Λαβρέντι Μπέρια: Ένας γνωστός-άγνωστος μεταξύ μυθιστορίας και πραγματικότητας

Κατιούσα

Λίγες ιστορικές μορφές έχουν περιγραφεί ως απόλυτη προσωποποίηση του κακού, όσο ο Λαβρέντι Μπέρια, εξίσου, αν όχι περισσότερο από τον ίδιο το Στάλιν, στενός συνεργάτης του οποίου υπήρξε ως και το τέλος της ζωής του σοβιετικού ηγέτη, αν και βάσει μαρτυριών οι σχέσεις τους είχαν επιδεινωθεί έντονα πριν το θάνατο του τελευταίου. Οι ίδιες οι μαρτυρίες είναι βέβαια ένα άλλο μεγάλο εμπόδιο, διότι μετά την εκτέλεσή του το 1953 στις 23 Δεκέμβρη, ήταν πολύ εύκολο να μετατραπεί σε αποδιοπομπαίο τράγο για όλα τα δεινά της προηγούμενης περιόδου, χρωματίζοντας αναλόγως και τις μεταγενέστερες αφηγήσεις των ηγετικών στελεχών του ΚΚΣΕ που τον γνώριζαν και συνεργάστηκαν μαζί του.

Είναι χαρακτηριστικό πως ο ευγενέστερος χαρακτηρισμός που μπορεί να βρει κανείς για εκείνον από τους τότε συνεργάτες του, αυτός του “μεγάλου ιντριγκαδόρου”, ανήκει στο Βιατσεσλάβ Μολότοφ, ο οποίος βέβαια του απέδωσε και την κατηγορία ότι δηλητηρίασε το Στάλιν, θέση εξαιρετικά δύσκολο να αποδειχτεί βάση των διαθέσιμων στοιχείων. Είναι γεγονός πάντως πως σε αντίθεση με άλλα μέλη του στενού ηγετικού πυρήνα της ΕΣΣΔ, ο ίδιος δεν απέκρυψε ποτέ του την αποστροφή που ένιωθε εξαρχής για το Γεωργιανό πολιτικό.

Από την άλλη, η μαρτυρία του γιου του αρχηγού των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών, Σέργκο Μπέρια, αν και φωτίζει άγνωστες πτυχές της προσωπικής του ζωής και του χαρακτήρα του, όπως την αγάπη του για την επιστήμη και την τέχνη, έχει ως κύριο μέλημά του να παρουσιάσει τον πατέρα του ως παρ’ ολίγον θύμα σταλινικής εκκαθάρισης κι επίσης πρέπει να αντιμετωπίζεται με τη δέουσα προσοχή.

Αν πάλι στραφεί κανείς στην αστική ιστοριογραφία, ιδιαίτερα δε σε πιο εκλαϊκευτικές εκδοχές της, με λίγες εξαιρέσεις θα δει να αναδύεται η εικόνα ενός έκφυλου σαδιστή που είχε σκελετούς στο υπόγειό του και στον οποίο αποδίδεται από τη σφαγή του Κατίν μέχρι τη σφαγή των νηπίων. Η ανασύσταση της ζωής και της δράσης του Λαβρέντι Μπέρια αποτελεί λοιπόν ένα εξαιρετικά πολύπλοκο κι ακανθώδες εγχείρημα, το οποίο θα επιχειρήσουμε έστω ακροθιγώς, αλλά κατά το δυνατόν νηφάλια να προσεγγίσουμε στο παρόν σημείωμα. Βασικός οδηγός το βιβλίο της Sheila Fitzpatrick, “Οι σύμβουλοι του Στάλιν”, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Έχοντας διαβάσει το συγκεκριμένο, αλλά κι άλλα έργα της Fitzpatrick, θεωρώ ότι πρόκειται για μια έντιμη αστή και φυσικά έντονα αντισταλινική ιστορικό, που προσπαθεί σε ένα σημαντικό βαθμό να ψηλαφήσει, μέσα από τη σκοπιά της πάντα, τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα κι όχι απλώς κάποιες προκατασκευεσμένες ιστορίες τρόμου για εύκολο εντυπωσιασμό και προπαγάνδα. Η άποψη αυτή βεβαίως είναι προσωπική και ανοιχτή, όπως και όλες οι υπόλοιπες φυσικά, σε κριτική και διορθώσεις.

Από τις διασημότερες φωτογραφίες του Μπέρια, μαζί με τη μικρή Σβετλάνα Αληλούγιεβα, κόρη του Στάλιν, που αυτομόλησε στις ΗΠΑ το 1967. Η ίδια τον θεωρούσε πιο “ύπουλο” κι από τον πατέρα της.

Ο Λαβρέντι Μπέρια γεννήθηκε σαν σήμερα το 1899 στο Σοχούμ της σημερινής Γεωργίας σε φτωχή αγροτική οικογένεια μιγγρελιανής καταγωγής. Το 1917 αποφοίτησε από το Πολυτεχνείο του Μπακού, όπου σπούδασε αρχιτεκτονική, ενώ τον ίδιο χρόνο κλήθηκε να υπηρετήσει τη θητεία του στον τσαρικό στρατό, απ’ όπου απολύθηκε για λόγους υγείας λίγους μήνες αργότερα, επιστρέφοντας στη σημερινή αζέρικη πρωτεύουσα. Το 1919 συνδέθηκε με τους μπολσεβίκους και γρήγορα αναδείχθηκε στους κόλπους της Τσέκα, της μυστικής σοβιετικής αστυνομίας δηλαδή, διεισδύοντας στο τότε κυβερνών κόμμα της Γεωργίας, πριν εκείνη γίνει σοβιετική δημοκρατία, δραστηριότητα για την οποία παρ’ ολίγο να εκτελεστεί. Γρήγορα αναδείχθηκε στην κορυφή της τοπικής Γκεπεού, της διαδόχου δηλαδή της Τσέκα, ενώ συνδέθηκε στενά με τον τότε συνεργάτη του Στάλιν, Γκριγκόρι Ορντζονίκιτζε, μέσω του οποίου επεδίωξε να μετατεθεί στη Μόσχα, σε κομματική θέση, κι όχι στα σώματα ασφαλείας, με τα οποία βέβαια όπως ξέρουμε ταυτίστηκε η πορεία του εν τέλει. Ταυτόχρονα ερχόταν σε επαφή με το συμπατριώτη του σοβιετικό ηγέτη, όταν εκείνος επισκεπτόταν την περιοχή, ενημερώνοντάς τον για τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή του Καυκάσου.

Αργότερα, από τις αρχές της δεκαετίας του ’30, έγινε ηγέτης της γεωργιανού κομμουνιστικού κόμματος και τελικά της κομματικής επιτροπής Υπερκαυκασίας. Αν πιστέψει κανείς το γιο του, ο Μπέρια ήταν σκληρός αλλά ταυτόχρονα αποτελεσματικός στην εκτέλεση του πρώτου πενταετούς πλάνου στη Γεωργία, ενθαρρύνοντας την  ανάπτυξη της βαριάς βιομηχανίας, αλλά και την καλλιέργεια εσπεριδοειδών και τσαγιού, ενώ αντιμετώπισε με ελάχιστη προσφυγή στη βία τις εξεγέρσεις κατά της κολλεκτιβοποίησης στο Αζερμπαϊτζάν.

Την περίοδο των κομματικών εκκαθαρίσεων είχε την επίβλεψή τους στην περιοχή της αρμοδιότητάς του, υπό τη διεύθυνση της τοπικής NKVD, αλλά όπως συνέβαινε και με άλλα σημαίνοντα πολιτικά στελέχη της εποχής, του Στάλιν περιλαμβανομένου, χωρίς τον ενθουσιασμό και τις αιμοδιψείς διαθέσεις που συνήθως του αποδίδονται. Εξάλλου, είναι πιθανό πως ο ίδιος έφτασε κοντά στη σύλληψη του από τον τότε αρχηγό της NKVD Γιέζοφ (που ως γνωστόν τελικά εκτελέστηκε το 1940), στο πλευρό του οποίου είχε διοριστεί από τον ίδιο το Στάλιν. Υπερασπίζοντας τον εαυτό του μπροστά στον επικεφαλής της ΕΣΣΔ στη Μόσχα, υποσκέλισε το Γιέζοφ και τον αντικατέστησε μετά την παραίτησή του τελευταίου το Νοέμβρη του 1938. Η άνοδος του Μπέρια στην κορυφή της NKVD συμπίτει με μια σταδιακή πτώση στις συλλήψεις και εκτελέσεις για αντεπαναστατική δραστηριότητα, που έγινε πολύ εντονότερη το 1939. Όπως είναι λάθος βέβαια να αποδίδει κανείς αποκλειστικά προσωπική ευθύνη για κάθε εκτέλεση αυτή την οδυνηρή περίοδο όξυνσης της ταξικής κι εσωκομματικής πάλης στη χώρα (κάτι που αφορά και το Γιέζοφ, όπως κι αν τον αποτιμά κανείς συνολικά, πολλώ δε μάλλον τον ίδιο το Στάλιν), το ίδιο ισχύει και για τη μείωσή τους. Η αλλαγή της συγκυρίας και των προτεραιοτήτων εντός σοβιετικής ηγεσίας και κοινωνίας ήταν που σηματοδότησαν την αποκλιμάκωση, παρά η μεγαθυμία ή η μοχθηρία του ενός ή του άλλου εκ των πρωταγωνιστών. Εξάλλου το ότι ακόμα και ο επικεφαλής της NKVD δεν είχε  απεριόριστη εξουσία πάνω στον οποιονδήποτε, (κάτι που επαναλαμβάνω, ίσχυε και για το Στάλιν,- όρα την υπόθεση Μπουχάριν) φαίνεται και στην περίπτωση του Νικολάι Βαβίλοφ, ενός βιολόγου που συνελήφθη μεσούντος του πολέμου και πέθανε στη φυλακή το 1943 (κατά την επικρατούσα άποψη λόγω της αντίθεσής του προς τον Τροφίμ Λυσένκο), αντίθεση την οποία συμμεριζόταν η συνάδελφός του στο Γεωργικό Ινστιτούτο της ΕΣΣΔ και σύζυγος του Μπέρια, Νίνα, στις εκκλήσεις της οποίας προσπάθησε να ανταποκριθεί χωρίς επιτυχία ο Μπέρια. Παρόμοια ήταν και η περίπτωση του Μιχαήλ Καγκάνοβιτς, αδελφού του Λάζαρ, που αυτοκτόνησε όταν του απήγγειλαν κατηγορίες ως σαμποτέρ και κατασκόπου των Γερμανών, τον οποίο ο Μπέρια είχε υπερασπιστεί. Μετά το θάνατο του Στάλιν, και πριν εκπέσει ο ίδιος της εύνοιας της νέας υπό διαμόρφωση ηγετικής ομάδας, ήταν από τους πρώτους ανθρώπους που αποκατέστησε.

