12 Αυγ 2012

ΙΚΑΡΙΑ




απο Αναστασια Μανωλη

Καθ' οδόν: Στη «γηραιά Κεκροπία»


Καθ' οδόν: Στη «γηραιά Κεκροπία»
Αποψη της Αθήνας το 1873
Η Ιστορία ενός μετανάστη, του Μπάρμπα - Γιάννη Κανατά
Η Αθήνα είναι μια πόλη που κάθε σοκάκι, δρόμος, πλατεία, κτίριο, μνημείο της έχει να σου διηγηθεί μια ιστορία. Ιστορίες που μας ταξιδεύουν στο χρόνο και γνωρίζουμε τον πολιτισμό και τα επιτεύγματα των προγόνων μας. Ιστορίες από την επαφή μας με τους άλλους λαούς. Ιστορίες από τους αγώνες για απελευθέρωση και εθνική ανεξαρτησία. Ιστορίες που συνδέονται με τους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες του λαού.
Πλάι σε αυτές και ιστορίες των απλών ανθρώπων της. Ιστορίες προς τέρψη και διδαχή. Οπως η ιστορία ενός... μετανάστη στην Αθήνα του 19ου αιώνα, του Χατζή Ιβάν Λίγκοφ Χιμιτζίεφ, ελληνιστί Μπάρμπα - Γιάννη Κανατά.
Σε μια πόλη των αντιθέσεων που προσπαθεί να μιμηθεί τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής. Ενα κράμα ευρωπαϊκής και ανατολίτικης πόλης, όπου η πλινθόκτιστη καλύβα και το μαρμάρινο μέγαρο συνυπάρχουν. Το υπαίθριο μαγειρείο δίπλα στο κομψό εργαστήρι, οι λεκάνες με τις ελιές και τα ξύλινα δοχεία με τη σαρδέλα δίπλα στα γαλλικά κομψοτεχνήματα.
Σε μια πόλη που στερείται υπονόμων και τα «περιττά» καταλήγουν καταμεσής των δρόμων. Σε μια πόλη πλούσια σε μνημεία αλλά και σε τέλματα υπεύθυνα για τις συνεχείς επιδημίες. Σε μια πόλη που φημίζεται για τη νεφελόσκονή της...
«Το άρωμα της ζωής»...
«Γηραιά Κεκροπία» την αποκαλούν οι κάτοικοί της, διότι η σκιά του Φαλμεράιερ τούς ακολουθεί σε κάθε βήμα τους. Κεκροπία είναι το πρώτο όνομα της πόλης, από τον ιδρυτή και πρώτο βασιλιά της πόλης.
Η πόλη αρχίζει λίγο πιο πέρα από το Θησείο. Με την παλιά τούρκικη συνοικία, ένα άθροισμα μικρών μονώροφων λευκών σπιτιών με κόκκινη στέγη. Τα παράθυρά τους μικρά και ακανόνιστα. Σπίτια χτισμένα χωρίς σχέδιο και ενάντια στις απαιτήσεις της ρυμοτομίας. Δεν έχει δρόμους, είναι ένας λαβύρινθος φιδωτών μονοπατιών. Βορειοανατολικά, καθώς βλέπουμε την Αθήνα από την Ακρόπολη, η σύγχρονη πόλη, με τους μεγάλους δρόμους που σχηματίζουν ορθές γωνίες, κομψά πολυώροφα σπίτια με μαρμάρινο περίβλημα και αυλή στο πίσω μέρος. Πίσω από τα βασιλικά ανάκτορα, οι περιοχές με αγροτικό χαρακτήρα.
Στα τρίστρατα της πόλης, ο στραγαλατζής πίσω από την τάβλα με το εμπόρευμά του: τα στραγάλια, τα ζαχαρένια κόκκινα μπαστούνια, τις χρωματιστές κουλούρες, το μελένιο χαλβά και τα σουσαμένια παστέλια. Στους δρόμους της κυκλοφορούν πραματευτές, πουλούν σκούπες, σαπούνι, νερό, κανάτια, ο καρεκλάς και άλλοι πολλοί πραματευτές και επιτηδευματίες.
Περίπατος κοινωνικής προβολής και επιβολής
Τις Κυριακές και τις αργίες, αυλικοί, βιομήχανοι, έμποροι, καταστηματάρχες, δημόσιοι υπάλληλοι, γιατροί, δικηγόροι, στον περίπατο. Ολοι πλην μπακαλόγατων, δουλικών και λοιπών συναφών ...επαγγελμάτων.
Οι κύριοι και οι κυρίες της «γηραιάς Κεκροπίας» κάνουν τον περίπατό τους στο Πεδίον του Αρεως. Από την εποχή του Οθωνα, εδώ γίνεται ο περίπατος των Αθηναίων, και στην πλατεία Συντάγματος, όπου η στρατιωτική μουσική παίζει από την κεντρική εξέδρα. Κάποιοι πίνουν τον καφέ τους στα τραπεζάκια που έχουν τοποθετήσει τα καφενεία στην πλατεία, άλλοι περπατούν πάνω κάτω και κάποιοι λίγοι είναι γύρω από την εξέδρα και ακούν τη μουσική. Μαζεύεται περισσότερος κόσμος από όσους μπορεί να αντέξει η πλατεία.
Η πλατεία Συντάγματος. Γωνία Οθωνος και Φιλελλήνων
Η οδός Σταδίου που συνδέει τους δύο περιπάτους, είναι η πολύβουη λεωφόρος της πόλης, με τη σκόνη να δοκιμάζει τα πνευμόνια των Αθηναίων. Φαρδιά πλακόστρωτα πεζοδρόμια με δεντροστοιχίες, και στο πλάι σπίτια εύπορων Αθηναίων και εμπορικά. Πραγματικό Στάδιο ...καλλονής, διότι σε αυτό κατέρχονται όλες οι ωραίες των Αθηνών. Ενας πολύχρωμος γυναικείος χείμαρρος που ανεβοκατεβαίνει από το καφενείο του Γιαννόπουλου (πολυτελέστατο καφενείο, στη γωνία των οδών Σταδίου και Καραγεώργη Σερβίας) μέχρι την οδό Αιόλου. Μια συνεχής κίνηση πεζών, ιππέων και εποχούμενων.
Οι κυρίες με τις μακριές και φουσκωτές φούστες τους, τα κρινολίνα και τα τεράστια καπέλα στολισμένα με άνθη ή φτερά. Οι κύριοι με ψηλό καπέλο, γάντια και λουστρίνι - ελάχιστα τα ίχνη της φουστανέλας. Οι κύριοι βγάζουν ευγενικά τα καπέλα τους και σκύβοντας το κεφάλι χαιρετούν τις όμορφες δεσποινίδες. Τα γέλια και οι φωνές των χαριτόβρυτων δεσποινίδων κυριαρχούν στην ατμόσφαιρα. Πρωταγωνιστές όλοι τους στον περίπατο κοινωνικής προβολής και επιβολής. Σαν μανιτάρια φύονται υφασματοπωλεία, καταστήματα ετοίμων ενδυμάτων και οίκοι υψηλής ραπτικής - ιδιαίτερα πολυτελή - που μεταφέρουν την κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα του Παρισιού και της Βιέννης. Μεταμορφώνουν τους Αθηναίους σε Ευρωπαίους, είτε τοις μετρητοίς είτε επί πιστώσει, πολλές φορές μη εξοφλητέα.
Ο Μπάρμπα - Γιάννης κανατάς (σκίτσο στο «Ημερολόγιο του Σκόκου», 1909)
Αν έλειπε και η σκόνη που τυφλώνει και βρωμίζει τα ρούχα...
Μετά τη βόλτα, παίρνουν το παγωτό τους στα ζαχαροπλαστεία. Η αριστοκρατία των Αθηνών συχνάζει στο «Σολωνείον», γωνία Πατησίων και Βερανζέρου. «ΙΔΡΥΘΕΝ 1839», όπως γράφει η ταμπέλα στο εσωτερικό του. Το καλοκαίρι βγάζει δύο σειρές τραπέζια στο φαρδύ πεζοδρόμιο.
Η ...ανάγκη της κανάτας
Δεκαετία του 1870. Στους δρόμους της Αθήνας κυκλοφορεί ο Μπάρμπα - Γιάννης ο κανατάς. Πουλά αιγινήτικα κανάτια, για να διατηρούν οι Αθηναίοι το νερό δροσερό. Αυτά τα κανάτια έχουν ένα πλεονέκτημα. Το νερό περνά μέσα από τα τοιχώματα του αγγείου, δημιουργώντας μια εξωτερική υγρασία που κρατά το νερό δροσερό. Γι' αυτό είναι περιζήτητα. Τα παράθυρα των αθηναϊκών σπιτιών, μαζί με τη γλάστρα του βασιλικού, έχουν στα περβάζια τους και τα αιγινήτικα κανάτια.
Την έλλειψη νερού στην πόλη καλύπτουν οι νερουλάδες με το πεντελικό νερό που πουλούν. Με κάρα και νεροβάρελα που τα γεμίζουν με νερό στο Μαρούσι και γυρίζουν τις αθηναϊκές συνοικίες και οι νοικοκυρές σπεύδουν να γεμίσουν τα κανάτια έναντι μικρού αντιτίμου. Το νερό για την πάστρα του σπιτιού το κουβαλούν από τις υπαίθριες βρύσες και τα άφθονα ρέματα της πόλης.
Εξι μέρες της βδομάδας, ο Μπάρμπα - Γιάννης, ρακένδυτος και ξυπόλυτος, περιφέρεται με τον ψωραλέο γαϊδουράκο του στους δρόμους της Πλάκας και του Ψυρρή, πουλώντας τα κανάτια του. Και την Κυριακή, με ύφος εκατομμυριούχου χρυσοκανθάρου, διασχίζει την οδό Σταδίου με την άμαξά του και τρώει το παγωτό του στο «Σολωνείον».
Οταν μια Κυριακή απόγευμα έκανε τη μεγαλοπρεπή εμφάνισή του στην πλατεία Συντάγματος, έγινε χαλασμός. Αντρας ευσταλής και ωραίος. Καλοζωισμένος δανδής, ντυμένος με την τελευταία λέξη της μόδας. Με ένα σάλι βαρύτιμο στον ώμο, το μπαστουνάκι με την ασημένια λαβή στο χέρι και πούρο Αβάνας στο στόμα. Με έπαρση διπλωμάτη της εποχής. Αγέρωχος και «κλωστομύσταξ». Οι Αθηναίοι αδυνατούσαν να πιστέψουν αυτή την πρωτεϊκή μεταμόρφωση. Ομως το επάγγελμα του κανατά ήταν προσοδοφόρο. Είχε κάνει λεφτά που του επέτρεπαν ζωή «λουσάτη».
Εκδηλώσεις λατρείας
Εικόνα από τούρκικη συνοικία (από περιοδικό της εποχής)
Από εκείνη την ημέρα, η φήμη του ξεπέρασε τα όρια του Λεκανοπεδίου. Οσοι έρχονταν στην πρωτεύουσα έπρεπε πρώτα να δουν και να θαυμάσουν τον Μπάρμπα - Γιάννη και έπειτα τον Παρθενώνα. Ηταν το πρόσωπο της επικαιρότητας. Οι εφημερίδες δεν άργησαν να τον κάνουν ανάγνωσμα και η λαϊκή μούσα τραγούδι. Η στρατιωτική ορχήστρα, που τις Κυριακές και τις αργίες έπαιζε διάφορα φημισμένα κομμάτια, μόλις εμφανιζόταν ο Μπάρμπα - Γιάννης σταματούσε οτιδήποτε και έπαιζε το δικό του εμβατήριο. Τούτο αποτελούσε βασιλικό προνόμιο. Ο βασιλιάς ενοχλούνταν και θα ήθελε να βάλει στη θέση του τον Μπάρμπα - Γιάνννη αλλά και κάποιους ένστολους θαυμαστές του. Ο Μπάρμπα - Γιάννης, όμως, ήταν τόσο δημοφιλής και ικανός να δώσει τις κατάλληλες απαντήσεις που ο βασιλιάς προτιμούσε να του δείχνει συμπάθεια, χωρίς όμως πολλά πολλά.
Οι γυναίκες προσπαθούσαν να τον κάνουν να τις προσέξει, οι άντρες τον χαιρετούσαν με τρόπο που να φανούν οικείοι του. Τα χαμίνια τον έπαιρναν από πίσω αλαλάζοντα. Στις γειτονιές τον υποδέχονταν με ξεφωνητά χαρμόσυνα. Οι παρέες γυναικών που συναναστρέφονταν το απόγευμα στις αυλές και στα πεζοδρόμια, σταματούσαν την κουβέντα τους για να του μιλήσουν. Πόρτες και παράθυρα άνοιγαν στο πέρασμά του για να τον θαυμάσουν. Μοδίστρες, πλύστρες, παραμάνες, όλα τα δουλικά μα και οι κυράδες, κορίτσια, νέες και γριές έβγαιναν στην πόρτα ή κρέμονταν στα παραθύρια για να δουν αυτόν τον περίεργο κανατά. Να του προσφέρουν ένα κλαδάκι μυρωδάτου βασιλικού, κομμένο από τη γλάστρα που υπάρχει στο παράθυρο. Να χαχανίσουν μαζί του, να του πουν η μια το κοντό της και η άλλη το μακρύ της, να ευφυολογήσουν, να τον πειράξουν, να του κάνουν τα γλυκά μάτια και να φλερτάρουν μαζί του, στα αστεία δήθεν. Πόσες και πόσες δεν τον ονειροπόλησαν ως σύζυγό τους ή ως γαμπρό για τη θυγατέρα τους. Εντυπωσιασμένες όλες από το λούσο και τη λάμψη της κυριακάτικης εμφάνισής του.
Ο σκορδοπώλης
Εννοείται ότι έκανε χρυσές δουλειές. «Εσβησε» όλους τους ανταγωνιστές του. Χρεοκόπησαν οι καημένοι.
Ο Μπάρμπα - Γιάννης απολάμβανε τις εκδηλώσεις λατρείας, αλλά δεν έδινε αφορμή για σκάνδαλα και κουτσομπολιά. Είχε σχέσεις με διάφορες δεσποινίδες και κυρίες αλλά ουδέποτε εξέθεσε καμιά τους. Ούτε ο ίδιος έμπλεξε σε περιπέτειες... Το λέει και το τραγουδάκι που έφτιαξε η λαϊκή μούσα:
Μπάρμπα - Γιάννη με τις στάμνες
και με τα κανάτια σου
από τα πονηρά κορίτσια
άνοιξε τα μάτια σου
Πρόσεξε μη σε γελάσει
καμιά έμορφη κυρά
και σου φάει το γαϊδούρι
και σ' αφήσει την ουρά
Την επόμενη Κυριακή η συνέχεια...

