχής μας. Η αδιαφορία στη μνήμη του ισούται με έγκλημα". Και να σκεφτεί κανείς ότι έφυγε από τη ζωή μόλις 37 χρονών».

Μεγάλη η επιρροή της στην ελληνική λογοτεχνία

Ο Κ. Βάρναλης, στη Μόσχα (1959), κατά τη διάκρισή του με το Βραβείο «Λένιν»

«Στην Ελλάδα, ποίηση και πεζογραφία, πριν ακόμα από τον Οχτώβρη του '17, αρχίζουν και μπολιάζονται από τις ακτίνες του "Κομμουνιστικού Μανιφέστου", με τα βάσανα της εργατικής τάξης και της αγροτικής φτωχολογιάς. Η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων λογοτεχνών, συνειδητά ή ασυνείδητα, ανεξάρτητα από τον πολιτικό χώρο στον οποίο ανήκαν, πρόβαλαν μέσα από το έργο τους τα λαϊκά προβλήματα. Οι εργατικές κινητοποιήσεις ενισχύουν την τάση αυτή.

Είναι πολύ δύσκολο να βρεις προοχτωβριανό και, πολύ περισσότερο, μεταοχτωβριανό Ελληνα πεζογράφο ή ποιητή που να μην επηρεάστηκε από τα μηνύματα, τα οποία διαπέρασε τη λογοτεχνική τους φλέβα η μαρξιστική σάλπιγγα, είτε αυτοί οι συγγραφείς ταυτίστηκαν με την επαναστατική ιδεολογία είτε όχι. Αρκετοί, μάλιστα, από αυτούς υπέστησαν και διώξεις και πριν και μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση. Γιατί, απλούστατα, κομμουνισμός δε σημαίνει "κάτω ο δουλοκτήτης, ζήτω ο φεουδάρχης" ούτε "κάτω ο φεουδάρχης ζήτω ο καπιταλιστής". Αλλά σημαίνει ένα μεγάλο ΖΗΤΩ ο Ανθρωπος και οι ανάγκες του. Με λίγες λέξεις: Ζήτω η ζωή, αλλά για όλους.

Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε κάποιες περιπτώσεις: Ο Κωνσταντίνος Χατζόπουλος επηρεασμένος από τις σοσιαλιστικές ιδέες ιδρύει, μόλις το 1909, στο Μόναχο της Γερμανίας τη Σοσιαλιστική Δημοκρατική Ενωση. Μεταφράζει στη δημοτική γλώσσα το "Κομμουνιστικό Μανιφέστο" και το δημοσιεύει στην εφημερίδα του Βόλου "Εργάτης". Ολο σχεδόν το λογοτεχνικό του έργο είναι βαθιά επηρεασμένο από τις σοσιαλιστικές ιδέες.

Ο Δημοσθένης Βουτυράς

Ο Κώστας Παρορίτης γίνεται εισηγητής της κοινωνικής πεζογραφίας στην Ελλάδα. Ο γιατρός και λογοτέχνης Πέτρος Πικρός είναι από τους πρώτους που προσχωρεί στο ΚΚΕ.

Ο Δημοσθένης Βουτυράς επηρεάζεται από τους Ρώσους συγγραφείς, που τότε άρχισαν να μεταφράζονται συστηματικά στην ελληνική γλώσσα. Ο Βουτυράς έπλασε μία ολόκληρη πινακοθήκη από ανθρώπους που βασανίζονταν μέσα στην ανέχεια και τη φτώχεια και πάλευαν να επιζήσουν, πιασμένοι από την αόριστη ελπίδα για μια αυριανή καλύτερη ζωή, στηριγμένη πάνω στην αγάπη και τη δικαιοσύνη. Οι συλλογές του διαβάζονταν με πάθος, ιδίως από τους νέους που ζούσαν την κοινωνική αδικία και ονειρεύονταν έναν καλύτερο κόσμο.

Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης, από τους πρώτους δημοτικιστές, ακολούθησε τις σοσιαλιστικές ιδέες, που επηρέασαν άμεσα όλο το συγγραφικό του έργο. Μέσα από τις στήλες των περιοδικών "Νουμάς" και "Τέχνη", αγωνίστηκε για την επικράτηση των σοσιαλιστικών ιδεών.

Ο Γεώργιος Σκληρός τυπώνει το 1910 το πρώτο του βιβλίο με τίτλο "Το κοινωνικό μας ζήτημα", όπου για πρώτη φορά εξετάζεται το κοινωνικό ζήτημα της Ελλάδας, με βάση τον ιστορικό υλισμό, και γι' αυτό προκαλεί έντονες συζητήσεις.

Δέκα χρόνια πριν από την έκρηξη της Επανάστασης και την ίδρυση του ΚΚΕ, ο Κωστής Παλαμάς στο "Δωδεκάλογο του Γύφτου" διακηρύσσει τη φθορά των αστικών αξιών και την ανάγκη για νέους πνευματικούς και κοινωνικούς προσανατολισμούς. "Κίνησε τον τροχό της ιστορίας προς τα μπρος, την εποχή που όλες οι αντιδραστικές δυνάμεις τραβούσανε την ιστορία προς τα πίσω", θα γράψει ο Κ. Βάρναλης. Από την αντίθετη πλευρά ο Γ. Αποστολάκης θα γράψει το απίστευτο: "η χυδαιότερη οχλοκρατία και ολιγαρχία αντιβουίζει στους στίχους του"»!

Βάρναλης και Ρίτσος: κορυφαίοι υμνητές της

Ο Κώστας Παρορίτης

«Ενας από εκείνους, βέβαια, που θα επηρεαστούν βαθύτατα από την Οχτωβριανή Επανάσταση, είναι ο Κώστας Βάρναλης. Ο ποιητής, με όλη του τη λογοτεχνική ικμάδα και επηρεασμένος από την ορμή που φέρνει το νεογέννητο ΚΚΕ, συνειδητοποιεί την ανάγκη της επαναστατικής αλλαγής στην ελληνική κοινωνία. Το έργο που πυρπολεί τις ψυχές των σκεφτόμενων ανθρώπων της εποχής - και ιδιαίτερα της νεολαίας - είναι "Το φως που καίει". Δίπλα σ' αυτό οι "Σκλάβοι πολιορκημένοι", "Ο λαός των μουνούχων", "Η αληθινή απολογία του Σωκράτη", "Το ημερολόγιο της Πηνελόπης", "Οι διχτάτορες".

Ο Βάρναλης αποκαλύπτει το πραγματικό πρόσωπο της εκμετάλλευσης, την υποκρισία της αστικής ηθικής, της θρησκείας και της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας. Θεμελιώνει την ελληνική επαναστατική ποίηση και πρόζα με τα δοκίμια "Ο Σολωμός χωρίς μεταφυσική", "Ζωντανοί άνθρωποι". Ο Βάρναλης, υπέστη αλλεπάλληλους διωγμούς από την αντίδραση και το 1958 βραβεύτηκε με το βραβείο "Λένιν".

Με διώξεις, φυλακίσεις, εκτοπίσεις και πολύχρονες εξορίες αντιμετωπίστηκε ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές του κόσμου, ο Γιάννης Ρίτσος. Η Λήμνος, η Μακρόνησος, ο Αϊ-Στράτης, τα Γιούρα, η Λέρος, η Σάμος έχουν να θυμούνται πολλά από τα μαρτύρια που πέρασαν εκεί, μορφές υψηλές του πνεύματος, της επιστήμης και της τέχνης. Ο Γιάννης Ρίτσος, με το εκπληκτικό ποιητικό του έργο, ο γεννήτορας του "Επιταφίου" και άλλων ποιητικών αριστουργημάτων, είναι, και σήμερα ακόμη, ο πιο αγαπημένος ποιητής αλλά και ο πιο πολυπαιγμένος στο ρωσικό θέατρο, δίπλα και πλάι στους αρχαίους τραγικούς ποιητές.