Νέστωρ Λακόμπα, Νικήτα Χρουστσώφ, Λαβρέντι Μπέρια και Αγκάζι Χανιτζιάν στα εγκαίνια του μετρό της Μόσχας 1936

Παραμονές του πολέμου ανήκε σε εκείνους που επέκριναν την πολιτική του τότε υπουργού Εξωτερικών Μαξίμ Λιτβίνοφ, συμμαχώντας για μια φορά με τον άσπονδο συνεργάτη του κι αντικαταστάτη του Λιτβίνοφ, Μολότοφ. Στη συνέχεια ωστόσο, πάλι κατά το γιο του, χωρίς να επιβεβαιώνεται από αλλού, επέκρινε σφόδρα το σύμφωνο του νέου υπ. Εξωτερικών με τον Γερμανό ομόλογό του. Αν και έχει κατηγορηθεί ότι δεν ερμήνευσε σωστά τα μηνύματα που λάμβανε από τους πράκτορες της υπηρεσίας για την επερχόμενη επιχείρηση Βαρβαρόσσα τον Ιούνη του 1941, από την πρώτη στιγμή του πολέμου βρέθηκε στην ομάδα που διήθυνε την άμυνα της ΕΣΣΔ, προτείνοντας τη δημιουργία της Κρατικής Επιτροπής Άμυνας (GKO), με επικεφαλής το Στάλιν, που θα αναλάμβανε τις τύχες της χώρας στη θέση του Πολιτικού Γραφείου. Η ραγδαία προέλαση των Γερμανών προς τη Μόσχα έκανε τα μέλη της ΚΕΑ να διατάξουν την εκκένωση της πόλης από κυβερνητικές δυνάμεις και διπλωματικό σώμα τον Οκτώβρη του 1941. Στα τέλη του ίδιου μήνα ο Στάλιν διέταξε τα μέλη της ομάδας  και το υπόλοιπο πολιτικό γραφείο να εγκαταλείψουν την πρωτεύουσα, αλλά οι Μικογιάν, Μολότοφ, Μαλένκοφ και Μπέρια αρνήθηκαν να υπακούσουν και παρέμειναν στην πόλη. Για το κλίμα της πολεμικής περιόδου στον ηγετικό κύκλο της ΕΣΣΔ, έχει ενδιαφέρον η μεταγενέστερη μαρτυρία του Ταϋλεράνδου της σοβιετικής πολιτικής, Αναστάς Μικογιάν, ο οποίος έλεγε για τις συναντήσεις, που συνήθως γινόταν αργά το βράδυ χωρίς προκαθορισμένη ατζέντα ή χρονοδιάγραμμα, πως: “καθένας μας είχε την πλήρη δυνατότητα να μιλήσει και να υπερασπιστεί τις απόψεις ή προτάσεις του” και πως η στάση του Στάλιν ήταν “λογική και υπομονετική”, ακόμα κι όταν δεν του άρεσε κάτι που άκουγε. Συχνά συνέβαινε ο Στάλιν “πεπεισμένος από τα επιχειρήματά μας”, να αλλάξει τη γνώμη που είχε αρχικά.

Με το γιο του Σέργκο

Ο Μπέρια, ως επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών και σε στενή συνεργασία με το στρατό, είχε τεράστιες ευθύνες κατά τη διάρκεια του πολέμου. Εκτός από την εσωτερική ασφάλεια, την κατασκοπία και την αντικατασκοπία, τη διαχείριση των γκούλαγκ, την επίβλεψη των συνοριακών στρατευμάτων της NKVD, ήλεγχε επίσης τη μεταφορά της αμυντικής βιομηχανίας προς ανατολάς, τη διαρκή εξασφάλιση επαρκούς εργατικού δυναμικού, καθώς και τη μετακίνηση στρατευμάτων και εξοπλισμού στο μέτωπο. Επέβλεπε επίσης τη λειτουργία τομέων της αμυντικής βιομηχανίας, όπως την παραγωγή πυρομαχικών. Συνήθως η συσσώρευση αρμοδιοτήτων αποδίδεται στους βυζαντινισμούς του, ωστόσο σε κάθε περίπτωση πιστοποιούν και ένα υψηλό επίπεδο οργανωτικών και διοικητικών ικανοτήτων, δεδομένης της επιτυχίας του αποτελέσματος. Εξάλλου, δε φαίνεται να επεδίωκε ο ίδιος την ανάληψη ολοένα και μεγαλύτερων ευθυνών. Αρνήθηκε για παράδειγμα να αναλάβει τη διαχείριση των σιδηροδρόμων, όταν ο Στάλιν του το πρότεινε, δυσαρεστημένος από τη σχετική απόδοση του Λαζάρ Καγκάνοβιτς. Αν και συγκρούστηκε με στρατιωτικούς ηγέτες στη διάρκεια του πολέμου, για τη χρήση μονάδων της NKVD στην πρώτη γραμμή, κάτι που αντέβαινε στους κανονισμούς, ο γιος του διατείνεται πως διατηρούσε καλές σχέσεις με τον Τιμοσένκο, το Βασιλέφσκι, αλλά και το Ζούκωφ, που ως γνωστόν αργότερα βέβαια τον συνέλαβε.

Την περίοδο 1943-1944 έφερε σε πέρας τον δρακόντειο, αλλά στρατιωτικά επιβεβλημένο εκτοπισμό πληθυσμών που είχαν σε μεγάλο βαθμό συνεργαστεί με τους κατακτητές, με επίκεντρο σε ό,τι αφορούσε το πεδίο ευθύνης του, τις μειονότητες του Καυκάσου. Το 1943 ο Μπέρια ανέλαβε το υπουργείο Εσωτερικών υποθέσεων, παραμένοντας επικεφαλής της NKVD, ενώ παράλληλα δημιουργήθηκε η NKGB, το υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας υπό τον Βσεβόλοντα Μερκούλοφ, χωρίς όμως αυτό να περιορίσει ιδιαίτερα τις εξουσίες τους, ενώ το 1945 ανακηρύχθηκε στρατάρχης.

Αν και δεν ήταν ποτέ ειδικός σε εξωτερικά θέματα, παρευρέθηκε ως αρχηγός των υπηρεσιών ασφαλείας στις διασκέψεις τις Τεχεράνης, της Γιάλτας και του Πότσνταμ. Μετά τον πόλεμο η συνεργασία του με τον Στάλιν έγινε ακόμα στενότερη, ενώ το 1946 εξελέγη πλήρες μέλος του Πολιτικού Γραφείου. Έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο στην άμυνα της χώρας ως υπεύθυνος του ατομικού προγράμματος της ΕΣΣΔ, το οποίο, χάρη στο συνδυασμό πληροφοριών από το αμερικανικό ατομικό πρόγραμμα και της εντατικής δουλειάς των Σοβιετικών επιστημόνων με επικεφαλής των Ιγκόρ Κουρχάτοφ,  στέφθηκε από την πρώτη επιτυχή πυρηνική δοκιμή στις 29 Αυγούστου 1949 (τη μέρα που κατά μια τραγική ειρωνεία της ιστορίας, ο ΔΣΕ γνώριζε κι επισήμως την ήττα στον εμφύλιο), πολύ γρηγορότερα από τις αμερικανικές προσδοκίες. Είναι ενδεικτικό του ρόλου του ότι αρκετοί από τους επιστήμονες στο πρόγραμμα, ενάντια στην κυρίαρχη τάση εντός κι εκτός ΕΣΣΔ, μιλούσαν με θαυμασμό για την ενεργητικότητα, την ευφυία και τη διοικητική του αποτελεσματικότητα. Αν ευσταθεί ο ισχυρισμός του Σέργκο Μπέρια πως ο πατέρας του συνέβαλε και με προσωπικό κατασκοπευτικό δίκτυο σε αυτή την επιτυχία, (δίκτυο το οποίο κατά τους Μολότοφ και Μαλένκοφ χρησιμοποιούσε κι εναντίον του Π.Γ της Κ.Ε και της κυβέρνησης) είναι δύσκολο να διαπιστωθεί, φαίνεται πάντως ότι και η οικία του ίδιου βρισκόταν υπό παρακολούθηση. Το ίδιο ισχύει και για την άποψη του Σέργκο και πάλι ότι ο πατέρας του έβλεπε αρχικά τουλάχιστον θετικά το σχέδιο Μάρσαλ. Ο ίδιος προβάλλει επίσης έντονα το ρόλο του πατέρα του στην αναγνώριση του ισραηλινού κράτους, απόφαση βέβαια που εκείνη την εποχή μάλλον θα λαμβάνονταν έτσι κι αλλιώς.

Νίνα Μπέρια

Παραμένοντας στη στενή ομάδα περί τον Στάλιν ως και το τέλος, κατηγορήθηκε το 1951 για υποδαύλιση εθνικισμού στη Γεωργία,  για να απαλλαγεί ωστόσο σύντομα, ενώ εσωκομματικοί του αντίπαλοι διέδιδαν πως σχεδίαζε συνωμοσία κατά του Στάλιν. Ο γιος του, όπως υπαινιχθήκαμε και στην αρχή του σημειώματος, ισχυρίζεται πως ο πατέρας του τον είχε προειδοποιήσει ότι ο Στάλιν είχε βάλει τον ίδιο και την οικογένειά του στο στόχαστρο. Υποτίθεται μάλιστα πως ρώτησε τη μητέρα του, που έκλαιγε με λυγμούς μόλις άκουσε για το θάνατο του Στάλιν, γιατί λυπόταν αφού ήθελε να τους εξοντώσει, κι εκείνη του απάντησε: “Ήταν τόσο μοναχικός άνθρωπος”.

Ο Μπέρια, που μαζί με τον υπόλοιπο ηγετικό πυρήνα σήκωσαν το φέρετρο του σοβιετικού ηγέτη στην κηδεία του, βάσει των μαρτυριών φάνηκε να αναλαμβάνει ηγετικό ρόλο την επαύριο του θανάτου. Η πρώτη του ενέργεια ήταν να φέρει πίσω την Πολίνα, σύζυγο του Μολότοφ, από την εξορία, την οποία είχε προσυπογράψει λόγω κατηγοριών περί φιλοϊσραηλινού εθνικισμού λίγα χρόνια πριν. Η ίδια λέγεται πως λιποθύμησε όταν άκουσε για το θάνατο του Στάλιν, του πρώτου ανθρώπου για τον οποίο ενδιαφέρθηκε επιστρέφοντας.

Δεν ξέρουμε αν ο Μπέρια είχε κατά νου τη δική του πολιτική “αποσταλινοποίησης”, πάντως εκτός από την επίκληση των ελευθεριών που διασφάλιζε το σοβιετικό σύνταγμα, που έκανε στον επικήδειο του Στάλιν, μέσα σε έξι βδομάδες μετά το θάνατο του τελευταίου, απελευθέρωσε μεταξύ άλλων τους εβραϊκής καταγωγής γιατρούς που είχαν συλληφθεί για τη γνωστή υπόθεση, απαγόρευσε ρητά τη χρήση βασανιστηρίων κι απελευθέρωσε πάνω από ένα εκατομμύριο κρατούμενους από τα γκούλαγκ.