Οταν τα συμφέροντα ... καθορίζουν την ιστορία


Οταν τα συμφέροντα ... καθορίζουν την ιστορία
Ο δρόμος του επαγγελματισμού για τον Ηλυσιακό καταλήγει στη διάλυσή του
Eurokinissi
Ετος ίδρυσης 1927. Ετος... διάλυσης πότε; Ισως φέτος... ποιος ξέρει; Αλλωστε στο σημερινό εμπορευματοποιημένο ποδόσφαιρο όπου τα πάντα καθορίζονται βάσει επιχειρηματικών συμφερόντων όλα μπορούν να συμβούν... Για παράδειγμα, ομάδες που υποβιβάζονται να προβιβαστούν και το αντίθετο, ιστορικά σωματεία να διαλυθούν προς όφελος κάποιας ΠΑΕ, αποτελέσματα να εξαγοράζονται (περιπτώσεις στημένων παιχνιδιών) κλπ. Οτι πρέπει δηλαδή να γίνει προκειμένου κάποιοι να έχουν το κέρδος τους. Το ποδόσφαιρο πλέον είναι ένα προϊόν προς πώληση και αυτοί που το διαχειρίζονται (οι επιχειρηματίες) δεν έχουν κανέναν ενδοιασμό προκειμένου να πετύχουν τα σχέδιά τους. Η μετατροπή των ομάδων σε ΠΑΕ σε πολλές περιπτώσεις γίνεται... θηλιά για κάποιον σύλλογο, αφού πλέον «υποχρεωτικά» θα πρέπει να παίξει το παιχνίδι με τους όρους και τους κανόνες που επιβάλλουν τα συμφέροντα τα οποία έχουν τον πρώτο και τελευταίο λόγο. Οπως συμβαίνει στην περίπτωση του ιστορικού Ηλυσιακού, όπου ξαφνικά βρίσκεται στη μέγκενη των όσων επιβάλλει το σύστημα διαχείρισης του επαγγελματικού ποδοσφαίρου. Οπου τα πάντα είναι θέμα αγοραπωλησίας και φυσικά καμιά σχέση δεν έχουν με τον πραγματικό αθλητισμό.
Το συμφέρον του... ενός
Αιτία η απόφαση του νέου ιδιοκτήτη της ΠΑΕ Θωμά Μητρόπουλου για συνένωση της ομάδας με την αντίστοιχη του Αιγάλεω (αγαπημένη ομάδα του συγκεκριμένου όπου έχει διατελέσει μεγαλομέτοχος και πρόεδρος μέχρι φέτος που αγόρασε την ομάδα των Ιλισίων) προκειμένου το Αιγάλεω που υποβιβάστηκε στη Γ' Εθνική να πάρει τη θέση του Ηλυσιακού στη Β' Εθνική. Υπενθυμίζεται ότι ο Θωμάς Μητρόπουλος αγόρασε την ΠΑΕ Ηλυσιακός από τον πρώην ιδιοκτήτη του Γιώργο Χριστοβασίλη (ο οποίος με τη σειρά του αγόρασε τον ΠΑΣ Γιάννινα).
Συγχώνευση ή διάλυση
Η απόφαση του προέδρου έχει ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων τόσο από τους οπαδούς της ομάδας όσο και από τον ερασιτέχνη Ηλυσιακό που βλέπουν την ομάδας τους να γίνεται έρμαιο των διαθέσεων ενός επιχειρηματία και να οδεύει προς τη διάλυση. Μάλιστα, την προηγούμενη βδομάδα, κατά τη διάρκεια της 2ης αγωνιστικής στη Β' Εθνική, όπου ο Ηλυσιακός φιλοξένησε στην Ηλιούπολη τον Πιερικό, συνέβησαν κωμικοτραγικά πράγματα όταν με... διάφορα τεχνάσματα δεν επετράπη σε οπαδούς του Ηλυσιακού να δουν το παιχνίδι. Αξιοσημείωτο μάλιστα γεγονός ότι στο συγκεκριμένο παιχνίδι οι «σεκιούριτι» φορούσαν φανέλες με την ένδειξη ΠΑΕ Αιγάλεω. Τα πράγματα δείχνουν να βαδίζουν σε τεντωμένο σκοινί πλέον αφού ο ιδιοκτήτης του Ηλυσιακού είναι αποφασισμένος να προχωρήσει τα σχέδιά του έστω και χωρίς συγχώνευση «εκμεταλλευόμενος» επί της ουσίας τη θέση του Ηλυσιακού στη Β' Εθνική αλλά μετατρέποντάς τον ουσιαστικά σε... νέο Αιγάλεω.

«Λαϊκός αγώνας για την εξυγίανση του ποδοσφαίρου»
Ανακοίνωση των Κομματικών Οργανώσεων Ζωγράφου του ΚΚΕ. Απαιτούν να σταματήσουν τα σχέδια συγχώνευσης, καλούν τον λαό σε αγώνα κατά των επιχειρηματιών που δυναστεύουν το χώρο του ποδοσφαίρου.
Ούτε την ομάδα τους δεν μπορούν να δουν πλέον οι φίλαθλοι του Ηλυσιακού (φωτ. πριν από τον αγώνα με τον Πιερικό)
Eurokinissi
«Μετά από 25 και πλέον χρόνια εφαρμογής και επέκτασης του επαγγελματικού ποδοσφαίρου και ουσιαστικής εγκατάλειψης του ερασιτεχνικού στην τύχη του, μπορεί κανείς να εκτιμήσει τα ιδιαίτερα αρνητικά αποτελέσματα αυτής της αντιλαϊκής πολιτικής όλων των κυβερνήσεων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ που κυβέρνησαν αυτά τα χρόνια και είχαν την ευθύνη της προώθησης και της εφαρμογής της και στο χώρο του ποδοσφαίρου.
Η μετατροπή του ποδοσφαίρου από άθλημα σε εμπόρευμα είναι η βασική αιτία που γεννά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν χιλιάδες ποδοσφαιρικά σωματεία τα οποία φυτοζωούν και αργοπεθαίνουν παραδομένα στις ορέξεις μιας χούφτας «εντίμων» επιχειρηματιών που χρησιμοποιούν και εκμεταλλεύονται την αγάπη του κόσμου, τον τίτλο και τα χρώματα των ιστορικότερων ποδοσφαιρικών σωματείων για λόγους προσωπικής προβολής και εξυπηρέτησης των λοιπών επιχειρηματικών τους δραστηριοτήτων. Τα ιδρυτικά σωματεία από τα οποία προήλθαν οι ΠΑΕ έγιναν ουσιαστικά υπηρέτες και δέσμιοι των ΠΑΕ παραχωρώντας υποχρεωτικά τίτλους, χρώματα, αθλητικές εγκαταστάσεις με «αντάλλαγμα» ένα 10% του μετοχικού κεφαλαίου των ΠΑΕ και μια θέση στο ΔΣ τους. Οι ΠΑΕ αν και ιδιωτικές ανώνυμες εταιρείες ενισχύονται με σημαντικά ποσά από το κράτος μέσα από τον ΟΠΑΠ αλλά και καρπώνονται τα έσοδα τόσο από τη διαφημιστική τους εκμετάλλευση των αθλητικών εγκαταστάσεων που τους παραχωρούν, το κράτος, οι ΟΤΑ και τα ιδρυτικά τους σωματεία, όσο και από τις τηλεοπτικές μεταδόσεις των αγώνων που συμμετέχουν.
Ανάμεσα τους οι ιστορικές ομάδες του Ηλυσιακού και του Αιγάλεω αντιμετωπίζουν σήμερα τη μεγαλύτερη κρίση της ιστορίας τους. Η επιχειρούμενη συγχώνευσή τους οδηγε,ί παρά και ενάντια θέληση του ερασιτεχνικού σωματείου και του λαού των Ιλισίων, στη διάλυση της ποδοσφαιρικής ομάδας του Ηλυσιακού, θυσία στα σχέδια του «ιδιοκτήτη» του ο οποίος την αγόρασε από μεγάλο ενδιαφέρον για τη θέση που κατέχει στη Β' Εθνική και στόχο να προσφέρει αναξιοπρεπώς και με τη λογική του «κλεφτοκοτά» στο Αιγάλεω, προσβάλλοντας και ντροπιάζοντας και την ομάδα και τους οπαδού του, διδάσκοντας πως οι νίκες και οι κατηγορίες δεν κερδίζονται μόνο στους αγωνιστικούς χώρους αλλά μπορούν να αγοραστούν σε συσκευασία δώρου.
Το ΚΚΕ χωρίς καιροσκοπισμούς και «περικοκλάδες» είναι αταλάντευτα υπέρ του λαϊκού αθλητισμού.
Απαιτούμε άμεσα να μην προχωρήσει η υπόθεση της συγχώνευσης των ομάδων Ηλυσιακού και του Αιγάλεω. Να παραμείνει ο Ηλυσιακός στην κατηγορία που έχει κερδίσει μέσα στους αγωνιστικούς χώρους με την ονομασία και το σήμα του.
Καλούμε τους φιλάθλους του Ηλυσιακού και το λαό του Ζωγράφου να παλέψουμε για την ουσιαστική εξυγίανση του ποδοσφαίρου απαλλάσσοντάς το το ταχύτερο δυνατόν από τις ΠΑΕ και τους επιχειρηματίες που το καταδυναστεύουν.
Δεν πάει άλλο! Ο αθλητισμός είναι κοινωνική ανάγκη και δικαίωμα όλου του λαού και ιδιαίτερα της νεολαίας. Χρειάζεται να δράσουμε για τη σωτηρία του σωματειακού ποδοσφαίρου και του ερασιτεχνικού αθλητισμού. Η λογική του ποδοσφαίρου - εμπόρευμα δεν οδηγεί στην ανάπτυξη της υποδομής και των σωματείων.
Με παρακάλια και συναίνεση δε λύνεται το πρόβλημα. Χρειάζεται δράση από τον κόσμο που αγαπά το ποδόσφαιρο. Υπάρχει ανάγκη στράτευσης όλων όσων ανησυχούμε για τις αρνητικές εξελίξεις. Διοικητικά Συμβούλια, γονείς, ποδοσφαιριστές, φίλοι και παράγοντες του ποδοσφαίρου που δε βολεύονται στη μιζέρια, που αρνούνται την εμπορευματοποίηση - επιχειρηματοποίηση του ποδοσφαίρου, που θέλουν να αλλάξει το κλίμα σήψης που επικρατεί, χρειάζεται να συντονίσουν το βηματισμό τους, να οργανώσουν τη δράση τους. Θέλουμε ένα ποδόσφαιρο καθαρό συναγωνιστικό, μακριά από τη βία, θεαματικό κομμάτι μιας γενικότερης φιλολαϊκής αθλητικής ανάπτυξης. Μέσο άθλησης και ψυχαγωγίας. Πεδίο ανάπτυξης της άμιλλας, της ομαδικότητας, της θεμιτής φιλοδοξίας για διάκριση και πρωταγωνιστικό ρόλο. Θέλουμε ποδόσφαιρο να λειτουργεί διαμορφώνοντας θετικά πρότυπα στη νεολαία και αξίες που δεν μπορεί να καλλιεργήσει το ποδόσφαιρο - επιχείρηση.
Να διεκδικήσουμε ό,τι μας ανήκει και έχει ανάγκη ο λαός και η νεολαία».