Ο Κώστας Βάρναλης και ο Γιάννης Ρίτσος είναι οι κορυφαίοι εκπρόσωποι της ελληνικής κομμουνιστικής διανόησης του 20ού αιώνα και τίμησαν με πολλές θυσίες την ιδεολογική τους αυτή επιλογή. Υπήρξαν, όμως, και άλλοι λογοτέχνες που, ανεξάρτητα από τις ιδεολογικές τους καταλήξεις και παλινωδίες στην πορεία του χρόνου, παρουσίασαν άξιο λογοτεχνικό έργο, διασταυρωμένο με την πορεία του ΚΚΕ. Να θυμίσουμε τον Μενέλαο Λουντέμη, τον Δημήτρη Χατζή, τον Στρατή Τσίρκα, τον Μανώλη Αναγνωστάκη.

Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης

Και βέβαια αξίζει να υπογραμμίσουμε την ιδεολογική σταθερότητα των κομμουνιστών εκείνων που με υψηλή αισθητική υπηρέτησαν, ανυποχώρητα, τις επαναστατικές αξίες του Οχτώβρη: Η Γαλάτεια Καζαντζάκη, η αδελφή της Ελλης Αλεξίου, ο ποιητής Φώτης Αγγουλές, ο Θέμος Κορνάρος, ο Ζήσης Σκάρος, οι ποιητές και θεατρικοί συγγραφείς Γιώργος Κοτζιούλας, Βασίλης Ρώτας, ο ιστορικός και λογοτέχνης Δημήτρης Φωτιάδης. Δεν είναι μικρή και η ιδεολογική επίδραση του ΚΚΕ στη συνείδηση του βάρδου της Εθνικής Αντίστασης, Αγγελου Σικελιανού, ούτε έμεινε ανεπηρέαστη η συνείδηση του Νίκου Καζαντζάκη, του Νίκου Καββαδία ή του Νικηφόρου Βρεττάκου. Κάτω από επίδραση της ΕΑΜικής Αντίστασης θα γράψει ο Οδυσσέας Ελύτης το αριστούργημά του "Αξιον Εστί". Ακόμα και ο αστικών αντιλήψεων Γιώργος Σεφέρης, επηρεάζεται από την εποποιία της Αντίστασης, την οποία διαπερνούσαν πλατιά τα μηνύματα του Οχτώβρη».

Επίκαιρο και αναγκαίο «φάντασμα»

«Το "φάντασμα του κομμουνισμού" εξακολουθεί να πλανιέται πάνω σ' όλο τον κόσμο και να πανικοβάλλει τους ιμπεριαλιστές και τους εκμεταλλευτές, όπου γης. Το ζούμε και σήμερα σε όλη του την έκταση και στην πατρίδα μας. Πέρα από την πολιτική έχει μπολιάσει όλες τις μορφές του πολιτισμού: τη μουσική (κλασική και λαϊκή), το θέατρο, τον κινηματογράφο, τη ζωγραφική, τη γλυπτική. Μα πιο πολύ απ' όλα τη λογοτεχνία (πεζογραφία και ποίηση) που έδωσε βαθιά μηνύματα και πριν το '17 και μετά το '17. Ιδιαίτερα μετά την ίδρυση του γνήσιου τέκνου της Επανάστασης των μπολσεβίκων, του ΚΚΕ.

Η πορεία της πρώτης στον κόσμο σοσιαλιστικής χώρας ανέδειξε τη δύναμη της σοσιαλιστικής επανάστασης σε μια χώρα που σημείωσε αργότερα πρωτοφανή επιτεύγματα στον Πολιτισμό, στις Τέχνες και στην Επιστήμη, έβγαλε το λαό της Ρωσίας από την πείνα, την εξαθλίωση και την καθυστέρηση και έδωσε στους άλλους λαούς το παράδειγμα αλλά και την πολύπλευρη βοήθεια, για να προχωρήσουν κι εκείνοι με τη σειρά τους στην πρόοδο και στην ανάπτυξη.

Ο σοσιαλισμός είναι επίκαιρος και αναγκαίος. Το ζούμε καθημερινά. Ιδιαίτερα οι νέοι. Το ταξίδι, όμως, προς το "βασίλειο της ελευθερίας" δεν έχει σταματημό».

Το «φέγγος» του σκοταδιού

Το «φέγγος» του σκοταδιού

Η κάμερα θερμικής όρασης συλλαμβάνει την υπέρυθρη ακτινοβολία που εκπέμπει ένας άνθρωπος (αριστερά), αλλά η νέα κάμερα που στηρίζεται στην υπέρυθρη αίγλη του νυχτερινού ουρανού δημιουργεί μια πολύ πιο καθαρή εικόνα (δεξιά) του προσώπου και των γραμμάτων στον τοίχο πίσω του

Το 1868, ο Σουηδός φυσικός Αντερς Ανγκστρομ, ανακάλυψε ότι ο ουρανός έχει μέρα και νύχτα μια ελαφριά φεγγοβολιά, που οφείλεται στο φως που εκπέμπουν τα μόρια των ανώτερων τμημάτων της ατμόσφαιρας, καθώς διεγείρονται από το ηλιακό φως που φτάνει σ' αυτά αλλά και από τις κοσμικές ακτίνες. Τη νύχτα, η ένταση αυτής της φεγγοβολιάς είναι συγκρίσιμη με το φως που εκπέμπει το φεγγάρι όταν είναι «γεμάτο», με τη διαφορά ότι δεν προέρχεται από ένα σημείο (όπως το φως της Σελήνης), αλλά διαχέεται σε ολόκληρο τον ουρανό. Ο λόγος που δε βλέπουμε αυτή τη φεγγοβολιά με τα μάτια μας, είναι ότι εκπέμπεται στο υπέρυθρο τμήμα του φάσματος και πιο συγκεκριμένα αποτελείται από μικρού μήκους κύματος υπέρυθρες ακτίνες (σ.σ. δεν πρέπει να γίνεται σύγχυση με τη νυχτερινή φωτορρύπανση, που βεβαίως είναι ορατή στον άνθρωπο, αφού προέρχεται από τα φώτα των δρόμων, των κτιρίων και των αυτοκινήτων, τα οποία, βεβαίως, εκπέμπουν κυρίως στο ορατό τμήμα του φάσματος).

Αμερικανοί ερευνητές εφευρήκαν μια κάμερα που μπορεί να ανιχνεύσει αυτό το αόρατο φέγγος του νυχτερινού ουρανού και να καταγράψει εικόνες στο «απόλυτο» σκοτάδι καλύτερα από κάθε άλλη συσκευή μέχρι σήμερα.

Οι συμβατικές ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές και βιντεοκάμερες στηρίζονται σε φωτοηλεκτρικούς αισθητήρες φτιαγμένους από πυρίτιο και γι' αυτό δεν μπορούν να δουν τη νυχτερινή αίγλη του ουρανού. Αυτό δε συμβαίνει με τους αισθητήρες που είναι φτιαγμένοι από γερμάνιο, έναν άλλο γνωστό ημιαγωγό. Το πρόβλημα βρίσκεται στο ότι η ανάπτυξη κρυστάλλων γερμανίου με τις συμβατικές τεχνικές στη βιομηχανία των ημιαγωγών οδηγεί συνήθως σε ατέλειες που μειώνουν την ευαισθησία του κρυστάλλου. Η κατασκευή αισθητήρων γερμανίου υψηλής απόδοσης, που δεν έχουν κρυσταλλικά ελαττώματα είναι πολύ δύσκολη και ανεβάζει πολύ το κόστος τους.