Ξεκίνησε επίσης μια πολιτική απομάκρυνσης Ρώσων από επιτελικές θέσεις στις σοβιετικές δημοκρατίες εκτός Ρωσίας, με πρώτη τη Σ.Δ. Λετονίας, όπου ζήτησε να αντικατασταθούν όλοι οι Ρώσοι σε ηγετικές θέσεις από Λετονούς, ακόμα κι όταν οι τελευταίοι είχαν κριθεί ύποπτοι για την ασφάλεια της χώρας. Φαίνεται μάλιστα πως η ενέργεια αυτή προκάλεσε ένα κύμα αντιρωσικών εκδηλώσεων στη Λετονία. Στο μεταξύ, η εσωκομματική διαμάχη εντός ΚΚΣΕ έφτανε στο πρώτο αποφασιστικό της σταθμό, με τη σύλληψη του Μπέρια να έχει δρομολογηθεί, όταν εκείνος κλήθηκε να επιστρέψει από τη ΓΛΔ, όπου επέβλεπε την καταστολή των αντεπαναστατικών γεγονότων του Ιουνίου 1953. Ανυποψίαστος ο ίδιος, εξεπλάγη όταν είδε το στρατάρχη Ζούκοφ να τον συλλαμβάνει, δεν προέβαλε ωστόσο αντίσταση και αρχικά προσπάθησε να ζητήσει την επιείκεια των “καλών του φίλων”, όπως τους αποκαλούσε στις επιστολές του. Μετά από κάποιους μήνες ανάκρισης, αρνήθηκε να παραδεχτεί οποιαδήποτε ενοχή. Άλλα άτομα που συνδεόταν με το Μπέρια επίσης κατέθεσαν τη μαρτυρία τους, μεταξύ των οποίων και πραγματικά ή θεωρούμενα θύματά του. Μεγάλο μέρος της ανάκρισης στράφηκε γύρω από τη σεξουαλική του ζωή, καθώς κατηγορούνταν ως βιαστής και απαγωγέας κοριτσιών, εικόνα που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αν και είναι πιθανό ότι όντως εκμεταλλεύτηκε τη θέση του για να διάγει έκλυτο βίο.

Το Δεκέμβρη του 1953, καταδικάστηκε κεκλεισμένων των θυρών από στρατοδικείο συνδεδεμένο μυστικά με το Κρεμλίνο, για αντισοβιετική συνωμοσία και κατασκοπία. Ο θόρυβος που ξεσηκώνει ακόμα ο βαθμός νομικής ορθότητας των αντίστοιχων κατηγοριών στις -δημόσιες- δίκες της Μόσχας είναι δυσανάλογα μεγάλος σε σχέση με εκείνον της κλειστής δίκης του Μπέρια, αποδεικνύοντας αν μη τι άλλο την υποκρισία όσων κόπτονται δήθεν για την καταπάτηση των δικαιωμάτων των κατηγορουμένων στην πρώτη περίπτωση.

Τι μπορεί να κρατήσει κανείς ως διαπίστωση, πέρα από την κοινότοπη παρατήρηση ότι ο Μπέρια ως ιστορικό πρόσωπο δεν ήταν ούτε άγγελος, ούτε δαίμονας, και τα ερωτήματα για εκείνον εξακολουθούν να είναι περισσότερα από τις σχετικά ασφαλείς απαντήσεις; Πιθανότατα οποιοσδήποτε είχε τέτοια ηγεμονική θέση στην καρδιά των κατασταλτικών μηχανισμών του πρώτου εργατικού κράτους της ιστορίας σε κάποιες από τις πιο κρίσιμες για την επιβίωση καμπές του, θα είχε παρόμοια αντιμετώπιση, όχι μόνο από τους ορκισμένους εχθρούς, αλλά ακόμα και από τους υποστηρικτές του σοβιετικού εγχειρήματος και γενικότερα του προτάγματος της κομμουνιστικής χειραφέτησης. Γιατί είναι εύκολο μάλλον να ταυτιστεί κανείς με τον Τσε, τον Μπελογιάννη, ακόμα και το Στάλιν για πολλά ακροατήρια, αλλά όποιος έχει περίπου ως αποκλειστική αρμοδιότητα της πορείας του στο κίνημα το “δικτατορικό” κομμάτι της δικτατορίας του προλεταριάτου, είναι καταδικασμένος να θεωρείται στην καλύτερη αναγκαίο κακό. Κι ίσως αυτό να είναι και υγιές, δεδομένου ότι στον πυρήνα του κομμουνιστικού οράματος βρίσκεται ο ίδιος ο μαρασμός του κράτους, άρα και των αναπόφευκτων κατασταλτικών του λειτουργιών. Επειδή όμως όπως απέδειξε και η σπουδαία ιστορική πείρα του 20ου αιώνα, αυτός ο μαρασμός δε θα έρθει έτσι μονάχος του νέτος-σκέτος, η μελέτη του Μπέρια και του κάθε ομολόγου του, μόνο χρήσιμη μπορεί να είναι για όσους εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η ιστορία δεν έχει πει ακόμα την τελευταία της λέξη.

Αήθης επίθεση στην Σοφία Τσοχαταρίδου

Με μια αήθη ανάρτηση, στην προσωπική σελίδα της υποψήφιας Δημοτικής Συμβούλου με την «Λαϊκή Συσπείρωση» Σοφίας Τσοχαταρίδου, άτομα από τον χώρο του ΣΥΡΙΖΑ επιτίθενται προσωπικά στην ίδια στοχεύοντας όμως τα πυρά τους προς τη «Λαϊκή Συσπείρωση», το ΚΚΕ και το ΠΑΜΕ.

Η Σοφία Τσοχαταρίδου είναι μία από τους 22 εργαζόμενους του Δήμου Νεάπολης-Συκεών, που παλεύουν για να μην απολυθούν και να παραμείνουν στις εργασίες τους.

 

Με τους αγώνες τους πέτυχαν τις παρατάσεις των συμβάσεων τους αλλά και την πρωτόδικη απόφαση του δικαστηρίου που τους δικαιώνει ζητώντας την μονιμοποίηση τους.

Αυτή την περίοδο που οι εργαζόμενοι χρειάζεται να είναι ενωμένοι σαν μια γροθιά, γιατί η διοίκηση του Δήμου ζητά την απόλυσή τους, βρήκαν την ευκαιρία να προχωρήσουν στην αήθη επίθεση εναντίον της, προσπαθώντας να διασπάσουν το ενιαίο μέτωπο των εργαζομένων και να βάλουν “φυτίλια” ανάμεσα τους.

Αυτό που στην πραγματικότητα τους ενοχλεί είναι το γεγονός ότι η συγκεκριμένη εργαζόμενη ανήκει σε σωματείο ενταγμένο στις ταξικές δυνάμεις του ΠΑΜΕ και ότι αποφάσισε να κατέβει υποψήφια με την «Λαϊκή Συσπείρωση».

Με ύφος εισαγγελέα η πρόεδρος του Τοπικού Σωματείου απαιτεί να απαλειφθεί από την δήλωση στήριξης προς την «Λαϊκή Συσπείρωση» η φράση: «Στον καθημερινό μας αγώνα οι μόνοι που στάθηκαν πραγματικοί συμπαραστάτες και συναγωνιστές ήταν οι συνάδελφοι εργαζόμενοι από τις ταξικές δυνάμεις του ΠΑΜΕ»!!!

Το μοναδικό που ενόχλησε την κα πρόεδρο ήταν η αναφορά στο ΠΑΜΕ, λες και εκεί βλέπει τον αντίπαλό της!!!

Στην επίθεση σιγοντάρισε και μέλος του ΣΥΡΙΖΑ που βρίσκεται αποσπασμένος στα Υπουργεία της Κυβέρνησης του, μιλώντας για μικροκομματική εκμετάλλευση!!!

Αλήθεια που ήταν τόσο καιρό αυτός ο κύριος όταν εργαζόμενοι και μέλη του ΠΑΜΕ βρίσκονταν καθημερινά στους δρόμους, στις συνεδριάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου και Επιτροπών για να εμποδίσουν την άσκηση έφεσης από την πλευρά της Διοίκησης του Δήμου, αλλά και το δικαίωμα στην μόνιμη εργασία από την Κυβέρνηση;

Τον ίδιο δεν τον είδαμε πουθενά. Να υποθέσουμε πως είχε «φόρτο εργασίας» από τα πολλά αντιλαϊκά νομοσχέδια των Υπουργών της κυβέρνησης του;

Οι δυνάμεις του ΠΑΜΕ αγωνίζονται για το δικαίωμα στη δουλειά – των συμβασιούχων των Δήμων – από το 2014 και πιο μπροστά.

Όλα αυτά τα χρόνια οργάνωσαν δεκάδες αγωνιστικές συγκεντρώσεις  στην πόλη μας, παρεμβαίνοντας σε συναντήσεις με κυβερνητικά στελέχη, ακόμα και με τον ίδιο τον Πρωθυπουργό.

Πολλές ήταν επίσης και οι οργανωμένες «κάθοδοι» με πούλμαν στην Αθήνα, είτε για συμμετοχή σε πανελλαδικές κινητοποιήσεις του κλάδου είτε για αγωνιστικές συγκεντρώσεις στα Υπουργεία.

Αυτή η πρωτοπόρα και ασίγαστη πάλη μελών και στελεχών του ΠΑΜΕ είναι που συγκεντρώνει την εκτίμηση και την συμμετοχή τελικά των εργαζομένων στις γραμμές του.

Καλούμε τους εργαζόμενους του Δήμου να συνεχίσουν ενωμένοι τον δίκαιο αγώνα τους για μόνιμη και σταθερή εργασία, απομονώνοντας φωνές και ενέργειες που στοχεύουν στην διάσπασή τους.

Αναρτήθηκε από Laiki Sispeirosi Sykewn

Είναι μεγάλο πράγμα να είσαι κομμουνιστής και να μην υποστέλλεις τη σημαία…

Κατιούσα

Είναι μία από τις δεκάδες δηλώσεις στήριξης από άτομα που βρέθηκαν παλιότερα στο ΣΥΡΙΖΑ και τώρα μετατοπίζονται. Ξεχωρίζουμε αυτήν -του Μιχάλη Ασκορδαλάκη, συνταξιούχου δικηγόρου από το Ηράκλειο- για την ειλικρινή αυτοκριτική που την διαπνέει και τα διδάγματα που βγάζει από την πρόσφατη -και όχι μόνο- πείρα.

«Είναι μεγάλο πράγμα να είναι κανείς κομμουνιστής και να μην υποστέλλει ποτέ τη σημαία. Εμείς, πάρα πολλοί, υποστείλαμε τη σημαία σε μια δύσκολη φάση του Κόμματος. Ενεργοποιηθήκαμε τότε, εγώ με τον ΣΥΡΙΖΑ και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Οι αξίες του ΚΚΕ όμως με ακολούθησαν όπου ασχολήθηκα. Πολλοί, όπως εγώ, πιστέψανε δυστυχώς ότι θα φέρνανε από αυτόν το δρόμο πιο σύντομα τον κομμουνισμό. Καταλάβαμε όμως με τον πιο οικτρό τρόπο ότι ο καπιταλισμός μόνο ανατροπή καταλαβαίνει. Ότι απαιτείται η πολιτική που εφαρμόζει το Κόμμα, δηλαδή, για αυτό και υπάρχει 100 χρόνια. Το ΚΚΕ πάντα θα στέκει σταθερό και αταλάντευτο γιατί αγωνίζεται πάντα για το δίκιο του λαού.
Θέλω για αυτό να καλέσω όλους εκείνους που φύγαμε κάποια στιγμή από το Κόμμα να συμπορευθούμε και να στηρίξουμε με όλες μας τις δυνάμεις τη “Λαϊκή Συσπείρωση”, τα ψηφοδέλτια του ΚΚΕ σε όλες τις κάλπες, γιατί τελικά βλέπουμε ότι είναι οι μόνοι που είναι πάντα δίπλα στον εργαζόμενο, στον εργάτη, στον αδύναμο, όπου κι αν βρεθούν, είναι πάντα μπροστά. Για όσους έφυγαν κάποια στιγμή, είναι η ώρα να αποδείξουν ότι από όπου μπορεί κι όπως μπορεί ο καθένας θα βοηθήσει στην ισχυροποίηση του ΚΚΕ παντού, γιατί είναι σίγουρο ότι είναι η μόνη ψήφος που δεν θα μετανιώσουν ποτέ».
Πηγή: 902.gr

Τότε που οι «επενδυτές» φέσωναν τους πατρινούς!