Ο ΕΛΑΣ και η ίδρυση του Γενικού Στρατηγείου


Ο ΕΛΑΣ και η ίδρυση του Γενικού Στρατηγείου
Τμήμα του Συντάγματος του ΕΛΑΣ Αρκαδίας
«Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα,
το δίκιο και τη λευτεριά,
σ' ακροβουνό και σε κοιλάδα,
πέτα πολέμα με καρδιά. Ω, ΕΛΑΣ!»
(από τον ύμνο του ΕΛΑΣ)
Στις 2 του Μάη 1943, συντελέστηκε ένα γεγονός εξαιρετικής σημασίας για το αντάρτικο κίνημα της Ελλάδας. Ηταν η ίδρυση του Γενικού Στρατηγείου του Εθνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, γεγονός που μετέτρεψε τον ΕΛΑΣ από αντάρτικη δύναμη σε στρατό ικανό ν' απελευθερώσει τη χώρα. Βρισκόμαστε στο μέσο της χιτλερικής κατοχής και το αντάρτικο, με απόλυτα κυρίαρχη δύναμη τον ΕΛΑΣ, είχε ήδη φουντώσει απ' άκρη σ' άκρη της Ελλάδας. Χιλιάδες νέοι και μεγαλύτεροι κατατάσσονται στην ψυχή του κινήματος.
Η ώρα της απελευθέρωσης φαίνεται πολύ πιο κοντά απ' ό,τι πριν λίγους μήνες. Την ίδια περίοδο, σε παγκόσμιο επίπεδο, η πλάστιγγα γέρνει αποφασιστικά υπέρ των Συμμαχικών Δυνάμεων. Η μεγαλειώδης νίκη του σοβιετικού λαού και του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ σηματοδοτεί αυτήν ακριβώς την εξέλιξη. Το αίμα που χύθηκε στα ερείπια, δίπλα στο Βόλγα, δεν πήγε χαμένο. Μεταγγίστηκε στους σκλαβωμένους λαούς όλης της Ευρώπης. Ο Αξονας ηττήθηκε. Και εδώ, στην Ελλάδα, ο αγώνας εντάθηκε, με τους αγωνιστές για τη λευτεριά του λαού να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της πάλης.
* * *
Στέφανος Σαράφης, Αρης Βελουχιώτης
Η απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ να οργανώσει εκδήλωση - αφιέρωμα, σήμερα, 28 του Σεπτέμβρη, στο Περτούλι, όπου και ήταν η έδρα του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, δείχνει ακριβώς αυτή την τεράστια σημασία που είχε η ίδρυση του Στρατηγείου. Παράλληλα, όμως, αποτελεί και την καλύτερη ευκαιρία να γνωρίσουμε και να τιμήσουμε την ηρωική εποποιία του ελληνικού λαού και του στρατού του, του ΕΛΑΣ, με μπροστάρη το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, του οποίου κύριος αιμοδότης και καθοδηγητής ήταν το ΚΚΕ.
Πώς, όμως, φτάσαμε στην ίδρυση του Γενικού Στρατηγείου; Πώς είχε εξελιχθεί ο αντάρτικος αγώνας μέχρι τότε; Ποιες ήταν οι στρατιωτικές επιτυχίες και ποια ώθηση έδωσε στον αγώνα από την ίδρυσή του κι έπειτα; Ποιες πολιτικές και στρατιωτικές ανάγκες οδήγησαν στη δημιουργία του Στρατηγείου; Στα ερωτήματα αυτά θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στη συνέχεια.
Η ίδρυση του ΕΑΜ
Στις 27 του Σεπτέμβρη 1941, και όταν πια είχαν εξαντληθεί όλα τα περιθώρια αναμονής κι είχε γίνει φανερό πως τα αστικά πολιτικά κόμματα δεν είχαν καμιά διάθεση να συνεργαστούν για την οργάνωση και ανάπτυξη ενός μεγάλου εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος - αντιθέτως, οι ηγέτες των αστικών κομμάτων είτε συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς κατακτητές, είτε έφυγαν στη Μέση Ανατολή - τα μέχρι εκείνη τη στιγμή συνεργαζόμενα κόμματα προχώρησαν στην ίδρυση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου, του ηρωικού ΕΑΜ. Τα κόμματα που αποτελούσαν το συνασπισμό ήταν το ΚΚΕ, το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας, η Ενωση Λαϊκής Δημοκρατίας και το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας. Το γεγονός αυτό, της ίδρυσης, δηλαδή, του ΕΑΜ, αποτέλεσε τομή για την ιστορία της πατρίδας μας, ακόμη και μέχρι τις μέρες μας.
Το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ
Το ΕΑΜ συνένωσε στις γραμμές του όλες τις λαϊκές οργανώσεις, είτε αυτές ήταν εθνικοαπελευθερωτικές, είτε επαγγελματικές. Η δημιουργία του Εργατικού ΕΑΜ, που προηγήθηκε της ίδρυσης του ΕΑΜ (η εργατική τάξη πρωτοπόρησε και εδώ), της Πανυπαλληλικής Επιτροπής, κλπ., έπαιξε σημαντικό ρόλο στην παραπέρα προώθηση του έργου του ΕΑΜ. Η συντριπτική πλειοψηφία του λαού συσπειρώθηκε γύρω απ' το ΕΑΜ στον τιτάνιο αγώνα της απελευθέρωσης της χώρας από τους ιμπεριαλιστές κατακτητές. Οι Οργανώσεις του ΕΑΜ έγιναν σχολείο δημοκρατικής - αγωνιστικής διαπαιδαγώγησης εκατοντάδων χιλιάδων πατριωτών. Για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία ο λαός πήρε στα χέρια του την υπόθεση της λευτεριάς και της προκοπής του και εκφράστηκε αυτό με το έπος της Αντίστασης, όπως και στη συνέχεια με τον αντιιμπεριαλιστικό - διεθνιστικό αγώνα του ΔΣΕ, κορυφαία στιγμή της πάλης του λαϊκού επαναστατικού κινήματος στην Ελλάδα.
Το Στρατιωτικό Κέντρο Αντίστασης
Αμέσως μετά την ίδρυση του ΕΑΜ, με απόφαση και της ηγεσίας του ΚΚΕ, συγκροτήθηκε στις αρχές Οκτώβρη 1941, στην Αθήνα, το Στρατιωτικό Κέντρο Αντίστασης (ΣΚΑ), με επικεφαλής τους κομμουνιστές μόνιμους αξιωματικούς Ν. Παπασταματιάδη και Θ. Μακρίδη. Το ΣΚΑ ανέλαβε να μελετήσει τα προβλήματα, σχετικά με την οργάνωση και τη διεξαγωγή της ένοπλης αντίστασης, καθώς και να συντονίσει όλες τις προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση.
Στιγμιότυπο από μάχη του ΕΛΑΣ
Αξίζει να σταθούμε λίγο περισσότερο στη δημιουργία και στο ρόλο του ΣΚΑ, μιας κι αυτό αποτέλεσε τον πρόδρομο - αν μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε έτσι - του ΕΛΑΣ.
Ηδη η Κεντρική Οργανωτική Επιτροπή του ΕΑΜ, με διάγγελμα στις 10 του Οκτώβρη του 1941, προσανατόλιζε το λαό προς την ένοπλη αντίσταση προβάλλοντας σαν παράδειγμα τις πρώτες σοβαρές εκδηλώσεις ένοπλης πάλης που είχαν σημειωθεί σε Κρήτη, Μακεδονία και Θράκη.
Στο κύριο άρθρο του πρώτου τεύχους της «Λαϊκής Επιθεώρησης», θεωρητικού οργάνου του ΚΚΕ, που κυκλοφόρησε τον Οκτώβρη του '41, υπογραμμιζόταν: «Πρέπει να βάλουμε γερά οργανωτικά θεμέλια σε όλη την Ελλάδα, να ετοιμάσουμε τα μαχητικά μας τμήματα για την άμεση δράση, για τον παρτιζάνικο πόλεμο, για το πανεθνικό σαμποτάζ του ξένου φασισμού»1.
Τον Οκτώβρη - Νοέμβρη του 1941, η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ έστειλε τον Θανάση Κλάρα (σ.σ.: πρόκειται για τον Αρη Βελουχιώτη) στην περιοχή της Ρούμελης για να μελετήσει την κατάσταση και τις δυνατότητες για την οργάνωση ένοπλου αγώνα. Οταν το Δεκέμβρη ο Θ. Κλάρας επέστρεψε στην Αθήνα, υπέβαλε έκθεση με τις διαπιστώσεις και τις προτάσεις του για την οργάνωση αντάρτικου κινήματος στη Ρούμελη. Η έκθεση εγκρίθηκε από την ΚΕ του ΚΚΕ.
Να σημειωθεί πως, στο μεταξύ, σε διάφορες περιοχές της χώρας, είχαν ήδη εμφανιστεί ένοπλες ομάδες. Για παράδειγμα, το Δεκέμβρη του '41, στον Παρνασσό, εμφανίστηκε 10μελής ένοπλη αντάρτικη ομάδα μ' επικεφαλής καταδιωκόμενους κομμουνιστές του χωριού Χρισσό Αμφισσας. Στην περιοχή της Αρτας, ιδρύθηκε η μυστική στρατιωτική οργάνωση «ΕΛΛΑΣ - ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» από νέους αξιωματικούς.
Η ίδρυση και η αποστολή του ΕΛΑΣ
Αντάρτες του ΕΛΑΣ, με το φλάμπουρο του ΚΚΕ ν' ανεμίζει
Η 8η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, που συνήλθε το πρώτο 10ήμερο του Γενάρη του 1942, ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την οργάνωση του ανταρτοπόλεμου. Επίσης, διατυπώνονταν οι άμεσοι και απώτεροι σκοποί του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Παράλληλα, τονιζόταν: «Ο εθνικοαπελευθερωτικός ανταρτοπόλεμος έχει πρωτεύουσα σημασία για την απελευθέρωση της χώρας από τον ξενικό ζυγό. Οι κομμουνιστές πρέπει να οργανώσουν, να μαζικοποιήσουν και να επεκτείνουν το αντάρτικο κίνημα στην ύπαιθρο, να περιφρουρήσουν τον εθνικοαπελευθερωτικό του χαρακτήρα».
Μέσα στο Γενάρη του 1942, οι Κεντρικές Επιτροπές του ΚΚΕ και του ΕΑΜ συμφώνησαν να κάνουν επίσημα γνωστή την απόφασή τους για τη δημιουργία του νέου στρατού της Εθνικής Αντίστασης. Το όνομά του έχει γραφτεί με χρυσά γράμματα στην Ιστορία του τόπου: Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ).
Ο Αρης Βελουχιώτης στάλθηκε οριστικά στο βουνό για ν' αρχίσει την οργάνωση του ΕΛΑΣ στη Ρούμελη.
Στις 16 του Φλεβάρη 1942, κυκλοφόρησε πλατιά η Ιδρυτική Προκήρυξη του ΕΛΑΣ. Σ' αυτή διατυπώνονταν οι σκοποί του λαϊκού στρατού, που ήταν: 1) Αγώνας για την απελευθέρωση της χώρας από τους ξένους κατακτητές, 2) περιφρούρηση των κατακτήσεων του λαού και των ελευθεριών του εναντίον κάθε επιβουλής και 3) εξασφάλιση της τάξης μέχρι τη διεξαγωγή εκλογών, ώστε ο λαός να μπορεί να εκφράσει πραγματικά ελεύθερα τη θέλησή του2.
Πορεία ανταρτών του ΕΛΑΣ στα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας
Ο ΕΛΑΣ έπρεπε να γίνει λαϊκός απελευθερωτικός στρατός, το ένοπλο τμήμα του λαού, υπερασπιστής της ζωής και της περιουσίας του, ικανός ν' απελευθερώσει τη χώρα από τους κατακτητές. Η τακτική του ΕΛΑΣ προέβλεπε την όσο το δυνατό πιο συντονισμένη διεξαγωγή του ανταρτοπόλεμου και τη βαθμιαία ανάπτυξή του σε παλλαϊκό πόλεμο κατά των κατακτητών και των συνεργατών τους. Τη συνεχή απασχόληση και φθορά του εχθρού. Τη διεύρυνση των ελεύθερων περιοχών και τη μετατροπή τους σε σταθερότερες βάσεις εξόρμησης του ΕΛΑΣ, με στόχο τη μεταφορά του πολέμου όλο και πιο κοντά στα κύρια αστικά κέντρα και τις βασικές συγκοινωνιακές αρτηρίες του εχθρού3.
Από τις 15 του Μάη 1942, ο Αρης Βελουχιώτης άρχισε να οργανώνει ομάδες του ΕΛΑΣ στη Ρούμελη με πρώτο πυρήνα τις ενωμένες ανταρτοομάδες Δομοκού και Πύργου Φθιώτιδας. Ηδη, όπως είδαμε, τέτοιες ομάδες είχαν αρχίσει να σχηματίζονται και μια απ' τις πρώτες περιοχές όπου βγήκαν αντάρτες ήταν στην κορυφή Μπουχέτσι. Με την αύξηση της δύναμης των ανταρτοομάδων, αρκετές από αυτές μετατράπηκαν σε συγκροτήματα με 30 - 100 μαχητές το καθένα. Δημιουργήθηκαν υπαρχηγεία και στη συνέχεια αρχηγεία ανά ορεινό όγκο, με αποστολή να συντονίζουν τη δράση, να καθοδηγούν τα συγκροτήματα και τις ανταρτοομάδες του ΕΛΑΣ. Παράλληλα, δημιουργήθηκε Γενικό Αρχηγείο του ΕΛΑΣ στη Ρούμελη και Στρατηγείο του ΕΛΑΣ στη Θεσσαλία.
Αντάρτες του ΕΛΑΣ σε διάταξη ενέδρας
Αναπτύχθηκε η οργάνωση ομάδων του ΕΛΑΣ στις πόλεις και σε πολλά χωριά. Σημαντική άνοδο σημείωσε ο ΕΛΑΣ Αθήνας - Πειραιά. Στους 7 υποτομείς, στους οποίους είχαν χωριστεί οι δύο πόλεις, συγκροτήθηκαν 2 - 4 λόχοι στον καθένα. Στα τέλη του 1942, σε κάθε υποτομέα είχε συγκροτηθεί κι από ένα τάγμα. Η δύναμη του ΕΛΑΣ σε Αθήνα - Πειραιά ξεπερνούσε, τώρα, τους 1.600 μαχητές. Την ίδια περίοδο η δύναμη του μόνιμου κι εφεδρικού ΕΛΑΣ, σ' όλη την Ελλάδα, πλησίαζε τους 6.000 μαχητές, απ' τους οποίους οι 3.500 ανήκαν στο μόνιμο.
Πρώτες επιτυχίες
Μέχρι το Φθινόπωρο του 1942, η δράση του ΕΛΑΣ, λόγω της πυκνής εχθρικής κατοχής και της μικρής του δύναμης, ήταν περιορισμένη. Ωστόσο, από το Σεπτέμβρη του '42, περνά σε εντονότερη δράση, εναντίον των στρατευμάτων κατοχής. Στη Ρικά, στο Κρίκελο, στη σιδηροδρομική γέφυρα Αξιού, στο χωριό Χρύσω, στο Μεταλλείο Πηγής, στο Μικρό Χωριό, δόθηκαν γερά χτυπήματα.
Στην ιστορία, όμως, έμεινε η μεγάλη επιτυχία του ελληνικού αντάρτικου κινήματος, που πραγματοποιήθηκε χάρη στον ΕΛΑΣ. Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, τη νύχτα της 25ης προς 26 Νοέμβρη. Στην επιχείρηση, συμμετείχαν 150 αντάρτες του ΕΛΑΣ, μ' επικεφαλής τον Αρη Βελουχιώτη, 60 αντάρτες του ΕΔΕΣ, μ' επικεφαλής το συνταγματάρχη Ζέρβα και 12 Αγγλοι σαμποτέρ, οι οποίοι επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά κατά της ιταλικής φρουράς που προστάτευε τη μεγάλη σιδηροδρομική γέφυρα του Γοργοπόταμου, κοντά στη Λαμία. Αφού εξουδετέρωσαν τη φρουρά, ανατίναξαν τη γέφυρα.
Η νίκη στο Στάλινγκραντ και οι επιπτώσεις της
Σε αναγνώριση εδάφους
Στις 19 Νοέμβρη 1942, ο Κόκκινος Στρατός, αφού μετά από σκληρές αμυντικές μάχες εξάντλησε τις επίλεκτες μεραρχίες των χιτλερικών και προκάλεσε δυσαναπλήρωτες απώλειες σε έμψυχο υλικό και πολεμικά μέσα, πέρασε σε αντεπίθεση βορειοδυτικά και νότια του Στάλινγκραντ. Στις 23 Νοέμβρη, τα Σοβιετικά στρατεύματα ενώθηκαν στην περιοχή του Καλάτς, ολοκληρώνοντας την κύκλωση 330 χιλιάδων στρατιωτών του γερμανικού και φασιστικού στρατού. Στις 2 Φλεβάρη 1943, η μάχη του Στάλινγκραντ τελειώνει με τη συντριβή των κυκλωμένων μεραρχιών του Αξονα. Σε όλη αυτή τη διάρκεια της μάχης του Στάλινγκραντ, ο εχθρός είχε απώλειες πάνω από 800 χιλιάδες άντρες. Στη διάρκεια της μάχης, ο φασιστικός συνασπισμός έχασε πάνω από το 1/4 των δυνάμεων που δρούσαν στο Ανατολικό Μέτωπο.
Η μεγαλειώδης νίκη του Σοβιετικού Στρατού στο Στάλινγκραντ, οι κατοπινές νίκες του στο Ανατολικό Μέτωπο - με κυριότερη αυτή του Κουρσκ, τον Ιούλη και Αύγουστο του 1943, που οριστικά έγειρε την πλάστιγγα της στρατιωτικής πρωτοβουλίας στον Κόκκινο Στρατό - σε συνδυασμό με τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας το Σεπτέμβρη του 1943, άσκησαν ευνοϊκότατη επίδραση στην άνοδο του απελευθερωτικού κινήματος και στην Ελλάδα, ιδιαίτερα, δε, στην ανάπτυξη του ένοπλου αγώνα. Συνολικά, το κίνημα στην Ελλάδα, πέρασε σε μια καινούρια, ανώτερη, φάση.
Ενταση της δράσης του ΕΛΑΣ
Αντάρτες του ΕΛΑΣ στο Βελούχι
Από τις αρχές του 1943, το ένοπλο κίνημα, ο ΕΛΑΣ, αναπτύσσεται ραγδαία. Στη Στερεά Ελλάδα, στη Θεσσαλία, στην Ηπειρο, στη Μακεδονία, στην Πελοπόννησο, στη Θράκη και στα νησιά, χιλιάδες είναι αυτοί που στρατολογούνται και πυκνώνουν τις γραμμές του λαϊκού στρατού. Από το Δεκέμβρη του 1942, μέχρι και το Μάη του 1943 - οπότε ιδρύεται το Γενικό Στρατηγείο - ο ΕΛΑΣ τριπλασιάζει τις δυνάμεις του. Ξεπερνά τους 12.000 μόνιμους αντάρτες.
Η ανάπτυξη αυτή πραγματοποιείται ύστερα από σκληρές μάχες κατά των φασιστών κατακτητών. Οι επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ εναντίον των Γερμανών και Ιταλών κατακτητών επεκτείνονται σε όλη τη χώρα. Οι αντάρτικες ομάδες καταφέρνουν αρκετά σοβαρά χτυπήματα, που είχαν σαν αποτέλεσμα τη διαρκή φθορά τους. Επιπλέον, σε σύντομο χρονικό διάστημα επεκτείνονται οι ελεύθερες περιοχές της χώρας. Μια απ' τις σημαντικότερες μάχες είναι αυτή του Μπουγαζιού - Φαρδύκαμπου, που κράτησε τρεις μέρες, από τις 4 - 6 Μάρτη του 1943. Μετά τη μάχη, στις 12 Μάρτη, οι Ιταλοί κατακτητές, εγκαταλείπουν την Καρδίτσα και στις 24 του ίδιου μήνα, τα Γρεβενά. Και στις δύο πόλεις οι κάτοικοι, με την καθοδήγηση των οργανώσεων του ΕΑΜ, εξέλεξαν όργανα λαϊκής εξουσίας. Αλλες σπουδαίες μάχες, εκείνη την περίοδο, ήταν στο Σνίχοβο και στην Οξύνεια (Μερίτσα).
Τους πρώτους μήνες του 1943, το αντάρτικο κίνημα αναπτύχθηκε και επεκτάθηκε σ' όλες τις περιοχές της χώρας. Από την αρχή του ένοπλου αγώνα - αν υπολογισθούν και τα αποτελέσματα της δράσης των προελασίτικων ΕΑΜικών δυνάμεων - μέχρι και την ίδρυση του Γενικού Στρατηγείου, τα αποτελέσματα της δράσης είχαν ως εξής: Εδωσε 53 μάχες, συμπλοκές και σαμποτάζ, στις οποίες οι κατακτητές είχαν απώλειες, 900 περίπου νεκρούς, 500 τραυματίες, 950 αιχμαλώτους.