Οι ερευνητές των εργαστηρίων Μπελ βρήκαν έναν τρόπο να αναπτύσσουν κρυστάλλους γερμανίου πάνω σε πυρίτιο, συσσωρεύοντας τα ελαττώματα στην περιφέρεια και δημιουργώντας έναν τέλειο κρύσταλλο στο κέντρο. Για να το πετύχουν αυτό ανέπτυξαν κρυστάλλους γερμανίου μέσα σε μικροσκοπικές κοιλότητες που άνοιξαν σε μια πλάκα πυριτίου. Ετσι, αντί οι ατέλειες να διασκορπίζονται σε όλη τη μάζα του κρυστάλλου γερμανίου, σχηματίζονται τώρα πάντα εκεί που ο αναπτυσσόμενος κύλινδρος γερμανίου ακουμπά στα τοιχώματα πυριτίου της μικροκοιλότητας.

Το τελικό αποτέλεσμα της δουλιάς των επιστημόνων ήταν η κατασκευή μιας συνδυαστικής κάμερας που μπορεί να δει σε τρία τμήματα του φάσματος: το ορατό, το εγγύς υπέρυθρο και το υπέρυθρο μικρού μήκους κύματος. Μια εταιρεία τυποποίησε την εφεύρεση και από του χρόνου πρόκειται να βγει στην αγορά. Η κάμερα αυτή πλεονεκτεί απέναντι στις μέχρι σήμερα εμπορικές τεχνολογίες νυχτερινής όρασης, όπως η τεχνολογία αύξησης της έντασης της εικόνας και η όραση θερμικών υπερύθρων ακτίνων.

Η αύξηση της έντασης της εικόνας δεν είναι αξιοποιήσιμη όταν δεν υπάρχει καθόλου ορατό φως, ενώ όταν το φως είναι πολύ έντονο σχηματίζονται τεχνουργήματα στην καταγραφόμενη εικόνα. Η συνδυαστική κάμερα δεν πάσχει από τα προβλήματα αυτά. Επίσης, η όραση θερμικών (μεγάλου μήκους) υπερύθρων ακτίνων αν και λειτουργεί στο σκοτάδι δεν μπορεί να δει μέσα από τζάμια, ούτε βοηθά στην αποκάλυψη ανάγλυφων ή κειμένων γιατί αυτές οι μορφές γραφής είναι θερμικά μη διακριτές από την επιφάνεια που τις περιβάλλει. Αλλά και η θερμότητα που εκπέμπει το ανθρώπινο σώμα εμποδίζει να φανούν οι λεπτομέρειες π.χ. ενός προσώπου.

Το μόνο μειονέκτημα που έχει η κάμερα τριών τμημάτων του φάσματος είναι ότι δεν μπορεί να δει μέσα σε κλειστούς χώρους, επειδή εκεί δε φτάνει το φέγγος του νυχτερινού ουρανού. Αυτό, όμως, αντιμετωπίζεται με ειδικά φώτα υπερύθρων, που λόγω των μικρών αποστάσεων μέσα στα κτίρια, δε χρειάζεται να είναι ιδιαίτερα ισχυρά.

Ο αναγνώστης θα πρέπει να φαντάζεται ήδη τις εφαρμογές που θα βρει αυτή η κάμερα στις ΗΠΑ και στον υπόλοιπο καπιταλιστικό κόσμο. Πρώτος στόχος είναι η αγορά καμεροχαφιέδων, για χρήση σε λιμάνια, αεροδρόμια, συνοριακά φυλάκια, εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής και για καλύτερη παρακολούθηση των διαδηλωτών τη νύχτα (... για το καλό μας). Αλλες χρήσεις που προωθούνται είναι σε στρατιωτικές επιχειρήσεις και ο στρατός των ΗΠΑ ελπίζει ότι οι δοκιμές της τεχνολογίας που θα κάνει μέσα στο 2008 θα του δώσουν τη λύση νυχτερινής όρασης που επιζητεί εδώ και 50 χρόνια.

Σε δεύτερο επίπεδο ενδιαφέροντος εξετάζονται και εφαρμογές όπως για τη μη παρεμβατική χειρουργική του εγκεφάλου, εντοπισμό οδοντιατρικών προβλημάτων χωρίς χρήση ακτίνων Χ και βελτίωση της βραδινής όρασης των οδηγών αυτοκινήτων.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»

    

Πιο θανατηφόρα τα μικρόβια σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας

Το βακτήριο της σαλμονέλας γίνεται τρεις φορές πιο ανθεκτικό στα αντιβιοτικά μετά από ένα ταξίδι λίγων ημερών στο Διάστημα. Το γεγονός αυτό εντοπίστηκε αρχικά σε εργαστηριακές συνθήκες μικροβαρύτητας πάνω στη Γη και επιβεβαιώθηκε με αποστολή καλλιέργειας των μικροβίων σε πτήση του Διαστημικού Λεωφορείου των ΗΠΑ.

Δεν πρόκειται για μεταλλαγμένα μικρόβια από το Διάστημα, στο πρότυπο κάποιων ταινιών τρόμου δεύτερης διαλογής, με επίφαση επιστημονικής φαντασίας. Τα βακτήρια δεν κάνουν τίποτα διαφορετικό στο Διάστημα, από αυτό που κάνουν συνέχεια όπου και να βρίσκονται: να προσαρμόζονται στο περιβάλλον. Η μικροβαρύτητα στη διαστημική πτήση άλλαξε μια σημαντική παράμετρο του περιβάλλοντος των μικροβίων και αυτή δεν ήταν η ένταση της βαρύτητας, που ελάχιστα επιδρά πάνω στα μικροσκοπικά όντα. Πολύ πιο έντονες και σημαντικές γι' αυτά είναι οι πιέσεις που δέχονται από το υδαρές περιβάλλον στο οποίο ζουν και το οποίο πάνω στη Γη σχεδόν ποτέ δεν είναι ιδιαίτερα ήρεμο. Στο Διάστημα, όμως, η απαλλαγή των μικροβίων από τη συνεχή πάλη με το κινούμενο νερό είχε ως αποτέλεσμα μετά από μερικές γενιές να τροποποιηθεί η εσωτερική τους λειτουργία έτσι που να αυξηθεί η ικανότητά τους να επιβιώνουν.

Οπως διαπιστώθηκε, στα μικρόβια που είχαν κάνει τη βόλτα τους στο Διάστημα, υπήρχε διαφορά στο ποσοστό έκφρασης 167 διαφορετικών γονιδίων, πολλά από τα οποία σχετίζονται και με το σχηματισμό βιοφίλμ. Τα βιοφίλμ είναι συμπλέγματα με μεγάλη ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά και στο ανοσοποιητικό σύστημα των ζώων. Προς το παρόν, οι επιστήμονες δεν μπορούν να καταλήξουν σε συμπέρασμα ως προς τον κίνδυνο που αποτελεί για τους αστροναύτες αυτή η αυξημένη επιθετικότητα των μικροβίων στο Διάστημα. Επειδή συνθήκες χαμηλής ροής των υγρών εμφανίζονται και σε ορισμένα σημεία του πεπτικού και του αναπαραγωγικού συστήματος του ανθρώπου, οι επιστήμονες ελπίζουν ότι η γνώση από τη μελέτη της σαλμονέλας στις ακραίες συνθήκες του Διαστήματος, ίσως οδηγήσει και σε βελτιώσεις στις θεραπείες που δίνονται στη Γη, στους πάσχοντες από μικροβιακές λοιμώξεις.