Η προβοκάτσια που στήθηκε από τοπικό site με τον δήθεν συνταξιούχο που είχε βάλει φέσι στο δήμο Πατρέων 57.000 ευρώ από τη δεκαετία του ΄90,

από τότε δηλαδή που ως επιχειρηματίας της εστίασης λειτουργούσε ακίνητο του δήμου και δεν πλήρωσε φράγκο, αλλά παρουσιάστηκε ως «διωκόμενος από το δήμο», έφερε στο προσκήνιο παλιές αμαρτίες.

Όπως παλαιότερα είχε αποκαλύψει η δημοτική Αρχή, το συνολικό χρέος προς τον δήμο Πατρέων ξεπερνά τα 120 εκ. ευρώ, εκ των οποίων, τα μισά οφείλονται από 142 επιτήδειους τους οποίους οι τότε κρατούντες παρουσίασαν στην πόλη ως «επενδυτές που θα έφερναν την ανάπτυξη»!

Εκείνοι, λοιπόν, οι «επενδυτές» έστησαν παρασιτικές δουλειές στην πόλη, έβγαλαν πολλά χρήματα, πλην όμως, δεν εκπλήρωσαν – ως όφειλαν – την παραμικρή υποχρέωση προς το δήμο.

Όταν π.χ. μια αθηναϊκή διαφημιστική εταιρεία (αυτή που είχε στήσει στο κέντρο της πόλης πλαίσια και πύργους) έσκασε κανόνι στο δήμο 22 εκ. ευρώ., φανταστείτε τον τζίρο που έκανε, τα κέρδη που έβγαλε και πόσο καλά στημένη ήταν η δουλειά ώστε να φύγει από την Πάτρα και να μη δώσει δεκάρα τσακιστή !

Εδώ προκύπτουν τα εξής ερωτήματα:

α) Γιατί οι Πατρινοί δεν είχαν πληροφορηθεί αναλυτικά εδώ και δύο δεκαετίες το ύψος του χρέους που άφησαν οι «επενδυτές» προς το δήμο;

β) Για ποιο λόγο οι προηγούμενες δημοτικές αρχές κάλυπταν παρανόμως (ο νόμος περί κατασχέσεων ίσχυε και τότε) τους μεγαλοφειλέτες, ενώ την ίδια στιγμή έκοβαν το νερό σε νοικοκυριά για χρέος 200 ευρώ;

γ) Γιατί ανέχονταν επιχειρηματίες να λειτουργούν ακίνητα του δήμου, να τον φεσώνουν με 800.000 ευρώ ή και πολύ περισσότερα, αλλά να μην τρέχει και τίποτα;

δ) Γιατί τόσα χρόνια δεν έκαναν αυτό που έκανε η δημοτική αρχή Πελετίδη, στέλνοντας στην εφορία μόνο τα στοιχεία όλων των μεγαλοφειλετών προστατεύοντας, ταυτόχρονα, δεκάδες χιλιάδες άλλους με χρέη κάτω από 50.000 ευρώ;

Και γιατί, ενώ προστάτεψαν τους «καρχαρίες» δεν έκαναν το ίδιο και με τη «μαρίδα», όπου έστειλαν στην εφορία τα στοιχεία 16.000 Πατρινών μικροφειλετών στους οποίους δεσμεύτηκε το ΑΦΜ;

Πάντως, σύμπτωση δεν μπορεί να ήταν η μη είσπραξη οφειλών εκατομμυρίων ευρώ διότι οι περιπτώσεις δεν ήταν μία και δύο.

Είναι φανερό, λοιπόν, ότι «τα μεγάλα κανόνια» είχαν γερές πλάτες από πίσω.

Τότε, όμως, δεν δίστασαν να μπουν μπροστά (αψηφώντας το νόμο) προκειμένου να καλυφθούν οι επενδυτές της… φακής!

Όταν όμως η δημοτική Αρχή Πελετίδη έφερε στο Δημοτικό Συμβούλιο προτεινόμενα μέτρα, που αφορούν διαγραφή χρεών σε ανέργους, ενταγμένων στο ΚΕΑ, ΑμεΑ, πολύτεκνους και άλλους επιδοματικούς, οι παρατάξεις ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, έβγαλαν την ουρά τους απέξω.

Φοβήθηκαν, είπαν, τις …συνέπειες του νόμου!

Στην πραγματικότητα δεν ήθελαν να εκθέσουν τα κόμματά τους, τα οποία ψήφισαν στη Βουλή το νόμο για να κατάσχονται σπίτια φτωχών ανθρώπων με χρέη στους δήμους πάνω από 500 ευρώ.

Αυτοί είναι. Αυτοί ήταν πάντα. Υπηρέτες συμφερόντων!

Στάθης Κεραμιδάς

Εκδικητική απόλυση εργαζομένου στο Καζίνο Κέρκυρας

Κατιούσα

Ο Κερκυραϊκός Σύνδεσμος Ιδιωτικών Υπαλλήλων καταγγέλλει την εκδικητική απόλυση συναδέλφου από το καζίνο Κέρκυρας. Ο συνάδελφος απολύθηκε λόγω της συνδικαλιστικής δράσης που είχε το προηγούμενο διάστημα, για την συμμετοχή του στις απεργιακές κινητοποιήσεις του καλοκαιριού, για την διεκδίκηση καταβολής δεδουλευμένων, για ανθρώπινες συνθήκες εργασίας.
Τεράστιες είναι οι ευθύνες της εργοδοτικής ηγεσίας της ΟΣΕΤΥΠ, που μόλις πριν λίγες ημέρες ήρθε στο καζίνο Κέρκυρας και συμφώνησε με την εργοδοσία να συνεργαστούν από κοινού ώστε να «υπάρξει εργασιακή ειρήνη προς όφελος των εργαζομένων και της επιχείρησης»! Θυμίζουμε πως η εργοδοσία του καζίνο Κέρκυρας, χαρακτήριζε το αίτημα των καλοκαιρινών κινητοποιήσεων των εργαζομένων, για καταβολή δεδουλευμένων, ως «ανήθικο και παράλογο», ενώ τους καλούσε να μην διεκδικούν την περίοδο που σημειώνει μεγάλα κέρδη, κατηγορώντας τους παράλληλα ότι λόγω των δικών τους κινητοποιήσεων υπήρχε αδυναμία πληρωμών και ότι μπορεί να προχωρούσε σε απολύσεις!
Για άλλη μία φορά οι εργαζόμενοι βλέπουν με τον χειρότερο τρόπο τι σημαίνει «εργασιακή ειρήνη», τι σημαίνει «κοινό όφελος εργαζομένων και επιχείρησης». Οι αυταπάτες που καλλιεργούν οι εργοδοτικοί της ΟΣΕΤΥΠ, ότι μπορεί να υπάρξει κοινό όφελος για εργαζομένους και εργοδότες καταρρέει με τον πλέον δραματικό τρόπο. Εξάλλου, εργασιακή ειρήνη για τα αφεντικά σημαίνει να μην διασαλεύεται με κανέναν τρόπο η κερδοφορία τους ενώ το όφελος για την επιχείρηση συνδέεται με την ολοένα και μεγαλύτερη εκμετάλλευση των εργαζομένων!
Θυμίζουμε ότι κατά τις κινητοποιήσεις των συναδέλφων του καζίνο Κέρκυρας το καλοκαίρι, η εργοδοσία βρήκε σύμμαχο και στυλοβάτη την εργοδοτική ηγεσία της ΟΣΕΤΥΠ, η οποία «διεκδικούσε» την χρηματοδότηση από το κράτος των επιχειρήσεων του χώρου που «αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες», καθώς και δίκαιη φορολόγησή τους!!! Και όλα αυτά τα προέβαλε ως διεκδικήσεις των εργαζομένων! Τόσο κοντά στις ανάγκες τους!
Καλούμε τους συναδέλφους στο καζίνο Κέρκυρας να μην σκύψουν το κεφάλι. Να συσπειρωθούν στο επιχειρησιακό τους Σωματείο και στο κλαδικό μας Σωματείο και να παλέψουμε με ταξικό προσανατολισμό διεκδικώντας να επιστρέψει ο συνάδελφος στην δουλειά του, να υπογραφεί Επιχειρησιακή Σύμβαση Εργασίας, όπως ζητάνε οι συνάδελφοι στο καζίνο, να ανοίξει ο δρόμος για την ικανοποίηση των σύγχρονων αναγκών μας!