Ενδεικτική της δράσης του ΕΛΑΣ, είναι η έκθεση της γερμανικής υπηρεσίας πληροφοριών και αντικατασκοπίας, στις 9 Απρίλη 1943, όπου, ανάμεσα στα άλλα, τονιζόταν: «Η ανατίναξις της γέφυρας του Γοργοποτάμου την 25 Νοεμβρίου 1942 υπήρξεν απαρχή αμέσων επιθέσεων των συμμοριών, εν συναρτήσει προς πύκνωσιν των σαμποτάζ εις βάρος των συγκοινωνιών. Η κεντρική αρτηρία Θεσσαλονίκης - Λαμίας ηχρηστεύθη εξ φοράς διαρκούντος του Μαρτίου του 1943. Τα γεγονότα αυτά διαφωτίζουν κατά τρόπον αναντίρρητον τον κίνδυνον εκ της δράσεως των ανταρτών διά τας προμηθείας μας και διά τον υποκείμενον εύκολον εις επιθέσεις ανεφοδιασμόν μας».4
Η ίδρυση του Γενικού Στρατηγείου
Στις 2 Μάη 1943, συντελέστηκε, όπως είδαμε, ένα γεγονός εξαιρετικής σημασίας για το αντάρτικο κίνημα. Με απόφαση που πήραν σε κοινή σύσκεψη η ΚΕ του ΕΑΜ και η ΚΕ του ΕΛΑΣ, ιδρύθηκε το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ, με στρατιωτικό αρχηγό το συνταγματάρχη του Ελληνικού Στρατού, Στέφανο Σαράφη.
Εδώ, θα ανοίξουμε μια μικρή παρένθεση, για να μιλήσουμε λίγο για τον Στ. Σαράφη. Είχε βγει στο βουνό το Φλεβάρη του 1943 για να οργανώσει ανεξάρτητο αντάρτικο τμήμα στη Θεσσαλία. Γρήγορα, όμως, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μια τέτοια κίνηση ήταν λάθος και κατατάχτηκε στον ΕΛΑΣ, σημειώνοντας, όπως ο ίδιος γράφει, ότι το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ «ήταν μια οργάνωση πανελλαδική, αγαπητή στο λαό, με τεράστια δύναμη».
Η προσχώρηση του Σαράφη στον ΕΛΑΣ, δεν είχε μόνο σοβαρή στρατιωτική αλλά και πολιτική σημασία. Εξέφραζε τις διαθέσεις πλατύτερων κύκλων αξιωματικών, οι οποίοι θεωρούσαν το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, μεγάλη πατριωτική οργάνωση, που αγωνιζόταν με συνέπεια για την απελευθέρωση της χώρας και τη δημοκρατική λύση των εσωτερικών προβλημάτων. Αυτό, σύντομα εκδηλώθηκε, με την προσχώρηση μόνιμων αξιωματικών.
Με την ίδρυση του Γενικού Στρατηγείου, ο Λαϊκός Στρατός απέκτησε την κεντρική εκείνη διοίκηση, που του εξασφάλιζε έγκυρη, ενιαία και συντονισμένη καθοδήγηση και διεύθυνση. Το Γενικό Στρατηγείο, αποτελούνταν από τους: συνταγματάρχη Στέφανο Σαράφη, στρατιωτικό διοικητή, Αρη Βελουχιώτη (Θανάση Κλάρα), καπετάνιο και Ανδρέα Τζήμα, αντιπρόσωπο του ΕΑΜ. Το Γενικό Στρατηγείο και η ΚΕ του ΕΛΑΣ βοήθησαν στην αύξηση της δύναμης του λαϊκού στρατού και στο συντονισμό της δράσης των τμημάτων του ΕΛΑΣ με βάση ένα ενιαίο σχέδιο. Εδρα του, ήταν το Περτούλι.
Το Γενικό Στρατηγείο προώθησε το ζήτημα της στελέχωσης του ΕΛΑΣ με μόνιμους και έφεδρους αξιωματικούς του αστικού στρατού και με σειρά στελέχη που αναδείχθηκαν στη σκληρή πάλη κατά των φασιστών κατακτητών. Στη λύση αυτού του προβλήματος συνέβαλε και η ίδρυση από το Γενικό Στρατηγείο, τον Αύγουστο του 1943, της Σχολής Αξιωματικών του ΕΛΑΣ, στη Ρεντίνα, που έδωσε στα τμήματα του λαϊκού στρατού, συνολικά 1.269 νέους ανθυπολοχαγούς. Επίσης, το ΓΣ του ΕΛΑΣ προετοίμασε και έθεσε σε εφαρμογή ένα στοιχειώδες πρόγραμμα στρατιωτικής εκπαίδευσης των ανδρών του.
Ενα απ' τα σοβαρότερα ζητήματα με τα οποία καταπιάστηκε από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του το ΓΣ του ΕΛΑΣ ήταν το ξεκαθάρισμα των ορεινών όγκων από μεμονωμένες εχθρικές εστίες και η διεύρυνση των ελεύθερων περιοχών. Αυτό προϋπόθετε ένταση της επιθετικής δράσης των τμημάτων του κατά των μικρών εχθρικών φρουρών που εγκατεστημένες στον κορμό της Πίνδου και στις συνεχόμενες μ' αυτόν ορεινές περιοχές, καθώς και εναντίον των αρτηριών ανεφοδιασμού και επικοινωνίας του εχθρού.
Να σημειωθεί, σε αυτό το σημείο, πως ο ΕΛΑΣ εφάρμοζε την τακτική υποχωρητικών ελιγμών, όταν ο συσχετισμός των δυνάμεων ήταν σε βάρος του και των επιθετικών επιχειρήσεων, όταν εξασφάλιζε υπεροχή δυνάμεων ή διέθετε το στοιχείο του αιφνιδιασμού. Δεν είναι, άλλωστε, λίγες οι περιπτώσεις που εχθρικά τμήματα χτύπησαν στο κενό, ενώ ήταν σίγουρο πως κρατούσαν στα χέρια τους, αντάρτες του ΕΛΑΣ.5
Η αναδιοργάνωση του ΕΛΑΣ
Οταν το Γενικό Στρατηγείο άρχισε να λειτουργεί κανονικά, κατέβαλε συστηματική εργασία για την όσο το δυνατόν καλύτερη οργάνωση του ΕΛΑΣ. Το ΓΣ συμπλήρωσε τις διοικήσεις των τμημάτων του ΕΛΑΣ σ' όλη την κλίμακα της ιεραρχίας, συγκρότησε - όπως ήδη σημειώσαμε - Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών, που άρχισε να λειτουργεί από την 1 Αυγούστου του 1943. Διέταξε να συγκροτηθούν Σχολές Υπαξιωματικών στα Γενικά Αρχηγεία ή Στρατηγεία του ΕΛΑΣ των διαφόρων περιοχών. Επίσης, συγκροτήθηκαν Τμήμα Μηχανικού, Τμήμα Διαβιβάσεων, Υπηρεσία Επιμελητείας, Υγειονομική Υπηρεσία. Καθόρισε την εισφορά των κατοίκων για τη διατροφή του Λαϊκού Στρατού. Προχώρησε στη συγκρότηση τακτικών στρατοδικείων, καθώς και στη συμπλήρωση του τηλεφωνικού δικτύου και του δικτύου ασυρμάτων.
Το ΓΣ συγκρότησε επίσης Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο, που συνήλθε στα τέλη του Ιούλη 1943, στην έδρα του και πήρε απόφαση να συγκροτηθεί ο ΕΛΑΣ «κατά το σύστημα του τακτικού στρατού με σύνθεση ελαφρή και ευκίνητη». Κανόνισε τα ζητήματα της διοίκησης σ' όλη την ιεραρχία του ΕΛΑΣ και άλλα ζητήματα και οι αποφάσεις του υποβλήθηκαν αμέσως για έγκριση στην Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ.
Με βάση τις προτάσεις του Γενικού Στρατηγείου και του Στρατιωτικού Συμβουλίου, η ΚΕ του ΕΛΑΣ εξέδωσε στις 16 Ιούνη 1943 την παρακάτω διαταγή για την αναδιοργάνωση του ΕΛΑΣ:
«ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΑΪΚΟΣ
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ (Ε.Λ.Α.Σ.)
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
ΓΡΑΦΕΙΑ Ι, ΙΙ, ΙΙΙ
Αριθ. Πρωτ. 2.
ΔΙΑΤΑΓΗ
Ι. Αι δυνατές και πιθανές εξελίξεις των πολεμικών επιχειρήσεων στα θέατρα πολέμου δίδουν στην Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ τη δυνατότητα να επιζητήσει την ανάληψη στο κοντινό μέλλον (Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος) επιθετικών ενεργειών με περιορισμένο αντικειμενικό σκοπό προς σημεία κατεχόμενα από τις ένοπλες δυνάμεις του κατακτητή μόνιμες μεν, αλλά με περιορισμένες σχετικά δυνάμεις.
ΙΙ. Είναι λοιπόν ύστερα απ' αυτό απαραίτητο:
Α΄ Η διοικητική που υπάρχει σήμερα διάρθρωση των ανταρτικών δυνάμεων του ΕΛΑΣ να προσαρμοστεί, όσον είναι δυνατό ταχύτερα και προσφορότερα, σε εκείνη του τακτικού στρατού, πάνω στην ακόλουθη βάση αντιστοιχίας:
Γενικό Αρχηγείο με Μεραρχία Πεζικού. Συγκρότημα Ευρείας Περιφέρειας με Σύνταγμα Πεζικού. Επαρχιακό Συγκρότημα με Τάγμα Πεζικού. Τοπικό Συγκρότημα με Λόχο Πεζικού. Αντάρτικη Ομάδα με Διμοιρία Πεζικού...».
Με βάση τη διαταγή αυτή το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ εξέδωσε την υπ' αριθ. 43 (4/8/1943) Διαταγή του, με την οποία καθόριζε ότι από τις 21 Αυγούστου 1943 τα τμήματα του ΕΛΑΣ θα έπαιρναν διάρθρωση τακτικού στρατού.
Ετσι, το Στρατηγείο Θεσσαλίας μετονομάστηκε Ι Μεραρχία με τα Συντάγματα 4, 5 και 1/38. Το Γενικό Αρχηγείο Ηπείρου σε VIII Μεραρχία με τα Συντάγματα 85, 15, 3/40 και 24. Το Στρατηγείο Δυτικής Μακεδονίας σε IX Μεραρχία με τα Συντάγματα 27, 28 και 53, με προοπτική η μεραρχία αυτή να προπαρασκευάσει τη συγκρότηση αργότερα και της Χ Μεραρχίας. Το Αρχηγείο Στερεάς σε XIII Μεραρχία με τα Συντάγματα 34, 2/39, 36 και 42. Το Αρχηγείο Πελοποννήσου σε ΙΙΙ Μεραρχία, που υπαγόταν απ' ευθείας στις διαταγές της ΚΕ του ΕΛΑΣ. Οργανώθηκε επίσης, οριστικά, η Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών του ΕΛΑΣ.
Ολες οι μονάδες διοικούνταν από τριμελή επιτροπή: Στρατιωτικό αρχηγό, καπετάνιο και εκπρόσωπο του ΕΑΜ. Με τη διαταγή αυτή καταργούνταν τα ανταρτοδικεία, συγκροτούνταν στις μεραρχίες διευθύνσεις δικαστικού και τακτικά στρατοδικεία και άρχιζε η συστηματική οργάνωση επιμελητείας.(6)
Στην Ελεύθερη Ελλάδα
Στην περίοδο Δεκέμβρης 1942 - Μάρτης 1944, χάρη στη διαρκώς εντεινόμενη δράση των ανταρτών, οι ελεύθερες περιοχές επεκτείνονται διαρκώς και σταθεροποιούνται. Η Ελεύθερη Ελλάδα, που άρχιζε από τα ελληνοαλβανικά σύνορα κι έφθανε ως έξω από την Αθήνα, περιλάμβανε ολόκληρη την περιοχή της Πίνδου, τις ορεινές περιοχές του Τυμφρηστού, των Βαρδουσίων, της Οίτης, της Γκιώνας, του Παρνασσού, του Καλλίδρομου, του Ελικώνα και της Πάρνηθας, στη Στερεά. Οι ορεινές αυτές περιφέρειες αποτελούσαν μια συμπαγή, συνεχόμενη ελεύθερη περιοχή. Ελεύθερες περιοχές είχαν επίσης δημιουργηθεί σε Ολυμπο, Κίσσαβο, Πήλιο, Χάσια, στη Θεσσαλία. Σε Νεμέρτσικα, Κασιδιάρη, Μουργκάνα, Σμόλικα, Τύμφη, Ζαγόρια, στην Ηπειρο. Σε Πιέρια και Βέρμιο στην Κεντρική Μακεδονία. Σε Παναχαϊκό, Πάρνωνα, Ταΰγετο, Ζήρεια, Μαίναλο, στην Πελοπόννησο. Σε ορισμένες περιοχές της Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης. Στα νησιά Κρήτη, Εύβοια και Σάμο.
Χιλιάδες χωριά, κωμοπόλεις, ακόμη και πόλεις, όπως το Καρπενήσι, η Καρδίτσα, τα Γρεβενά, η Καλαμπάκα, το Μέτσοβο, η Σιάτιστα, το Λιδωρίκι, η Αταλάντη, η Αγιά, η Κόνιτσα, η Δεσκάτη, το Δελβινάκι απαλλάχτηκαν από τους κατακτητές και οι κάτοικοι οργάνωσαν τη ζωή τους σύμφωνα με τις δημοκρατικές αρχές του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.
Το 1943, κατά τους μετριότερους υπολογισμούς, είχε απελευθερωθεί πάνω από το 1/2 του εδάφους της χώρας και ο ΕΛΑΣ είχε υπό τον έλεγχό του αρκετές ακόμα περιοχές, χωρίς όμως να μπορεί να τις κρατάει σταθερά. Ο εχθρός περιορίστηκε κυρίως στις μεγάλες πόλεις και προσπαθούσε να διατηρεί υπό τον έλεγχό του τις βασικές σιδηροδρομικές και οδικές αρτηρίες.
Στα ελεύθερα χωριά και πόλεις οργανωνόταν και αναπτυσσόταν ο εφεδρικός ΕΛΑΣ. Οι μαχητές του εντάσσονταν εθελοντικά σε ειδικά στρατιωτικά τμήματα, παράλληλα με τα τμήματα του μόνιμου ΕΛΑΣ. Ο εφεδρικός ΕΛΑΣ είχε αποστολή να βοηθήσει το μόνιμο ΕΛΑΣ στο μαχητικό έργο, να περιφρουρεί τα χωριά από εχθρικές επιδρομές. Τα τμήματα του εφεδρικού ΕΛΑΣ, παρόλο που διέθεταν λίγα όπλα έπαιρναν μέρος και σε μάχες, δίπλα στο μόνιμο ΕΛΑΣ. Τμήματα, δε, του εφεδρικού ΕΛΑΣ, όχι λίγες φορές, ενήργησαν, ανεξάρτητα από το μόνιμο ΕΛΑΣ, διάφορα σαμποτάζ κι άλλες επιχειρήσεις κατά του εχθρού.
Στις περιοχές της Ελεύθερης Ελλάδας, οι επιτροπές της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης, της Λαϊκής Δικαιοσύνης και της Λαϊκής Ασφάλειας, επιβλήθηκαν πλέον από το 1943 σαν λαϊκοί, δημοκρατικοί θεσμοί και η καινούρια λαϊκή δημοκρατική εξουσία απλώθηκε ταχύτατα όχι μόνο στις ελεύθερες, αλλά και στις ημικατεχόμενες, σε αρκετές δε περιπτώσεις και στις κατεχόμενες από τον εχθρό περιοχές της χώρας.
Ετσι, στα τέλη Νοέμβρη, αρχές Δεκέμβρη του 1943, το ΓΣ του ΕΛΑΣ πέτυχε να δώσει μια ενιαία μορφή στους θεσμούς της Αυτοδιοίκησης και της Λαϊκής Δικαιοσύνης. Τότε, με την υπ' αριθ. 2929/Ι.1943 Διαταγή του Γενικού Στρατηγείου έμπαιναν σε ισχύ από την 1 Γενάρη 1944 σ' όλες τις ελεγχόμενες από τον ΕΛΑΣ περιοχές της χώρας οι «Διατάξεις για την Αυτοδιοίκηση και τη Λαϊκή Δικαιοσύνη», που αποτελούνταν από 146 άρθρα.(7)
Αντί επιλόγου
Ο ΕΛΑΣ ήταν ένα γνήσιο τέκνο του λαού, ο Λαϊκός Στρατός του, που οι άντρες του αγωνίστηκαν και πολέμησαν με ένα και μοναδικό συμφέρον - την ελευθερία και τη δικαιοσύνη. Κανείς, ποτέ, δεν κατάφερε, παρά τη λασπολογία του μετεμφυλιακού αστικού κράτους, να ξεριζώσει απ' το λαό τα οράματα της ΕΑΜικής εποποιίας, ούτε ν' αμαυρώσει το στρατό του λαού, τον ΕΛΑΣ.
Η δημιουργία και η ανάπτυξη του ΕΛΑΣ απέδειξε, άλλωστε, περίτρανα πως ο λαός μπορεί να έχει το δικό του στρατό. Οι μάχες που έδωσε κατά του ξένου κατακτητή και των ντόπιων συνεργατών του, οι διαρκείς επιτυχίες του, η άριστη οργάνωσή του θα ήταν αδύνατο να επιτευχθούν, αν δεν είχε τη στήριξη της συντριπτικής πλειοψηφίας του ελληνικού λαού.
Και η μεγαλύτερη απόδειξη των τόσο στενών δεσμών, που αναπτύχθηκαν και εδραιώθηκαν, σε όλη τη διάρκεια της χιτλερικής και φασιστικής κατοχής, ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τον ελληνικό λαό ήταν στον ηρωικό Δεκέμβρη του 1944, όταν τα τμήματα του Λαϊκού Στρατού, μαζί με τον αθηναϊκό λαό, έγραψαν μια νέα χρυσή σελίδα στους αγώνες του λαού για τη λευτεριά, παρά την ήττα, αυτή τη φορά απέναντι στον αστικό πολιτικό κόσμο και τα στρατιωτικά του τμήματα συγκροτημένα από τους ταγματασφαλίτες και τους δοσίλογους της κατοχής μαζί με τους Βρετανούς συμμάχους του, που λειτούργησαν σαν σε κατεχόμενη πόλη, αν και συνέχιζαν να είναι στον αντιχιτλερικό συνασπισμό. Αλλά το ταξικό συμφέρον των αστών και των ιμπεριαλιστών ήταν αυτό που πρυτάνευσε. Και απαιτούσε το τσάκισμα του λαϊκού κινήματος για να εδραιωθεί η μεταπελευθερωτική αστική εξουσία. Το λαϊκό κίνημα και το ΚΚΕ δεν είχε σωστή στρατηγική στο ζήτημα της εξουσίας και ηττήθηκε.
Μέσα σ' ένα σύντομο χρονικό είναι ακατόρθωτο να παρουσιαστεί το μεγαλείο της δράσης του Λαϊκού Στρατού. Παρ' όλ' αυτά, διδάσκει πως όταν ο λαός θέλει μπορεί να κάνει ακατόρθωτα πράγματα. Και αυτό το κρατάμε παρακαταθήκη για το σήμερα. Οπως κρατάμε παρακαταθήκη από την ήττα το ζήτημα του τελικού σκοπού, της εξουσίας, της αναγκαιότητας σωστής πρόβλεψης και επεξεργασίας σωστής στρατηγικής.
Παραπομπές
1. ΚΟΜΕΠ κατοχής 1941-1944, εκδ. 1935, σ. 4.
2. «Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης (1940-1945), δοκίμιο», συλλογική εργασία, σ. 116.
3. Ο. π., σ. 117.
4. Ο. π., σ. 152. Επίσης, «Τα μυστικά αρχεία του Τρίτου Ράιχ», εφημερίδα «Ελευθερία», 13/11/1960.

