13 Δεκ 2011

Να διδαχτούμε από τις συμμαχίες του χτες, για τις συμμαχίες του σήμερα


σήμερα.
Είναι εφικτό σήμερα σοσιαλισμός σε μια χώρα; 
Πριν προχωρήσω στην ανάπτυξη των απόψεών μου για τις Θέσεις της ΚΕ, κρίνω σκόπιμο να κάνω δύο επισημάνσεις. Η διαφορετική άποψη στα πλαίσια της ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ του Κόμματος ουδέποτε καταδιώχτηκε, κριτική μπορεί να δέχτηκε, αλλά κανείς και ποτέ δεν καταδίωξε συντρόφους - φορείς των όποιων διαφορετικών απόψεων ή προσεγγίσεων στο ένα ή το άλλο ζήτημα. Κι αν στην 83χρονη ιστορία του ΚΚΕ υπήρξαν τέτοιες περιπτώσεις, που οφείλονταν στις δύσκολες στιγμές που αντιμετώπισε το Κόμμα, κατά περιόδους, προχώρησε σε πλήρη αποκατάσταση και αναγνώριση των λαθεμένων εκτιμήσεών του, για μέλη και στελέχη. Οι απόψεις, θέσεις, προτάσεις που το κάθε μέλος ή στέλεχος του Κόμματος έχει την ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ να καταθέτει, γίνεται στα όργανα, από τη συνέλευση της ΚΟΒ ως το Συνέδριο. Εκεί ο κάθε σύντροφος προσπαθεί να πείσει για την ορθότητα των απόψεών του. Αν τελικά δεν καταφέρει να πείσει, αν η άποψή του «μειοψηφήσει», είναι υποχρεωμένος να εφαρμόζει την απόφαση της πλειοψηφίας και όχι με την πρώτη ευκαιρία να επαναφέρει την άποψή του με ΑΝΟΡΘΟΔΟΞΟ και αντικαταστατικό τρόπο, δημοσιοποιώντας την εδώ και εκεί, θεωρώντας ότι αυτή είναι η σωστή, θεωρώντας ότι έτσι υπερασπίζεται δήθεν το Κόμμα, θεωρώντας τον εαυτό του περισσότερο κομμουνιστή από άλλους.
Δεν είναι στις προθέσεις μου να κάνω διάλεξη για το καταστατικό, ούτε το θεματοφύλακα παριστάνω, αλλά κάνω την επισήμανση αυτή, διότι οι πρόσφατα διαγραμμένοι σύντροφοι σε λάθος, πράγματι, κόμμα εντάχθηκαν! Το να καλύπτεις ενδεχόμενα προσωπικές σου αντιθέσεις με την ηγεσία του κόμματος ντύνοντάς τις με ιδεολογικό, πολιτικό περιεχόμενο, είναι το λιγότερο ανέντιμο. Η ηγεσία του Κόμματος αρέσει δεν αρέσει είναι αυτή που εκλέχτηκε από το 15ο Συνέδριο. Αν δεν έκανε σωστά τη δουλιά της, αν οι θέσεις της ΚΕ για το 16ο Συνέδριο βλάπτουν το κόμμα, ε! τότε να αλλάξουμε και ηγεσία και θέσεις, αλλά στα πλαίσια του Συνεδρίου και όχι μέσα από τα τηλεοπτικά κανάλια, τον αστικό Τύπο, τις διαλέξεις, παρέα με χτεσινούς υβριστές και νυν υπερασπιστές!
Δεύτερη επισήμανση. Από το κείμενο των Θέσεων απουσιάζει η αυτοκριτική της ΚΕ, όσον αφορά τα ζητήματα των καταστατικών παραβιάσεων, που σωστά οδήγησε στις πρόσφατες διαγραφές. Η ΚΕ δεν αποφάσισε να τεθούν επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής και Ευρωκοινοβουλευτικής ομάδας του Κόμματος πρώην σύντροφοι - φορείς των διαφορετικών απόψεων; Δε γνώριζε άραγε ότι αυτές οι απόψεις - ενώ υπήρχαν ενδείξεις - ότι αργά ή γρήγορα οι απόψεις αυτές θα αποτελούσαν «πλατφόρμα», δίνοντας όπλα για να χτυπηθεί το κόμμα; «Πλατφόρμα», που αντικειμενικά θέλει να μετατρέψει το Κόμμα σε ένα είδος σοσιαλδημοκρατικού μορφώματος και μάλιστα σε μια περίοδο που δεν υπάρχουν όρια μεταξύ σοσιαλδημοκρατίας και νεοφιλελευθερισμού.
Με τις Θέσεις της ΚΕ συμφωνώ, ωστόσο σε δύο σημεία θέλω να εκθέσω τον προβληματισμό μου. Το ένα έχει να κάνει με το ζήτημα των συμμαχιών και το άλλο, κατά πόσο είναι εφικτό σήμερα, σοσιαλισμός σε μια χώρα. Το ζήτημα των συμμαχιών είναι θεμελιακό για ένα Κομμουνιστικό Κόμμα. Είναι αυτονόητο ότι δίχως την ανάπτυξη κοινωνικών συμμαχιών είναι αντικειμενικά δύσκολο -ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες- η εργατική τάξη και οι σύμμαχοί της να καταλάβουν την εξουσία. Το Κόμμα στην 83χρονη ιστορία του έχει πλούσια πείρα, θετική και αρνητική. Η τελευταία όμως έχει σημαδέψει το κομμουνιστικό κίνημα στη χώρα. Η συμμαχία με τους φιλελεύθερους το Φλεβάρη του 1936 που πήρε τη μορφή συμφώνου (Σύμφωνο Σοφούλη - Σκλάβαινα), είχε σαν αποτέλεσμα, αφού οι 15 βουλευτές του Παλλαϊκού Μετώπου ψήφισαν για την εκλογή του Σοφούλη, προέδρου της Βουλής, τα βασικά και ουσιώδη που είχαν συμφωνηθεί δεν εφαρμόστηκαν ποτέ και 11 χρόνια αργότερα ο Σοφούλης, σαν εκφραστής του μοναρχοφασισμού, μας κτύπησε αλύπητα.
Το 1944 έχοντας στην ουσία την εξουσία στα χέρια μας, μέσω του ΕΑΜ, με τις συμφωνίες Λιβάνου και Γκαζέρτας την παραδώσαμε στον Παπανδρέου και τους Εγγλέζους, για να μας πετσοκόψουν αργότερα.
Και φτάνοντας στο 1989, όπου η θέση για συμπαράταξη της Αριστεράς μετατρέπεται σε «Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου». Αποτέλεσμα, κόντεψε να διαλυθεί το Κόμμα και όσοι αντιδρούσαμε τότε, οι Ανδρουλάκηδες μας έβλεπαν με μισό μάτι. Στέκομαι στα παραπάνω παραδείγματα, όχι γιατί είμαι αντίθετος στις συμμαχίες, αλλά χίλιες φορές να μη γίνει κανενός είδους συμμαχία είτε σε κοινωνικό είτε σε πολιτικό επίπεδο, ιδίως στο τελευταίο, αν είναι να αλλοιωθούν τα χαρακτηριστικά του Κόμματος, αν είναι στο όνομα να μη διαλυθεί η συμμαχία να γίνουν υποχωρήσεις σε θεμελιακά για το κόμμα ζητήματα. Ενδεχόμενα εδώ να τεθεί το ερώτημα ότι με τις λογικές της καχυποψίας και έμμονων ιδεών, Μέτωπο δεν κτίζεται. Ναι θα απαντήσω. Ετσι είναι. Ομως δε βλάπτει να έχουμε τα μάτια μας ΟΡΘΑΝΟΙΧΤΑ στο βάθος του χρόνου, διότι όσο αναπτύσσεται το Μέτωπο, τόσο και περισσότεροι θα μας «αγαπούν»!
Οσον αφορά τώρα το δεύτερο σημείο που προβληματίζομαι.
Οι Θέσεις αναφέρουν ότι ο Αγώνας του Μετώπου δεν οδηγεί αναπόφευκτα στο σοσιαλισμό. Ωστόσο, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις και συγκυρίες ενδεχόμενα μπορεί να συντελέσει προς το σοσιαλισμό.
Ο προβληματισμός μου έγκειται στο ζήτημα, κατά πόσο είναι σήμερα εφικτό, ο σοσιαλισμός σε μια χώρα οι θέσεις προς τα εκεί προσανατολίζουν - παίρνοντας υπ' όψη τη γεωπολιτική σημασία της χώρας στο σύστημα του ιμπεριαλισμού. Νομίζω ότι το Κόμμα, το συνέδριο πρέπει να απαντήσουν πειστικότερα στο ζήτημα αυτό. Η άποψή μου είναι ότι είναι πολύ δύσκολο κάτι τέτοιο, εκτός εάν βρούμε κοινή γλώσσα με άλλα κομμουνιστικά κόμματα και λέω κοινή γλώσσα, όσον αφορά το ζήτημα εξουσίας, προχωρώντας ταυτόχρονα στη δημιουργία ΕΝΙΑΙΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗΣ και επεξεργασίας τρόπων, μορφών πάλης, με αυτά τα κομμουνιστικά κόμματα. Μια νέα Διεθνής, π.χ. ώστε αν θεωρηθεί ότι η χώρα μας αποτελεί αδύνατο κρίκο στο σύστημα, να μπορέσει να στεριώσει ο σοσιαλισμός και ταυτόχρονα να υπάρξει αλυσιδωτή αντίδραση ενδεχόμενα και σε άλλες χώρες, όπου θα έχει ωριμάσει ο υποκειμενικός παράγοντας για επαναστατική κατάσταση. Τέλος, θέλω να θίξω ένα ακόμα ζήτημα. Στο εισαγωγικό κεφάλαιο των Θέσεων μπαίνει το ερώτημα πώς και με ποια κριτήρια θα αναζητήσουμε διεθνείς συμμαχίες για κοινή δράση ενάντια στον ιμπεριαλισμό. Πιστεύω ότι επιβάλλεται η ανάπτυξη σχέσεων του Κόμματος με τις ηγεσίες των χωρών «τρομοκράτες», καθώς και με αντιιμπεριαλιστικά κινήματα, που ενώ έχουν θρησκευτική βάση έχουν αντιιμπεριαλιστικά χαρακτηριστικά, όπως τα διάφορα κινήματα στην ευρύτερη περιοχή της Μ. Ανατολής, ανεξάρτητα αν δε συμφωνούμε με την πρακτική τους. Να σημειώσω εδώ ότι το Ισλάμ και ιδιαίτερα οι «Σχισματικοί» Σιίτες δεν αποτελούν θρησκεία, με την έννοια άλλων θρησκειών αλλά κοινωνικό, κατά μια έννοια, κίνημα με θρησκευτικά χαρακτηριστικά. Ετσι η δημιουργία π.χ. ενός παγκόσμιου αντιιμπεριαλιστικού, αντιμονοπωλιακού δημοκρατικού μετώπου και με την ύπαρξη ενιαίου κέντρου καθοδήγησης των κομμουνιστικών κομμάτων, παράλληλα με το εργατικό κίνημα στις καπιταλιστικές χώρες, ανοίγει ο δρόμος για τη συντριβή του ιμπεριαλισμού γενικά και ειδικά για τη συντριβή της εγχώριας Λούμπεν μεταπρατικής αστικής τάξης της χώρας!
ΜΑΝ. ΠΕΡΡΑΚΗΣ
ΚΟΒ ΕΛΠΕ
Αχτίδα Ενέργειας ΚΟΑ
Υ.Γ. Προς ανησυχούντες νυν και τέως συντρόφους. Από πού, άραγε, προκύπτει ότι το ΠΑΜΕ διασπά την ενότητα της εργατικής τάξης; Επειδή έτσι εκτιμούν οι ευρωκατώτεροι υπάλληλοι της πλειοψηφίας στη ΓΣΕΕ;