Η ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΔΕΝ ΘΑ ΠΕΡΑΣΕΙ
ΤΟΥ ΛΑΟΥ Η ΠΑΛΗ ΘΑ ΤΗΝ ΣΠΑΣΕΙ

Πηγή: Κερκυραϊκός Σύνδεσμος Ιδιωτικών Υπαλλήλων

Καταγγέλλει επίθεση φασιστοειδών σε κομμουνιστές στις Συκιές

Κατιούσα

Την επίθεση φασιστοειδούς σε μέλη του ΚΚΕ καταγγέλλει η ΚΟΒ Συκεών του ΚΚΕ, τονίζοντας ότι στις Συκιές, που έχουν ποτιστεί με το αίμα τόσων αγωνιστών που πάλεψαν ενάντια στο φασισμό, δεν πρέπει να βρίσκουν τόπο να σταθούν οι φασίστες.
«Την Τετάρτη 27 Μάρτη, έξω από το 6ο Δημοτικό Σχολείο Συκεών, μέλη του ΚΚΕ που είναι γονείς μαθητών του σχολείου, ανάμεσά τους και η πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων, την ώρα που μοίραζαν ανακοινώσεις που καλούσαν σε προγραμματισμένη εκδήλωση του Κόμματος για τα 20 χρόνια από τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία, με ομιλητή το ΓΓ της ΚΕ του Κόμματος, Δημήτρη Κουτσούμπα, δέχτηκαν επίθεση από γνωστό φασιστοειδές της περιοχής.
Τα μέλη του ΚΚΕ μοίραζαν στους γονείς και τους εκπαιδευτικούς του σχολείου ανακοινώσεις με αντι-ΝΑΤΟικό και αντιιμπεριαλιστικό περιεχόμενο, κάτι το οποίο όπως φαίνεται εξόργισε το φασίστα, ο οποίος τους επιτέθηκε, σπρώχνοντας και προπηλακίζοντας ακόμα και γυναίκες!
Το γνωστό φασιστοειδές της περιοχής Πάνος Μπέκας (ο οποίος μάλιστα, τη μέρα εκείνη φορούσε μπλούζα με το λογότυπο του “Ιερού Λόχου”) μπήκε μαινόμενος  στο προαύλιο του σχολείου, την  ώρα που ο διευθυντής συγκέντρωνε τους μαθητές για την προσευχή, και επιτέθηκε στον διευθυντή μπροστά στα μάτια των μικρών παιδιών, επειδή “αφήνει τα κουμούνια να μοιράζουν φυλλάδια έξω από το σχολείο”
Στην προσπάθεια παρεμπόδισης των κομμουνιστών έσπευσαν την ώρα εκείνη να συνδράμουν και 2-3 γονείς, οι οποίοι το προηγούμενο διάστημα είχαν προσπαθήσει να διαγράψουν μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Γονέων. Αφορμή για αυτό αποτέλεσε το γεγονός ότι δεν συμφωνούσαν με δράσεις που ανέπτυσσε το ΔΣ και αφορούσαν σε αλληλεγγύη στους πρόσφυγες, στους απεργούς της “Κόκα Κόλα” κ.α. Βέβαια, οι γονείς αυτοί έχουν ήδη πάρει την απάντησή τους, αφού η προσπάθειά τους να διαγράψουν τη συγκεκριμένη μητέρα έπεσε στο κενό, με αποτέλεσμα οι ίδιοι να αναγκαστούν να παραιτηθούν από το ΔΣ, κάτω από τη γενική κατακραυγή των γονέων και του λαού της περιοχής.
Οι τακτικές αυτές των φασιστών δείχνουν ότι τους ενοχλεί η δράση της ΚKE που αποτελεί φάρο ελπίδας για κάθε νέο, γιατί βάζει εμπόδια στην προσπάθειά τους να σπείρουν το ναζιστικό τους δηλητήριο. Είναι οι ίδιοι που δεν βγάζουν κουβέντα για τις τεράστιες ελλείψεις στα σχολεία, για το νέο νομοσχέδιο που φέρνει η κυβέρνηση και κάνει το σχολείο ατελείωτο εξεταστικό κέντρο, ενώ την ίδια στιγμή κόβει τον όποιο μορφωτικό χαρακτήρα είχε.
Αυτό που πραγματικά τους ενόχλησε είναι η πάλη ενάντια στο ΝΑΤΟ και τις επεμβάσεις του. Δεν περιμέναμε τίποτα άλλο από τους φασίστες που κλίνουν σε όλες τις πτώσεις τη λέξη πατρίδα, αλλά για το ξεπούλημά της στους ΑμερικανοΝΑΤΟικούς φονιάδες όχι μόνο δεν βγάζουν άχνα, αλλά επιτίθενται και σε όποιον παλεύει ενάντια σε αυτό.
Δεν θα τους περάσει!
Οι αγωνιστές δεν σκύβουν το κεφάλι!
Καλούμε τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και όλο το λαό της περιοχής να πάρει θέση και να τους απομονώσει. Να μην αφήσει να πιάσει τόπο το φασιστικό δηλητήριο στα σχολεία και τις γειτονιές μας. Στις Συκιές, που έχουν ποτιστεί με το αίμα τόσων αγωνιστών που πάλεψαν ενάντια στο φασισμό, δεν πρέπει να βρίσκουν τόπο να σταθούν οι φασίστες.
Γιατί “όποιος συνηθίζει τη μορφή του τέρατος, γίνεται ίδιος με αυτό”».
Πηγή: 902.gr

Ι. Καμπανέλλης: «Η αντικομμουνιστική υστερία έκαμε τον ναζισμό να ξεχνιέται, και κάποτε και να αθωώνεται»

Κατιούσα

Στις 2 του Δεκέμβρη 1922 γεννήθηκε στη Νάξο ο μεγάλος μας θεατρικός συγγραφέας Ιάκωβος Καμπανέλλης, που αποκαλείται και «πατριάρχης» της σύγχρονης ελληνικής δραματουργίας.
Ο Ι. Καμπανέλλης στην Κατοχή, το 1943, πιάστηκε από τους Γερμανούς και οδηγήθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν όπου παρέμεινε έως τις 5 του Μάη 1945. Την καθοριστική αυτή εμπειρία που θα επηρεάσει όλο το έργο του την κατέγραψε στο βιβλίο του «Μαουτχάουζεν», ενώ έχουν χιλιοτραγουδηθεί οι συγκλονιστικοί στίχοι του στο «Άσμα Ασμάτων», στον «Αντώνη», στον «Δραπέτη» στο «Άμα τελειώσει ο πόλεμος» που πρωτοτραγούδησε η Μαρία Φαραντούρη, σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη.
Το παρακάτω ανέκδοτο κείμενο του Ιάκωβου Καμπανέλλη δημοσιεύτηκε πριν από χρόνια στην Αυγή (εμείς το βρήκαμε εδώ) και γράφτηκε «μάλλον το 1993», σύμφωνα με την κόρη του που το παρέδωσε στην εφημερίδα.
Η φράση «σα να έχει γραφτεί σήμερα» που χρησιμοποιείται συχνά για να αναδείξει την επικαιρότητα κάποιων κειμένων, σε αυτή την περίπτωση  βρίσκει την απόλυτη δικαίωση…

Είμαι ένας από τους επιζήσαντες κρατούμενους στο SS στρατόπεδο συγκεντρώσεως και εξοντώσεως του Μαουτχάουζεν. Ένας από εκείνους που τον Μάιο του 1945 κλαίγοντας και ελπίζοντας εφώναζαν ποτέ πια! Ήταν τότε που οι οπαδοί του ναζισμού έχασαν τον πόλεμο.
Ο ναζισμός όμως επέζησε. Κυρίως γιατί αιώνιες κοινωνικές πληγές αφέθηκαν αθεράπευτες. Και μένουν ακόμα! Και επιπλέον, γιατί η αντικομμουνιστική υστερία έκαμε τον ναζισμό να ξεχνιέται, και κάποτε και να αθωώνεται.
Μετά από 48 χρόνια αυτό που θέλω να φωνάξω είναι πάλι;
Φίλοι μου, θυμηθείτε: ο Αδόλφος Χίτλερ δεν έπεσε απ’ το διάστημα. Ούτε ήταν ένας και μόνος. Ήταν το διαμόρφωμα δεκάδων χιλιάδων αφανών χιτλερίσκων στη Γερμανία και την Αυστρία. Και όχι μόνο εκεί. Χιτλερίσκων διάσπαρτων σε μεγάλες και μικρές πόλεις, σε χώρους εργασίας, σε γειτονιές, σε συντροφιές, σε οικογένειες.
Και ο ναζισμός δεν ήταν ιδέα ενός και μόνου διεστραμμένου εγκεφάλου. Ήταν η συμπύκνωση της νοσηρής πολιτικής αντίληψης εκατοντάδων χιλιάδων ατόμων, φορέων του μικροβίου του ρατσισμού, του εθνικισμού, της μισαλλοδοξίας, της τελικής λύσης όλων των προβλημάτων με τη βία, τη φωτιά και το τσεκούρι.
Ο ναζισμός δεν άρχισε με τον Χίτλερ, γι’ αυτό και δεν τον πήρε μαζί του, δεν εμφανίστηκε μόνο στη Γερμανία, γι’ αυτό και δεν επανεμφανίζεται μόνο εκεί. Αλλά παντού όπου ουσιαστικά κοινωνικά προβλήματα τον τρέφουν. Και ο κίνδυνος τώρα δεν είναι η εμφάνιση ενός νέου Χίτλερ και η σπορά ενός άλλου μεγάλου πολέμου. Ο κίνδυνος είναι η αδιαφορία για τα αίτια που αναγεννούν τον ναζισμό και εν συνεχεία η απάθεια και η ανοχή για ένα φαινόμενο που μπορεί να εξελιχθεί σε μαζική διανοητική μόλυνση.
Οι μεγάλοι πόλεμοι δεν αρχίζουν στα πεδία των μαχών, ούτε οι ολέθριες πολιτικές ιδεολογίες ξεκινούν από μαζικές συγκεντρώσεις, σε πλατείες. Αρχίζουν ανύποπτα στους χώρους της καθημερινής μας ζωής, ξεκινούν ακόμη και μέσα απ’ το ίδιο μας το σπίτι. Εκεί φωλιάζουν όλα. Γι’ αυτό μόνο με την πίστη σε μια καθημερινή ζωή, που να μας χωράει όλους, απροκατάληπτη και δίκαιη προς όλους μπορούμε έστω και καθυστερημένα να πετύχουμε αυτό που τόσο προσδοκούσαμε τον Μάιο του 1945: ένα πραγματικό ποτέ πια.

Τα φασισταριά βάζουν στο στόχαστρο τη Σεμίνα Διγενή γιατί κατεβαίνει υποψήφια με το ΚΚΕ

Κατιούσα

Η σαπίλα του ντουνιά βγήκε διαδικτυακή παγανιά, δίνοντας ένα μικρό δείγμα του πολιτικού βόθρου της χρυσής αυγής. Η νεοναζιστική συμμορία δεν περίμενε καν τις επίσημες ανακοινώσεις, για να βάλει στο στόχαστρο τη Σεμίνα Διγενή, για την επιλογή της να συμπορευτεί με το ΚΚΕ και να κατέβει υποψήφια στο ευρωψηφοδέλτιό του. Και το έκαναν με το μοναδικό τρόπο που μπορούν. Σα φασίστες του υπονόμου, με κατινιές του επιπέδου τους.

Οι φασίστες πιστεύουν ότι μειώνουν πολιτικά τη δημοσιογράφο, με μια φωτογραφία όπου παίζει κλαρίνο και με υπονοούμενα για τα κιλά της. Σα να χρησιμοποιεί πχ κανείς το σωματότυπο του Μιχαλολιάκου, για να απορρίψει πολιτικά το Φυρερίσκο της νεοναζί συμμορίας.
Άραγε οι φασίστες τρέμουν τα κιλά της Διγενή; Ή το ειδικό βάρος των κομμουνιστών και της ιστορικής μνήμης, που θυμίζει πως ο λαός θα τους τσακίσει;

Η «θεωρία των άκρων» σε νέα φιλόδοξη έκδοση

Αντιγράφω από τη δεύτερη σελίδα του (προ)χθεσινού Ριζοσπάστη:

Ομοιότητες…

Σε δημοσιεύματα για τις παρεμβάσεις διαφόρων αμερικανικών κέντρων σε ευρωπαϊκά ΜΜΕ, σημειώνεται μεταξύ άλλων η περίπτωση του Ινστιτούτου Gatestone «που ειδικεύεται στην προώθηση ισλαμοφοβικών κειμένων». Για τη δράση του στην Ελλάδα, η «Εφ.Συν.» έγραφε πρόσφατα ότι σε περσινό του κείμενο, το ίδρυμα «ταύτιζε το ΚΚΕ με ομάδες ισλαμιστών τρομοκρατών που επιβουλεύονται το μέλλον της χώρας και απορρίπτουν την προσέγγιση Ελλάδας – Ισραήλ. «Η συμπεριφορά του ΚΚΕ», έγραφε, «δείχνει έναν τρόπο με τον οποίο οι ακροαριστεροί και οι ριζοσπάστες ισλαμιστές συγκλίνουν», ενώ κατηγορούσε το κόμμα του Περισσού ότι πραγματοποιεί εδώ και δεκαετίες «αντισημιτική εγκεφαλική πλύση»». Αν όλα αυτά θυμίζουν κάτι από την πρεσβεία και τους «κύκλους» της, που μαζί με την ΕΕ αξιοποιούν τον «ριζοσπαστισμό» για να στρώσουν το έδαφος στην ποινικοποίηση και καταστολή του λαϊκού κινήματος, οι ομοιότητες κάθε άλλο παρά συμπτωματικές είναι.