Θεωρητικά ζητήματα της σοσιαλιστικής επανάστασης για τη δικτατορία του προλεταριάτου


Θεωρητικά ζητήματα της σοσιαλιστικής επανάστασης για τη δικτατορία του προλεταριάτου
Τέταρτο μέρος
Η δικτατορία του προλεταριάτου από τη σκοπιά θεσμών και λειτουργιών είναι κράτος «τύπου Κομμούνας του Παρισιού» ή «τύπου Σοβιέτ», δηλαδή η εξουσία ασκείται από επαναστατικά όργανα που γεννάει η επαναστατική πάλη της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, στα οποία συνενώνονται η νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική εξουσία. Τα όργανα αυτά αποτελούνται από αιρετούς και ανακλητούς εκπροσώπους των εργαζομένων επιλεγμένους από τους ίδιους μέσω εκλογών. Πυρήνες της εργατικής εξουσίας θα είναι οι παραγωγικές μονάδες, οι τόποι εργασίας, στους οποίους θα ασκείται και ο εργατικός και κοινωνικός έλεγχος της διεύθυνσης.
Η αντιπροσωπευτικότητα παραμένει σε αυτά τα όργανα, αλλά καταργείται ο κοινοβουλευτισμός σαν ιδιαίτερο σύστημα, ο χωρισμός της νομοθετικής από την εκτελεστική εξουσία, η προνομιούχα θέση των βουλευτών και της κρατικής υπαλληλίας19. Οι εκλεγμένοι που συμμετέχουν στα όργανα της επαναστατικής εξουσίας δεν είναι επαγγελματίες βουλευτές, δεν αποκόπτονται από τα παραγωγικά τους καθήκοντα.
Η θεμελιακή αρχή συγκρότησης της δικτατορίας του προλεταριάτου είναι ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός, αρχή που εξασφαλίζει την υποταγή της μειοψηφίας στη θέληση της πλειοψηφίας της κοινωνίας, την ενότητα θέλησης και δράσης της κοινωνίας για την πραγματοποίηση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Η σοβιετική πείρα απέδειξε ότι η δικτατορία του προλεταριάτου στηρίζεται στην κινητοποίηση των εργαζόμενων μαζών, μέσω εργατικών κολεκτίβων, συνδικάτων, διαφόρων μαζικών οργανώσεων που βοηθάνε ώστε οι κατευθυντήριες γραμμές του κόμματος να γίνονται κτήμα πλατύτερων μαζών.
Δ. Ο ρόλος του ΚΚ στη δικτατορία του προλεταριάτου
Η πάλη για τη θεμελίωση και ανάπτυξη της νέας κοινωνίας συντελείται από την επαναστατική εργατική εξουσία με καθοδηγητή της το Κομμουνιστικό Κόμμα, που αξιοποιεί τους νόμους κίνησης της σοσιαλιστικής - κομμουνιστικής κοινωνίας. Ο άνθρωπος, γινόμενος κυρίαρχος των κοινωνικών διαδικασιών, περνάει βαθμιαία από το βασίλειο της αναγκαιότητας στο βασίλειο της ελευθερίας. Από εδώ απορρέει και ο ανώτερος ρόλος του υποκειμενικού παράγοντα σε σχέση με όλους τους προηγούμενους κοινωνικοοικονομικούς σχηματισμούς όπου η ανθρώπινη δράση κυριαρχείται από την αυθόρμητη επιβολή των κοινωνικών νόμων στη βάση των αυθόρμητα αναπτυσσόμενων σχέσεων παραγωγής.
Επομένως, η επιστημονικότητα και η ταξικότητα της πολιτικής του ΚΚ είναι αδήριτη προϋπόθεση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Στο βαθμό που τα στοιχεία αυτά χάνονται, αναπτύσσεται ο οπορτουνισμός, ο οποίος αν δεν αντιμετωπιστεί εξελίσσεται στην πορεία σε αντεπαναστατική δύναμη.
Το ΚΚ, ως κόμμα της τάξης που κατέχει την εξουσία, ως η ιδεολογική και πολιτική πρωτοπορία της, έχει καθοδηγητικό ρόλο στα όργανα της δικτατορίας του προλεταριάτου.
Μόνο η πρωτοπορία της εργατικής τάξης, δηλαδή το πιο συνειδητό και ταξικά αταλάντευτο τμήμα της, είναι ικανή να εκφράζει με συνέπεια την ιστορική αποστολή της εργατικής τάξης στο έργο της επίτευξης της αταξικής, κομμουνιστικής κοινωνίας. Μπορεί να χτίζει την ενότητα θέλησης της εργατικής τάξης ώστε να κατακτά το ρόλο της ως ηγετική δύναμη της σοσιαλιστικής κοινωνίας.
Ο Λένιν σημειώνει: «Δεν μπορείς όμως να πραγματοποιήσεις τη δικτατορία του προλεταριάτου μέσω της καθολικής οργάνωσής του. Γιατί όχι μόνο σε μας, μια από τις πιο καθυστερημένες καπιταλιστικές χώρες, αλλά και σε όλες τις άλλες καπιταλιστικές χώρες, το προλεταριάτο εξακολουθεί ακόμη να είναι τόσο διηρημένο, τόσο ταπεινωμένο, τόσο εξαγορασμένο σε μερικά μέρη (συγκεκριμένα: από τον ιμπεριαλισμό σε ορισμένες χώρες) που η καθολική οργάνωση του προλεταριάτου δεν μπορεί να πραγματοποιήσει άμεσα τη δικτατορία του. Τη δικτατορία μπορεί να την πραγματοποιήσει μόνο η πρωτοπορία που αφομοίωσε την επαναστατική δραστηριότητα της τάξης»20.
Επίσης, αιτιολογούσε την ανάγκη ενός ισχυρού θεωρητικά και πολιτικά κόμματος σε σχέση με το σύνθετο των καθηκόντων της σοσιαλιστικής οικοδόμησης: «Η δικτατορία του προλεταριάτου είναι ένας επίμονος αγώνας, αιματηρός και αναίμακτος, βίαιος και ειρηνικός, πολεμικός και οικονομικός, διαπαιδαγωγικός και διοικητικός, ενάντια στις δυνάμεις και τις παραδόσεις της παλιάς κοινωνίας. Η δύναμη της συνήθειας εκατομμυρίων και δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων είναι η πιο φοβερή δύναμη. Χωρίς κόμμα σιδερένιο και ατσαλωμένο στην πάλη, χωρίς κόμμα που να απολαβαίνει την εμπιστοσύνη κάθε τίμιου στοιχείου της τάξης του, χωρίς κόμμα που να ξέρει να παρακολουθεί τις διαθέσεις των μαζών και να τις επηρεάζει, είναι αδύνατο να διεξαχθεί μια τέτοια πάλη με επιτυχία»21.
Ο καθοδηγητικός ρόλος του κόμματος στη δικτατορία του προλεταριάτου σημαίνει ότι με τις οργανώσεις του καθοδηγεί τα όργανα εξουσίας της δικτατορίας του προλεταριάτου, τους μηχανισμούς καταστολής, το στρατό, τα συνδικάτα, τους συνεταιρισμούς, τις μαζικές οργανώσεις και βεβαίως τα όργανα οργάνωσης και διεύθυνσης της άμεσα κοινωνικής παραγωγής, κλπ. Το κόμμα καθοδηγεί τα όργανα άσκησης της εξουσίας, χωρίς όμως να τα υποκαθιστά, χωρίς να ταυτίζεται με τον κρατικό μηχανισμό. Δρα με στόχο να κινητοποιεί, να προσελκύει μαζικά την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα μέσω της συμμετοχής τους στα συνδικάτα, στις εργατικές κολεκτίβες, κ.α., στον έλεγχο της εξουσίας, της διεύθυνσης της παραγωγής, του σχεδιασμού, κλπ.
Ο Ι. Β. Στάλιν σημειώνει: «Σαν ανώτατη έκφραση του καθοδηγητικού ρόλου του κόμματος, π.χ., στη χώρα μας, τη Σοβιετική Ενωση, στη χώρα της δικτατορίας του προλεταριάτου πρέπει να αναγνωριστεί το γεγονός ότι ούτε ένα σοβαρό πολιτικό και οργανωτικό ζήτημα δε λύνεται από τις σοβιετικές και άλλης μορφής οργανώσεις, χωρίς τις καθοδηγητικές υποδείξεις του κόμματος»22.
Οι «κορυφές» της δικτατορίας του προλεταριάτου, η κυβέρνηση, το ανώτατο όργανο των λαϊκών αντιπροσώπων συγκροτούνται από στελέχη του κόμματος.
«Σαν κόμμα που κυβερνά δεν μπορούσαμε να μη συγχωνεύσουμε τις κομματικές κορυφές με τις σοβιετικές κορυφές, στη χώρα μας είναι συγχωνευμένες και τέτοιες θα παραμείνουν»23.
Η άνοδος της επαναστατικής κομμουνιστικής συνείδησης των μαζών της εργατικής τάξης καθορίζεται πρώτα απ' όλα από την ενίσχυση των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής και από το επίπεδο της εργατικής συμμετοχής. Σε αυτή την υλική βάση πρέπει να θεμελιώνεται και η ιδεολογική δουλειά, η επίδραση του επαναστατικού κόμματος και εποικοδομήματος. Από την άλλη, όμως, η ενίσχυση των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής προϋποθέτει τη συνειδητή δράση των εργαζομένων. Βεβαίως, με τη νίκη της επανάστασης η σοσιαλιστική συνείδηση δεν είναι πλήρως εδραιωμένη στο λαό, πρέπει όμως να γίνει στη συνέχεια. Εχει σημασία δηλαδή να αναπτύσσεται το επίπεδο της κομματικής συνείδησης, της επαναστατικής συνείδησης της πρωτοπορίας να βρίσκεται πάντα πιο μπροστά από τη συνείδηση που διαμορφώνουν μαζικά οι σε κάθε φάση διαμορφωμένες οικονομικές σχέσεις. Ισχύει και για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση ότι δε διαμορφώνεται αυθόρμητα και ενιαία η ταξική συνείδηση στο σύνολο της εργατικής τάξης. Το ΚΚ άλλωστε είναι ο κύριος φορέας διείσδυσης της επαναστατικής συνείδησης στις μάζες. Από εδώ προκύπτει και η αναγκαιότητα το ίδιο το κόμμα να έχει υψηλή θεωρητική, ιδεολογική στάθμη και ατσάλωμα, να είναι αταλάντευτο στην πάλη κατά του οπορτουνισμού τόσο σε συνθήκες καπιταλισμού, πολύ περισσότερο σε συνθήκες σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
(Το κείμενο είναι επεξεργασία της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
