Επιμέλεια: Βαγγέλης Γονατάς //
Στις 19 Μαρτίου 1738,  γεννήθηκε στην Κάνας του Περού, ο  José Gabriel Condorcanqui, περουβιανός επαναστάτης, απόγονος των Ίνκας, τρισέγγονος του τελευταίου ένδοξου ηγεμόνα των Ίνκας  Tupac Amaru (I) που πέθανε το 1572.
Σπούδασε στους Ιησουίτες ( Colegio San Francisco de Borja ) και έκανε περιουσία ασχολούμενος με τις μεταφορές, την εξόρυξη και τη  γεωργία,  και εξ αυτού απόκτησε κύρος  ανάμεσα στους ινδιάνους και τους μιγάδες το οποίο του επέτρεψε να ηγηθεί της μεγαλύτερης  εξέγερσης ιθαγενών ενάντια στις ισπανικές αρχές του Περού το 1780, οργανώνοντας έναν στρατό από 6.000 ινδιάνους.
Με τον αγώνα του  ενάντια  στους φόρους, τα υποχρεωτικά δάνεια, τις αυθαιρεσίες και καταχρήσεις των ισπανών δικαστών, ήταν ο  πρώτος που απαίτησε την απελευθέρωση της Αμερικής από κάθε ξένη κυριαρχία και στις 16 Νοέμβρη του 1780  θέσπισε μεταξύ άλλων διάταγμα  για την κατάργηση της δουλείας των νέγρων, για πρώτη φορά στην ήπειρο.
TUPAC2
Ο Condorcanqui  πήρε το όνομα του προγόνου του Tupac Amaru, και έγινε γνωστός ως Tupac Amaru II,  που έγινε σύμβολο της εξέγερσης κατά των ισπανών κατακτητών.
Το πρώτο στρατιωτικό απόσπασμα που στάλθηκε για να καταστείλει την εξέγερση ηττήθηκε από τον Tupac Amaru, o oποίος στη συνέχεια στράφηκε  προς την πόλη Cuzco, τότε πρωτεύουσα του Περού αλλά αποκρούστηκε από τα ισπανικά στρατεύματα.
Μετά από αυτό ο Agustín de Jáuregui, ο  (ισπανός) αντιβασιλέας του Περού έστειλε κατά του Tupac Amaru στρατό 17.000 ανδρών ενώ παράλληλα  έκανε κάποιες παραχωρήσεις στους ινδιάνους, με στόχο να αποθαρρύνει την εξέγερση.  Θεσμοθέτησε π.χ, μια ειδική  αίθουσα ακροάσεων όπου εξετάζονταν οι καταγγελίες των ιθαγενών, με στόχο να περιορίσει  την εξουσία των δικαστών.
Αυτή η τακτική απέδωσε και οδήγησε στην πτώση του Tupac Amaru, που αφού ηττήθηκε στην μάχη Checacupe (1781), παραδόθηκε από κάποιους δικούς του στους ισπανούς, οι οποίοι  τον οδήγησαν στην πρωτεύουσα  Cuzco, όπου τον δίκασαν και την εκτέλεσαν.
TUPAC3
Ο ισπανός αντιβασιλέας  αφού τον υποχρέωσε να παρακολουθήσει την εκτέλεση ολόκληρης της οικογένειάς του, διέταξε  για παραδειγματισμό τον διαμελισμό του (και τελικά τον αποκεφαλισμό του)   και έστειλε  κάθε ένα κομμάτι από το σώμα του  στα  χωριά της περιοχής των ανταρτών, με σκοπό να καταστείλει την εξέγερση. Η οποία όμως, συνεχίστηκε για κάποιο χρονικό διάστημα ακόμη υπό την ηγεσία ενός ξαδέρφου και ενός  ανιψιού του Tupac Amaru και οδήγησε τελικά  σε κάποιες  μικρές μεταρρυθμίσεις.
Ωστόσο η μεγαλύτερη εξέγερση ιθαγενών της ηπείρου ενέπνευσε για πολλά χρόνια μετά τα κινήματα στη  Λατινική Αμερική. Στο Περού,  το κομμουνιστικής αναφοράς Επαναστατικό Κίνημα ΤΟΥΠΑΚ ΑΜΑΡΟΥ  (Túpac Amaru Revolutionary Movement-TARM) που έδρασε τη δεκαετία του 80, πήρε το όνομά του  από τον ιθαγενή ηγέτη. Η τελευταία του ενέργεια ήταν η κατάληψη το 1996   της ιαπωνικής Πρεσβείας στο Περού και η κράτηση για πάνω από τέσσερεις μήνες 72 αιχμαλώτων, που έληξε με την εισβολή και εκτέλεση των μαχητών του  TARM.
Όμως και το κίνημα Tupamaros που ιδρύθηκε τη  δεκαετία του 60 στην Ουρουγουάη, από το  οποίο προήλθε το σημερινό “Ευρύ Μέτωπο”  που κυβερνά σήμερα τη  χώρα, τίμησε τον ιθαγενή ηγέτη δίνοντας το όνομά του στην οργάνωση.