… και στοχεύσεις

Οι ΗΠΑ ενοχλούνται από τη συνεπή αντιιμπεριαλιστική δράση του ΚΚΕ, του ελληνικού λαού και της νεολαίας, από τον αγώνα τους στο πλευρό των Παλαιστινίων, από την καταγγελία του Ισραήλ ως κράτους – δολοφόνου. Γι’ αυτό, προσπαθούν με κάθε μέσο να διαβάλουν και να συκοφαντήσουν το ΚΚΕ και το αντιιμπεριαλιστικό κίνημα, ταυτίζοντάς τους με τα κηρύγματα μίσους και τη δράση «τρομοκρατικών» ομάδων, που οι ίδιοι έστησαν, χρηματοδοτούν και αξιοποιούν για να προωθούν τα βρώμικα ιμπεριαλιστικά τους σχέδια σε βάρος των λαών. Είναι μάλιστα βέβαιο ότι όλες αυτές οι χυδαίες συκοφαντίες και οι προβοκατόρικοι παραλληλισμοί, με την ανοχή και στήριξη της ελληνικής κυβέρνησης, θα γνωρίσουν «νέες δόξες» το επόμενο διάστημα, μετά και την έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, που βάζει ρητά ως στόχο τη δημιουργία μιας φουρνιάς «ηγετών» με φιλοαμερικανικές θέσεις, ώστε ο λαός να «γνωρίσει» και «να συμμεριστεί» τους βρώμικους στόχους των ΗΠΑ στην περιοχή, αλλά και τη βαθύτερη εμπλοκή της χώρας σε αυτούς.

***

Χωρίς περισσότερα σχόλια, μόνο ένα δικό μας τραγούδι και μια φωτογραφία ίση με χίλιες λέξεις. Λευτεριά στην Παλαιστίνη!

ΜΕ ΜΕΘΟΔΟΥΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΤΙΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

Αναγεννήθηκαν οσμές λουλουδιών που έχουν εκλείψει!

Το 1912, στα αρχαία πεδία λάβας Χαλεακάλα στο νησί Μάουι του νησιωτικού συμπλέγματος της Χαβάης, ένα δέντρο ορεινού ιβίσκου που οι ντόπιοι ονομάζουν χάου κουαχίβι, το τελευταίο του είδους του, έπνεε τα λοίσθια. Το ορεινό ξηρό περιβάλλον αυτών των πεδίων λάβας ήταν το μόνο όπου μπορούσε να ευδοκιμήσει, αλλά το περιβάλλον αυτό εξέλειπε στο γύρισμα του 19ου προς τον 20ό αιώνα, καθώς τα πεδία Χαλεακάλα είχαν μετατραπεί πια σε εκτροφεία βοοειδών, εκτοπίζοντας χλωρίδα και πανίδα, συμπεριλαμβανομένων των αηδονιών με τα μακριά καμπύλα ράμφη, που πραγματοποιούσαν την επικονίαση του ορεινού ιβίσκου. Εκείνη τη χρονιά, ο βοτανολόγος Γκέριτ Γουάιλντερ πήγε και συνέλεξε το τελευταίο άνθος μαζί με λίγα κλαδιά και φύλλα από αυτόν τον τελευταίο εκπρόσωπο του είδους, στο οποίο προς τιμήν του δόθηκε το επιστημονικό όνομα Hibiscadelphus wilderianus. Λίγο αργότερα το φυτό υπέκυψε στα βοοειδή και τα τρωκτικά, περνώντας για πάντα στη λίστα των εξαφανισμένων βιολογικών ειδών. `Η μήπως όχι;

Επανεκκίνηση

Οι εξελίξεις των τελευταίων χρόνων όσον αφορά στην αλληλουχία του DNA έχουν κάνει πιο εύκολη την «ανάγνωση» γονιδίων οργανισμών που έχουν πεθάνει εδώ και πολύ καιρό, αλλά και την «επανεκκίνηση» τέτοιων κομματιών DNA (που αντιστοιχούν σε γονίδια). Αν και απέχουν ακόμη πάρα πολύ από κάποιο αποτέλεσμα, γίνονται σοβαρές προσπάθειες για την αναβίωση του αγριοπερίστερου Ectopistes migratorius και του μαλλιαρού μαμούθ. Πέρσι, σε ένα απλούστερο, αλλά παρ' όλα αυτά δύσκολο επίτευγμα, ένα σημαντικό συστατικό στοιχείο του ορεινού ιβίσκου της Χαβάης ξαναήρθε στη ζωή, σε εργαστήριο εταιρείας βιοτεχνολογίας στη Βοστόνη. Οι ερευνητές, με εξέχοντα ρόλο μεταξύ τους της Χριστίνας Αγαπάκη, διδάκτορα συνθετικής βιολογίας του πανεπιστημίου Χάρβαρντ, μπόρεσαν να ξαναοικοδομήσουν το γενετικό υλικό που είχε παράξει την ξεχωριστή οσμή του λουλουδιού του φυτού του Γουάιλντερ, στη συνέχεια έβαλαν το γονίδιο σε μια τελείως διαφορετική μορφή ζωής, στους μύκητες της μαγιάς ζύμης και τελικά παρασκεύασαν κάτι που είχε εξαφανιστεί από τον πλανήτη επί έναν και πλέον αιώνα: Το άρωμα του ορεινού ιβίσκου της Χαβάης.
Πρόκειται ίσως για μια από τις πιο χειροπιαστές περιπτώσεις που δείχνουν ότι η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στα βιολογικά είδη που υπάρχουν σήμερα και εκείνα που εξέλειπαν, άρχισε να ξεθωριάζει κάπως, τουλάχιστον για τα εξαφανισμένα είδη που έχουμε είτε ανακαλύψει, είτε διαφυλάξει κάποια νεκρά υπολείμματά τους.

Βελόνες στ' άχυρα

Μετά το θάνατο ενός οργανισμού, το DNA του αρχίζει να αποδομείται. Το να ψάχνεις κομμάτια του σε αποξηραμένα φύλλα ή άνθη είναι σαν να ψάχνεις βελόνες σε σωρούς από άχυρα κυτταρίνης. Επιπλέον, το υλικό που είχαν διαθέσιμο οι ερευνητές ήταν ελάχιστο, καθώς οι επιμελητές των βοτανολογικών μουσείων που πείστηκαν να δώσουν δείγματα εξαφανισμένων φυτών, έδωσαν όπως ήταν αναμενόμενο πολύ μικρά κομμάτια τους. Αυτό σήμαινε ότι δεν υπήρχαν πολλές δυνατότητες επανάληψης πειραμάτων ανάκτησης DNA.
Η διαδρομή του Hibiscadelphus wilderianus από την εξαφάνιση έως τη μερική αναβίωση ήταν δαιδαλώδης και μακρόχρονη. Το δείγμα του Γουάιλντερ αποξηράνθηκε και φυλάχτηκε αρχικά στη συλλογή ξηρών βοτάνων της Χαβάης, ενώ αργότερα δόθηκε μέρος του στην αντίστοιχη συλλογή του Χάρβαρντ. Εκεί παρέμεινε επί δεκαετίες, ωσότου η Αγαπάκη αποκτήσει ένα μικρό κομματάκι του, με αντάλλαγμα η εταιρεία στην οποία εργάζεται να δώσει ελεύθερα στην επιστημονική κοινότητα οποιοδήποτε γονιδίωμα εξαφανισμένου φυτού αποκωδικοποιήσει. Τα γονίδια από το δείγμα ανακτήθηκαν χημικά σε εργαστήριο της Σάντα Κρουζ, ψηφιοποιήθηκαν στη Βοστόνη και τελικά βρέθηκαν στην αγκάλη ενός οργανισμού, που δεν είχε καμία σχέση με εκείνον στον οποίο είχαν λειτουργήσει για τελευταία φορά. Τα γονίδια διέσχισαν το χρόνο και το χώρο, αλλά η πληροφορία που μετέφεραν δεν χάθηκε.
Τα γονίδια των αρωμάτων αποτελούνται συνήθως από αλληλουχίες μεγέθους περίπου 1.700 γενετικών «γραμμάτων» (αμινοξέα G, Α, T, C ), που αποτελούν τις οδηγίες προς το κύτταρο για την κατασκευή ειδικών πρωτεϊνών, των ενζύμων που ονομάζονται συνθετάσες εναμισοτερπένιων (SQS). Ενα συνηθισμένο λουλούδι μπορεί να έχει αρκετά τέτοια γονίδια. Οι ερευνητές της ομάδας της Αγαπάκη είχαν το «βιβλίο» του γονιδιώματος κάθε εξαφανισμένου φυτού που εξέτασαν, κομματιασμένο σε μικρά χαρτάκια με 50 γράμματα το καθένα ανακατεμένα τυχαία και έπρεπε απ' αυτά να ανασυνθέσουν παραγράφους πλήρεις νοήματος με 1.700 γράμματα η καθεμιά. Αν είχαν ένα αντίγραφο του αρχικού «βιβλίου» τα πράγματα θα ήταν εύκολα. Μη διαθέτοντας κάτι τέτοιο, αξιοποίησαν το γεγονός ότι η βιολογική εξέλιξη προχωρά με αλλαγές πάνω στις προηγούμενες εκδοχές π.χ. πρωτεϊνών. Ετσι, τα μόρια SQS λουλουδιών που συνεχίζουν να υπάρχουν και σήμερα ήταν ό,τι κοντινότερο, τόσο ως μπούσουλας, όσο και για τη συμπλήρωση τμημάτων για τα οποία δεν εντοπίζονταν κατάλληλα κομμάτια DNA του εξαφανισμένου είδους.

Ο,τι πιο κοντινό

Από το δείγμα ορεινού ιβίσκου της Χαβάης ανακτήθηκαν τελικά 11 εναμισοτερπένια (μόρια συνθετικών ενζύμων που κατασκευάζουν τις αρωματικές ουσίες των ανθέων). Τα μέλη της ομάδας ακολούθησαν τη συνήθη διαδικασία για την αξιολόγηση των ισάριθμων αρωμάτων. Μερικά από τα δείγματα θύμιζαν μυρωδιά εσπεριδοειδούς ή θυμαριού. Κάποια είχαν μια ανεπαίσθητη μυρωδιά θειαφιού. Ολα είχαν μια μυρωδιά φλοιού δέντρου και γιουνίπερου (κέδρου), που πρέπει να ήταν το κυριότερο συστατικό του αρώματος του Hibiscadelphus wilderianus. Το πραγματικό άρωμα του λουλουδιού δεν θα το ξαναζήσουμε ποτέ, αλλά είναι ό,τι κοντινότερο μπορούμε να φτιάξουμε.
Φυσικά, το άρωμα ενός φυτού που δεν υπάρχει πια, πιάνει πολλά λεφτά στην αγορά πολυτελών αρωμάτων και αυτό ήταν το πεζό πραγματικό κίνητρο για την αναγέννηση του αρώματος του ορεινού ιβίσκου της Χαβάης και άλλων λουλουδιών που έχουν εκλείψει. Παρ' όλα αυτά, η πρόοδος που έχει συντελεστεί, οι μεγάλες ψηφιακές βάσεις δεδομένων γονιδίων που έχουν δημιουργηθεί και συμπληρώνονται συνεχώς και οι «εκτυπωτές» DNA (βλ. διάγραμμα), που επιτρέπουν την κατά βούληση σύνθεση DNA, ανοίγουν δρόμους για να αξιοποιηθούν χρήσιμες φυσικές ουσίες, αποτέλεσμα αμέτρητων δοκιμών στο πέρασμα εκατομμυρίων ετών βιολογικής εξέλιξης στη Γη, που έχουν πια εκλείψει από τη βιόσφαιρα. Φέρνουν πιο κοντά και το ενδεχόμενο να ξαναπερπατήσουν, κολυμπήσουν ή πετάξουν ζώα που επίσης εξέλιπαν, ή ορθότερα ό,τι κοντινότερο σε αυτά που υπήρξαν, καθώς πάντα τα κενά του αρχαίου DNA θα πρέπει να συμπληρώνονται με κατάλληλα τμήματα από ζώντα είδη. Και όσο πιο αρχαίο το DNA, τόσο περισσότερα κενά και μεγαλύτερη ανάγκη συμπλήρωσης θα έχει.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»

Ο καπιταλισμός γεννά Βρυκόλακες

Ο Μπρεχτ στο έργο του «Ο Βίος του Γαλιλαίου» λέει: «Οι Πρίγκιπες, οι Φεουδάρχες και οι Παπάδες έχουν παγιδεύσει τον κόσμο και τον έχουν τυλίξει μέσα σε ένα ροζ σύννεφο από δεισιδαιμονίες και αρχαίες προλήψεις κι έτσι διαιωνίζουν την εξουσία τους».