19. Σημειώνει ο Λένιν: «Δεν μπορεί να γίνεται λόγος για εκμηδένιση της υπαλληλίας μονομιάς παντού και ολοκληρωτικά. Η συντριβή όμως μονομιάς της υπαλληλικής μηχανής και η έναρξη της οργάνωσης καινούριας, αυτό όμως δεν είναι ουτοπία είναι η πείρα της Κομμούνας, είναι το άμεσο, το επείγον καθήκον του προλεταριάτου». Β. Ι. Λένιν, «Κράτος και επανάσταση», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 61.

Ο μονιμάς...


Ο μονιμάς...
Γρηγοριάδης Κώστας
Χτες τη νύχτα πήγα για ύπνο νωρίς σχετικά, έντεκα και κάτι βρισκόμουν ήδη στο κρεβάτι. Η μάνα, που από την πρώτη στιγμή της επιστροφής μου με παρακολουθεί με υγρά τα θλιμμένα της μάτια, μπήκε - γύρω στα μεσάνυχτα - με σχεδόν άηχα βήματα στο σκοτεινό δωμάτιο... Την ένιωθα να τριγυρίζει άσκοπα στα λίγα τετραγωνικά του χώρου, να κοντοστέκεται μπροστά στο παράθυρο, να προκαλεί με το ασταθές πέρασμά της ένα ανάλαφρο θρόισμα της κουρτίνας, που -κολλαρισμένη και βαριά - κρατάει μακριά τους θορύβους του δρόμου. Η περιπέτειά μου, το ξέρω, είναι για τη γυναίκα που με γέννησε μια βαθιά μαχαιριά, έστω και αν πέρασε αρκετός καιρός μετά από της δοκιμασίας μου τη φρίκη. Μου φέρεται λες και είμαι ανήμπορος, ανάπηρος, έστω και αν στη σωματική μου ακεραιότητα τίποτε δεν έχει αλλάξει, μόνο την ψυχή μου κάπου - κάπου την ταλανίζει βαριά καταχνιά. Αντίθετα, ο πατέρας αποφεύγει την οποιαδήποτε νύξη και μόνο σπάνια με καρφώνει με μάτια ανέκφραστα ψελλίζοντας γενικόλογες επισημάνσεις.
-- Ετσι είναι, γιε μου, η ζωή! Καιρός ήταν και συ στο πετσί σου να τη μάθεις... Ο,τι δε σου 'δωσε το σχολείο, σου το 'δειξε ο στρατός...
Μόνο αυτές τις κουβέντες έχει να μου πει από τότε που γύρισα από την Ελλάδα με το ηθικό μου πεσμένο στο μηδέν, του παλαιού εαυτού μου μια άθλια σκιά! Συχνά σκεφτόμουν ότι σαν να ευχαριστήθηκε με το σκληρό μου πάθημα. Δεν είχα ακούσει, βλέπεις, τις συμβουλές του, δεν είχα βάλει σε εφαρμογή τα δικά του σχέδια. Ηθελα να χαράξω μόνος το δρόμο μου, να πάρω τη ζωή στα δικά μου τα χέρια. Ομως, παρά τις φαεινές ιδέες μου, τους προγραμματισμούς και τους υπολογισμούς, όλα μού πήγαν στραβά! Οταν εκείνη η ιστορία, ο εφιάλτης, αλωνίζει στο μυαλό μου, ακόμα και τώρα, δυο χρόνια μετά, ταράζομαι και νιώθω σαν ένα δαρμένο, παντέρημο σκυλί. Το ίδιο και τούτη την ώρα, μέσα στων παιδικών μου χρόνων το δωμάτιο, κουκουλωμένος στο ζεστό μου κρεβάτι.
-- Μην πολυσκέφτεσαι, κοίτα μπροστά..., με συμβούλεψε σήμερα το απόγευμα ο γιατρός γράφοντας τη συνταγή με τα θαυματουργά, ας πούμε, χαπάκια, όμως ό,τι είδα και έζησα εγώ, κανένα ψυχοφάρμακο δεν μπορεί να το δαμάσει!
Ολα είχαν ξεκινήσει απόλυτα απλά και καθημερινά. Πριν τελειώσω ακόμα το Λύκειο, η κουβέντα στο κυριακάτικο τραπέζι ήταν μια και μόνη! Τι θα κάνω μετά! Παραμονή στη Γερμανία ή γυρισμός στην Ελλάδα! Η μάνα ήταν πάντα κατηγορηματική.
-- Εδώ να μείνεις, καμάρι μου, να σε 'χουμε κοντά μας!
-- Οχι, μωρέ, αφού και μεις σε κάνα δυο χρόνια στο χωριό δε θα γυρίσουμε; ανακατευόταν ο πατέρας στη συζήτηση. Τι θα κάνει το παιδί μόνο του, χωρίς εμάς...
Οι ίδιες κουβέντες, οι ίδιες γνώμες των δύο στρατοπέδων. Εμένα, για να είμαι ειλικρινής, και οι δύο λύσεις μου άρεσαν. Τι εδώ, τι εκεί..., σκεφτόμουν και, μαζί με τους στενούς φίλους, άρχισα την ετοιμασία στο φροντιστήριο για τις ειδικές, των Ελλήνων μαθητών του Εξωτερικού, εισαγωγικές εξετάσεις. Ο Οκτώβρης εκείνης της χρονιάς, με τα αποτελέσματα, με έφτασε σκυθρωπός! Απέτυχα, μια θέση στα ΤΕΙ, που την πήρα με του απολυτήριου το βαθμό, δεν κατάφερε να με δελεάσει. Και τώρα τι; αναρωτιόμουν και σχεδίαζα σενάρια απλά ή σύνθετα. Κάποιοι συμμαθητές, αισιόδοξοι και αποφασιστικοί, πίστευαν πως βρήκαν την ιδανική λύση!
-- Το εργοστάσιο κοντά στο χωριό μας, τι το 'χουμε ρε! πανηγύρισαν σε ώρα έξαρσης οι πιο ευρηματικοί. Τέσσερις ήμασταν και ξεκινήσαμε για τη Θεσσαλονίκη πετώντας με της Ολυμπιακής τα φτερά! Φτάνοντας στο χωριό και ανακοινώνοντας τα καλοσχεδιασμένα μας σχέδια, οι συχωριανοί μας κοίταζαν λες και είχαν μπροστά τους τρελούς! Τίποτα συγκεκριμένο δεν έλεγαν, μόνο κουβέντες του αέρα, ενώ εμείς, ανίδεοι μέσα σε όλη την αφασία, είχαμε πάθει πλάκα!
-- Τίποτα, παλικάρι μου, νιξ..., με πληροφόρησε ο θείος μου στο σπίτι. Εργοστάσιο γιοκ, μεταφέρθηκε Βουλγαρία μεριά. Εδώ για σένα δεν υπάρχει ψωμί. Ο δρόμος είναι μόνο ένας! Να γίνεις μονιμάς, όπως οι περισσότεροι της φουρνιάς σου, από το δικό μας και από τα γύρω χωριά!
Ετσι βρέθηκα από την Ελλάδα μακριά, στρατιώτης μόνιμος, με αρκετούς συμπατριώτες, σαν εμένα φαντάρους και βαθμοφόρους, όμως με ανώτατο διοικητή ξένον αξιωματικό.
Τι θα μπορούσα να θυμηθώ για να περιγράψω εκείνο το δύσκολο καιρό; Τίποτα καλύτερα, η λογική μου λέει όσο μπορώ πιο γρήγορα όλα να τα ξεχάσω. Ομως δεν είναι τόσο εύκολο αυτό, μα το Θεό! Πήγαμε σε κάποια χώρα - δε λέω σε ποια ακριβώς, ούτε και έχει μεγάλη σημασία ο τόπος - για να βοηθήσουμε! Ετσι μας έλεγαν οι ανώτεροι, στην αρχή έτσι νόμιζα κι εγώ ο ανίδεος, αλλά από την πρώτη στιγμή ο χρόνος και η καθημερινότητα με διέψευδαν από το πρωί μέχρι το βράδυ. Μόνο μέσα στο στρατόπεδο ένιωθα κάπως ήρεμος, ας το ονομάσω έτσι εκείνο το παράξενο συναίσθημα που με έκανε κάθε στιγμή να προσέχω, να κοιτάω από πού να φυλαχτώ. Τριγύρω ήταν οι συνάδελφοι, κοντά μας και οι δικοί μας αξιωματικοί, όμως όλους μας κατείχε ένας ακαθόριστος, παραλυτικός φόβος. Οταν βγαίναμε έξω, για υπηρεσία ή εκτός, βέβαια παρέες - παρέες, ο φόβος του στρατοπέδου, ο ασαφής και κάπως μακρινός, γινόταν ένα συναίσθημα που μου είναι αδύνατο τώρα με λόγια να περιγράψω ή, όπως τότε - έστω και ελάχιστα - να το ξανανιώσω, μέσα στην ψυχή μου να το αισθανθώ! Τις νύχτες ζωντανεύουν στο δέρμα μου των ντόπιων τα βουβά, στο χρώμα του μίσους βλέμματα, γίνονται λίμνες βαθιές που πάνω τους αιωρούμαι τρέμοντας πως στο σκοτάδι τους θα χαθώ. Με ξυπνούν οργισμένα παραγγέλματα, ουρλιαχτά σε γλώσσες άγνωστες που με κρατούν στη φρίκη τους, έστω και αν αντικρίζω γύρω μου ήρεμο το σιωπηλό δωμάτιο, με τη σημαία του ΠΑΟΚ στον απέναντι τοίχο, ακριβώς κάτω από τη φωτογραφία της ομάδας μου, όταν κάποτε έπαιζα στης Στουτγκάρδης τα τσικό!
Δεν ξέρω ακριβώς πώς τα κατάφερα να πάρω της παραίτησης τη βαριά απόφαση - που ήταν στην ουσία διαβατήριο για την ανεργία - και να δραπετεύσω από κείνο τον εφιάλτη! Ακόμα με ψυχοπλακώνει η όλη ατμόσφαιρα, πως ραγδαία μέσα στις γραμμές μας τα πράγματα ριζικά διαφοροποιήθηκαν, η συνεννόηση μεταξύ μας, που πάντα ήταν εύθραυστη και κρεμόταν από μια κλωστή, χάθηκε, διχογνωμίες χώρισαν τους υπεύθυνους και τους ανεύθυνους, συζητήσεις νευρικές, αλαλούμ! Ακριβώς την ίδια εποχή μαθεύτηκε πως κάποια παρατράγουδα στον κύκλο μας είχαν σημειωθεί, ειδική επιτροπή ελέγχου έρχεται από την Ελλάδα, ανακρίσεις ετοιμάζονται, σενάρια περίπλοκα μας τρομοκρατούν... Το καταθλιπτικό κλίμα, η θολούρα, η άγνοια τι μου ξημερώνει, με έσπρωχναν στην απόγνωση! Ανεργος καλύτερα..., με συμβούλεψε ένας μεγαλύτερος στην ηλικία συνάδελφος και, παρά τη σύγχυση που με βασάνιζε, παραδέχτηκα ότι ετούτο ήταν για μένα το σωστό... Μέσα στην παλιά κρεβατοκάμαρα οι σκιές γύρω μου ταράχτηκαν, απαλό αεράκι άγγιξε το πρόσωπό μου, που το ένιωθα ιδρωμένο και πολύ ζεστό. Κινήθηκα κάτω από τα σκεπάσματα με ανακούφιση, γιατί ήξερα. Η μητέρα μου είχε τελειώσει το μελαγχολικό της περίπατο, την ένιωθα να πλησιάζει το στενό μου κρεβάτι. Δροσερό, σαν την αυγή, το χέρι της μου χάιδεψε το μέτωπο και η φωνή της, βάλσαμο τούτο το δύσκολο καιρό, με κράτησε ένα βήμα πριν από το χείλος του βαράθρου των αναμνήσεων.
Το ξέρω, το τόνισε εξάλλου με σιγουριά απόλυτη ο γιατρός.
-- Είσαι σχεδόν υγιής και δυνατός! Με την απόφασή σου, φίλε μου, το απέδειξες, τους πέταξες την παραίτηση στα μούτρα..., είχε πει στην τελευταία επίσκεψη, κοιτώντας με κατευθείαν στα μάτια. Εκεί που βρέθηκες, σίγουρα πολλά έμαθες. Στηρίξου στη φοβερή εμπειρία σου, περηφανέψου, γιατί ολότελα δε λύγισες. Και τα μάτια σου τέσσερα! Πρόσεξε τι θα κάνεις από 'δω και μετά!