Να διδαχτούμε από τις συμμαχίες του χτες, για τις συμμαχίες του σήμερα


σήμερα.
Είναι εφικτό σήμερα σοσιαλισμός σε μια χώρα; 
Πριν προχωρήσω στην ανάπτυξη των απόψεών μου για τις Θέσεις της ΚΕ, κρίνω σκόπιμο να κάνω δύο επισημάνσεις. Η διαφορετική άποψη στα πλαίσια της ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ του Κόμματος ουδέποτε καταδιώχτηκε, κριτική μπορεί να δέχτηκε, αλλά κανείς και ποτέ δεν καταδίωξε συντρόφους - φορείς των όποιων διαφορετικών απόψεων ή προσεγγίσεων στο ένα ή το άλλο ζήτημα. Κι αν στην 83χρονη ιστορία του ΚΚΕ υπήρξαν τέτοιες περιπτώσεις, που οφείλονταν στις δύσκολες στιγμές που αντιμετώπισε το Κόμμα, κατά περιόδους, προχώρησε σε πλήρη αποκατάσταση και αναγνώριση των λαθεμένων εκτιμήσεών του, για μέλη και στελέχη. Οι απόψεις, θέσεις, προτάσεις που το κάθε μέλος ή στέλεχος του Κόμματος έχει την ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ να καταθέτει, γίνεται στα όργανα, από τη συνέλευση της ΚΟΒ ως το Συνέδριο. Εκεί ο κάθε σύντροφος προσπαθεί να πείσει για την ορθότητα των απόψεών του. Αν τελικά δεν καταφέρει να πείσει, αν η άποψή του «μειοψηφήσει», είναι υποχρεωμένος να εφαρμόζει την απόφαση της πλειοψηφίας και όχι με την πρώτη ευκαιρία να επαναφέρει την άποψή του με ΑΝΟΡΘΟΔΟΞΟ και αντικαταστατικό τρόπο, δημοσιοποιώντας την εδώ και εκεί, θεωρώντας ότι αυτή είναι η σωστή, θεωρώντας ότι έτσι υπερασπίζεται δήθεν το Κόμμα, θεωρώντας τον εαυτό του περισσότερο κομμουνιστή από άλλους.
Δεν είναι στις προθέσεις μου να κάνω διάλεξη για το καταστατικό, ούτε το θεματοφύλακα παριστάνω, αλλά κάνω την επισήμανση αυτή, διότι οι πρόσφατα διαγραμμένοι σύντροφοι σε λάθος, πράγματι, κόμμα εντάχθηκαν! Το να καλύπτεις ενδεχόμενα προσωπικές σου αντιθέσεις με την ηγεσία του κόμματος ντύνοντάς τις με ιδεολογικό, πολιτικό περιεχόμενο, είναι το λιγότερο ανέντιμο. Η ηγεσία του Κόμματος αρέσει δεν αρέσει είναι αυτή που εκλέχτηκε από το 15ο Συνέδριο. Αν δεν έκανε σωστά τη δουλιά της, αν οι θέσεις της ΚΕ για το 16ο Συνέδριο βλάπτουν το κόμμα, ε! τότε να αλλάξουμε και ηγεσία και θέσεις, αλλά στα πλαίσια του Συνεδρίου και όχι μέσα από τα τηλεοπτικά κανάλια, τον αστικό Τύπο, τις διαλέξεις, παρέα με χτεσινούς υβριστές και νυν υπερασπιστές!
Δεύτερη επισήμανση. Από το κείμενο των Θέσεων απουσιάζει η αυτοκριτική της ΚΕ, όσον αφορά τα ζητήματα των καταστατικών παραβιάσεων, που σωστά οδήγησε στις πρόσφατες διαγραφές. Η ΚΕ δεν αποφάσισε να τεθούν επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής και Ευρωκοινοβουλευτικής ομάδας του Κόμματος πρώην σύντροφοι - φορείς των διαφορετικών απόψεων; Δε γνώριζε άραγε ότι αυτές οι απόψεις - ενώ υπήρχαν ενδείξεις - ότι αργά ή γρήγορα οι απόψεις αυτές θα αποτελούσαν «πλατφόρμα», δίνοντας όπλα για να χτυπηθεί το κόμμα; «Πλατφόρμα», που αντικειμενικά θέλει να μετατρέψει το Κόμμα σε ένα είδος σοσιαλδημοκρατικού μορφώματος και μάλιστα σε μια περίοδο που δεν υπάρχουν όρια μεταξύ σοσιαλδημοκρατίας και νεοφιλελευθερισμού.
Με τις Θέσεις της ΚΕ συμφωνώ, ωστόσο σε δύο σημεία θέλω να εκθέσω τον προβληματισμό μου. Το ένα έχει να κάνει με το ζήτημα των συμμαχιών και το άλλο, κατά πόσο είναι εφικτό σήμερα, σοσιαλισμός σε μια χώρα. Το ζήτημα των συμμαχιών είναι θεμελιακό για ένα Κομμουνιστικό Κόμμα. Είναι αυτονόητο ότι δίχως την ανάπτυξη κοινωνικών συμμαχιών είναι αντικειμενικά δύσκολο -ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες- η εργατική τάξη και οι σύμμαχοί της να καταλάβουν την εξουσία. Το Κόμμα στην 83χρονη ιστορία του έχει πλούσια πείρα, θετική και αρνητική. Η τελευταία όμως έχει σημαδέψει το κομμουνιστικό κίνημα στη χώρα. Η συμμαχία με τους φιλελεύθερους το Φλεβάρη του 1936 που πήρε τη μορφή συμφώνου (Σύμφωνο Σοφούλη - Σκλάβαινα), είχε σαν αποτέλεσμα, αφού οι 15 βουλευτές του Παλλαϊκού Μετώπου ψήφισαν για την εκλογή του Σοφούλη, προέδρου της Βουλής, τα βασικά και ουσιώδη που είχαν συμφωνηθεί δεν εφαρμόστηκαν ποτέ και 11 χρόνια αργότερα ο Σοφούλης, σαν εκφραστής του μοναρχοφασισμού, μας κτύπησε αλύπητα.
Το 1944 έχοντας στην ουσία την εξουσία στα χέρια μας, μέσω του ΕΑΜ, με τις συμφωνίες Λιβάνου και Γκαζέρτας την παραδώσαμε στον Παπανδρέου και τους Εγγλέζους, για να μας πετσοκόψουν αργότερα.
Και φτάνοντας στο 1989, όπου η θέση για συμπαράταξη της Αριστεράς μετατρέπεται σε «Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου». Αποτέλεσμα, κόντεψε να διαλυθεί το Κόμμα και όσοι αντιδρούσαμε τότε, οι Ανδρουλάκηδες μας έβλεπαν με μισό μάτι. Στέκομαι στα παραπάνω παραδείγματα, όχι γιατί είμαι αντίθετος στις συμμαχίες, αλλά χίλιες φορές να μη γίνει κανενός είδους συμμαχία είτε σε κοινωνικό είτε σε πολιτικό επίπεδο, ιδίως στο τελευταίο, αν είναι να αλλοιωθούν τα χαρακτηριστικά του Κόμματος, αν είναι στο όνομα να μη διαλυθεί η συμμαχία να γίνουν υποχωρήσεις σε θεμελιακά για το κόμμα ζητήματα. Ενδεχόμενα εδώ να τεθεί το ερώτημα ότι με τις λογικές της καχυποψίας και έμμονων ιδεών, Μέτωπο δεν κτίζεται. Ναι θα απαντήσω. Ετσι είναι. Ομως δε βλάπτει να έχουμε τα μάτια μας ΟΡΘΑΝΟΙΧΤΑ στο βάθος του χρόνου, διότι όσο αναπτύσσεται το Μέτωπο, τόσο και περισσότεροι θα μας «αγαπούν»!
Οσον αφορά τώρα το δεύτερο σημείο που προβληματίζομαι.
Οι Θέσεις αναφέρουν ότι ο Αγώνας του Μετώπου δεν οδηγεί αναπόφευκτα στο σοσιαλισμό. Ωστόσο, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις και συγκυρίες ενδεχόμενα μπορεί να συντελέσει προς το σοσιαλισμό.
Ο προβληματισμός μου έγκειται στο ζήτημα, κατά πόσο είναι σήμερα εφικτό, ο σοσιαλισμός σε μια χώρα οι θέσεις προς τα εκεί προσανατολίζουν - παίρνοντας υπ' όψη τη γεωπολιτική σημασία της χώρας στο σύστημα του ιμπεριαλισμού. Νομίζω ότι το Κόμμα, το συνέδριο πρέπει να απαντήσουν πειστικότερα στο ζήτημα αυτό. Η άποψή μου είναι ότι είναι πολύ δύσκολο κάτι τέτοιο, εκτός εάν βρούμε κοινή γλώσσα με άλλα κομμουνιστικά κόμματα και λέω κοινή γλώσσα, όσον αφορά το ζήτημα εξουσίας, προχωρώντας ταυτόχρονα στη δημιουργία ΕΝΙΑΙΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗΣ και επεξεργασίας τρόπων, μορφών πάλης, με αυτά τα κομμουνιστικά κόμματα. Μια νέα Διεθνής, π.χ. ώστε αν θεωρηθεί ότι η χώρα μας αποτελεί αδύνατο κρίκο στο σύστημα, να μπορέσει να στεριώσει ο σοσιαλισμός και ταυτόχρονα να υπάρξει αλυσιδωτή αντίδραση ενδεχόμενα και σε άλλες χώρες, όπου θα έχει ωριμάσει ο υποκειμενικός παράγοντας για επαναστατική κατάσταση. Τέλος, θέλω να θίξω ένα ακόμα ζήτημα. Στο εισαγωγικό κεφάλαιο των Θέσεων μπαίνει το ερώτημα πώς και με ποια κριτήρια θα αναζητήσουμε διεθνείς συμμαχίες για κοινή δράση ενάντια στον ιμπεριαλισμό. Πιστεύω ότι επιβάλλεται η ανάπτυξη σχέσεων του Κόμματος με τις ηγεσίες των χωρών «τρομοκράτες», καθώς και με αντιιμπεριαλιστικά κινήματα, που ενώ έχουν θρησκευτική βάση έχουν αντιιμπεριαλιστικά χαρακτηριστικά, όπως τα διάφορα κινήματα στην ευρύτερη περιοχή της Μ. Ανατολής, ανεξάρτητα αν δε συμφωνούμε με την πρακτική τους. Να σημειώσω εδώ ότι το Ισλάμ και ιδιαίτερα οι «Σχισματικοί» Σιίτες δεν αποτελούν θρησκεία, με την έννοια άλλων θρησκειών αλλά κοινωνικό, κατά μια έννοια, κίνημα με θρησκευτικά χαρακτηριστικά. Ετσι η δημιουργία π.χ. ενός παγκόσμιου αντιιμπεριαλιστικού, αντιμονοπωλιακού δημοκρατικού μετώπου και με την ύπαρξη ενιαίου κέντρου καθοδήγησης των κομμουνιστικών κομμάτων, παράλληλα με το εργατικό κίνημα στις καπιταλιστικές χώρες, ανοίγει ο δρόμος για τη συντριβή του ιμπεριαλισμού γενικά και ειδικά για τη συντριβή της εγχώριας Λούμπεν μεταπρατικής αστικής τάξης της χώρας!
ΜΑΝ. ΠΕΡΡΑΚΗΣ
ΚΟΒ ΕΛΠΕ
Αχτίδα Ενέργειας ΚΟΑ
Υ.Γ. Προς ανησυχούντες νυν και τέως συντρόφους. Από πού, άραγε, προκύπτει ότι το ΠΑΜΕ διασπά την ενότητα της εργατικής τάξης; Επειδή έτσι εκτιμούν οι ευρωκατώτεροι υπάλληλοι της πλειοψηφίας στη ΓΣΕΕ;