ΑΜΥΟΤΡΟΦΙΚΗ ΠΛΕΥΡΙΚΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ Πρόοδος στην κατανόηση μιας φοβερής ασθένειας

ΑΜΥΟΤΡΟΦΙΚΗ ΠΛΕΥΡΙΚΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ

Πρόοδος στην κατανόηση μιας φοβερής ασθένειας

Οπλισμένοι με τη νέα γνώση, οι ερευνητές είναι σε θέση να προτείνουν ενδεχόμενες θεραπείες

Η ΑΠΣ χτυπάει τους κινητικούς νευρώνες μέσω διάφορων μηχανισμών. Τα γειτονικά νευρογλοιακά κύτταρα, που κανονικά υποστηρίζουν τη λειτουργία των νευρώνων, ίσως να μην είναι αμέτοχα στην εμφάνιση της ασθένειας

Η αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση (ΑΠΣ) είναι μια ανίατη ασθένεια του νευρικού συστήματος που πλήττει έναν στους δέκα χιλιάδες ανθρώπους. Οπως λέει και το όνομά της, οι ασθενείς που πάσχουν από ΑΠΣ παθαίνουν μυϊκή ατροφία εξαιτίας έλλειψης διέγερσης των μυών, αφού τα νεύρα που είναι υπεύθυνα για τη μεταφορά των ηλεκτρικών σημάτων από τον εγκέφαλο και τα οποία ξεκινούν από το πλάι της σπονδυλικής στήλης, σκληραίνουν και νεκρώνονται. Η ανάπτυξη της ασθένειας είναι σχετικά γρήγορη, με κατάληξη του ασθενούς συνήθως 3 με 5 χρόνια μετά την εμφάνισή της. Σπάνια περίπτωση είναι ο γνωστός φυσικός του πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, Στέφεν Χόκινγκ, που έχει επιζήσει επί 40 χρόνια. Το χειρότερο ίσως είναι ότι ο άνθρωπος που πάσχει από ΑΠΣ παρακολουθεί τη σταδιακή απώλεια των λειτουργιών του σώματός του, καθώς η ΑΠΣ δεν καταστρέφει τις ανώτερες νευρικές λειτουργίες, όπως η νόηση.

Η πιο κοινή μορφή της ασθένειας αυτής ονομάζεται σποραδική ΑΠΣ επειδή φαίνεται να χτυπάει τυχαία τον οποιοδήποτε. Η οικογενειακή ΑΠΣ είναι μια κληρονομική μορφή της ασθένειας, που αφορά το 5-10% των περιπτώσεων ΑΠΣ. Αν και τα πρώιμα συμπτώματα της ασθένειας ποικίλουν από άνθρωπο σε άνθρωπο, συνήθως περιλαμβάνουν την ακούσια πτώση αντικειμένων, το σκουντούφλημα, την ασυνήθιστη κούραση στα χέρια και τα πόδια, τη δυσκολία στην ομιλία, μυϊκές κράμπες και κνησμούς. Η αδυναμία που εμφανίζουν οι ασθενείς με ΑΠΣ, κάνει δύσκολο γι' αυτούς το περπάτημα και τη χρήση των χεριών τους για καθημερινές δραστηριότητες όπως το πλύσιμο και το ντύσιμο. Η ασθένεια στην πορεία του χρόνου δυσκολεύει την κατάποση, τη μάσηση και την αναπνοή, καθώς η εξασθένιση και η παράλυση εξαπλώνονται στους μύες του κορμού. Οταν πληγούν οι μύες που ευθύνονται για την αναπνοή, ο ασθενής πρέπει να τεθεί σε μηχανισμό υποβοήθησης της αναπνοής.

Εξειδικευμένη ζημιά

Ο Στέφεν Χόκινγκ μάχεται με την αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση επί τέσσερις δεκαετίες

Επειδή, η ΑΠΣ κάνει ζημιά μόνο στους κινητικούς νευρώνες, οι αισθήσεις δεν επηρεάζονται. Για άγνωστους λόγους, οι κινητικοί νευρώνες που είναι υπεύθυνοι για την κίνηση των ματιών και της ουροδόχου κύστης είναι από τους τελευταίους που πλήττονται. Ο Χόκινγκ, συνεχίζει να έχει τον έλεγχο των μυών των ματιών του. Για μια περίοδο επικοινωνούσε σηκώνοντας το φρύδι καθώς ένας βοηθός του έδειχνε γράμματα σε έναν πίνακα. Επιπλέον μπορεί να κινεί δύο δάχτυλα του δεξιού του χεριού και έτσι χρησιμοποιεί ένα μηχανισμό σύνθεσης φωνής που ελέγχει με το χέρι του.

Γι' αυτή τη φοβερή ασθένεια υπάρχει μόνο ένα φάρμακο που απλώς επιμηκύνει τη ζωή των ασθενών για μερικούς μήνες παραπάνω, πιθανώς περιορίζοντας τη δράση κάποιων επιβλαβών χημικών ουσιών που καταστρέφουν τους κινητικούς νευρώνες.

Η άκρη του νήματος

Οι ερευνητές έχουν διατυπώσει πολλές θεωρίες στην προσπάθειά τους να εξηγήσουν τις αιτίες της ΑΠΣ. Ανάμεσα σ' αυτές περιλαμβάνονται οι μολυσματικοί παράγοντες, προβλήματα στο ανοσοποιητικό σύστημα, κληρονομικοί λόγοι, τοξικές ουσίες, χημικές ανισορροπίες στον οργανισμό και η κακή διατροφή. Αν και ακόμα δεν έχει ξεκαθαριστεί τι πυροδοτεί την εμφάνιση της ασθένειας, το 1993 σημειώθηκε μεγάλη πρόοδος, όταν μια μεγάλη ομάδα συνεργαζόμενων γενετιστών και γιατρών ανακάλυψαν ένα γονίδιο που ευθύνεται για μια μορφή κληρονομικής ΑΠΣ, που καλύπτει το 2% των περιπτώσεων. Αποδείχτηκε ότι αυτό το γονίδιο κωδικοποιεί ένα ένζυμο (SOD1) που προστατεύει τα κύτταρα από τις ζημιές που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες (πολύ δραστικά μόρια που παράγονται μέσα στο σώμα από τις κανονικές μεταβολικές διεργασίες).

Στη συνέχεια οι ερευνητές εντόπισαν περισσότερες από 100 διαφορετικές μεταλλάξεις του συγκεκριμένου γονιδίου, που θα μπορούσαν να προκαλέσουν ΑΠΣ. Παραμένει μυστήριο, πώς οι μεταβολές σε αυτό το πολύ κοινό ένζυμο μπορούν να προκαλέσουν τόσο εξειδικευμένη ζημιά σε έναν τύπο νευρικών κυττάρων. Στην αρχή οι επιστήμονες θεώρησαν ότι η τοξικότητα σχετιζόταν με την απώλεια ικανότητας του κυττάρου να μάχεται τις ελεύθερες ρίζες. Τελικά, τα στοιχεία που συσσωρεύτηκαν δείχνουν ότι οι διάφορες τροποποιήσεις του μεταλλαγμένου ενζύμου, του δίνουν καταστροφικές ιδιότητες.

Ο εντοπισμός των μεταλλάξεων στο ένζυμο SOD1 έδωσε τη δυνατότητα στους επιστήμονες να εισάγουν το αλλαγμένο DNA του γονιδίου σε πειραματόζωα, που ανέπτυξαν ασθένειες ανάλογες με την ανθρώπινη ΑΠΣ. Εχοντας τη δυνατότητα εργαστηριακής παρακολούθησης της πορείας της ασθένειας, οι ερευνητές προχώρησαν σε δεκάδες δημοσιεύσεις διερευνώντας μια αρρώστια που μέχρι πρότινος πρακτικά δεν μπορούσαν να μελετήσουν καθόλου. Δεν άργησαν να εντοπιστούν και άλλα γονίδια που μπορούν να προκαλέσουν ΑΠΣ, που κι αυτά περάστηκαν σε πειραματόζωα, με αποτέλεσμα μερικά χρόνια μετά η επιστήμη να είναι σε θέση να ελέγξει ποια από τις υποθέσεις που έχουν διατυπωθεί για την πορεία της νόσου είναι σωστή και ποια λάθος.