ΜΕ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ Νέες προσπάθειες προώθησης θρησκευτικών δοξασιών


ΜΕ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ
Νέες προσπάθειες προώθησης θρησκευτικών δοξασιών
Σε εξέλιξη - και μάλιστα σε πολλά επίπεδα - βρίσκεται η προσπάθεια προώθησης θρησκευτικών δοξασιών στη βιολογία. Η «ευφυής σχεδίαση», μια παραλλαγή του δημιουργισμού που φορά ψευδοεπιστημονικό μανδύα, επιχειρείται να γίνει αποδεκτή σε ισότιμη βάση με την επιστημονική θεωρία της εξέλιξης των ειδών, που θεμελίωσε ο μεγάλος φυσιοδίφης, Κάρολος Δαρβίνος και αποδείχτηκε πέραν πάσης αμφιβολίας, στο πέρασμα των 150 χρόνων από τη διατύπωσή της στο μνημειώδες έργο του «Η καταγωγή των ειδών». Την ίδια στιγμή, η καθολική εκκλησία διευρύνει τα χριστιανικά δόγματα, ώστε να «χωρέσουν» τόσο τη βιολογική εξέλιξη μέσω της φυσικής επιλογής, όσο ακόμα και τυχόν ανακάλυψη εξωγήινης ζωής! Από μια σκοπιά, αυτές οι κινήσεις του Βατικανού μοιάζουν με προσέγγιση της μεθοδολογίας των δημιουργιστών, χωρίς ρητή υιοθέτησή τους.
Πέμπτη φάλαγγα;
Η Βασιλική Εταιρεία (ΒΕ) της Βρετανίας είναι ένα επιστημονικό ίδρυμα με μεγάλο κύρος, τόσο μέσα στη χώρα αυτή, όσο και διεθνώς. Τα τελευταία χρόνια, αρκετά μέλη της, μεταξύ αυτών και ο νομπελίστας Π. Νερς, διαμαρτύρονταν για τους οικονομικούς δεσμούς που ανέπτυξε με το αμερικανικό Ιδρυμα Τέμπλετον, το οποίο έχει ως δηλωμένο στόχο τη δημιουργία γεφυρών ανάμεσα στην επιστήμη και στη θρησκεία. Σε αυτήν την κατεύθυνση φαίνεται να βρισκόταν και η απόφαση να διοριστεί πέρσι υπεύθυνος της ΒΕ για θέματα εκπαίδευσης, ο βιολόγος και ιερέας (!) Μάικλ Ράις.
Σε δηλώσεις του πριν λίγες μέρες σε συνέδριο της Βρετανικής Ενωσης για την Προώθηση της Επιστήμης, ο Μ. Ράις εξέφρασε την άποψη ότι ο δημιουργισμός πρέπει να διδάσκεται στα σχολεία «όχι ως παρανόηση, αλλά ως κοσμοθεωρία». Την άποψη αυτή δικαιολόγησε ως έκφραση σεβασμού στην άποψη σημαντικής μερίδας μαθητών (1 στους 10 Βρετανούς) που πιστεύουν ότι η Γη έχει ηλικία μόνο 10.000 ετών...
Στις δηλώσεις του Μάικλ Ράις αντέδρασε έντονα μεγάλο τμήμα της επιστημονικής κοινότητας της Βρετανίας και των μελών της ΒΕ, μεταξύ αυτών και οι νομπελίστες Ρ. Ρόμπερτς και Χ. Κρότο. Στην επιστολή που έστειλαν προς τον πρόεδρο της ΒΕ, τον καλούσαν να ζητήσει την παραίτηση του Ράις και έγραφαν, μεταξύ άλλων: «Αντιλαμβανόμαστε ότι ο καθηγητής Ράις είναι κληρικός, γεγονός το οποίο από μόνο του είναι ανησυχητικό. Ποιος σκέφτηκε ότι θα ήταν κατάλληλος ως Διευθυντής για την Εκπαίδευση, ο οποίος θα μπορούσε να απαντήσει σε ερωτήσεις για τις διαφορές ανάμεσα στην επιστήμη και τη θρησκεία, με επιστημονικό, τεκμηριωμένο τρόπο; Ο Δημιουργισμός, η Ευφυής Σχεδίαση κτλ. δεν έχουν καμιά θέση στη διδασκαλία των θετικών επιστημών και δεν πρέπει να νομιμοποιηθούν ως αποδεκτές θεωρίες εναλλακτικές ως προς την εξελικτική, από κανέναν που ισχυρίζεται ότι είναι επιστήμονας».
Τελικά, ο Ράις παραιτήθηκε και σε επίσημη ανακοίνωσή της η ΒΕ τόνισε ότι «ο δημιουργισμός δεν έχει επιστημονική βάση και δεν πρέπει να αποτελεί μέρος της επιστημονικής εκπαίδευσης. Αν όμως ένας μαθητής θέτει το ζήτημα του δημιουργισμού, τότε οι δάσκαλοι πρέπει να μπορούν να εξηγήσουν γιατί η εξέλιξη είναι μια βάσιμη επιστημονική θεωρία και γιατί ο δημιουργισμός σε καμιά περίπτωση δεν είναι επιστημονικός».
Ελιγμοί
Σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου για την αναγγελία του συμποσίου που θα διοργανώσει το Βατικανό το 2009, με τίτλο «Βιολογική εξέλιξη: Γεγονότα και θεωρίες. Μια κριτική ματιά 150 χρόνια μετά την "Καταγωγή των ειδών"», ο εκπρόσωπος της Αγίας Εδρας, καρδινάλιος Τζ. Ραβάζι, προσπάθησε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις από τον ενάμιση αιώνα καταδίκης, χλευασμού και διώξεων ενάντια στην εξελικτική θεωρία. Υποστήριξε ότι η Καθολική Εκκλησία δεν την καταδίκασε ποτέ (σ.σ. είναι γεγονός ότι δεν κάηκε κανείς στην πυρά γι' αυτήν), ούτε απαγόρευσε το βιβλίο του Δαρβίνου! Ο δημιουργισμός «ανήκει αυστηρά στη θεολογική σφαίρα» και δεν μπορεί να χρησιμοποιείται «ως επιστημονική ιδεολογία» δήλωσε, προσπαθώντας να θέσει στο απυρόβλητο της επιστημονικής κριτικής τους δημιουργιστές και τις θεωρίες τους.
Η Καθολική Εκκλησία υιοθετεί την αντίληψη ότι η βιβλική ιστορία της δημιουργίας του κόσμου σε έξι μέρες είναι αλληγορία και δεν υπάρχει θεολογικό πρόβλημα με την αποδοχή της βιολογικής εξέλιξης ως εργαλείο του Θεού για τη διαμόρφωση του ανθρώπινου είδους. Πριν από λίγο καιρό, εκπρόσωπος του Βατικανού επί θεμάτων επιστήμης είχε φτάσει να υποστηρίξει ότι ακόμα και η ανακάλυψη εξωγήινης ζωής δε θα ήταν ασύμβατη με τα δόγματα της χριστιανικής (καθολικής) εκκλησίας.
Οι δημιουργιστές δε δρουν μόνο στις χώρες όπου πλειοψηφεί το χριστιανικό στοιχείο μέσα στον πληθυσμό. Εντονη και με σαφείς προθέσεις κάνουν την παρουσία τους και στο μουσουλμανικό κόσμο. Μετά από προσφυγή του Αντνάν Οκτάρ στο ειρηνοδικείο της Ιστανμπούλ, ενός συγγραφέα που υποστηρίζει τη δημιουργία του κόσμου από το Θεό «κατά τας γραφάς», απαγορεύτηκε η πρόσβαση μέσα από την Τουρκία, στο διαδικτυακό ιστοτόπο του Βρετανού καθηγητή Ρίτσαρντ Ντόκινς. Ως δικαιολογία για την προσφυγή παρουσίασε τους απαξιωτικούς και χλευαστικούς σχολιασμούς στον ιστοτόπο του Ντόκινς για τον «Ατλαντα της Δημιουργίας» που συνέγραψε ο Οκτάρ, με στόχο να... καταρρίψει τη θεωρία της εξέλιξης.
Πίσω από την ανάπτυξη αντιεπιστημονικών αντιλήψεων στη βιολογία και τις άλλες επιστήμες δε βρίσκονται απλώς κάποιοι οπισθοδρομικοί, μεμονωμένοι ή και οργανωμένοι σε ιδρύματα και ενώσεις. Είναι το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα, που πρέπει να συμβιβάσει την ανάγκη του για αξιοποίηση της επιστήμης και της τεχνικής ως παραγωγικής δύναμης και την ανάγκη του να υποστηρίξει την κοσμοθεωρία της περιόδου σήψης του, που απεχθάνεται κάθε έννοια κοινωνικής εξέλιξης και μεταβολής, τις ανατροπές και τα επαναστατικά άλματα. Οσο η αστική τάξη οδεύει προς το ιστορικό της φινάλε, τόσο μοιάζει περισσότερο με τις προηγούμενες απ' αυτήν εκμεταλλεύτριες τάξεις, στην αντιδραστικότητα, την οπισθοδρόμηση και τη βαρβαρότητα που επέδειξαν, πριν κάνουν κι αυτές αναγκαστικά τόπο στο νέο.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγές: www.vatican.va, www.richarddawkins.net, «Discover»