Το "Κέντρο" και ο Γ. Παπανδρέου



Το "Κέντρο" και ο Γ. Παπανδρέου
Ποιος ήταν ο Γεώργιος Παπανδρέου (1888 - 1968); Ηταν ένα αμφιλεγόμενο πολιτικό πρόσωπο; Ηταν "ο γέρος της Δημοκρατίας"; Ηταν ένας τυχοδιώκτης της πολιτικής, ένας "παπατζής", όπως επικράτησε να τον αποκαλούν πολλοί; Η ήταν ο χασάπης - ένας απ' όλους που είχαν στη διάθεσή τους η αστική τάξη και ο ιμπεριαλιστικός παράγοντας, για το σφάξιμο του λαού, άλλοτε με πολιτικά μέσα και άλλοτε κυριολεκτικά;
Στη συζήτηση, που άνοιξε η δημοσιοποίηση του Αρχείου Καραμανλή, απουσιάζει, κατά κανόνα, η αληθινή εικόνα για το πρόσωπο και το ρόλο του Γ. Παπανδρέου. Επαναλαμβάνεται και σ' αυτήν τη συζήτηση, εκείνο που χρόνια τώρα καλλιεργεί το ΠΑΣΟΚ και μια σειρά εκδοτικά συγκροτήματα: Οτι ο Γ. Παπανδρέου υπήρξε μια φιλολαϊκή προσωπικότητα, που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της "αντίδρασης" (της Δεξιάς και των Ανακτόρων) και που τελικά έπεσε θύμα αυτών και των Αμερικανών... Οι πιο "αυστηροί" μιλάνε και για κάποια ...λάθη του Γ. Παπανδρέου, τα οποία, ωστόσο, ωχριούν μπροστά στα ...θετικά της δράσης του! Ετσι, η συντήρηση και η αναπαραγωγή του διλήμματος "Δεξιά - Αντιδεξιά" επαναφέρεται με συνεχείς αφορμές. Γι' αυτό και το χαρακτηριστικό της συζήτησης, που γίνεται εδώ και μέρες, είναι η αναφορά σε επιλεγμένα θέματα από το Αρχείο. Σε θέματα, που κυρίως περιορίζονται σε αντιλαϊκές ενέργειες του Κ. Καραμανλή, της ΕΡΕ, του Παλατιού. Δηλαδή της "επάρατης Δεξιάς"... Σε θέματα που είναι αληθινά, πλην όμως είναι και μονομερή, γιατί κρύβεται η άλλη όψη του νομίσματος: Ο ρόλος των κομμάτων του "Κέντρου", ειδικότερα του Γ. Παπανδρέου.
Ισως η μελέτη του Αρχείου Καραμανλή δώσει τη δυνατότητα να αποκαλυφθούν και πολλές πλευρές από τα "άπλυτα" του Γ. Παπανδρέου, δίχως αυτό να σημαίνει, ότι είναι άγνωστη (από τα μέχρι σήμερα γνωστά γεγονότα) η κατεύθυνση που ακολούθησε ο Γ. Παπανδρέου στη μακρόχρονη πολιτική πορεία του.
Ο Γ. Παπανδρέου υπήρξε ένας ικανός πολιτικός, που υπηρέτησε με μεγάλη συνέπεια τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης. Από αυτό τον στόχο δεν παρεξέκλινε ποτέ, ούτε στο ελάχιστο. Γι' αυτό και ο αντικομμουνισμός και το μίσος του για το λαϊκό κίνημα είναι εκείνα τα στοιχεία που σφράγισαν τη συγκρότηση και τη δράση του.
Στα παραπάνω πλαίσια, ο Γ. Παπανδρέου κινήθηκε και ως φιλοβασιλικός και ως"αντιβασιλικός". Και με τον Πλαστήρα και με τον Παπάγο. Και με ...τη "λαοκρατία" και με τον βασιλιά. Στα παραπάνω πλαίσια (ποτέ έξω από αυτά), ίδρυσε κόμματα, μεταπήδησε σε άλλα, πήρε μέρος σε διάφορες κυβερνήσεις, συνωμότησε μαζί με τα Ανάκτορα κατά του λαού. Και στο τέλος της ζωής του φόρεσε το ...αντιμοναρχικό και αντιχουντικό στέμμα και πέθανε ως "λαϊκός ηγέτης"!..
Ο Γ. Παπανδρέου είχε σημαντική συμβολή στην υποστήριξη της αστικής τάξης και των ιμπεριαλιστικών συμφερόντων στην Ελλάδα, σε στιγμές πολύ κρίσιμες γι' αυτές τις δυνάμεις, όταν η κυριαρχία τους διέτρεχε τον μεγαλύτερο κίνδυνο (για πρώτη φορά) μέχρι τότε και από τότε. Ηταν ο άνθρωπος που ηγήθηκε στην υπογραφή της Συμφωνίας του Λιβάνου (1944) και στην αναγνώριση από το ΕΑΜ της λεγόμενης κυβέρνησης εθνικής ενότητας, όταν οι ΕΑΜικές δυνάμεις τον αναγνώρισαν ως πρωθυπουργό και πήραν μέρος σ' αυτήν, όταν, δηλαδή, αυτοτσουβαλιάστηκαν.
Ο Γ. Παπανδρέου ήταν εκείνος, που, με γράμμα του στον Τσόρτσιλ, ζήτησε να σταλούν στην Ελλάδα εγγλέζικα στρατεύματα, για να σφαγεί το ΕΑΜ. (Τότε τού κόλλησαν - πολύ εύστοχα - το χαρακτηρισμό "ο χασάπης του Δεκέμβρη"). Τα στρατεύματα του Σκόμπι ήρθαν και οι εξελίξεις είναι γνωστές...
Η συμβολή του Γ. Παπανδρέου υπέρ της οικονομικής ολιγαρχίας ήταν σημαντική και στα μετεμφυλιακά χρόνια. Και στις τελευταίες στιγμές της ζωής του, τότε που κατάγγελνε τη χούντα της 21ης Απρίλη 1967, και πάλι τα συμφέροντα της τάξης του υπεράσπιζε. Δεν κοπτόταν για τις λαϊκές ελευθερίες, τις οποίες, 23 χρόνια πριν, είχε βάλει κάτω από τις ερπύστριες των τανκς και κάτω από τις οβίδες των αεροπλάνων του Τσόρτσιλ. Κοπτόταν για την τύχη της τάξης του,της οποίας τα συμφέροντα θεωρούσε ότι εξυπηρετούνται καλύτερα και μακροπρόθεσμα στις συνθήκες της αστικής Δημοκρατίας. Και, ως γνήσιος κοινοβουλευτικός, την υπεράσπιζε, κόντρα στους δικτάτορες που την είχαν διαλύσει.
Ο αντικομμουνισμός του Γ. Παπανδρέου και η προσπάθειά του να τσακίσει το λαϊκό κίνημα εκφράστηκαν πάμπολλες φορές, μετά τον Εμφύλιο, με πολύ χαρακτηριστικές ενέργειες. Μερικά παραδείγματα:
α) Ο Γ. Παπανδρέου είχε συμφωνήσει με το Παλάτι για την ανάγκη (!) διάλυσης της οργάνωσης "Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη". Δεν επέτρεψε την επιστροφή των Πολιτικών Προσφύγων, δεν αναγνώρισε την ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση, πολύ περισσότερο το ΚΚΕ...
Να τι συζήτηση έγινε στη συνεδρίαση του "Συμβουλίου του Στέμματος" (1 - 2 Σεπτεμβρίου 1965). Αντιγράφουμε από τα πρακτικά της συνεδρίασης:
"ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ: Τι άλλο δύναμαι να κάμω προεκλογικώς;
ΤΣΑΛΔΑΡΗΣ: Κατάργησιν των Λαμπράκηδων.
ΒΑΣΙΛΕΥΣ: Αυτό είναι ένα πράγμα που είχε δηλώσει ο Κύριος Γ. Παπανδρέου, ως Πρωθυπουργός, ότι ήτο εις τας προθέσεις του να το κάμη.
ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ: Η Δικαιοσύνη διαλύει.
ΒΑΣΙΛΕΥΣ: Ελέγατε ότι θα εφέρετε και νόμον.
ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ: Με νόμον, διότι ως έχει η νομοθεσία σήμερον, δεν δύναται η Δικαιοσύνη να διαλύση. Εάν διαλυθούν οι Λαμπράκηδες, θα περάσουν ως νεολαία της ΕΔΑ, και τότε θα είναι η νεολαία ενός κόμματος νομίμου" (1).
β) Ο Γ. Παπανδρέου, όντας πρωθυπουργός επί ενάμισι περίπου χρόνο (Φλεβάρης 1964 - Ιούλης 1965), επέμεινε στην άρνησή του να απελευθερώσει τους πολιτικούς κρατούμενους που είχαν καταδικαστεί με το νόμο 375 περί "κατασκοπίας"...
γ) Στην παραπάνω συνεδρίαση του "Συμβουλίου του Στέμματος", ο Γ. Παπανδρέου υποστήριξε: "Με τας εκλογάς θα έχωμεν διάσπασιν των μαζών, αντιμετώπισιν των μαζών,όχι συνεργασία των. Αι εκλογαί, αν εγένοντο, θα ήσαν ιδεώδες βότανον προς διάσπασιν της συνεργασίας της βάσεως.Αι εκλογαί διασπούν την ενότητα της βάσεως κατά την διάρκειαν του εκλογικού αγώνος. Λέγουν ότι θα υπάρξει και κίνδυνος δημοσίας τάξεως. Θέλω να πιστεύω ότιείναι τόσον ισχυρόν σήμερα το Κράτος, ώστε ουδείς δύναται να διαταράξη τη δημοσίαν τάξιν και εκείνο το οποίον και εγώ υποστηρίζω και υπεστήριζεν ο κ. Αρχηγός της ΕΡΕ με βασιμότητα εις την Βουλήν προχθές, είναι ακριβώς το παλαιόν αίτημα το ιδικόν μας: Ελεύθεροι και αδιάβλητοι εκλογαί, αμείλικτος επιβολή της ελευθερίας και της τάξεως εις τας εκλογάς" (2).
δ) Το 1966, ενώ υποτίθεται ότι η σύγκρουση με το Παλάτι ήταν νωπή ακόμα - αφού η λεγόμενη αποστασία είχε γίνει μόλις λίγους μήνες πριν - ο Γ. Παπανδρέου μαζί με τον πρόεδρο της ΕΡΕ Π. Κανελλόπουλο και τον Κ. Γλύξμπουργκ προχώρησαν σε μυστική απ' το λαό συμφωνία σχηματισμού και στήριξης της κυβέρνησης Παρασκευόπουλου. Με αυτόν τον τρόπο, ο Γ. Παπανδρέου κατ' ουσίαν νομιμοποιούσε την εκτροπή του Ιούλη 1965, την ίδια στιγμή που ο λαός μαχόταν στους δρόμους για τη ...δημοκρατία!..
Φυσικά, τα παραπάνω δεν αποτελούν χαρακτηριστικά μόνο του Γ. Παπανδρέου, αλλά, με δευτερεύουσας σημασίας παραλλαγές, αποτελούν βασικά γνωρίσματα του αστικού πολιτικού κόσμου. Σημαντικό μερίδιο αυτών των γνωρισμάτων ανήκει στα κόμματα του "Κέντρου".
Τα κόμματα του "Κέντρου", μαζί με τα "Δεξιά", έβγαλαν παράνομο το ΚΚΕ. Εβαλαν την Ελλάδα στο ΝΑΤΟ. Ψήφισαν (Ελ. Βενιζέλος) το "ιδιώνυμο", με βάση το οποίο οι κομμουνιστές διώκοντο για την ιδεολογία τους! Τουφέκισαν (Πλαστήρας) τον Μπελογιάννη και χιλιάδες άλλους κομμουνιστές και αριστερούς. Το "Κέντρο" (Ελ. Βενιζέλος) έστειλε εκστρατευτικό στρατιωτικό Σώμα να χτυπήσει τους Μπολσεβίκους στην Ουκρανία. Τα κόμματα του "Κέντρου", κυρίως, διεξήγαγαν, ως κυβερνήσεις, τον πόλεμο κατά του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (1946 - 1949), όταν ο εμφύλιος πόλεμος βρισκόταν στο πιο κρίσιμο σημείο του. Δολοφόνησαν εργάτες σε απεργιακές διαδηλώσεις. Και πολλά άλλα, ων ουκ έστιν αριθμός, είναι τα "κατορθώματα" των κομμάτων του "Κέντρου" (Κόμμα Φιλελευθέρων, ΕΠΕΚ, "Ενωση Κέντρου" κ. ά).
Ακριβώς λόγω των κοινών στόχων των αστικών κομμάτων ("Δεξιών" ή "Κεντρώων"), πολλά στελέχη τους δεν είχαν καμιά δυσκολία ή πρόβλημα να μεταπηδούν από το ένα κόμμα στο άλλο. Να, δύο παραδείγματα που αφορούν τον Γ. Παπανδρέου: α) Στις βουλευτικές εκλογές του 1952, ο Γ. Παπανδρέου ήταν υποψήφιος βουλευτής με τον "Ελληνικό Συναγερμό" του στρατάρχη Παπάγου, απ' όπου και εκλέχτηκε, αφού έφυγε από το "Κέντρο", λέγοντας το περίφημο "τι Πλαστήρας, τι Παπάγος". β) Οπως σημειώνει ο Γάλλος ιστορικός Πιερ Ζενεβουά, στα 1960 ο Γ. Παπανδρέου θέλησε να προσχωρήσει στην ΕΡΕ, αλλά ο Κ. Καραμανλής τον απέτρεψε, "θυμίζοντάς" του ότι ο τόπος χρειάζεται αστική αντιπολίτευση. Το ίδιο γεγονός αποκάλυψε και ο γνωστός Σάββας Κωνσταντόπουλος, που όλο και "κάτι" γνώριζε παραπάνω... (3).
Τα όσα προαναφέρθηκαν, σαν οι πιο μαύρες κηλίδες της ιστορίας των κομμάτων του "Κέντρου", δεν αποτελούν σκοτεινά διαλείμματα μιας φωτεινής πορείας. Το "Κέντρο" λειτούργησε ως αριστερό δεκανίκι της ολιγαρχίας, όπως ακριβώς λειτουργεί το ΠΑΣΟΚ. Ολόκληρη η πορεία των κομμάτων του "Κέντρου" είναι πορεία αντιλαϊκή. Και στα χρόνια 1964 - '65, η κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου τέτοια πολιτική ακολούθησε, με διαφορές σε σχέση με την ΕΡΕ. Αυτές οι διαφορές διογκώθηκαν και διογκώνονται σκόπιμα από το ΠΑΣΟΚ και πολιτικούς "κεντρώας" προέλευσης. Μεγαλοποιούνται, για να κρυφτεί το κύριο. Που είναι, όπως γράφει ο καθηγητής Δ. Χαραλάμπης, το ότι "η στρατηγική του Γ. Παπανδρέου δεν εξέφραζε θέσεις των εργαζομένων, αλλά μεταρρυθμίσεις στο όνομα του αστικού συμφέροντος" (4).
Η σύγκρουση ανάμεσα στα διάφορα κέντρα της αστικής εξουσίας (Παλάτι - Στρατός - κυβερνήσεις) - υπό την εποπτείαν του ιμπεριαλιστικού παράγοντα - πήρε οξύτατες μορφές, φθάνοντας και μέχρι σημείου "αλληλοεξόντωσης". Η σύγκρουση,για το ποιός θα έχει το πάνω χέρι στην άσκηση της εξουσίας, απέδειχνε οτι η πορεία του αστικού εκσυγχρονισμού δεν ήταν καθόλου ανώδυνη.Στα πλαίσια αυτής της διαπάλης διαμορφώθηκαν, κατά καιρούς, διάφορες προσωρινές συμμαχίες. Αλλοτε μεταξύ του Κ. Καραμανλή, του Παρακράτους (ΙΔΕΑ κ.ά.) και των Ανακτόρων. Αλλοτε μεταξύ του Γ. Παπανδρέου και του Γλύξμπουργκ. Αλλοτε μεταξύ της ΕΡΕ, του Παλατιού και των λεγόμενων αποστατών της "Ενωσης Κέντρου".
Σ' αυτήν τη βάση, πρέπει να εκτιμηθούν τόσο ο πρώτος, όσο και ο δεύτερος "Ανένδοτος αγώνας" της "Ενωσης Κέντρου" και του Γ. Παπανδρέου και όχι στις υπερβολικές και εξωπραγματικές διαστάσεις που επιχειρούν εδώ και χρόνια να δώσουν το "Κέντρο" και το ΠΑΣΟΚ, παρουσιάζοντας αυτούς τους αγώνες ως την πεμπτουσία της πάλης για τη λαϊκή κυριαρχία! Σ' αυτήν τη βάση, πρέπει να δει κανείς και το γιατί η οικονομική ολιγαρχία, η τότε κυβέρνηση των ΗΠΑ και το Παλάτι δενείδαν αρνητικά την άνοδο της "Ενωσης Κέντρου" στην κυβερνητική εξουσία: Το "Κέντρο" πρόσφερε στην άρχουσα τάξη και στο Παλάτι την εναλλακτική λύση στη βάση της αλλαγής προσώπων, αλλά όχι και της ουσίας της αντιλαϊκής πολιτικής.
Είναι άλλο θέμα το ότι η δυναμική του λαϊκού κινήματος, με τους μεγαλειώδεις αγώνες του, δημιουργούσε κινδύνους να ξεφύγει ο έλεγχος της κατάστασης από το "Κέντρο".Αυτός ο "κίνδυνος" είναι ο πιο βασικός εσωτερικός λόγος που εξηγεί τα "Ιουλιανά" και σε συνέχεια την επιβολή της Δικτατορίας. Αυτός, και όχι ο φόβος της "Δεξιάς" από την πολιτική του Γ. Παπανδρέου και του "Κέντρου".
Μ. Μ.
(1) Κ. Παπαϊωάννου, "15 Ιουλίου 1965", σελ. 325 - 326, εκδόσεις "ΤΟΠΟΝΤΙΚΙ"
(2) Ο. Π., σελ. 296
(3) Δ. Χαραλάμπης, "Στρατός και πολιτική εξουσία", εκδόσεις "ΕΞΑΝΤΑΣ", σελ. 149
(4) Ο. Π., σελ. 152