Εκφυλισμός των κινητικών νευρώνων κατά τμήματα

Αρχίζουμε τώρα να καταλαβαίνουμε ότι ο κινητικός νευρώνας έχει έναν ειδικό τρόπο να εκφυλίζεται. Ο άξονάς του (ο κύριος βραχίονας που εκτείνεται από το κύτταρο), ο οποίος μπορεί να φτάνει σε μήκος και το ένα μέτρο, στο άκρο του κοντά στο μυ που ελέγχει, διαχωρίζεται σε κλάδους, που τα άκρα τους κολλάνε πάνω στο μυ, στις λεγόμενες νευρομυϊκές συνάψεις. Εκεί ελευθερώνουν τους νευροδιαβιβαστές, χημικές ουσίες που διεγείρουν το μυ να συσπαστεί.

Επί πολλά χρόνια, οι ερευνητές θεωρούσαν ότι ο κινητικός νευρώνας και όλα τα μέρη του πεθαίνουν ταυτόχρονα. Τώρα γνωρίζουμε ότι τα διάφορα τμήματα του κινητικού νευρώνα μπορούν να πεθάνουν με διαφορετικούς μηχανισμούς. Το σώμα του κυττάρου, που περιέχει τον πυρήνα, συνήθως πεθαίνει με τη διαδικασία της απόπτωσης, κατά την οποία αυτοκαταστρέφεται τεμαχιζόμενο σε μικρά κομμάτια, που απομακρύνονται εύκολα. Ο άξονας πεθαίνει με διαφορετικό μηχανισμό και η σύναψη με διαφορετικό. Αν το νευρικό κύτταρο αρχίσει να πεθαίνει από το άκρο, δηλαδή από τον άξονα, τότε έχουμε νέκρωση προς τα πίσω, ενώ αν αρχίσει να πεθαίνει από το κύτταρο έχουμε νέκρωση προς τα μπρος.

Ολο και περισσότερα στοιχεία συγκλίνουν ότι στην ΑΠΣ τα κύτταρα δείχνουν τα πρώτα δείγματα εκφυλισμού στις περιοχές των συνάψεων και του άξονα. Γι' αυτό οι ερευνητές επικεντρώνουν τώρα τις προσπάθειές τους να βρουν φάρμακα που να προστατεύουν τους άξονες των κινητικών νευρώνων, αντί το σώμα των κυττάρων. Η ιδανική λύση θα είναι, βέβαια, η παρεμπόδιση της εμφάνισης της ΑΠΣ και σ' αυτό φαίνεται να παίζει ρόλο ο τρόπος ζωής. Οι ερευνητές ξέρουν εδώ και χρόνια ότι η τακτική άσκηση προσφέρει κάποια προστασία απέναντι στις εκφυλιστικές νόσους του νευρικού συστήματος. Υπό εξέταση είναι και η επίδραση της διατροφής, ιδίως ως προς την υπερπαραγωγή ελεύθερων ριζών.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»

ΘΩΜΑΣ ΜΩΛΟΣ Οταν οι αγώνες εμπνέουν...

ΘΩΜΑΣ ΜΩΛΟΣ

Οταν οι αγώνες εμπνέουν...

Εργο του Θ. Μώλου

«

Πιστεύω πως η τέχνη πρέπει να διερευνά και να αναζητά την αλήθεια, ν' ανοίγει δρόμους για ένα καλύτερο μέλλον...». Θωμάς Μώλος. Ζωγράφος, γλύπτης, μακετίστας και γραφίστας. Ενας αυτοδίδακτος δημιουργός, με πενηντάχρονη πορεία στο χώρο των εικαστικών τεχνών. Πριν λίγες μέρες, έκλεισε τα 86 του χρόνια. Ογδόντα έξι χρόνια ζωής και δημιουργίας, αταλάντευτα συνυφασμένα με τις λέξεις άνθρωπος, αγώνας, σεμνότητα και ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο.

Πρώτες δημιουργικές αναζητήσεις

Γεννημένος στις 21 Νοέμβρη του 1921 στα Μέγαρα Αττικής, ο Θωμάς Μώλος είχε από παιδί μια ιδιαίτερη διάθεση για το σχέδιο. Η κύρια δουλιά του, πριν ασχοληθεί με τη ζωγραφική, ήταν οικοδόμος. Οπως ο ίδιος γράφει, «δεν είχα την τύχη να νιώσω για πολύ τη ζεστασιά του σχολείου. Με πήρε απότομα και με κάθισε στα θρανία της η σκληρή ζωή!».

Θραμμένος με τα ιδανικά της Εθνικής Αντίστασης, δεν υποχώρησε ποτέ από τις αξίες και τα πιστεύω του. Με ενεργό συμμετοχή στο ΕΑΜ, πέρασε από τα κρατητήρια και την απομόνωση από τους Γερμανούς, για να ακολουθήσει το 1946 ο δρόμος για τις φυλακές Αβέρωφ, τις φυλακές της Κεφαλονιάς και η πεντάχρονη εξορία του στη Λήμνο και τη Μακρόνησο. Η εικαστική του ενασχόληση ξεκίνησε το 1952, ενώ παράλληλα, για βιοποριστικούς λόγους, άσκησε τη γραφιστική, αποκτώντας έτσι τη δυνατότητα, χωρίς δεσμεύσεις και συμβιβασμούς, να ταξιδέψει στο μαγικό κόσμο της τέχνης. Η πρώτη ατομική έκθεση έργων του πραγματοποιήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του '60, για να ακολουθήσουν, το ίδιο διάστημα, συμμετοχές του σε ομαδικές παρουσιάσεις σε δήμους της χώρας μας.

Ο Θωμάς Μώλος

Από την αρχή της εκθεσιακής του περιπλάνησης, ο Θ. Μώλος επέλεξε την παρουσίαση δουλιάς του σε χώρους προσιτούς στον πολύ κόσμο, μακριά από τα εμπορικά κυκλώματα των γκαλερί και τους συμβιβασμούς. Ελάχιστες φορές έδειξε έργα του σε ιδιωτικούς χώρους τέχνης, μένοντας πιστός στην άποψή του, πως «για να έρθει ο κόσμος σε στενότερη επαφή με το έργο τέχνης, πρέπει να γίνονται εκθέσεις όχι μόνο στο κέντρο της Αθήνας, αλλά και στις συνοικίες και την επαρχία».

Η δεκαετία του '70 είναι μεστή για τον Θ. Μώλο, από εκθέσεις και παρουσιάσεις έργων του στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ανάμεσά τους οι δύο ομαδικές εκθέσεις μέσα στη δικτατορία (1971 και 1972). Η πρώτη είχε γίνει στην γκαλερί «Διαμαρτυρία» της οδού Στουρνάρα. Λόγω του αντιστασιακού της περιεχομένου, καθημερινά οι χαφιέδες επισκέπτονταν το δημιουργό... Αλλες σημαντικές παρουσιάσεις αυτής της περιόδου, οι εκθέσεις στην αίθουσα «Περβανιδίου Ινστιτούτου» στη Λάρισα (1974), στη Λέσχη Γραμμάτων και Τεχνών στη Θεσσαλονίκη (1975), η Πανελλήνια Καλλιτεχνική Εκθεση στο Ζάππειο (1975), στο Δημαρχείο Νίκαιας (1977) κ.α.

Ισχυροί δεσμοί

Με τη γενέτειρά του, τα Μέγαρα, ο Θ. Μώλος έχει πάντα ισχυρούς δεσμούς. Η πρώτη ατομική έκθεση έργων του στον Πολιτιστικό Σύλλογο Μεγάρων «Ο Θέογνις» πραγματοποιήθηκε το 1975 για να ακολουθήσει το 1987 και το 1993. Προηγήθηκε (1966) μεγάλη έκθεση μαζί με τον σημαντικό χαράκτη Αλέξανδρο Κορογιαννάκη.