ΣΤΡΟΒΙΛΩΔΗΣ ΡΟΗ
Ενα από τα πιο κοινά αλλά και πιο σύνθετα φαινόμενα στο σύμπαν
Στρόβιλοι αερίου οπτικοποιημένοι μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή
Ο άνθρωπος έχει διασπάσει το άτομο, έχει πετάξει στο Διάστημα, έχει πατήσει το πόδι του στη Σελήνη και έχει στείλει τις μηχανές του στα άκρα του ηλιακού συστήματος. Προσπαθεί να καταλάβει τον κόσμο στην πιο μικρή και στην πιο μεγάλη του κλίμακα, ενώ παράλληλα εφευρίσκει θαυμαστούς μηχανισμούς που πολλαπλασιάζουν τη δύναμη του σώματος και του μυαλού του. Κι όμως, μια κατηγορία φαινόμενων που παρουσιάζονται στην καθημερινή ζωή, διαφεύγουν μιας απλής, αναλυτικής περιγραφής (πιθανότατα επειδή δεν είναι δεκτικά σε τέτοια περιγραφή).
Ο αέρας που στριφογυρίζει ακατάστατα, όπως δείχνει η σκόνη ή τα σύννεφα που μεταφέρει, το νερό της βρύσης που όταν τρέχει πάνω από μια ορισμένη ταχύτητα αφρίζει, αλλά και το νερό που βράζει, όλα αυτά είναι εκδηλώσεις στροβιλώδους ή τυρβώδους ροής. Μιας ροής, δηλαδή, γεμάτης δίνες και αναταράξεις, που όχι μόνο είναι δύσκολο να προβλέψεις πού θα βρίσκεται μετά από ένα δευτερόλεπτο κάθε μικροσκοπικό τμήμα του υγρού ή του αερίου, αλλά είναι δύσκολο ακόμα και να παρακολουθήσεις την όλη κίνηση του ρευστού. Το αντίθετο της στροβιλώδους ροής είναι η στρωτή (ομαλή) ροή, που συμβαίνει π.χ. μέσα σε αγωγούς, όπου το ρευστό κινείται με χαμηλή ταχύτητα και δεν υπάρχουν στενώσεις και ανωμαλίες ικανές να το διαταράξουν. Στην ομαλή ροή, σε όλα του τα σημεία το ρευστό κινείται με την ίδια ταχύτητα.
Η τυρβώδης ροή που συναντάται στην καθημερινότητα της ζωής του ανθρώπου πάνω στη Γη, εμφανίζεται σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα και στα ουράνια σώματα. Τέτοια, για παράδειγμα, είναι η κίνηση των θερμών αερίων πάνω και μέσα στα άστρα. Για να την προσομοιώσουν οι επιστήμονες πρέπει να δώσουν όλες τις παραμέτρους σε πρόγραμμα υπερυπολογιστή, που με χρονοβόρους υπολογισμούς προσδιορίζει τη θέση όλων των τμημάτων του ρευστού σε κάθε βήμα εξέλιξης του φαινομένου. Δεν υπάρχει κανένας μαθηματικός τύπος ή σύστημα εξισώσεων που να μπορεί να περιγράψει το φαινόμενο της τυρβώδους ροής.

Εκθεση - μαρτυρίες για τον ισπανικό εμφύλιο


Εκθεση - μαρτυρίες για τον ισπανικό εμφύλιο
Ο κορυφαίοι συγγραφείς και δημοσιογράφοι Ιλία Ερενμπουργκ (ξαπλωμένος) και ο Ερνεστ Χέμινγουεϊ στην Ισπανία
Μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση θα παρουσιάσει το Πολιτιστικό Κέντρο του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης στη Θεσσαλονίκη (Βασ. Ολγας 108), από τις 10/10-16/11. Τίτλος της «Οι πολεμικοί ανταποκριτές του ισπανικού εμφυλίου πολέμου». Πόλεμος «γέννημα» του φρανκικού πεμπτοφαλαγγίτικου φασισμού. Η επίθεση του - οπλισμένου από τη ναζιστική Γερμανία, την Ιταλία, την Πορτογαλία, αλλά και την Αγγλία - Φράνκο κατά της δημοκρατικής κυβέρνησης του αγωνιστή ισπανικού λαού (17/7/1936-1/4/1939) συγκλόνισε την παγκόσμια κοινή γνώμη και απασχόλησε πλήθος προοδευτικών δημοσιογράφων, συγγραφέων, διανοουμένων, καλλιτεχνών.
Στην έκθεση, μεταξύ των αντικειμένων και φωτογραφιών, περιλαμβάνονται και 31 σημαντικές ανταποκρίσεις που έγραψαν στα μέτωπα και στα μετόπισθεν προσωπικότητες. Μεταξύ άλλων και οι: Νίκος Καζαντζάκης, Ερνεστ ΧέμινγουεϊΑντουάν ντε Σεντ-ΕξιπερίΙλία ΕρενμπουργκΤζορτζ ΟργουελΧάρολντ «Κιμ» ΦίλμπιΜάρθα ΓκέρλχορνΙντρο Μοντανέλι κ.ά.
Οταν άρχισε ο ισπανικός εμφύλιος ο Νίκος Καζαντζάκης βρισκόταν στην Αίγινα και έγραφε τη δική του «Οδύσσεια». Αίφνης, ο διευθυντής της «Καθημερινής», Αγγελος Βλάχος, του ανακοίνωσε: «Ξέρω πως θα προτιμούσες να πας στους κόκκινους, αλλά εγώ σε στέλνω στους μαύρους, όπως τους λέτε». Ετσι ο Καζαντζάκης τον Οκτώβρη του 1936 βρέθηκε στη Λισαβόνα. Δυο μέρες μετά γράφει ανταπόκριση από την πόλη Κάθερες. Πάει στη Σαλαμάνκα, όπου ήταν το γενικό επιτελείο του Φράνκο. Εκεί παίρνει συνέντευξη από τον φημισμένο διανοητή Μιγκέλ ντε Ουναμούνο. Ο Ουναμούνο μιλά για την απομόνωσή του από τους φασίστες. Ο Ισπανός στοχαστής στην αρχή υποστήριξε τους φρανκιστές. Βλέποντας, όμως, το δολοφονικό όργιό τους κατά του λαού, σε συνέλευση στο αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου (12/10/1936), στα συνθήματα των φασιστών «Ζήτω ο θάνατος!» και «Να πεθάνει η διανόηση!», ανταπάντησε σθεναρά: «Θα νικήσετε αλλά δε θα πείσετε». Για την απάντησή του τιμωρήθηκε με απομόνωσή του. Λίγες βδομάδες μετά τη συνέντευξη που έδωσε στον Καζαντζάκη, ο Ουναμούνο πεθαίνει ολομόναχος.
Ο Ν. Καζαντζάκης μπροστά σε ερείπια, από τους βομβαρδισμούς του Φράνκο, στο Τολέδο (η φωτογραφία προέρχεται από το αρχείο του συγγραφέα)
Ο Καζαντζάκης ακολούθησε τα φασιστικά στρατεύματα στο Τολέδο, μια πόλη που είχε γνωρίσει και αγαπήσει με παλαιότερο ταξίδι του (1932-1933). Βλέποντας τα ερείπια της πόλης, γράφει πως του φαίνεται σαν να επιπλέει μέσα σε πίνακα του Ελ Γκρέκο. Στη συνέχεια φτάνει στη Μαδρίτη. Οι φασίστες θαρρούσαν πως εύκολα θα νικούσαν τον αντιστεκόμενο λαό της Μαδρίτης. Χρειάστηκε, όμως, να πολεμήσουν δύο χρόνια για να την καταλάβουν. Στη Μαδρίτη ο Καζαντζάκης βρίσκει ένα γράμμα που εξείχε από το ματωμένο αμπέχονο ενός νεκρού πολιτοφύλακα. Η γυναίκα του νεκρού οδυρόταν μπροστά στη σορό του, ενώ ένα νήπιο, το κοριτσάκι του νεκρού, νιώθοντας τι συνέβη, έκλαιγε θέλοντας να δει κάποια νεογέννητα γατάκια.
Ο Καζαντζάκης έμεινε 40 μέρες στην Ισπανία. Με τις ανταποκρίσεις του («Σαράντα ημέρες εις την Ισπανίαν» τιτλοφορούνταν στην «Καθημερινή») περιέγραψε τη φασιστική θύελλα στην Ισπανία, θύελλα που εξαπλωνόταν σε όλη την Ευρώπη. Αυτά τα κείμενα του Καζαντζάκη, κατά την άποψη μερικών κριτικών, είναι «τα καλύτερα πεζά του».
Συνδιοργανωτές της έκθεσης, που επιμελήθηκε ο Κάρλος Γκαρθία Σάντσο Θεθίλια και που εντάσσεται στα «Δημήτρια», είναι οι εξής φορείς: Ινστιτούτο «Θερβάντες», Ιδρυμα «Πάμπλο Ιγκλέσιας», Μουσείο Καζαντζάκη, Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, Ελληνοϊσπανικό Κέντρο Πολιτισμού Θεσσαλονίκης «Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα». Ωρες λειτουργίας: Τρίτη έως Πέμπτη, Σάββατο, Κυριακή 10πμ- 6μμ. Παρασκευή 10πμ-2μμ και 6-9μμ (είσοδος ελεύθερη. Για ομαδικές επισκέψεις προσυνεννόηση με το ΜΙΕΤ, στο 2310 295170-1).

Ο Πάμπλο Πικάσο μπροστά σε μεγάλο έργο του - καταγγελία κατά του Φράνκο, σε έκθεση στο Παρίσι

Αρ. ΕΛΛΗΝΟΥΔΗ

Αλλόκοτες σκέψεις
1. Το θράσος είναι το έσχατο καταφύγιο των βουλευτών του ΠΑΣΟΚ. Γυρνώντας ανάποδα κάθε αλήθεια, ο αρχηγός τους μας πλησιάζει ξανά με το βλέμμα εκείνου που πιστεύει πως του χρωστάμε τα πάντα. Ετσι είναι, όσο πιο πολλά επιτρέπεις τόσο πιο πολύ αποχαλινώνεται ο άλλος.
2. Αντί να περιμένουμε σαν θλιβεροί επαίτες τη μοίρα να μας δώσει όσα ψίχουλα νομίζει, ας της δώσουμε εμείς αυτό που πιστεύουμε πως της αξίζει.
3. Η ρήξη πρέπει να γίνει μόνιμη κατάσταση μέσα στην καθημερινότητα. Μια ρήξη που δε θα εξηγεί σε κανέναν την αιτία της παρουσίας της.
4. Ας διαψεύσουμε τη φράση του Πασκάλ: «Αδυνατώντας να καταστήσουμε ισχυρό τον δίκαιο, καταλήξαμε να θεωρήσουμε δίκαιο τον ισχυρό».
5. Με τα λόγια του Μεγάλου Ναπολέοντα απάντησε ο Καραμανλής στο ερώτημα γιατί ζει στην Ντίσνεϊλαντ: «Εχω το δικαίωμα να απαντώ σε όλα τα παράπονά σας μ' ένα αιώνιο εγώ. Είμαι ξέχωρος απ' όλο τον κόσμο και δε δέχομαι τους όρους κανενός. Οφείλετε να υποταχθείτε σε όλες τις ιδιοτροπίες μου και να θεωρείτε απλούστατο το ότι επιδίδομαι σε παρόμοιες διασκεδάσεις».
6. Οι ομοτράπεζοι Νεοδημοκράτες - Πασόκοι χάρη στους εκβιασμούς τους απολαμβάνουν ασυλία, την οποία η δικαιοσύνη φροντίζει (ασφαλώς γιατί είναι τυφλή) να διαιωνίζει εις βάρος μας. Εύχομαι και προσεύχομαι ν' ανοίξουν τα μάτια της.
7. Ο πολίτης καλό θα είναι ν' αντιμετωπίσει τα δύο λεγόμενα μεγάλα κόμματα σαν αρρώστια και ν' ακολουθήσει τη συμβουλή του Σενέκα: «Νοσούμε από ιάσιμα πάθη και, καθώς έχουμε γεννηθεί για το ορθό, η φύση μας βοηθά εάν θέλουμε να θεραπευτούμε».
8. Ξαφνικά ο Αλαβάνος στην αυλή του ΠΑΣΟΚ με πολλές προτάσεις. Οταν ο «μαρξισμός» περνάει στους μαστροπούς των ποσοστών, εγκαταλείπεις με γρήγορα βήματα κάθε αναμέτρηση και γίνεσαι ένας ακόμη τραγουδιστής κάτω από τα παράθυρα της εξουσίας.
9. Η αντοχή του ηγούμενου Εφραίμ είναι ένα σκάνδαλο που κάνει τους απανταχού θεολόγους να σηκώνουν τα χέρια. Τι είδους παλιμπαιδισμός είναι αυτός που έκανε τους μοναχούς στο Βατοπέδι να παίζουν «Μονόπολι» από το πρωί ως το βράδυ; Τώρα στα γεράματα χτύπησε η μεταδοτική νόσος της ιδιοκτησίας τον ηγούμενο; Γιατί η φάρα των βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας και των Πασόκων μπήκε παρελαύνοντας κάτω από τα ράσα τους; Η θέα του κόσμου είναι καλύτερη από κει κάτω; Γιατί πώς αλλιώς να ερμηνεύσω τέτοιο συνωστισμό... Μήπως χάνουμε τίποτα και δεν το ξέρουμε εμείς οι άθεοι;
10. Η αφηρημένη Αριστερά που καλλιεργούν με δραματικότητα οι άνθρωποι του Συνασπισμού γίνεται το σήμα των απανταχού παραμυθιασμένων. Παίζουν θέατρο διαβάζοντας καταγγελίες, σίγουροι με την ασφάλεια που τους παρέχει ο ρόλος. Αποδεκτοί από το σύστημα, ευπρόσδεκτοι από το θέαμα, δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να γράφουν το πιο φτηνό ρομάντσο που γεννήθηκε σε συνθήκες θερμοκηπίου από νάρκισσους που παίζουν τους επαναστάτες.
11. Γιατί γίνεται κάποιος κομμουνιστής; Ο Κίο, ο ήρωας του Αντρέ Μαλρό, απαντά: «από επιθυμία αξιοπρέπειας».
12. Ο Ρουσσόπουλος είναι από την Καισαριανή. Η Καισαριανή δεν είναι από τον Ρουσσόπουλο. Τότε τι είδους σχέση υπάρχει μεταξύ τους; Οση σχέση έχει μια φτυσιά μ' ένα άστρο, για να θυμηθώ τον Σιοράν.

Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ

TOP READ