Η Συμφωνία ΕΑΜ - ΕΛΑΣ με το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής


Η Συμφωνία ΕΑΜ - ΕΛΑΣ με το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής
Πρωτοσέλιδο της «Ελεύθερης Ελλάδας», οργάνου της ΚΕ του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ), στις 24 Ιουλίου του 1943
«Ως προς το ΕΑΜ ο πρώτος μας στόχος είναι να του αποσπάσουμε τον ΕΛΑΣ. Αυτό θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί εάν κατορθώσουμε να υπογραφεί το Σύμφωνό μας από τον ΕΛΑΣ αντί του ΕΑΜ... Ο δεύτερος στόχος συνίσταται στην αποκοπή των δημοκρατικών, καθώς και της μη κομμουνιστικής μάζας από τους κομμουνιστές ηγέτες της».
Ε. Μάγιερς1
Το απόγευμα της 5ης Ιουλίου του 1943, υπογράφηκε στην Καστανιά η συμφωνία υπαγωγής του ΕΛΑΣ στο Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ). Εκ μέρους του ΣΜΑ, την υπέγραψε ο αρχηγός της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής στην Ελλάδα (ΒΣΑ), ταξίαρχος Εντι Μάγιερς, εκ μέρους του ΕΑΜ ο Βασίλης Σαμαρινιώτης (Ανδρέας Τζήμας) κι εκ μέρους του ΕΛΑΣ οι Στ. Σαράφης και Αρης Βελουχιώτης. Η συμφωνία, εν συντομία, προέβλεπε τη δημιουργία Κοινού Γενικού Στρατηγείου για το συντονισμό της δράσης όλων των ελληνικών ανταρτικών δυνάμεων, χώριζε την Ελλάδα σε αυτοτελείς στρατιωτικές περιφέρειες, ρύθμιζε τις σχέσεις μεταξύ των ανταρτών των διαφόρων ανταρτικών οργανώσεων και σ' ό,τι αφορούσε στη στρατιωτική δράση, ως ανώτερη στρατιωτική ηγεσία καθιστούσε το ΣΜΑ, το οποίο αναλάμβανε, γενικά και αόριστα, την υποχρέωση να ενισχύει το αντάρτικο κίνημα2.
Με την υπογραφή της Συμφωνίας, ο ταξίαρχος Εντι Μάγιερς κοινοποίησε στην ΚΕ του ΕΑΜ το παρακάτω τηλεγράφημα που έστειλε σε όλα τα μέλη της ΒΣΑ που βρίσκονταν στην Ελλάδα3:
«Νέα συμφωνία, όπως έχει κοινοποιηθή εις όλας υποαποστολάς, υπεγράφη την 5η Ιουλίου μεταξύ ΕΑΜ και ΕΛΑΣ αφενός και Μ. Ανατολής αφετέρου. Πάσαι εθνικαί ομάδες εις το μέλλον αναγνωριζόμεναι παρά Μέσης Ανατολής θέλουσι υπογράψει την ιδίαν συμφωνίαν, κάθε προηγουμένης συμφωνίας ακυρουμένης αυτομάτως. Ζέρβας θα υπογράψει διά σύνολον ΕΔΕΣ. Υπογραφαί δέον αναφερθώσιν αμέσως και πρέπει να ληφθώσι το ταχύτερον».
Το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ
Στο παράρτημα της Συμφωνίας προβλεπόταν ότι οι όροι της «δέον να δημοσιευθούν διά του Τύπου, να ραδιοφωνηθούν διά των σταθμών Λονδίνου και Καΐρου και ν' αναγνωσθούν ενώπιον όλων των ανταρτών». Ομως, οι Εγγλέζοι δε μετέδωσαν ραδιοφωνικά το περιεχόμενό της και δικαιολογήθηκαν επικαλούμενοι το επιχείρημα ότι δεν ήθελαν να την πληροφορηθεί ο εχθρός. Επρόκειτο για σαθρότατη δικαιολογία, δεδομένου ότι, όπως σημειώνει και ο Σαράφης4, ο εχθρός θα μάθαινε για το Σύμφωνο, «μια που θα γινόταν γνωστό σ' όλους τους αντάρτες και χωριάτες και θα δημοσιευόταν στον Τύπο».
Εν πάση περιπτώσει, η Συμφωνία έγινε γνωστή στο πανελλήνιο - και φυσικά στις δυνάμεις κατοχής αφού δημοσιεύτηκε - κι έχει σημασία να δούμε πώς την αντιλαμβάνονταν, τόσο η ΕΑΜική, όσο και η βρετανική πλευρά.
Το Σύμφωνο και η ΕΑΜική πλευρά
Τη συμφωνία με το ΣΜΑ πρωτοδημοσίευσε στις 24 Ιουλίου 1943 η εφημερίδα της ΚΕ του ΕΑΜ «Ελεύθερη Ελλάδα» υπό τον τίτλο «Επίσημη στρατιωτική πολεμική συμμαχία μεταξύ του Γενικού Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής και ΕΑΜ - ΕΛΑΣ για τη συντριβή του φασιστικού άξονα - για την τελική νίκη». Στο σχετικό ρεπορτάζ, ο τόνος του οποίου ήταν διθυραμβικός, μεταξύ άλλων, υπογραμμιζόταν: «Η ...στρατιωτική συμμαχία του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και του Γενικού Στρατηγείου Μ. Ανατολής προωθεί τον ελληνικό ανταρτοπόλεμο σ' ένα ανώτερο στάδιο από απόψεως συντονισμού δράσης και το γεγονός αυτό έχει τεράστια σημασία μέσα στη σημερινή φάση του πολέμου. Στο εξής, οι σταυραετοί μας αντάρτες θα συνεχίσουνε τη θρυλική δράση τους επί τη βάσει των γενικότερων συμμαχικών σχεδίων και συγκεκριμένα του αρχιστρατήγου Μ. Ανατολής, στον τομέα δράσης του οποίου υπάγεται η χώρα μας. Τώρα το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ είναι και επίσημα ανεγνωρισμένοι σύμμαχοι των ενωμένων εθνών κι αυτό βουλώνει τελειωτικά τα στόματα όλων των φανερών και κρυφών εχθρών και καταρρακώνει τις βρωμερές συκοφαντίες τους κατά της ηρωικής δράσης του λαού και των ανταρτών μας... Το ΕΑΜ εκτιμώντας τη μεγάλη σημασία της Συμφωνίας για το συντονισμό του αγώνα κατά του άξονα, καθώς και τη σημασία του ρόλου του Στρατηγείου Μ. Ανατολής σαν ανώτατου καθοδηγητικού συντονιστικού οργάνου, δηλώνει κατηγορηματικά ότι θα εφαρμόσει πιστά κι ευσυνείδητα τις υποχρεώσεις που πηγάζουν από την πολεμική αυτή συμμαχία, γιατί αυτό απαιτούν τα συμφέροντα του έθνους».
Στιγμιότυπο από μάχη του ΕΛΑΣ
Λίγες ημέρες νωρίτερα, στις 18 Ιούλη, η ΚΕ του ΕΑΜ, σε χαιρετιστήριό της προς το Γενικό Στρατηγείο, τους αξιωματικούς, καπεταναίους, πολιτικούς εκπροσώπους και αντάρτες του ΕΛΑΣ, σημείωνε, μεταξύ άλλων, για το θέμα5: «Η υπογραφή της ιστορικής αυτής πολιτικοστρατιωτικής συμφωνίας αποτελεί πανηγυρική και επίσημη αναγνώριση του λαμπρού έργου σας και αποστομωτική απάντηση στους συκοφάντες και μικρόψυχους φανερούς και κρυφούς εχθρούς του λαού και ενίσχυση της ηρωικής σας προσπάθειας. Ταυτόχρονα, μας επιβάλλει το βαρύ καθήκον να εντείνουμε όλες μας τις δυνάμεις για να φανούμε αντάξιοι των προσδοκιών του έθνους, της εμπιστοσύνης των συμμάχων μας και της μεγάλης και ωραίας αποστολής μας». Παρομοίου περιεχομένου τηλεγράφημα έστειλε στους ΕΛΑΣίτες, στις 26/7/1943, και η ΚΕ του ΕΛΑΣ6. Τέλος, στις ίδιες, με τις προαναφερόμενες, εκτιμήσεις, κατέληξε και η Γραμματεία της ΚΕ του ΕΑΜ σε έκθεσή της που δημοσιεύτηκε στο Βουνό, στα 1943, με την ευκαιρία της δίχρονης δράσης του ΕΑΜ7.
Σε αντίθεση με το θριαμβευτικό τόνο που έδιναν στο θέμα το ΕΑΜ και τα έντυπα όργανά του, το ΚΚΕ ακολούθησε μια πιο συγκρατημένη στάση, χωρίς φυσικά αυτό να υποκρύπτει κάποια διαφοροποίησή του ως προς την υπογραφή ή το περιεχόμενο της Συμφωνίας. Δημοσιότητα στο θέμα ο «Ριζοσπάστης», μπορούμε να πούμε πως έδωσε καθυστερημένα. Το φιλοξένησε με μια μικρή είδηση στην πρώτη σελίδα του, υπό τον τίτλο «Το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ σύμμαχοι των Ενωμένων Εθνών», 17 ημέρες μετά το σχετικό δημοσίευμα της «Ελεύθερης Ελλάδας», για το οποίο μιλήσαμε προηγουμένως. Ολόκληρο, εκείνο, το δημοσίευμα του «Ρ» έχει ως εξής8:
«Η "Ελεύθερη Ελλάδα", όργανο της ΚΕ του Εθνικο-Απελευθερωτικού Μετώπου - ΕΑΜ - στο φύλλο της 24 Ιούλη, δημοσιεύει τα έγγραφα που αντάλλαξε το γενικό συμμαχικό στρατηγείο Μέσης Ανατολής με το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ για την υπογραφή στρατιωτικής συμφωνίας. Το κείμενο του συμφωνητικού το υπέγραψαν στις 5 Ιούλη στα θεσσαλικά βουνά ο ταξίαρχος Εντι αντιπρόσωπος του στρατηγείου Μ. Ανατολής, ο αντιπρόσωπος του ΕΑΜ Βασ. Σαμαρινιώτης και οι αντιπρόσωποι του ΕΛΑΣ Στεφ. Σαράφης και Αρης Βελουχιώτης. Η στρατιωτική οργάνωση του ΕΛΑΣ διατηρεί "εις την εν Ελλάδι εμφάνισίν της την ονομασίαν της και τη διοικητικήν της διάρθρωσιν". Θα εχτελεί κάθε επιχείρηση σα συμμαχική δύναμη των ενωμένων εθνών και στη βάση των γενικότερων συμμαχικών σχεδίων και συγκεκριμένα του Συμμαχικού στρατηγείου Μ. Ανατολής που στον τομέα του ανήκει η χώρα μας. Το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, το δημιούργημα, το καύχημα και η ελπίδα του ελληνικού λαού είνε πια αναγνωρισμένος σύμμαχος των Ενωμένων Εθνών και αγωνίζεται στο πλευρό τους για τη συντριβή του φασισμού, για την εθνική λευτεριά και τις ελευτερίες του Ελληνικού λαού».
Ετσι αντιμετώπισε το Σύμφωνο με το ΣΜΑ το ΕΑΜικό κίνημα. Τι επιδίωκαν, όμως, με αυτό οι Βρετανοί;
Το Σύμφωνο και οι Βρετανοί
Αμετακίνητος στόχος των Εγγλέζων ήταν να αποσπάσουν από την επιρροή και κυρίως την καθοδήγηση του ΚΚΕ το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ ή τουλάχιστον να περιορίσουν αισθητά τη δύναμη αυτών των οργανώσεων, εφόσον δεν ήταν δυνατή η αποκομμουνιστικοποίησή τους. Αλλά για να πετύχουν το στόχο τους, έπρεπε να επιχειρήσουν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους το ΕΑΜικό κίνημα, δεδομένου ότι μια από την αρχή κάθετη ρήξη μαζί του δεν τους συνέφερε επ' ουδενί. «Το βασικό δεδομένο - γράφει ο Κρις Γουντχάουζ- είναι ότι, όταν έφτασαν οι πρώτοι BLOS10, το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ ήταν ήδη σταθεροποιημένο, γερά οργανωμένο και με εξοπλισμό που βελτιωνόταν συνεχώς. Μέσα στον επόμενο χρόνο, αναπτύχθηκε με ραγδαίο ρυθμό, είτε το υποστήριζαν οι Βρετανοί, είτε όχι, ακλόνητο από τις επιθέσεις και την προπαγάνδα των Γερμανών, ακλόνητο και απ' αυτήν ακόμα τη διάλυση της Γ` Διεθνούς, το Μάιο του 1943». Κι ο Εντι Μάγιερς συμπληρώνει, αναφερόμενος στις βρετανικές στρατιωτικές ανάγκες της περιόδου εκείνης στην Ελλάδα11: «Το ΕΑΜ ήταν ήδη μια στιβαρή, αν και ολοκληρωτική οργάνωση που κάλυπτε τα τέσσερα πέμπτα των περιοχών που θα επιχειρούνταν τα σαμποτάζ και από αυτά ο Ζέρβας ήλεγχε μονάχα το ένα πέμπτο... Αν, λοιπόν, έκοβα τις σχέσεις μου με τον ΕΛΑΣ, θα αντιμετώπιζα αξεπέραστες δυσκολίες στην προσπάθειά μου να καλύψω το κενό με τις Εθνικές Ομάδες μέχρι το καλοκαίρι, δεδομένου άλλωστε ότι οπουδήποτε κι αν ενεργούσαν, θα έρχονταν αναπόφευκτα σ' επαφή με τον ΕΛΑΣ της περιοχής εκείνης. Δύο λύσεις υπήρχαν: ή να πείσω τη SOE12 να μειώσει την έκταση των σαμποτάζ κατά τέσσερα πέμπτα, όταν θα ερχόταν η μεγάλη ώρα ή να επιχειρήσω ένα είδος ελέγχου του ΕΑΜ διαμέσου του Αρχηγείου της Μέσης Ανατολής».
Αφού δεν μπορούσε να αντιμετωπιστεί κατά μέτωπο, το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ έπρεπε να χειραγωγηθεί. Αυτό ακριβώς επιχειρήθηκε. Κι είναι χαρακτηριστικό πως για τη σύνδεση του ΕΛΑΣ με το ΣΜΑ ο Μάγιερς άρχισε να προετοιμάζεται από το Μάρτη του '43. Ετοίμασε, μάλιστα, ένα σχέδιο συμφωνίας που αν υιοθετούνταν ποτέ θα οδηγούσε στην ουσιαστική διάλυση του ΕΛΑΣ μέσω της κατάτμησης των δυνάμεών του και της υποταγής κάθε τμήματος στις εντολές Βρετανού αξιωματικού13. Οι ηγεσίες του ΕΑΜ και του ΚΚΕ απέρριψαν ασυζητητί εκείνο το σχέδιο κι έτσι ύστερα από διαπραγματεύσεις φτάσαμε στη συμφωνία που τελικά υπογράφηκε.
Αντί επιλόγου
Λίγες ημέρες μετά την υπογραφή του Συμφώνου, παρόμοιο Σύμφωνο με το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής υπέγραψε και ο ΕΔΕΣ. Ετσι, στα τέλη Ιουλίου, συγκροτήθηκε στο Περτούλι το Κοινό Γενικό Στρατηγείο Ανταρτών της Ελλάδας (ΚΓΣΑ). Στη σύνθεσή του, από το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, πήραν μέρος οι Στ. Σαράφης, Α. Βελουχιώτης και Β. Σαμαρινιώτης. Από τον ΕΔΕΣ, συμμετείχαν οι Ναπ. Ζέρβας, Κομνηνός Πυρομάγλου, ο συνταγματάρχης Μαυρομάτης και ο ταγματάρχης Γκικόπουλος. Τους Βρετανούς εκπροσώπησαν ο ταξίαρχος Ε. Μάγιερς, ο ταγματάρχης Ουάλας, απεσταλμένος του Φόρεϊν Οφις και ο λοχαγός Ρος. Λίγο αργότερα, στο ΚΓΣΑ προστέθηκε και αντιπροσωπεία της ΕΚΚΑ των Ψαρρού - Καρτάλη14. Το όλο εγχείρημα, όμως, δεν κράτησε περισσότερο από τρεις μήνες. Οι ίδιοι οι Εγγλέζοι, αλλά και οι μη ΕΑΜικές οργανώσεις δεν ήθελαν κοινή δράση των ανταρτικών οργανώσεων κατά των δυνάμεων κατοχής, αλλά ελευθερία των δικών τους κινήσεων για τον περιορισμό του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, πράγμα που δεν ήταν καθόλου εύκολο να πετύχουν. Αντικειμενικά επομένως, το ΚΓΣΑ χρεοκόπησε και ναυάγησε. Αντίθετα, η αναγνώριση από μέρους του ΕΑΜικού κινήματος στη Μ. Βρετανία πρωταγωνιστικού ρόλου στις ελληνικές υποθέσεις έμελλε να αποβεί μοιραία για τα συμφέροντα του ελληνικού λαού. Επρόκειτο για μια πολιτική κίνηση, που δύσκολα γινόταν κατανοητή ακόμη και από παράγοντες του αστικού πολιτικού κόσμου. «Η απότομη αυτή αλλαγή - γράφει για παράδειγμα ο Κ. Πυρομάγλου15 - δεν μπορούσε παρά να προκαλέσει έκπληξη». Βέβαια, η ΕΑΜική ηγεσία δικαιολογούσε αυτή της την πολιτική, με την ευγενή επιδίωξή της για ενότητα δράσης όλων των δυνάμεων κατά των κατακτητών και για αποφυγή εμφυλίου πολέμου ανάμεσα στις ελληνικές ανταρτικές δυνάμεις. Επρόκειτο, όμως για λάθος, δεδομένου ότι η υπαγωγή του ΕΛΑΣ στο ΣΜΑ «μείωνε την αυτοτέλειά του και διευκόλυνε τους Αγγλους στην υπονομευτική δουλιά εναντίον του»16. Ακόμα κι έτσι, όμως, το κακό θα ήταν μικρό αν η υπαγωγή του ΕΛΑΣ στο ΣΜΑ ήταν ένα μεμονωμένο γεγονός, αν, δηλαδή, διορθωνόταν γρήγορα και δεν είχε συνέχεια. Συνέβη, όμως, ακριβώς το αντίθετο. Η Συμφωνία του Λιβάνου, της Καζέρτας και της Βάρκιζας, μετά τα Δεκεμβριανά, αποτέλεσαν τους κρίκους σε μια αλυσίδα υποχωρήσεων απέναντι στο βρετανικό ιμπεριαλισμό, όπου η υπαγωγή του ΕΛΑΣ στο Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής ήταν μόνο η αρχή.
1 Βλέπε: Χάγκεν Φλάισερ: «Στέμμα και Σβάστικα», εκδόσεις «Παπαζήση», τόμος Α`, σελ. 399.
2 Βλέπε ολόκληρο το κείμενο της Συμφωνίας: Εφημερίδα «Ελεύθερη Ελλάδα», αρ. φύλλου 24, Αθήνα 24 Ιουλίου 1943, Στ. Σαράφη: «Ο ΕΛΑΣ», εκδόσεις «Επικαιρότητα», σελ. 149 - 151, «Κείμενα της Εθνικής Αντίστασης», εκδόσεις ΣΕ, τόμος Α`, σελ. 34 - 36 και αλλού.
3 Εφημερίδα «Ελεύθερη Ελλάδα», αρ. φύλλου 24, Αθήνα 24 Ιουλίου 1943.
4 Στ. Σαράφη: «Ο ΕΛΑΣ», εκδόσεις «Επικαιρότητα», σελ. 151.
5 «Ελεύθερη Ελλάδα», στο ίδιο.
6 «Κείμενα της Εθνικής Αντίστασης», εκδόσεις ΣΕ, τόμος Α`, σελ. 219.
7 Βλέπε: Π. Ρούσου: «Η Μεγάλη Πενταετία 1940 - 1945», τόμος Α`, σελ. 344 - 345.
8 «Ριζοσπάστης» 10/8/1943.
9 C. M. Woodhouse: «Το μήλο της Εριδος».
10 British Liaison Officers - Βρετανοί αξιωματικοί - σύνδεσμοι.
11 E.C.W. MYERS: «Ελληνική Περιπλοκή», εκδόσεις «Εξάντας», σελ. 145 - 146.
12 Πρόκειται για τα αρχικά της Βρετανικής Διοίκησης Ειδικών Επιχειρήσεων - Special Operation Executive.
13 E.C.W. MYERS, στο ίδιο, σελ. 128 - 129.
14 Θ. Χατζή: «Η Νικηφόρα Επανάσταση που χάθηκε», εκδόσεις «Δωρικός», τόμος Β`, σελ. 248 - 252.
15 Κ. Πυρομάγλου: «Ο Δούρειος Ιππος», εκδόσεις «Δωδώνη», σελ. 73.
16 «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 429.

ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΗΣ ΒΑΡΚΙΖΑΣ Ενας απαράδεκτος συμβιβασμός


Ενας απαράδεκτος συμβιβασμός
Η Συμφωνία της Βάρκιζας αποτελεί "απαράδεκτο συμβιβασμό και ουσιαστική συνθηκολόγηση απέναντι στους Αγγλους και την ντόπια αντίδραση..."
(Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, σ. 500)
Στις 12 Φλεβάρη, συμπληρώθηκαν 51 χρόνια απ' την υπογραφή της Συμφωνίας τηςΒάρκιζας, που αποτέλεσε απαράδεκτο συμβιβασμό με τους Αγγλους και την ντόπια αντίδραση.
Ηταν η πιο οδυνηρή απ' όλες τις συμφωνίες που υπογράφτηκαν, σε βάρος του εθνικοαπελευθερωτικού και προοδευτικού κινήματος της χώρας μας.
Στο σύντομο αυτό σημείωμα, δεν μπορούμε να αναφερθούμε στις λεπτομέρειες που προηγήθηκαν πριν η αντιπροσωπεία μας (Γ. Σιάντος, Δ. Παρτσαλίδης και Ηλ. Τσιριμώκος) καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, με την αντιπροσωπεία της άλλης πλευράς (Ι. Σοφιανόπουλος, Περ. Ράλλης και Ι. Μακρόπουλος).
Το σίγουρο συμπέρασμά μου, απ' τη μελέτη των συνθηκών που προηγήθηκαν, είναι ότι κακώς, κάκιστα αποφάσισε η ηγεσία του κινήματος να αρχίσει συζητήσεις...
Ποιοι οι λόγοι; Αρχιεπίσκοπος - αντιβασιλέας Δαμασκηνός και κυβέρνηση Πλαστήρα, τυφλά όργανα των Αγγλων, απέρριψαν τις προτάσεις της ΕΑΜικής πλευράς για πενταμελείς αντιπροσωπείες και επέμεναν σε τριμελείς. Πέρα απ' αυτό, το κυριότερο μειονέκτημα που έπρεπε να προβληματίσει την ηγεσία του Αγώνα ήταν η αξίωσή τους να είναι οριστική η υπογραφή της συμφωνίας. Αυτή η αξίωση, ιδιαίτερα, έκαμε πάνω από φανερό ότι η αντίθετη πλευρά ήθελε να φέρει το κίνημα ολόκληρο, μπροστά σε τετελεσμένα γεγονότα...
***
Κάτω, λοιπόν, από αυτές τις αξιώσεις, όχι μόνο δεν έπρεπε να υπογραφεί η συμφωνία, για παράδοση των όπλων, χωρίς τον όρο της Γενικής Πολιτικής Αμνηστίας, αλλά ούτε καν να συρθούμε εκβιαστικά,όπως έγινε, για διαπραγματεύσεις. Θα έπρεπε να τους καταγγέλλαμε στο λαό και τη διεθνή κοινή γνώμη και να συνεχίζαμε τον αγώνα.
Η υποχωρητικότητα αυτή της ηγεσίας μας οφείλεται σε λαθεμένη εκτίμηση της κατάστασης, που πιο αναλυτικά αναφέρω στο βιβλίο μου "Ο Δεκέμβρης 1944". Κι, αλήθεια, πώς μπορούσαν να έχουν σαφή αντίληψη των ικανοτήτων και δυνατοτήτων του ΕΛΑΣ, να συνεχιστεί ο αγώνας, αφού δεν πήραν υπόψη τη γνώμη της ηγεσίας του ΕΛΑΣ (των Αρη Βελουχιώτη και Στ. Σαράφη);
Σχετικά μ' αυτό, η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, το 1958, αναφέρει:
"Ο ΕΛΑΣ στη σύγκρουση του Δεκέμβρη έπαθε μερική ήττα. Ομως διατήρησε ανέπαφες τις κύριες ένοπλες δυνάμεις του και το ΕΑΜ μπορούσε, στηριζόμενο στις δυνάμεις αυτές και εκμεταλλευόμενο τις αδυναμίες των Αγγλων και της αντίδρασης, να εξασφαλίσει λύση που να ανταποκρινόταν στο συσχετισμό των δυνάμεων".
***
Η εκτίμηση αυτή της Ολομέλειας της ΚΕ είναι απόλυτα αντικειμενική. Ο ΕΛΑΣ μπορούσε κι έπρεπε να μη συρθεί σε διαπραγματεύσεις, αλλά να συνεχίσει τον αγώνα. Οι Αγγλοι δεν μπορούσαν να εμπλακούν σ' έναν ανταρτοπόλεμο, με τις έμπειρες δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Μην ξεχνούμε ότι οι δυνάμεις του Ζέρβα είχαν εξουδετερωθεί από τον ΕΛΑΣ. Και, συνεπώς, στους Αγγλους βασικά θα έπεφτε το κύριο βάρος στην αναμέτρησή τους με τον ΕΛΑΣ. Και για την αδυναμία αυτή των Αγγλων, εύγλωττη είναι η άποψη του στρατάρχη Αλεξάντερ, προς τον Τσόρτσιλ, στις 18 του Δεκέμβρη '44, απ' την Αθήνα: "...Δεν έχομεν αρκετές δυνάμεις για να διεξάγωμεν επιχειρήσεις εις την υπόλοιπον Ελλάδα".
...Μην ξεχνάμε, ακόμη, ότι τη μέρα της υπογραφής της Συμφωνίας στη Βάρκιζα - 12.2.45 - συνερχόταν η Διάσκεψη των τριών μεγάλων στη Γιάλτα. Αν ο αγώνας συνεχιζόταν, ο Τσόρτσιλ θα βρισκόταν σε αμηχανία... Πρέπει δε να σημειωθεί ότι μια απ' τις σημαντικές αποφάσεις της Συμφωνίας εκείνης ήταν ο σχηματισμός Αντιπροσωπευτικών Κυβερνήσεων,στις απελευθερωμένες, από τους Γερμανούς, χώρες. Αν δεν υπογράφαμε τη Συμφωνία της Βάρκιζας, αν συνεχίζαμε τον αγώνα, θα μπορούσαμε με το όπλο στο χέρι να διεκδικήσουμε την εφαρμογή της και στη χώρα μας. Με μια αντιπροσωπευτική κυβέρνηση, άλλος θα ήταν ο χαρακτήρας και τα αποτελέσματα των γενικών βουλευτικών εκλογών στην Ελλάδα. Και συνεπώς και οι μεταπολεμικές εξελίξεις στη χώρα μας.
***
Θα τελειώσω το άρθρο με τις πιο κάτω επισημάνσεις:
  • Η αντιπροσωπεία μας, ιδιαίτερα οι Σιάντος και Παρτσαλίδης, έχουν σοβαρότατες ιστορικές ευθύνες, γιατί παραβίασαν την απόφαση του ΠΓ να μην υπογράψουν, αν δεν υπάρχει ο όρος Γενική Πολιτική Αμνηστία.Και ΔΥΣΤΥΧΩΣ, γι' αυτήν την παραβίαση δεν πάρθηκαν οι ανάλογες, με το πρόβλημα, ΚΥΡΩΣΕΙΣ.
  • Υπογράφοντας αυτή τη Συμφωνία, δεν πήραν υπόψη ότι οι ιμπεριαλιστές και η αντίδραση δεν έχουν μπέσα.Κι όπως αποδείχτηκε και στη χώρα μας από προηγούμενα (Συμφωνία Σκλάβαινα - Σοφούλη), οι Αγγλοι και η αντίδραση παραβίασαν και τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Και δεν είναι μόνο το ΚΚΕ και το ΕΑΜ ευρύτερα που καταγγέλλανε την κατάφωρη και κατ' εξακολούθηση παραβίασή της. Και δυο, απ' τα μέλη της Αντιπροσωπείας της αντιθέτου πλευράς, διαμαρτυρήθηκαν έντονα. Ο Περ. Ράλλης παραιτήθηκε από υπουργός, ενώ ο Ι. Σοφιανόπουλος, σε προεκλογική συγκέντρωση το 1950, αναφώνησε εμφαντικά: "Καλύτερα να είχα κόψει το χέρι μου".
***
Η "Βάρκιζα" αποτελεί το δραματικό επίλογο της μεγαλειώδους εποποιίας του λαού μας, που μόνο με το '21 μπορεί να συγκριθεί. Για τη δημιουργία αυτής της εποποιίας, σημαντικότατη ήταν η συμβολή του ΚΚΕ και της ηγεσίας του. Ωστόσο, η ηγεσία αυτή - και εδώ υπάρχει μια τραγική αντίφαση - αποδείχτηκε ανίκανη να αντιμετωπίσει την Αγγλία. Τη βία, τις δολοπλοκίες, τη διπλωματία της, που, τσαλαπατώντας κάθε όσιο και ιερό, έφτασε στο σημείο - με τη βοήθεια της ντόπιας αντίδρασης - να συνεργαστεί με τον κοινό εχθρό: τους ναζί καταχτητές. Να συμβάλει στην ίδρυση των Ταγμάτων Ασφαλείας και όχι μόνο. Δε σεβάστηκε τίποτε, προκειμένου να κρατήσει την Ελλάδα σαν φέουδο, σαν προτεκτοράτο της.
Την ανθελληνική και απάνθρωπη πολιτική συνέχισαν οι Αμερικανοί ιμπεριαλιστές, με το Δόγμα Τρούμαν. Από τότε άρχισαν οι εκτελέσεις των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης και οξύνθηκε ο εμφύλιος πόλεμος.
Ωστόσο, ο αγώνας συνεχίζεται. Το ΚΚΕ, εξοπλισμένο με τη θετική και αρνητική, ντόπια και διεθνή πείρα, αποτελεί και σήμερα την κύρια πατριωτική, όσο και διεθνιστική, φιλειρηνική πολιτική δύναμη. Το 15ο Συνέδριό του θ' ανοίξει μια νέα σελίδα δράσης του, για τη δημιουργία των προϋποθέσεων, που θα οδηγήσουν το λαό σε μια νέα - την τρίτη - εποποιία του, ενάντια στη Νέα Τάξη Πραγμάτων - που με την ανάπτυξη του διεθνούς επαναστατικού κινήματος θα καταλήξει στην υλοποίηση των ιδανικών της τρισένδοξης Εθνικής Αντίστασης, στο θρίαμβο του σοσιαλισμού στην Ελλάδα και τον κόσμο ολόκληρο.
Νίκανδρος ΚΕΠΕΣΗΣ

ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗ ΒΑΡΚΙΖΑ Το "παιχνίδι" ήταν στημένο από την αρχή...


Το "παιχνίδι" ήταν στημένο από την αρχή...
Οι Αγγλοι επιμένουν στη συντριβή του ΕΑΜικού κινήματος και βρίσκουν έναν απρόσμενο ...σύμμαχο
12ο ΜΕΡΟΣ
Η λήξη των εχθροπραξιών ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τους Εγγλέζους, με την υπογραφή στρατιωτικής συμφωνίας ανακωχής, εκ των πραγμάτων, οδηγούσε στην αναζήτηση πολιτικής συμφωνίας που θα έθετε και το οριστικό τέλος στις πολεμικές σύγκρουσης. Οι σχετικές βολιδοσκοπήσεις άρχισαν αμέσως μετά την έναρξη εφαρμογής της ανακωχής. Το κράτος των Αθηνών, το "κρατίδιο της Σκομπίας", όπως εύστοχα το ονόμαζε ο λαός, από την πρώτη στιγμή, άρχισε να βομβαρδίζει το ΕΑΜικό κίνημα με προτάσεις για διαπραγματεύσεις. Ο αντιβασιλέας - αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, με δηλώσεις του στο ραδιόφωνο, αλλά και οι Εγγλέζοι, με προκηρύξεις που έριχναν τα αεροπλάνα τους, εκδήλωναν την πρόθεση ότι ήταν έτοιμοι να δεχτούν ΕΑΜική αντιπροσωπεία για την αναζήτηση πολιτικής λύσης στο ελληνικό ζήτημα. Αλλά και το ΕΑΜικό κίνημα ανταποκρίθηκε, δηλώνοντας την επιθυμία να συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις με ευρεία αντιπροσωπεία, στην οποία θα εκπροσωπούνταν όλες οι πολιτικές δυνάμεις που το απάρτιζαν.
Τα πρώτα σύννεφα
Η σύνθεση της ΕΑΜικής αντιπροσωπείας υπήρξε το πρώτο σημείο τριβής μεταξύ των δύο πλευρών πριν την έναρξη των διαπραγματεύσεων για πολιτική συμφωνία, στο οποίο έχει αξία να σταθούμε λίγο περισσότερο. Ο Δαμασκηνός - προφανώς σε συνεννόηση με τους Αγγλους - από την πρώτη στιγμή, με δημόσιες δηλώσεις του και τηλεγράφημα που έστειλε στην ΚΕ του ΕΛΑΣ, εκδήλωσε την επιθυμία η ΕΑΜική αντιπροσωπεία να αποτελείται μόνο από κομμουνιστές!!! Επρόκειτο δηλαδή για μια προσπάθεια που αποσκοπούσε να εμφανίσει το ΕΑΜ αποκλειστικά ως μια κομμουνιστική οργάνωση ή, ακόμη καλύτερα, να δημιουργηθεί η εντύπωση πως το ΚΚΕ ήταν εντελώς απομονωμένο από τους συμμάχους του. Η προσπάθεια αυτή της αντίδρασης να πλαγιοκοπήσει το ΕΑΜ δεν ήταν στον αέρα, αν αναλογιστούμε ότι η αρχική πρόθεση του ΕΑΜικού κινήματος να έχει επικεφαλής στην αντιπροσωπεία του τον καθηγητή και πρώην πρόεδρο της ΠΕΕΑ (Κυβέρνηση του Βουνού) Αλ. Σβώλο προσέκρουσε στον ίδιο. Ο Αλ. Σβώλος γνωστοποίησε στο ΕΑΜ και στο ΚΚΕ ότι δε δεχόταν να αναλάβει αυτή την αποστολή και, απ' ό,τι φαίνεται, την πρόθεσή του αυτή γνωστοποίησε και στους παράγοντες του κράτους των Αθηνών. Οι Εγγλέζοι και η ντόπια αντίδραση, που, όπως φαίνεται, γνώριζαν τι συνέβαινε, εκμεταλλεύτηκαν δεόντως τις διαφοροποιήσεις παραγόντων στο εσωτερικό του ΕΑΜ. Π.χ., στις 23/1/1945 η ΕΑΜική αντιπροσωπεία ξεκίνησε για τις διαπραγματεύσεις στην Αθήνα, αλλά όταν έφτασε στη Λιβαδειά εμποδίστηκε από τους Αγγλους να συνεχίσει το ταξίδι της. Οι εγγλέζικες δυνάμεις κατοχής ξεκαθάρισαν στους εκπροσώπους του ΕΑΜ ότι είχαν διαταγές να επιτρέψουν την πρόσβαση στην πρωτεύουσα μόνο τριμελούς αντιπροσωπείας και μάλιστα αποκλειστικά κομμουνιστικής συνθέσεως. Τα ίδια γνωστοποίησε, με τηλεγράφημά του προς την ΚΕ του ΕΛΑΣ, και ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, προτείνοντας μάλιστα ότι στην ΕΑΜική αντιπροσωπεία έπρεπε να συμμετέχουν οι Γ. Σιάντος και Μ. Παρτσαλίδης ("Λευκή Βίβλος ΕΑΜ", σελ. 100).
Σε μια προσπάθεια εξεύρεσης λύσης, η ΚΕ του ΕΑΜ συμφώνησε με τις αξιώσεις της άλλης πλευράς, αλλά μόνο σε ό,τι αφορούσε τον αριθμό των μελών της αντιπροσωπείας. Ταυτόχρονα, απέρριψε κατηγορηματικά την αξίωση, στη σύνθεσή της να βρίσκονται αποκλειστικά κομμουνιστές. Με τηλεγράφημά της προς τον Δαμασκηνό, καθόριζε ότι την αντιπροσωπεία θα αποτελούσαν ο Γ. Σιάντος, Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ, ο Μ. Παρτσαλίδης, Γραμματέας της ΚΕ του ΕΑΜ και ο Ηλ. Τσιριμώκος, μέλος της ΚΕ του ΕΑΜ. Στρατιωτικός σύμβουλος της αντιπροσωπείας ορίστηκε ο αρχηγός του ΕΛΑΣ, στρατηγός Στ. Σαράφης. Τέλος, την αντιπροσωπεία θα συνόδευαν, χωρίς δικαίωμα να παρίστανται στις συνεδριάσεις, οι Κ. Γαβριηλίδης,Γ. Γεωργαλάς και Δ. Στρατής.("Κείμενα της Εθνικής Αντίστασης", Εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, τόμος Α, σελ. 158).
Ο σκοτεινός ρόλος του Τσιριμώκου
Η ΕΑΜική αντιπροσωπεία ξεκίνησε για την Αθήνα στις 30 Ιανουαρίου και έφτασε στον προορισμό της αυθημερόν. Από τη στιγμή της άφιξής της και μετά, ξετυλίγεται ένα ολόκληρο κουβάρι σκοτεινών παρασκηνιακών διαβουλεύσεων, με πρωταγωνιστές τον Τσιριμώκο, τους Εγγλέζους και την ντόπια αντίδραση, η κατάληξη του οποίου υπήρξε οδυνηρή για το μέλλον του λαϊκού κινήματος. Οπως αναφέρει ο δημοσιογράφος και ερευνητής Φ. Οικονομίδηςστο βιβλίο του "Ελλάδα ανάμεσα σε δύο κόσμους" (εκδόσεις ΟΡΦΕΑΣ, σελ. 28 - 34), ο Τσιριμώκος ήρθε σε επαφή με τον επικεφαλής του κλιμακίου της Ιντέλιντζενς Σέρβις στην Αθήνα Ντέιβιντ Μπάλφουρ (Ο Μπάλφουρ ήταν ο περίφημος πατήρ Δημήτριος στο παρεκκλήσι του "Ευαγγελισμού" στον καιρό της Κατοχής) και με τον στενό συνεργάτη του Δαμασκηνού καθηγητή Ιωάννη Γεωργάκη, εκδηλώνοντας την επιθυμία να συναντηθεί με τον αρχιεπίσκοπο - αντιβασιλέα.Η συνάντηση συμφωνήθηκε και για να μην δημιουργηθούν υποψίες στα υπόλοιπα μέλη της ΕΑΜικής αντιπροσωπείας, ο Τσιριμώκος ζήτησε να κατέβει από τη Βάρκιζα στην Αθήνα για να δει την άρρωστη γιαγιά του ή, όπως λέει ο καθηγητής Γεωργάκης, σε συνέντευξή του στον Π. Βενάρδο, για να δει την άρρωστη μητέρα του (Π. Βενάρδου: "Η Συμφωνία της Βάρκιζας", εκδόσεις ΠΟΝΤΙΚΙ, σελ. 103). Οι Βρετανοί, στην αρχή, έκαναν πως αντιδρούν στο ενδεχόμενο απομάκρυνσης του Τσιριμώκου από το χώρο των διαπραγματεύσεων, αλλά αυτή η αντίδρασή τους ήταν μέρος του σχεδίου να πέσει στάχτη στα μάτια των υπόλοιπων μελών της αντιπροσωπείας του ΕΑΜ. Και το σχέδιο στέφθηκε με επιτυχία.
Η συνάντηση Τσιριμώκου - Δαμασκηνού πραγματοποιήθηκε στο σπίτι του τελευταίου στο Χαλάνδρι και υπήρξε ιδιαίτερα καρποφόρα για τα σχέδια της αντίδρασης, σύμφωνα με όσα μαρτυρεί ο τότε εκπρόσωπος της βρετανικής κυβέρνησης στην Αθήνα Χ. Μακμίλαν,στο βιβλίο του "War Diaries", και παραθέτει ο Φ. Οικονομίδης. Σύμφωνα με τον Μακμίλαν, στις 2/2/45 ο Δαμασκηνός ενημέρωνε τον ίδιο, τον Αγγλο πρεσβευτή Λίπερ και τον Σοφιανόπουλο για τα αποτελέσματα αυτής της συνάντησης, λέγοντας τα εξής: "Ο Τσιριμώκος ήταν ένα μεγάλο πλεονέκτημα για μας, αφού μας είχε δώσει πληροφορίες από τα πριν σχετικά με τη γραμμή που θα ακολουθούσαν (σ.σ. που θα ακολουθούσε δηλαδή η ΕΑΜική αντιπροσωπεία στις διαπραγματεύσεις) και ήταν διατεθειμένος την κατάλληλη στιγμή να τους προδώσει" (Φ. Οικονομίδη, στο ίδιο, σελ. 29). Η προδοσία του Τσιριμώκου, για την οποία γίνεται λόγος, αφορούσε το ζήτημα της χορήγησης γενικής αμνηστίας και της συμμετοχής του ΕΑΜ στην κυβέρνηση, ως προϋποθέσεις για την υπογραφή συμφωνίας.
Στις 3 Φεβρουαρίου, το Φόρεϊν Οφις ενημέρωνε τον Τσόρτσιλ στη Γιάλτα για τα διαδραματιζόμενα στην Ελλάδα: "Ο κ. Λίπερ - έλεγε το τηλεγράφημα - αναφέρει ότι συζητήσεις σχετικά με τη συμμετοχή του Τσιριμώκου ανέβαλαν την έναρξη της Διάσκεψης (σ.σ. εννοεί τις διαπραγματεύσεις στη Βάρκιζα) μέχρι το απόγευμα της 2 Φεβρουαρίου. Ο αντιβασιλιάς κάλεσε τον Τσιριμώκο, ο οποίος, όχι μόνο του είπε ότι οι συνάδελφοί του είχαν έρθει για να επιτύχουν μια συμφωνία, αλλά αποκάλυψε τους όρους που προτίθονταν να θέσουν και δεσμεύτηκε να ψηφίσει εναντίον τους στα δύο βασικά σημεία, δηλαδή τη γενική αμνηστία και την είσοδο των κομμουνιστών στην κυβέρνηση... Ο κ. Μακμίλαν, ο κ. Λίπερ και ο αντιβασιλιάς έπεισαν τον Σοφιανόπουλο και τους άλλους αντιπροσώπους της ελληνικής κυβέρνησης να συμφωνήσουν για τη συμμετοχή του Τσιριμώκου στη διάσκεψη" (Φ. Οικονομίδη, στο ίδιο, σελ. 30).
Το σκοτεινό ρόλο του Τσιριμώκου επιβεβαιώνει ουσιαστικά και ο καθηγητής Ι. Γεωργάκης, με όσα κατέθεσε σε συνέντευξή του στον Π. Βενάρδο. Στο ερώτημα "πώς ξεπεράστηκε τελικά η κρίσιμη φάση των διαπραγματεύσεων στο θέμα της αμνηστίας;", αναφέρει συγκεκριμένα:"Τελικά υποχώρησαν οι κομμουνιστές. Και υποχώρησαν, όταν ο Ηλίας Τσιριμώκος πείστηκε από μένα την κρίσιμη εκείνη νύχτα (σ.σ. εννοεί την τελευταία νύχτα των διαπραγματεύσεων στη Βάρκιζα) να έρθει "από δω"" (Π. Βενάρδου, στο ίδιο). Βεβαίως, ο Τσιριμώκος - όπως προκύπτει απ' όσα αναφέραμε - δεν πείστηκε από τον καθηγητή Γεωργάκη και φυσικά δεν πείστηκε τότε που λέει ο καθηγητής, απαλύνοντας την ουσία του θέματος. Αλλά αυτό δεν έχει και τόση σημασία. Σημασία έχει η ομολογία του γεγονότος, ότι ο Τσιριμώκος έπαιξε βρώμικο ρόλο στη Βάρκιζα.
Ο Τσιριμώκος αυτοαποκαλύπτεται
Για το ρόλο που έπαιξε στις συνομιλίες στη Βάρκιζα, έχει μιλήσει και ο ίδιος ο Τσιριμώκος, όχι βεβαίως τόσο αποκαλυπτικά, όσο μιλούν τα αγγλικά αρχεία και οι τότε εκπρόσωποι της Μ. Βρετανίας στην Ελλάδα. Η μαρτυρία όμως του Τσιριμώκου - που αποκαλύπτει και τις διαθέσεις του Σβώλου, για τις οποίες μιλήσαμε παραπάνω - είναι άκρως ενδιαφέρουσα ως στοιχείο προσέγγισης της ιστορικής αλήθειας. "Το ΚΚΕ - λέει στη μαρτυρία του ο Τσιριμώκος - είχε ζητήσει με τηλεγράφημα από τον Σβώλο να πάρει μέρος στην Αντιπροσωπεία του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, που θα διαπραγματευόταν με την κυβέρνηση Πλαστήρα, στη Βάρκιζα, τους όρους με τους οποίους θα έληγε η ένοπλη σύρραξη. Ο Σβώλος αρνήθηκε. Εκρινε ότι, αφού είχε ακολουθηθεί ένας δρόμος αντίθετος προς τη δική του γνώμη, σωστό ήταν να διαπραγματευθούν εκείνοι που είχαν διαλέξει το δρόμο αυτό. Και τέτοιοι ήταν μόνο οι αντιπρόσωποι του ΚΚΕ. Σ' αυτούς είχα προστεθεί εγώ, εκφράζοντας τα μη - κομμουνιστικά μέλη του ΕΑΜ, που είχαν αιφνιδιαστεί από τα Δεκεμβριανά, ήταν αντίθετα στην τακτική του ΚΚΕ και έβλεπαν στην παρουσία μου την εγγύηση πως οι συνομιλίες θα γίνουν - τουλάχιστον από μέρους του ΕΑΜ - με ειλικρινή πρόθεση συμφωνίας. Οταν η αντιπροσωπεία έφτασε στη Βάρκιζα, ανέβηκα στην Αθήνα, όπου ήρθα σε μια προκαταρκτική συνεννόηση με τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό.Συνάντησα, φυσικά, και το Σβώλο. Και μου έδωσε ένα γράμμα προς τον Σιάντο, όπου διατύπωνε μια θερμή έκκληση, να στέρξη το ΚΚΕ τις υποχωρήσεις που έπρεπε, για να επέλθει η ειρήνευση" (Η. Τσιριμώκου: "Αλ. Σβώλος - Η δική μας αλήθεια", εκδόσεις ΔΙΦΡΟΣ, 1962, σελ. 79 - 80). Χρειάζεται, άραγε, να αναφέρουμε τίποτα περισσότερο, για να αποδειχτεί, ότι το παιχνίδι στη Βάρκιζα ήταν στημένο από την αρχή, πριν καλά καλά ξεκινήσει;