Ολα τα συστήματα και οι εξουσίες που στηρίζονται στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο γεμίζουν τη ζωή μας με «Βρυκόλακες».
Με αυτούς τους βρυκόλακες πάλεψε ο Ερρίκος Ιψεν σ' όλη του τη ζωή. Και σ' όλο το έργο του.
Η καθιέρωσή του ως ριζοσπαστικού διανοητή και επαναστάτη δραματουργού οφείλεται κυρίως στα έργα «Τα Στηρίγματα της Κοινωνίας» το 1877, «Το κουκλόσπιτο» το 1879, οι «Βρυκόλακες» το 1881 και «Ενας Εχθρός του Λαού» το 1882.
Ο συνεχής αγώνας του ανθρώπου απέναντι στους βρυκόλακες που δημιουργούν η εξουσία, η κοινωνική ηθική και η θρησκεία, δίνουν στη θεματολογία του Ιψεν μια διαχρονικότητα που μας κάνει να βλέπουμε τα έργα του σαν σημερινά και απόλυτα επίκαιρα.
Ο Ιψεν κατάφερε να μας παρουσιάσει πρόσωπα της καθημερινής ζωής, που όμως στη συνείδησή μας παίρνουν τις διαστάσεις ηρώων και γίνονται σύμβολα. Επειδή δεν περιέγραψε τους ανθρώπους και τα ήθη τους με το εξωτερικό τους περίβλημα αλλά σαν ανατόμος της ανθρώπινης ύπαρξης, έσκαψε βαθιά και αποκάλυψε όλο τον πλούτο της συνείδησης, όλες τις αντιφατικές δυνάμεις και τις συγκρούσεις που αυτές δημιουργούν. Τα φορτία που κουβαλά ο καθένας μας. Αυτό είναι το στοιχείο που κάνει τα καθημερινά πρόσωπα να αποκτούν συμβολική σημασία. Και αυτό συμβαίνει επειδή αναγνωρίζουμε σε αυτούς τους ήρωες τα «οικεία κακά».

Πώς ένας τόσο μεγάλος καλλιτέχνης να μην επηρεαστεί από τους εργατικούς αγώνες της εποχής του;

Η εποχή βρήκε στο πρόσωπο του Ιψεν τον γνήσιο δραματικό ποιητή, που με την ιδιοφυΐα του έφτασε να συγκριθεί με το αρχαίο θέατρο. Αυτό που κατάφερε ήταν να φτιάξει αληθινούς ανθρώπους και να δημιουργήσει στον θεατή την αίσθηση ότι κάνει άμεση επαφή με την ίδια τη ζωή.
Η εποχή που αποφάσισε ο Ιψεν να εγκαταλείψει το ποιητικό και να ασχοληθεί με το κοινωνικό θέατρο ήταν η δεκαετία 1870 - 1880. Αυτή η εποχή καθορίζεται από την περίφημη Κομμούνα του Παρισιού, ένα κοσμοϊστορικό γεγονός που επηρέασε παγκοσμίως όλες τις κοινωνικές εξελίξεις. Μια εποχή που τα πάντα στη ζωή των ανθρώπων αποκτούν άλλο περιεχόμενο. Μια εποχή που θα ανέτρεπε την ισχύουσα κοινωνική ηθική, θα αποκάλυπτε τη σαπίλα, την υποκρισία και το συντηρητισμό της αστικής τάξης και θα έβαζε σε άλλες βάσεις τα ζητήματα του γάμου, τη θέση της γυναίκας μέσα στην κοινωνία, τη σχέση κράτους - Εκκλησίας και της εργασίας με το κεφάλαιο.
Τα «Στηρίγματα της Κοινωνίας», «Το Κουκλόσπιτο» και «Οι Βρυκόλακες» βγήκαν από ένα κοινωνικό πλαίσιο το οποίο καθόρισε η απότομη βιομηχανική ανάπτυξη των σκανδιναβικών χωρών και η νέα κατηγορία ανθρώπων (επιχειρηματίες και βιομήχανοι) που ξεπήδησε, μέσα σ' έναν πυρετό πλουτισμού. Ο Ιψεν ζει αυτό το σάπιο σύστημα ανόδου του καπιταλισμού, όπου οι αλλεπάλληλες χρεοκοπίες των βιομηχάνων αποκάλυψαν το βρώμικο παιχνίδι της οικονομικής ολιγαρχίας και την άνιση κατανομή του πλούτου («Τα Στηρίγματα της Κοινωνίας», «Ο Εχθρός του Λαού»).
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι στη δραματουργία του ο Ιψεν δεν πήρε ανοιχτή θέση πάνω στους εργατικούς αγώνες της εποχής του. Κατάφερε όμως μέσα από την ποίηση και τη βαθιά γνώση της ανθρώπινης συμπεριφοράς να αποδώσει όλη την επαναστατικότητα της εποχής αυτής. Ενας τόσο μεγάλος καλλιτέχνης, πώς θα ήταν δυνατόν να μην επηρεαστεί από αυτό το κοσμοϊστορικό γεγονός; Η πραγματική θέση του Ιψεν βρίσκεται στην παρακάτω επιστολή, που έστειλε στον αρχηγό του Εργατικού Κόμματος της Νορβηγίας, δρα Οσκαρ Νίσεν:
«Με ιδιαίτερη χαρά μου έλαβα για τα εξηντάχρονά μου το χαιρετιστήριο τηλεγράφημα του Εργατικού Κέντρου της Χριστιανίας (Οσλο) και σας εκφράζω γι' αυτό τις θερμότερες ευχαριστίες μου. Δυστυχώς η περιοχή των ικανοτήτων μου δεν μου επιτρέπει να δράσω απευθείας για το καλό του εργατικού κόσμου. Ωστόσο σας παρακαλώ να πείτε στα μέλη του Κέντρου σας πως από όλες τις κοινωνικές τάξεις της χώρας μας η εργατική βρίσκεται κοντύτερα στην καρδιά μου. Κι ακόμα σας παρακαλώ να προσθέσετε πως στο μέλλον, στο οποίο πιστεύω και ελπίζω, οι βιοτικές συνθήκες των εργατών θα βελτιωθούν και πως τους επιφυλάσσεται μια κοινωνική θέση που με ζωηρότατη χαρά θα χαιρετίσω την εδραίωσή της».
Οι «Βρικόλακες» είναι το τελειότερο δείγμα ιψενικής γραφής. Είναι το πρώτο έργο του που παίχτηκε στην Ελλάδα, το 1894, δώδεκα χρόνια μετά την έκδοσή του και τέσσερα χρόνια ύστερα από την παρισινή πρεμιέρα, που το καθιέρωσε. Ο Ιψεν θεωρήθηκε πατέρας του κριτικού ρεαλισμού. Το «Κουκλόσπιτο» και οι «Βρυκόλακες», όπως ήταν φυσικό για την εποχή, ξεσήκωσαν αντιδράσεις και αναστάτωσαν τη συντηρητική κοινωνία, επειδή μίλησαν ανοιχτά για τις ηθικές αρρώστιες της, για τον αγώνα του ανθρώπου και τη σύγκρουσή του, ανάμεσα στο καθήκον προς τον εαυτό του και στο καθήκον του προς τους άλλους. Το να είσαι ο εαυτός σου, για τον Ιψεν («Μπραντ») σημαίνει να αποβάλεις τα αμυντικά συστήματα και τις μάσκες, να νικήσεις τους φόβους σου και να ενοποιήσεις το πρόσωπό σου, ανατρέποντας την ισχύουσα ιδεολογία. Ο,τι ο Μαρξ ονόμαζε «ψευδή συνείδηση».

Αναζητώντας τη συγκινησιακή κατάσταση που επιβάλλει το ίδιο το έργο

Η κυρία Αλβιγκ, εγκλωβισμένη στην ηθική της εποχής της, παραμένει σε έναν γάμο και στο πλευρό του έκφυλου άντρα της, χωρίς ωστόσο να κατορθώσει να εμποδίσει την αρρώστια του μοναχογιού της, Οσβαλντ, η οποία οφείλεται σε κληρονομική σύφιλη. Για να τον προστατέψει από τον άσωτο πατέρα του, τον στέλνει εσώκλειστο στο Παρίσι. Η ίδια, ενώ επιχειρεί να εγκαταλείψει τον σύζυγό της, επιστρέφει ύστερα από παραίνεση του Πάστορα Μάντερς. Υπομένει όλες τις ασωτίες του άντρα της, ακόμα και τη νόθα κόρη του, Ρεγκίνε, την οποία και μεγαλώνει ως ψυχοκόρη. Τα φαντάσματα όμως του παρελθόντος επιστρέφουν, και η κα Αλβιγκ καλείται να τα αντιμετωπίσει...
Η παράσταση που σκηνοθέτησε ο Δημήτρης Καραντζάς είχε μια πολύ ενδιαφέρουσα εικαστική προσέγγιση. Τόσο με τον σκηνικό χώρο (Κλειώ Μπομπότη), που παρέπεμπε σε μουσείο, όσο και με τα πολύτιμα αντικείμενα - σύμβολα, που κατείχαν περίοπτη θέση μέσα σε προθήκες. Ενας χώρος όπου όλα ήταν τοποθετημένα με αυστηρότητα και ακρίβεια. Η σχηματοποιημένη φόρμα, τόσο στην κίνηση όσο και στο λόγο, τόνιζε το αδιέξοδο των ηρώων, που ασφυκτιούσαν παγιδευμένοι μέσα στα αυστηρά καλούπια της προτεσταντικής κοινωνίας.
Τα όποια έξυπνα και γοητευτικά ευρήματα όμως, όπως η φωτιά στο ορφανοτροφείο, ο ήλιος που ανατέλλει και η έξοδος της κας Αλβιγκ, δεν άφησαν κανένα περιθώριο και έβαλαν τον θεατή σε εκείνη τη συγκινησιακή κατάσταση που επιβάλλει το ίδιο το έργο. Σκοπός μιας παράστασης - και μάλιστα όταν καταπιάνεται με τέτοια έργα - είναι να ζήσει ο θεατής μέσα από τα πάθη των ηρώων και να βρει τελικά ένα σημείο αναφοράς με τη δική του ζωή. Η σκηνοθεσία πρέπει να εξυπηρετεί τη σύλληψη του συγγραφέα και να φωτίζει αυτές τις πλευρές που οδηγούν στη βαθιά κατανόηση του έργου. Η άποψη, που σαφώς πρέπει να έχει ο κάθε καλλιτέχνης - σκηνοθέτης, δεν μπορεί να είναι μονόπλευρη. Το θέατρο δεν είναι διαγωνισμός πρωτοτυπίας. Το θέατρο είναι πράξη πολιτική. Η όποια άποψη πρέπει να έχει μία κατεύθυνση, να εξυπηρετεί ένα σκοπό. Το ποιος θα είναι ο στόχος του καλλιτέχνη εξαρτάται από τη στάση του απέναντι στη ζωή και από την κριτική του σκέψη. Σε αυτήν την παράσταση δεν είδα να υπάρχει αυτό το στοιχείο. Αυτό που είδα ήταν η αγωνία του σκηνοθέτη να πρωταγωνιστήσει. Οταν σου δίνεται η ευκαιρία να αναμετρηθείς με τους μεγάλους συγγραφείς και με το έργο τους, το λιγότερο που έχεις να κάνεις είναι να σκεφθείς και τη δική τους αγωνία.
Οι ηθοποιοί υπηρέτησαν την άποψη του σκηνοθέτη τους και έθεσαν στην εξυπηρέτηση της ματιάς του τις ικανότητες και τα προσόντα τους. Ο Ακύλας Καραζήσης ως Πάστορας Μάντερς, ο Κώστας Μπερικόπουλος ως Εγκστραντ, η Ιωάννα Κολλιοπούλου ως Ρεγκίνε και ο Μιχάλης Σαράντης ως Οσβαλντ. Σε μια τόσο υφολογική παράσταση, όμως, οι πολυσύνθετοι ιψενικοί χαρακτήρες δεν μπόρεσαν να ολοκληρωθούν. Θα σταθώ πάντως στην κα Ρένη Πιττακή, η οποία είναι η χρυσή εξαίρεση του κανόνα. Είναι η ηθοποιός που υπερβαίνει κάθε σκηνοθετική επιταγή, μπορεί και ενώνεται με το ύφος κάθε παράστασης στο σύνολό της, χωρίς να προδίδει ούτε μια στιγμή το «χαρακτήρα» και την υποκριτική της αλήθεια.
Τα κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη μάς έδιναν την ατμόσφαιρα της εποχής, όπως και οι επιβλητικοί φωτισμοί του Λευτέρη Παυλόπουλου. Ενδιαφέρουσα η μουσική του Δημήτρη Καμαρωτού.
«Καλλιτέχνες, εσείς που με χαρά σας και με πίκρα παραδίνεστε στην κρίση του θεατή, αποφασίστε τώρα να παραδώσετε από δω και μπρος στην κρίση του και τον κόσμο που παρασταίνετε» (Μπρεχτ).