Σημαντική στιγμή από αυτή την εποικοδομητική συνεύρεση, το πολυτελές λεύκωμα «Λαογραφικά των Μεγάρων», το οποίο περιλάμβανε έργα ζωγραφικής του Θ. Μώλου, που αναφέρονται στα ήθη και τα έθιμα των Μεγάρων. Τα Ρουσάλια, ο Χορός της Τράτας, τα παιδικά παιχνίδια, ο Μεγαρίτικος γάμος, ο τρύγος... αποτυπώνονται με επιτυχία από το δημιουργό, βοηθώντας στη διατήρηση της λαογραφικής μας κληρονομιάς. «Για όλη τούτη τη δουλιά» σημειώνει ο Θ. Μώλος, «στηρίχτηκα στις θύμησές μου, όπως τις έζησα μέχρι τα 22 μου χρόνια, και στις αφηγήσεις της μάνας μου, που ήταν λαϊκός καλλιτέχνης... Χρειάστηκα αρκετό καιρό μέχρι να καταλήξω στο υλικό και την τεχνική, για να αποδώσω μέσα από πολλές εικόνες, όσο γινόταν πιο πιστά, το μεγαλείο της λαϊκής δημιουργίας των Μεγάρων. Ακόμα χρειάστηκε να κάνω σχεδιαστικές και χρωματικές αλλαγές, ώστε να μπορέσω να εκφράσω αυτόν τον ατελείωτο λαϊκό πλούτο... Εγώ προσπάθησα, νιώθοντας το χρέος για τον τόπο που γεννήθηκα, έκλαψα και αγάπησα πολύ».

Το εξώφυλλο του περιοδικού «ΕθνικήΑντίσταση» που φιλοτέχνησε ο Θωμάς Μώλος (Σεπτέμβρης 1991)

Η Αθηνά Σχινά, προλογίζοντας το λεύκωμα, σημειώνει: «Ο Θωμάς Μώλος, διαθέτοντας το φυσικό χάρισμα της εικονοπλαστικής επιδεξιότητας, μα κυρίως την ευαισθητοποίηση προς την ανταπόκριση των ερεθισμάτων που δεχόταν από τον κοινωνικό του περίγυρο, ανέλαβε σιωπηλά και σεμνά να αποδώσει με σχεδιογραφήματα, χρώματα και λεζαντοκείμενα τις όψεις της ζωής των Μεγάρων, όπως τις θυμόταν και τις βίωνε, συναναστρεφόμενος και επικοινωνώντας καθημερινά με τους ανθρώπους του μόχθου. Τους ανθρώπους που γνώριζαν να θρηνούν και να γιορτάζουν, να εργάζονται και να αναπαύονται, να φιλοσοφούν προς τη ματαιότητα της ζωής και να διασκεδάζουν, να κοπιάζουν και να ονειρεύονται. Μέσα από τις λεπτομερείς καταγραφές του Θωμά Μώλου αποτυπώνονται τα ήθη, τα έθιμα, οι νοοτροπίες και οι χαρακτήρες των Μεγαρέων της προβιομηχανικής περιόδου...».

Ζωγραφική και γλυπτική

Στη ζωγραφική, αλλά και τη γλυπτική δημιουργία του Θ. Μώλου «ξεδιπλώνεται» η ανθρώπινη ιστορία. Τα ιδανικά της Αντίστασης, οι μαύρες μέρες της εξορίας, αλλά και ερεθίσματα από την πρόσφατη ιστορία (παιδιά Παλαιστίνης, πόλεμος στο Ιράκ κ.ά.) ενεργοποιούν το χρωστήρα και τη σμίλη του. Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Χρήστος Ν. Κουλούρης σε άρθρο του στο πολιτιστικό περιοδικό «Νέα σκέψη» (τεύχος 87), «η ανθρώπινη ιστορία σε όλες τις διαβαθμίσεις, σε όλες τις κλιμακώσεις, από την αρχαϊκή τραγωδία μέχρι τα στρατόπεδα του Αουσβιτς, η πείνα, η εξαθλίωση, η αγωνία δοσμένα όχι με ρηχότητα ή σε σχέδιο εύκολης μπροσούρας, αλλά με βάθος, φαντασία, συμπόνια, σε όλη την έκταση του τραγικού μεγαλείου... Τα σύμβολά του είναι: ο άνθρωπος πάσχων, ο αιχμάλωτος κόσμος... η θέση του ατόμου μέσα στο χρόνο της τεχνικής επικράτειας».

Ιδιαίτερη αναγνώριση είχε το έργο του Θ. Μώλου, «Η ζωή μου στο Μακρονήσι», στην IV Διεθνή Εκθεση Ρεαλιστικής Ζωγραφικής, που πραγματοποιήθηκε στη Σόφια το 1982. Ο μεγάλος σε διαστάσεις πίνακας, που δωρήθηκε πέρυσι από το δημιουργό στο ΚΚΕ μαζί με τον πίνακα «Εθνική Αντίσταση», ξεχώρισε στην έκθεση, αποσπώντας θετικές κριτικές από τον Τύπο (εφημερίδα «Ναρόντα κουλτούρα»). Η εκθεσιακή δραστηριότητα στο εξωτερικό περιλαμβάνει ακόμη τη συμμετοχή του σε ομαδικές παρουσιάσεις στην Τζένοβα (1973), στην ΙΙΙ Τριενάλε Σόφιας (1979), στη Μόσχα (1988), καθώς και ατομική έκθεση (1980) στη Φιλιππούπολη Βουλγαρίας.

Μνημείο της Εθνικής Αντίστασης στην Αρτάκη της Εύβοιας

Από την πλούσια δραστηριότητα που ανέπτυξε στο χώρο της γλυπτικής, σημειώνουμε τις τοποθετήσεις γλυπτών σε δημόσιους χώρους. Πρόκειται για τα Μνημεία Εθνικής Αντίστασης στις περιοχές: Νέα Αρτάκη Εύβοιας, Εγκλοβή Λευκάδας, Μέγαρα Αττικής, Κλειτορία Καλαβρύτων, αλλά και στο Σπίτι του Αγωνιστή στον Υμηττό. Τέλος, ξεχωριστή είναι η προσφορά του Θωμά Μώλου στην επιμέλεια των εξωφύλλων του περιοδικού «Εθνική Αντίσταση», την εικονογράφηση βιβλίων και τη φιλοτέχνηση μεταλλίων συλλόγων και δήμων.

Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ

ΕΡΗΜΟΠΟΙΗΣΗ Υψηλού κινδύνου το 34% των εδαφών της χώρας

ΕΡΗΜΟΠΟΙΗΣΗ

Υψηλού κινδύνου το 34% των εδαφών της χώρας

ICON

Η ερημοποίηση χτυπά ήδη με ιδιαίτερη ένταση και την Ελλάδα. Οπως, μάλιστα, προέκυψε από στοιχεία των επιστημόνων που πήραν μέρος στο 8ο Παγκόσμιο Συνέδριο Αποερημοποίησης, που έγινε πρόσφατα στη Μαδρίτη της Ισπανίας, το 34% της έκτασης της χώρας μας κινδυνεύει από ερημοποίηση.