Η Συμφωνία της Βάρκιζας



Η παράδοση των όπλων από τους μαχητές του ΕΛΑΣ
«Στα πρακτικά ζητήματα της πολιτικής σεκάθε χωριστή ή ειδική ιστορική στιγμή τοσπουδαίο είναι να ξέρεις να ξεχωρίζεις ταζητήματα, στα οποία εκδηλώνεται η κυριότερημορφή των συμβιβασμών που είναι απαράδεχτοι,προδοτικοί, που ενσαρκώνουν τον ολέθριο γιατην επαναστατική τάξη οπορτουνισμό και νακατευθύνεις όλες σου τις προσπάθειες στοξεσκέπασμά τους και στην καταπολέμησή τους» Β. Ι. Λένιν1
Στις 12 Φεβρουαρίου του 1945, ημέρα Δευτέρα, στις 4.30' το πρωί τα πάντα σχετικά με τη διάσκεψη της Βάρκιζας είχαν, ουσιαστικά, τελειώσει. Εμενε η υπογραφή των τελικών κειμένων της Συμφωνίας που όμως δεν ήταν δυνατόν να γίνει εκείνη τη στιγμή. Ετσι υπογράφτηκε το παρακάτω περιληπτικό πρωτόκολλο2:
«Οι υπογεγραμμένοι αφ' ενός Ιωάννης Σοφιανόπουλος, υπουργός των Εξωτερικών, Περικλής Ράλλης, υπουργός των Εσωτερικών και Ιωάννης Μακρόπουλος, υπουργός της Γεωργίας, αποτελούντες την υπό της Ελληνικής Κυβερνήσεως εξουσιοδοτημένην Αντιπροσωπείαν και αφ' ετέρου Γεώργιος Σιάντος, γραμματεύς της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτριος Παρτσαλίδης, γραμματεύς της ΚΕ του ΕΑΜ και Ηλίας Τσιριμώκος, γενικός γραμματεύς της ΕΛΔ, αποτελούντες την υπό την ΚΕ του ΕΑΜ εξουσιοδοτημένην Αντιπροσωπείαν δηλούν, ότι επί όλων των κατά την διάσκεψιν συζητηθέντων θεμάτων κατέληξαν εις απόλυτον συμφωνίαν ήτις διατυπουμένη εις αναλυτικόν πρακτικόν θέλει υπογραφή σήμερον και ώραν 14ην".
Αναμνηστική φωτογραφία μετά την υπογραφή
Μια ώρα αργότερα, στις 5.30' το πρωί η κυβερνητική αντιπροσωπεία έστειλε στον Τύπο την εξής- από κοινού με την αντιπροσωπεία του ΕΑΜ συμφωνηθείσα- ανακοίνωση3:
«Η πρωτοβουλία της ΑΜ του Αρχιεπισκόπου - Αντιβασιλέως, συγκληθείσα διάσκεψις των αντιπροσώπων της Ελληνικής Κυβερνήσεως και της αντιπροσωπείας του ΕΑΜ, ετερμάτισεν τας εργασίας της σήμερον και ώρα 4.30' πρωινήν. Εφ' όλων ανεξαιρέτως των συζητηθέντων σημείων επήλθε συμφωνία. Λόγω του προκεχωρημένου της ώρας δεν κατέστη δυνατή η υπογραφή του αναλυτικού πρακτικού, των αντιπροσώπων περιορισθέντων εις την υπογραφήν περιληπτικού πρωτοκόλλου.
Κατά την υπογραφήν παρίσταντο και οι κ.κ. Μακ Μίλαν, μόνιμος υπουργός της Μ. Ανατολής και Λήπερ, πρεσβευτής της Μ. Βρετανίας".
Η σ΄Σμφωνία της Βάρκιζας υπογράφηκε τελικά στις 7.30μ.μ. της 12ης Φεβρουαρίου του 1945, στη μεγάλη αίθουσα του υπουργείου Εξωτερικών παρουσία Ελλήνων και ξένων δημοσιογράφων. Με δηλώσεις τους προς τον Τύπο οι εκπρόσωποι της κάθε πλευράς εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για το γεγονός. Αποκαλυπτικές όμως ήταν οι δηλώσεις του βρετανού μόνιμου υπουργού για ζητήματα της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής Μακ Μίλαν, ο οποίος σε συνέντευξή του, στον ανταποκριτή του πρακτορείου «Ρόιτερ» στην Ελλάδα, δεν άφησε περιθώρια παρερμηνειών για το τι πραγματικά είχε συμβεί: «Κατά τη γνώμη μου- είπε- η συμφωνία εδικαίωσε πλήρως την πολιτικήν την οποίαν υιοθέτησεν η βρετανική κυβέρνησις κατά τας τελευταίας ταραχάς». Ποια ήταν αυτή η πολιτική με δυο λόγια; Ο Τσόρτσιλ, σ' ένα τηλεγράφημά του προς τον στρατηγό Σκόμπι, σταλμένο μέσα στα Δεκεμβριανά, την περιέγραφε με τα εξής λόγια: «Ο σκοπός είναι σαφής: να χτυπηθεί το ΕΑΜ». Και προς αποφυγήν παρανοήσεων πρόσθετε στα απομνημονεύματά του, σχολιάζοντας το παραπάνω τηλεγράφημα: «Οι κομμουνισταί και οι φίλοι τους στο Λονδίνο διέδιδαν ότι τα βρετανικά στρατεύματα συμπαθούσαν το ΕΑΜ. Ούτε μία λέξις δεν ήταν αληθινή»4.
Η υπογραφή της Συμφωνίας
Η Συμφωνία της Βάρκιζας είναι αναμφισβήτητα η πιο πολυσυζητημένη συμφωνία στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας. Πριν, όμως, μιλήσουμε για το περιεχόμενό της ας δούμε πώς φτάσαμε στην επίτευξή της.
Πριν από τη διάσκεψη της Βάρκιζας
Με τη λήξη των Δεκεμβριανών, την υποχώρηση του ΕΛΑΣ από την Αθήνα και την υπογραφή συμφωνίας για ανακωχή των εχθροπραξιών με τους Εγγλέζους, αντικειμενικά έμπαινε επί τάπητος να αναζητηθεί μια πολιτική λύση, που θα έθετε τέλος στην πολεμική αναμέτρηση ή τουλάχιστον να επιδιωχθούν διαπραγματεύσεις προς αυτή την κατεύθυνση, ούτως ώστε να κερδηθεί πολύτιμος χρόνος, απαραίτητος για στρατιωτική προετοιμασία, μπρος στο ενδεχόμενο επανάληψης των εχθροπραξιών. Ειδικά για τον ΕΛΑΣ τέτοια αναγκαιότητα υπήρχε, σύμφωνα με τα γραφόμενα πολλών ηγετικών στελεχών του κινήματος και φυσικά του στρατηγού Στ. Σαράφη. «Ο ΕΛΑΣ- γράφει χαρακτηριστικά ο Σαράφης5- είχε δυνατότητες σε τρόφιμα, πυρομαχικά και έμψυχο υλικό να κάνει πόλεμο για πολύ καιρό κατά των Αγγλων και των κυβερνητικών Ελλήνων και στην περίπτωση αυτή έπρεπε να προετοιμαστεί».
Μόλις άρχισε να εφαρμόζεται η συμφωνία ανακωχής άρχισαν και οι σχετικές βολιδοσκοπήσεις για διαπραγματεύσεις. Από το αντιΕΑΜικό στρατόπεδο οι πιο επίσημοι εκπρόσωποί του δεν έχαναν ευκαιρία να δηλώσουν την ετοιμότητα τους για συζητήσεις με το ΕΑΜ. Αλλά και το ΕΑΜ δε δίστασε να ανταποκριθεί, εκφράζοντας την επιθυμία της ηγεσίας του να συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις με ευρεία αντιπροσωπεία στην οποία θα εκπροσωπούνταν όλες οι πολιτικές δυνάμεις που απάρτιζαν την παράταξη. Σ' αυτό ακριβώς το σημείο είναι που η αντιΕΑΜική πλευρά (δηλαδή οι Εγγλέζοι και ο αστικός πολιτικός κόσμος) έδωσε ένα δείγμα από τις πραγματικές της προθέσεις. Στην αρχή επιδίωξε να καθορίσει την πολιτική σύνθεση της ΕΑΜικής αντιπροσωπείας, προβάλλοντας την προκλητική απαίτηση να αποτελείται μόνο από κομμουνιστές. Δεν τα κατάφερε κι έτσι, στη συνέχεια, επιχείρησε να καθορίσει τον αριθμό και να ορίσει τα πρόσωπα που θα συμμετέχουν σ' αυτή6. «Η αξίωση- σχολίαζε ο Γ. Σιάντος7- να αποτελεστεί η αντιπροσωπεία του ΕΑΜ μόνο από υπεύθυνα στελέχη του ΚΚΕ δύο πράγματα μπορεί να σημαίνει: Ή ότι θέλουν σώνει και καλά να '' επιβεβαιώσουν'' τη συκοφαντική εκστρατεία ότι διασπάστηκε το ΕΑΜ κι έμεινε σ' αυτό μόνο το ΚΚΕ ή ότι η αντιδραστική Δεξιά, που συγκεντρώνεται γύρω από τον Γονατά, θέλει να ματαιώσει κάθε συνεννόηση, γιατί θεωρεί ότι είναι σπάνια η ευκαιρία να επιβληθεί δυναμικά με τα αγγλικά όπλα». Η αλήθεια βέβαια είναι πολύ ευρύτερη στις διαστάσεις της απ' ό,τι την περιγράφει ο Σιάντος. Την απομόνωση του ΚΚΕ ή αλλιώς τη διάσπαση του ΕΑΜ επιδίωκαν και δυνάμεις εκ των έσω. Ο Ηλ. Τσιριμώκος ομολογεί χαρακτηριστικά8: «Το ΚΚΕ είχε ζητήσει με τηλεγράφημα από τον Σβώλο να πάρει μέρος στην Αντιπροσωπεία του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ που θα διαπραγματευόταν με την κυβέρνηση Πλαστήρα, στη Βάρκιζα, τους όρους με τους οποίους θα έληγε η ένοπλη σύγκρουση. Ο Σβώλος αρνήθηκε. Εκρινε ότι, αφού είχε ακολουθηθή ένας δρόμος αντίθετος προς τη δική του γνώμη, σωστό ήταν να διαπραγματευθούν εκείνοι που είχαν διαλέξει το δρόμο αυτό. Και τέτοιοι ήταν μόνο οι αντιπρόσωποι του ΚΚΕ».
Τελικά, με απόφαση της ΚΕ του ΕΑΜ την αντιπροσωπεία του αποτέλεσαν ο Γ. Σιάντος Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ (επικεφαλής), ο Μ. Παρτσαλίδης Γραμματέας της ΚΕ του ΕΑΜ και ο Ηλ. Τσιριμώκος μέλος της ΚΕ του ΕΑΜ. Στρατιωτικός σύμβουλος της αντιπροσωπείας ορίστηκε ο αρχηγός του ΕΛΑΣ στρατηγός Στ. Σαράφης, ενώ τη συνόδευαν, χωρίς δικαίωμα να παρίστανται στις συνεδριάσεις οι Κ. Γαβριηλίδης, Γ. Γεωργαλάς και Δ. Στρατής9.
Στην αντιπροσωπεία της κυβέρνησης των Αθηνών επικεφαλής ήταν ο υπουργός εξωτερικών Ι. Σοφιανόπουλος- που ορίστηκε και πρόεδρος της Διάσκεψης- ενώ συμμετείχαν επίσης ο υπουργός Εσωτερικών Περικλής Ράλλης (ανήκε στο δεξιό Λαϊκό Κόμμα) και ο υπουργός Γεωργίας Ι. Μαρκόπουλος. Στρατιωτικός σύμβουλος της κυβερνητικής αντιπροσωπείας ήταν ο στρατηγός Παυσανίας Κατσώτας. Τέλος, παρατηρητής εκ μέρους του Αρχιεπισκόπου - αντιβασιλιά Δαμασκηνού ήταν ο διευθυντής του Πολιτικού του Γραφείου Ι. Γεωργάκης, μετέπειτα καθηγητής της Παντείου και στενός συνεργάτης του Ωνάση.
Η Διάσκεψη της Βάρκιζας άρχισε στις 2 Φλεβάρη του 1945, ημέρα Παρασκευή και τελείωσε στις 12 του μηνός, ημέρα Δευτέρα, με την υπογραφή της σχετικής συμφωνίας.
Η Συμφωνία και ο χαρακτήρας της
Η ΕΑΜική αντιπροσωπεία πήγε στη Βάρκιζα με συγκεκριμένες θέσεις που είχαν καθοριστεί σε συνεδρίαση της ΚΕ του ΚΚΕ προς το τέλος Γενάρη του '45 και επικυρώθηκαν σε σύσκεψη, που ακολούθησε, παρουσία ηγετικών στελεχών του Κόμματος, αλλά και του Ηλ. Τσιριμώκου. Μάλιστα, όπως γράφει ο Β. Μπαρτζιώτας10, τόσο στη συνεδρίαση της ΚΕ του ΚΚΕ όσο και στη σύσκεψη συμφωνήθηκε να μην υπογραφεί συμφωνία, στην οποία δε θα συμπεριλαμβανόταν όρος για χορήγηση Γενικής Αμνηστίας και αποφασίστηκε η αντιπροσωπεία του ΕΑΜ να αποχωρήσει από τη διάσκεψη, αν η αντίπαλη πλευρά δε δεχόταν αυτόν τον όρο.
Τελικά οι δύο πλευρές κατέληξαν σε συμφωνία από την οποία απουσίαζε ακόμη και αυτός ο όρος της γενικής αμνηστίας!!!
Οι ευθύνες για μια τόσο σοβαρή υποχώρηση ασφαλώς βαραίνουν κυρίως τους αντιπροσώπους- ηγέτες του ΚΚΕ. Εντούτοις δεν μπορεί να μη σημειωθεί ότι στην επιδίωξη των αντιπάλων του ΕΑΜ να μην υπάρχει ως όρος στη συμφωνία η Γενική Αμνηστία, ο Ηλ. Τσιριμώκος συνέβαλε τα μέγιστα, συνεργαζόμενος μυστικά με τον Δαμασκηνό και τους Εγγλέζους και παρέχοντάς τους κάθε δυνατή βοήθεια. Οσα αναφέρονται στα βρετανικά αρχεία και σε άλλες πηγές γι' αυτό το σκοτεινό του ρόλο είναι καταλυτικά11. Αν ήθελε τώρα κανείς να αναζητήσει τις βαθύτερες προθέσεις μιας τέτοιας στάσης, το λιγότερο που θα μπορούσε να πει θα ήταν να επαναλάβει την εκτίμηση που κάνει ο Θ. Χατζής για τη συμπεριφορά όχι μόνο του Τσιριμώκου αλλά και του Αλ. Σβώλου. Κύρια επιδίωξή τους- λέει ο Χατζής12- «ήταν να ανοίξουν οι δρόμοι της πολιτικής προβολής του Κόμματος που σχεδίαζαν να εμφανίσουν σαν συνέχεια της επικής εθνικής αντίστασης, από τις ''νομιμόφρονες'' πατριωτικές δυνάμεις... Προϋπόθεση όμως ενός τέτοιου κόμματος, με ριζοσπαστικό δημοκρατικό πρόγραμμα και με πολλά σοσιαλιστικά συνθήματα, ανάλογα με τα προγράμματα των σοσιαλδημοκρατικών κόμματων της Δύσης, θα μπορούσε να συγκροτηθεί μόνο πάνω στα ερείπια του ΚΚΕ και του ΕΑΜ».
Εν πάση περιπτώσει, για να επανέλθουν στη Συμφωνία, με τον τρόπο που ήταν διατυπωμένο το άρθρο 3 για την αμνηστία υπήρχε πλήρης η δυνατότητα στην αντίδραση να εξαπολύσει άγριο διωγμό εναντίον των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης κάτι που φυσικά δεν άργησε να κάνει.
Για τα άλλα, κύρια, ζητήματα η Συμφωνία προέβλεπε:
  • Μονομερής αποστράτευση του ΕΛΑΣ και συγκρότηση εθνικού στρατού μέσα από κανονική στρατολογία.
  • Εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από δοσίλογους και φασιστικά στοιχεία.
  • Διενέργεια δημοψηφίσματος και στη συνέχεια εκλογών μέσα στο 1945.
Τέλος, η Συμφωνία δεν προέβλεπε συγκρότηση αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης, αλλά ούτε και έθιγε το θέμα της παρουσίας των βρετανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα13.
Δε χωράει αμφιβολία πως επρόκειτο για έναν απαράδεκτο συμβιβασμό, για μια συνθηκολόγηση του ΕΑΜικού κινήματος, που ούτε ο συσχετισμός δυνάμεων την επέβαλε αλλά ούτε και η έκβαση της ένοπλης σύγκρουσης το Δεκέμβρη, δεδομένου ότι ο κύριος όγκος των δυνάμεων του ΕΛΑΣ ήταν ανέπαφος κι ετοιμοπόλεμος κάτι που γνώριζαν πολύ καλά οι Εγγλέζοι. Για παράδειγμα ο Βρετανός στρατάρχης Αλεξάντερ, ανώτατος διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων στη Μεσόγειο την περίοδο 1944 - 1945, έγραφε στον Τσόρτσιλ στις 21 Δεκεμβρίου του '44: «Εάν υποθέσομε ότι ο ΕΛΑΣ εξακολουθεί τον αγώνα, νομίζω ότι θα είναι δυνατόν να ξεκαθαρίσομε την περιοχή Αθηνών - Πειραιώς και να την κρατήσομε σταθερά, αλλά έτσι δε νικούμε τον ΕΛΑΣ σε σημείο που να τον αναγκάσομε να συνθηκολογήση. Δεν είμαστε αρκετά ισχυροί για να κάνωμε περισσότερα και να αναλάβωμε επιχειρήσεις στην υπόλοιπη Ελλάδα.... εύχομαι να κατορθώσετε να βρήτε μια πολιτική λύση στο ελληνικό πρόβλημα γιατί έχω πεισθή ότι κάθε στρατιωτική ενέργεια, μετά την εκκαθάριση της περιοχής Αθήνας και Πειραιά θα ξεπερνούσε τις δυνατότητες των σημερινών μας δυνάμεων». Την επομένη ο Τσόρτσιλ απαντούσε: «Δεν υπάρχει θέμα να συνεχίσωμε οποιαδήποτε στρατιωτική επιχείρηση εκτός από την εκκαθάριση της περιοχής Αθηνών - Πειραιώς»14.
Περισσότερα σχόλια ασφαλώς περιττεύουν.-
1 Β. Ι. Λένιν: «Ο αριστερισμός παιδική αρρώστια του κομμουνισμού», Απαντα, εκδόσεις Σ.Ε., τόμος 41, σελ. 53
2 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 13/2/1945
3 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, στο ίδιο
4 Ουίνστον Τσώρτσιλ: «2ος Παγκόσμιο πόλεμος- Απομνημονεύματα», εκδόσεις Ελληνική Μορφωτική Εστία, μετάφραση Α. Σαμαράκης, τόμος ΣΤ', σελ. 319- 320
5 Στ. Σαράφη: «Ο ΕΛΑΣ», εκδόσεις ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ, σελ. 559- 560
6 Βλέπε αναλυτικά για το θέμα: «Πρώτη Λευκή Βίβλος του ΕΑΜ», στο βιβλίο: «Στη δίνη του Εμφυλίου Πολέμου», εκδόσεις ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ, σελ. 147- 150
7 «Ριζοσπάστης» 27/1/1945
8 Ηλ. Τσιριμώκου: «Αλ. Σβώλος- η δική μας αλήθεια», εκδόσεις «Δίφρος», 1962, σελ. 79
9 «Κείμενα της Εθνικής Αντίστασης», Εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, τόμος Α', σελ. 158
10 Β. Μπαρτζιώτα: «Εθνική Αντίσταση και Δεκέμβρης 1944», εκδόσεις Σ.Ε. σελ. 427
11 Βλέπε αναλυτικά για το θέμα: Φ. Οικονομίδη: «Ελλάδα ανάμεσα σε δύο κόσμους» εκδόσεις ΟΡΦΕΑΣ, σελ. 28- 34. Π. Βενάρδου: «Η συμφωνία της Βάρκιζας», εκδόσεις ΠΟΝΤΙΚΙ, σελ. 103, κ.α.
12 Θ. Χατζή: «Η Νικηφόρα Επανάσταση που χάθηκε», εκδόσεις «Δωρικός», τόμος Δ', σελ. 380
13 Ολόκληρη η συμφωνία στα «Επίσημα κείμενα ΚΚΕ», τόμος Ε' σελ. 411- 416
14 Ουίν. Τσόρτσιλ, στο ίδιο, τόμος ΣΤ, σελ. 336

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

TOP READ