Το περίφημο «Ματς του αιώνα»

Τέτοιες μέρες, πριν από 49 χρόνια στο Βελιγράδι

Από την τελετή έναρξης στο Βελιγράδι

Ηδη μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η ΕΣΣΔ έχει αρχίσει να αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως ανερχόμενη σκακιστική υπερδύναμη. Κυρίως από τη δεκαετία του 1950 και έπειτα, όλος ο σκακιστικός κόσμος παρακολουθεί με αμείωτο ενδιαφέρον την εμφάνιση του σοβιετικού «σκακιστικού θαύματος», βλέποντας την ΕΣΣΔ να φτάνει μέσα σ' ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα τριάντα περίπου ετών (από το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και έπειτα) σ' ένα δυσθεώρητο σκακιστικό επίπεδο που ξεπερνούσε κάθε φαντασία: Ηδη από τη δεκαετία του 1930, το σκάκι είναι αναπόσπαστο κομμάτι του εκπαιδευτικού συστήματος, η σκακιστική βιβλιογραφία αναπτύσσεται ραγδαία και ο αριθμός των εγγεγραμμένων σε σκακιστικούς συλλόγους ξεπερνά τον αστρονομικό αριθμό των πέντε εκατομμυρίων!
Κι αν τα εντυπωσιακά αυτά στοιχεία αφορούν τη δουλειά που γινόταν στη βάση, το «σκάκι κορυφής» δεν είχε να ζηλέψει τίποτα, αφού στο κάτω - κάτω δεν ήταν παρά το αποτέλεσμα ακριβώς αυτής της δουλειάς: Από το θάνατο του τέταρτου παγκόσμιου πρωταθλητή Αλεξάντερ Αλιέχιν (1946) και έπειτα, το παγκόσμιο πρωτάθλημα έχει γίνει καθαρά «σοβιετική υπόθεση», με πέντε Σοβιετικούς να διαδέχονται ο ένας τον άλλο στον παγκόσμιο τίτλο επί 25 χρόνια (!), ενώ δεν αποτέλεσαν εξαίρεση ούτε οι μεγάλες διεθνείς ομαδικές διοργανώσεις, όπως οι Σκακιστικές Ολυμπιάδες και τα Ευρωπαϊκά Πρωταθλήματα Εθνικών ομάδων, που σχεδόν χωρίς εξαίρεση κατακτήθηκαν με μεγάλη ευκολία από τις Εθνικές ομάδες της ΕΣΣΔ.
Ο εντυπωσιακός αυτός συσχετισμός δυνάμεων ήταν λογικό να γεννήσει σε πολλούς φίλους και παράγοντες του σκακιού τον «αυτονόητο» συνειρμό μιας μεγάλης συνάντησης, μιας «τιτανομαχίας» ανάμεσα στην πανίσχυρη Εθνική ομάδα της ΕΣΣΔ και τους καλύτερους σκακιστές του υπόλοιπου κόσμου. Και πράγματι, η πραγματοποίηση αυτού του ονείρου δεν άργησε να έρθει: Το 1970, ο Ολλανδός Μαξ Ούβε, πέμπτος παγκόσμιος πρωταθλητής και πρόεδρος της Παγκόσμιας Σκακιστικής Ομοσπονδίας εκείνο τον καιρό, ανακοινώνει τη διοργάνωση του «Ματς του αιώνα» ανάμεσα στην Εθνική ομάδα της ΕΣΣΔ και τη Μεικτή Κόσμου. Τελικά το περίφημο «Ματς του αιώνα» αποφασίστηκε να γίνει στο Βελιγράδι, από τις 29/3 έως τις 5/4 του 1970.
Η θρυλική σοβιετική Εθνική ομάδα θα αντιμετώπιζε τους καλύτερους σκακιστές του υπόλοιπου κόσμου, συμπεριλαμβανομένων και των άλλων σοσιαλιστικών χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, που ακολουθώντας το παράδειγμα της ΕΣΣΔ είχαν αναπτύξει σημαντικά το σκάκι, τόσο στις αθλητικές δομές όσο και στο ίδιο το εκπαιδευτικό τους σύστημα.

Συναρπαστικές παρτίδες

Οι δύο ομάδες αποτελούνταν από δέκα μέλη που θα έδιναν τέσσερις διαδοχικούς αγώνες εναντίον του αντίστοιχου αντιπάλου, ενώ κάθε ομάδα μπορούσε να αξιοποιήσει έναν αναπληρωματικό. Πριν την έναρξη του ματς, ο Μαξ Ούβε, που εκτός από εμπνευστής και διοργανωτής του ματς, ήταν και αρχηγός της Μεικτής Κόσμου, ανακοίνωσε τη σύνθεση των ομάδων.
Η σύνθεση της σοβιετικής ομάδας ανά σκακιέρα είχε ως εξής: Μπόρις Σπάσκι, Τίγκραν Πετροσιάν, Βίκτορ Κορτσνόι, Λεβ Πολουγκαέβσκι, Εφίμ Γκέλερ, Βασίλι Σμίσλοβ, Μαρκ Ταϊμάνοβ, Μιχαήλ Μποτβίνικ, Μιχαήλ Ταλ, Πωλ Κέρες και αναπληρωματικός ο Λεονίντ Στάιν.
Απ' την πλευρά της Μεικτής Κόσμου εμφανίστηκαν οι ακόλουθοι: Μπεντ Λάρσεν (Δανία), Μπόμπι Φίσερ (ΗΠΑ), Λάγιος Πόρτις (Ουγγαρία), Βλαστιμίλ Χορτ (Τσεχοσλοβακία), Σβέτοζαρ Γλίγκοριτς (Γιουγκοσλαβία), Σάμιουελ Ρεσέβσκυ (Πολωνία), Βόλφγκανγκ Ούλμαν (ΓΛΔ), Μίλαν Ματούλοβιτς (Γιουγκοσλαβία), Μιγκέλ Νάιντορφ (Πολωνία), Μπόρισλαβ Ιβκοβ (Γιουγκοσλαβία) και αναπληρωματικός ο Φρίντριχ Ολαφσον (Ισλανδία).
Αρχικά το ματς φαινόταν διαδικαστική υπόθεση για τη σοβιετική ομάδα, αφού οι παίκτες της Μεικτής Κόσμου έπρεπε να αντιμετωπίσουν πέντε (!) παγκόσμιους πρωταθλητές (Μποτβίνικ, Ταλ, Σμίσλοβ, Πετροσιάν και Σπάσκι) και αρκετούς πρωτοπόρους που είχαν επανειλημμένα πετύχει εξαιρετικά αποτελέσματα στους προκριματικούς του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος, φτάνοντας ακόμα και στους ημιτελικούς.
Παρ' όλα αυτά, η εξαιρετική απόδοση από τις τέσσερις πρώτες σκακιέρες της Μεικτής Κόσμου κράτησε μια σχετική ισορροπία και τελικά το αποτέλεσμα του ματς κρίθηκε την τελευταία στιγμή, με την οριακή, αλλά πειστική νίκη των Σοβιετικών με σκορ 20^½- 19^½...
Παρακάτω αξίζει να δούμε μία κλασική πια παρτίδα από την πρώτη σκακιέρα του ματς. Πρόκειται για την πανέμορφη νίκη του Σοβιετικού Μπόρις Σπάσκι, που εκείνο τον καιρό ήταν και παγκόσμιος πρωταθλητής, εναντίον του Δανού πρωταθλητή και κατ' επανάληψη διεκδικητή του παγκοσμίου, τίτλου Μπεντ Λάρσεν.
1. β3 ε5
2. Αβ2 Ιγ6
3. γ4 Ιζ6
4. Ιζ3 ε4
5. Ιδ4 Αγ5
6. Ιγ6 δγ6
7. ε3 Αζ5
8. Βγ2 Βε7
9. Αε2 0 - 0 - 0
10. ζ4 Ιη4
11. η3 θ5
12. θ3 θ4!
Στο σημείο αυτό, οποιοσδήποτε θα τραβούσε το άλογο του η4 που απειλείται απ' το πιόνι. Ωστόσο, ο Σπάσκι έχει δει υπερβολικά μακριά!
13. θη4 θη3
14. Πη1 Πθ1!!
Μια εκπληκτική κίνηση που καθιέρωσε αυτήν την παρτίδα ως μία απ' τις πιο διάσημες μινιατούρες!¹ Ο Σπάσκι επιτίθεται με τον πιο εμπνευσμένο τρόπο ενάντια στον λευκό βασιλιά που έχει ξεμείνει απροστάτευτος στο κέντρο της σκακιέρας.
15. Πθ1 η2
16. Πζ1 Βθ4+
17. Ρδ1 ηζ1=Β+
Στο σημείο αυτό τα λευκά εγκατέλειψαν, αφού αν κόψουν με τον Αξιωματικό στο ζ1 ακολουθεί 17. ...Αη4+ 18. Αε2 (Αν 18. Ργ1 Βε1+ 19. Βδ1 Βδ1 ματ) 18. ...Βθ1 ματ!
Σημείωση:
1. «Μινιατούρα» στο σκάκι λέγεται η πολύ σύντομη παρτίδα που τελειώνει το πολύ μέσα σε είκοσι κινήσεις.