Στις περιοχές υψηλού κινδύνου για το φαινόμενο της ερημοποίησης βρίσκονται ήδη τμήματα της Θεσσαλίας, της Μακεδονίας, της Θράκης, η Στερεά Ελλάδα, η ορεινή ζώνη των Ιονίων Νήσων και τα νησιά του Αιγαίου. Μετά, μάλιστα, από τις μεγάλες πυρκαγιές του φετινού καλοκαιριού, στην ομάδα των περιοχών υψηλού κινδύνου εντάχτηκαν και αυτές της Πελοποννήσου και της Εύβοιας. Οπως εκτιμάται, εξαιτίας του φαινομένου αυτού, περίπου 3.000.000 καλλιεργήσιμα στρέμματα, δηλαδή το 8% της γεωργικής γης της χώρας μας, θα αποσυρθούν από την παραγωγή!

Η ερημοποίηση χαρακτηρίστηκε ως ένα από τα μεγαλύτερα παγκόσμια προβλήματα του αιώνα μας, το οποίο απειλεί να εξαναγκάσει ολόκληρους πληθυσμούς να εγκαταλείψουν τις εδαφικά υποβαθμισμένες περιοχές τους. Μια μετανάστευση που επηρεάζει περίπου 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους και το ένα τρίτο σχεδόν της συνολικής επιφάνειας του πλανήτη. Συγκεκριμένα, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι από την ερημοποίηση επηρεάζονται άμεσα 170 χώρες και έμμεσα 50 χώρες, ενώ οι ετήσιες απώλειες εδάφους στον πλανήτη υπολογίζονται σε 24 δισεκατομμύρια τόνους.

ICON

Πάντως, όπως επίσης τονίστηκε στο ίδιο συνέδριο, η χώρα μας, αν και επικύρωσε την παγκόσμια σύμβαση για το 1996 και ενώ το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης έχει την υποχρέωση από το 2004 να λειτουργεί ειδική επιτροπή που θα ελέγχει την υποβάθμιση των εδαφών, ούτε καν στελέχωσε την υπηρεσία αυτή με το αναγκαίο προσωπικό.

Δεν είναι τυχαία, ασφαλώς, η εξέλιξη αυτή. Οι κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, όσο κι αν θέλουν να πείσουν για το αντίθετο, τα τελευταία 30 χρόνια εφάρμοσαν μια πολιτική που ευνοεί το φαινόμενο της ερημοποίησης. Αποτελεί, μάλιστα, κοινή πεποίθηση ότι αξιοποιούν το φαινόμενο αυτό για να προωθήσουν την πολιτική ξεκληρίσματος των μικρομεσαίων αγροτών, αλλά και να επιβάλουν «χαράτσια» στις τιμές του νερού για ύδρευση και άρδευση.

Η ευθύνη είναι πολιτική, καθώς οι κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, αντί να προστατεύσουν τα δάση μας, με μια σειρά νόμους και άλλα μέτρα προωθούν την εμπορευματοποίησή τους από το μεγάλο κεφάλαιο και τα έχουν αφήσει στο έλεος των δασικών πυρκαγιών. Αντί να διαθέσουν κονδύλια για να σχεδιάσουν την ορθολογική αξιοποίηση και προστασία των υδάτινων πόρων, με την κατασκευή έργων υποδομής που θα εμπλουτίζουν τον υδροφόρο ορίζοντα, θα αποθηκεύουν τα νερά της βροχής, θα περιορίζουν τις απώλειες στα αρδευτικά και υδρευτικά δίκτυα, προωθούν την ιδιωτικοποίηση των φορέων διαχείρισης των υδάτινων πόρων, με βάση οδηγίες και της ΕΕ.

Το ΚΚΕ, αντίθετα, με ολοκληρωμένες προτάσεις που έχει καταθέσει τα τελευταία χρόνια, ζητά, μεταξύ άλλων: Την απόλυτη προστασία των δασών και όλων των πολύτιμων φυσικών οικοσυστημάτων. Την επεξεργασία ολοκληρωμένης υδατικής πολιτικής που θα αφορά στην έρευνα, στην προστασία, στις χρήσεις και στην ορθολογική αξιοποίηση των υδάτινων αποθεμάτων στο σύνολο της επικράτειας και κατά υδατικό διαμέρισμα. Τη δημιουργία ενός θεσμικού πλαισίου που θα αντιμετωπίζει το νερό ως φυσικό πόρο ζωτικής σημασίας για τον άνθρωπο και τη φύση, που σημαίνει ότι το νερό αποτελεί κοινωνική ιδιοκτησία και τελεί υπό κρατικό έλεγχο και διαχείριση. Το σχεδιασμό και υλοποίηση όλων των αναγκαίων έργων υποδομής που θα αντιμετωπίζουν την εμφάνιση φαινομένων λειψυδρίας.

Νίκος ΠΕΡΠΕΡΑΣ

Χρήσιμες... πεταμένες «μαριονέτες»

Χρήσιμες... πεταμένες «μαριονέτες»

Ακόμα και μετά την «αποκαθήλωση» των ...ειδώλων στον αθλητισμό, η εκμετάλλευση με τον ένα ή άλλον τρόπο δε σταματάει

Από τους αγώνες στίβου στα... ζογκλερικά το έριξε ο Τσέιμπερς (αριστερά στη φωτ.) προκειμένου να ξεχρεώσει

Sportidea

Αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα ...ειδώλων τα οποία την κατάλληλη στιγμή κάποιοι αποφάσισαν να τα κατεβάσουν από τη σκηνή. Ισως γιατί έτσι επέβαλαν τα καινούργια συμφέροντα. Το κατέβασμα μάλιστα γίνεται γρήγορα. Με τη μορφή ραγδαίων εξελίξεων... Κάτι σαν «χιονοστιβάδα». Ισως να επιλέγεται αυτός ο τρόπος για να αντισταθμιστεί με τον ανάλογο ο οποίος τους έφερε στην κορυφή... Εξίσου ταχύτατα νικώντας (τεχνικά πάντα) πολλές φορές και την ίδια τη φύση. Και στις δύο περιπτώσεις πίσω από τα είδωλα του σημερινού αθλητισμού τα συμφέροντα είναι αυτά που καθορίζουν τη διαδρομή. Είτε προς τα επάνω είτε προς τα κάτω... Για την πρώτη, τα πράγματα είναι λίγο - πολύ γνωστά. Στην κορυφή της επιτυχίας περιμένει η λάμψη, το χρήμα και όλα όσα ακολουθούν τις στιγμές της λεγόμενης καταξίωσης. Στη δεύτερη περίπτωση, όμως, της «αποκαθήλωσης» τα πράγματα είναι διαφορετικά.... Και ιδιαίτερα μοναχικά. Ισως γιατί θα πρέπει να αποδειχθεί και στην πράξη ο ρόλος του «πραγματικού θύματος». Το... ξεσούρωμα από το «μεθύσι» της επιτυχίας επιφέρει την επιστροφή στην πραγματικότητα και αλλάζει τα δεδομένα. Ακόμα και στην περίπτωση που τα ίδια τα «θύματα» γνώριζαν το ρόλο τους, η επόμενη μέρα είναι πάντα διαφορετική. Και βέβαια και εδώ τα πράγματα δεν είναι αθώα. Ακόμα και σε αυτήν την περίπτωση κάποιοι θα βρεθούν να βγάλουν το δικό τους κέρδος από τις «πεσμένες μαριονέτες». Λιγότερο μάλλον απ' ό,τι κάποιοι άλλοι πιο πριν. Ωστόσο, ένας καπιταλιστικός κόσμος (ακόμα και στον αθλητισμό) είναι κόσμος της εκμετάλλευσης. Και η αλυσίδα δε σταματάει....

Η ώρα του ...λογαριασμού

Δυο από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις, το τελευταίο διάστημα, γκρεμίσματος ειδώλων είναι του Βρετανού σπρίντερ Γούιντ Τσέιμπερς και της Αμερικανίδας, επίσης αθλήτριας στις κούρσες ταχύτητας, Μάριον Τζόουνς. Τη φετινή χρονιά και για τους δύο ήρθε το τέλος του ...παραμυθιού, αφού έγιναν τα πιο «διάσημα» θύματα της περίφημης υπόθεσης φαρμακευτικής εταιρείας BALCO. Της εταιρείας που κατέρρευσε πριν τρία χρόνια, όταν αποδείχτηκε ότι κατασκεύαζε και προμήθευε σε αθλητές την αναβολική ουσία THG, η οποία για χρόνια παρέμενε μη ανιχνεύσιμη. Η υπόθεση κάποια στιγμή αποκαλύφθηκε, έγινε ο σχετικός ντόρος και ο υπεύθυνος για όλα αυτά Βίκτορ Κόντε τιμωρήθηκε. Ισως, όμως, κάποιοι να χρειάζονταν καινούργιους ενόχους και μάλιστα ιδιαίτερα σημαντικούς. Οπότε ο κλήρος έπεσε στα δυο μέχρι τότε σπουδαία ονόματα του χώρου. Τσέιμπερς και Τζόουνς ήταν τα χαρτιά που κάηκαν και ακολούθησαν τα τυπικά (τιμωρίες από ΙΑΑΦ, ΔΟΕ, εθνικές ομοσπονδίες κτλ.), με αποκλεισμό από τις διεθνείς διοργανώσεις. Ομως, για τους δύο αυτό ήταν μόνο η αρχή. Γιατί αργότερα άρχισαν τα δύσκολα... Η παγκόσμια ομοσπονδία στίβου τους κάλεσε να επιστρέψουν τα χρήματα που είχαν κερδίσει στα διάφορα μήτινγκ ή και παγκόσμια πρωταθλήματα, στα οποία η ίδια η ΙΑΑΦ εδώ και χρόνια έχει καθιερώσει χρηματικά έπαθλα. Και όταν μιλάμε για εκατομμύρια δολάρια, τότε τα πράγματα, ακόμα και για αθλητές που κάποτε είχαν αποκτήσει αρκετά λεφτά, τα πράγματα είναι δύσκολα. Αρα και η ανάγκη μεγάλη, προκειμένου πλέον να γίνει το οτιδήποτε....

Για παράδειγμα, ο Τσέιμπερς μετά την αποτυχημένη προσπάθειά του να ορθοποδήσει στο αμερικανικό ποδόσφαιρο συμμετέχει πλέον σε ένα ιδιότυπο ριάλιτι παιχνίδι βρετανικού τηλεοπτικού δικτύου με διασημότητες, μαθαίνοντας να κάνει ακροβατικά, αφού το θέμα έχει να κάνει με το τσίρκο. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η Μάριον Τζόουνς αρχίζει να πουλάει το μύθο της, δίνοντας ακριβοπληρωμένες συνεντεύξεις για το τι πραγματικά έγινε, ενώ - στο γνωστό χόμπι της αμερικανικής κουλτούρας το κάθε γεγονός να γίνεται βιβλίο - προπονείται και για συγγραφέας. Αλλωστε, και το γεγονός ότι έχει να πει πολλά τόσο για την ίδια όσο και για τους δύο πρώην συζύγους της Τιμ Μοντγκόμερι - Σι Τζέι Χάντερ, που επίσης έχουν εμπλακεί σε υποθέσεις αναβολικών, κάνει τους εκδοτικούς οίκους και τα τηλεοπτικά δίκτυα των ΗΠΑ να σφάζονται στα ...πόδια της.

    

Στα χέρια των αθλητών η ανατροπή

Το θέμα δεν είναι πού θα πάει το μετάλλιο, αλλά πολύ πιο σοβαρό

Sportidea

Κάποια στιγμή θα πρέπει να καταλάβουμε ότι ο υψηλός αθλητισμός σήμερα και όχι βέβαια μόνο στη χώρα μας, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, προκειμένου να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της άκρατης εμπορευματοποίησής του, δηλαδή της μετάλλαξής του σε είδος παραγωγής πλούτου, πρέπει να κάνει χρήση διεγερτικών φαρμάκων. Τελεία και παύλα. Οι υψηλού επιπέδου πρωταθλητές ομαδικών και ατομικών αθλημάτων, προκειμένου να πετύχουν υψηλή απόδοση, η οποία θα βάλει και το χρήμα στα ταμεία των πολυεθνικών, πρέπει να ντομπαριστούν. Αυτά είναι γνωστά σε όλους μας. Οπως, βέβαια, είναι γνωστό για το τι πρέπει να γίνει για να σταματήσει αυτή η μάστιγα, η οποία οδηγεί τους μεγάλους αυτούς αθλητές στη σωματική και ψυχική εξαθλίωση, στον εξευτελισμό, προκειμένου να βγάλουν κάποια χρήματα τα οποία πολύ λίγοι από αυτούς καταφέρνουν να χαρούν. Και κάτι που δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι η πλειοψηφία των μεγάλων αθλητών σε όλα τα σπορ προέρχεται από τις φτωχές γειτονιές.

Μη μου πείτε ότι η υπόθεση Τζόουνς μας ξάφνιασε, αλλά μας θύμισε - για να μην ξεχνιόμαστε - το βούρκο μέσα στον οποίο έχει σπρώξει τον παγκόσμιο αθλητισμό άρα και τον ελληνικό η «Μαφία» - τα καρτέλ αν θέλετε - των πολυεθνικών με τις ευλογίες της ΔΟΕ και των παγκόσμιων και εθνικών αθλητικών ομοσπονδιών και οργανισμών.

Γιατί, λοιπόν, δε βλέπουμε τα πράγματα από τη σωστή οπτική γωνία; Γιατί ασχολούμαστε αν θα πάρει η Θάνου το μετάλλιο της Τζόουνς ή αν ο ΣΕΓΑΣ κάνει καλά τη δουλιά του ή όχι; Οι ελληνικές αθλητικές ομοσπονδίες χορεύουν στους ρυθμούς των χορηγών τους, ό,τι τους λένε κάνουν. Π.χ. στο Διεθνή Μαραθώνιο της Αθήνας που γινόταν για τη μνήμη του Γρ. Λαμπράκη σήμερα αναφέρονται μόνο τα ονόματα των χορηγών. Αλλά και πέρα από αυτό. Τι νομίζετε ο Ρογκ έχει τη δυνατότητα παρέμβασης στον αθλητισμό; Καμία. Γιατί αυτός και τα μέλη της ΔΟΕ στην ουσία είναι υπάλληλοι των πολυεθνικών. Είναι, λοιπόν, τουλάχιστον υποκρισία όταν π.χ. στα διεθνή μίτινγκ ζουμάρει η κάμερα στο τραπέζι με τους ράβδους χρυσού και εσύ να στέλνεις τους γιατρούς της WADA, ό,τι ώρα της γουστάρει της ΔΟΕ, για να πάρουν ούρα από τους αθλητές.

Το πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι η Θάνου, ο Κεντέρης ή ο Σεβαστής. Το ντόπινγκ είναι πολιτικό ζήτημα. Οι εθνικές κυβερνήσεις, οι παγκόσμιοι αθλητικοί οργανισμοί έχουν μεγάλες ευθύνες. Η μόνη ελπίδα για την πάταξη αυτής της μάστιγας είναι οι ίδιοι οι αθλητές. Αυτοί μόνο μπορούν να βάλουν φρένο στην άγρια εκμετάλλευσή τους και στον εξευτελισμό που υφίστανται σαν άνθρωποι από τις πολυεθνικές. Αυτοί έχουν το «μαχαίρι και το καρπούζι». Μόνο ένα παγκόσμιο συνδικαλιστικό κίνημα μπορεί να δώσει λύσεις. Το αν θα πάρει μετάλλιο η Θάνου ή όχι ή αν έγινε τροχαίο «μαϊμού» την παραμονή της έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004 πολύ λίγη σημασία έχει.

Νίκος ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