CAPITALISM IS HERE-Στα άδυτα των εργοστασίων του Μπαγκλαντές: Εκεί όπου παιδιά, για 0,28 ευρώ την ημέρα, ράβουν τα τζιν που φοράμε εμείς στη Δύση [εικόνες]

Στα άδυτα των εργοστασίων του Μπαγκλαντές: Εκεί όπου παιδιά, για 0,28 ευρώ την ημέρα, ράβουν τα τζιν που φοράμε εμείς στη Δύση [εικόνες]

Από το πρωί μέχρι το βράδυ, μέσα σε χώρους εργοστασίων, ανάμεσα σε ρούχα και ραπτομηχανές, παιδιά εργάζονται σκληρά, ράβοντας ετικέτες για τα ρούχα της Δύσης, παίρνοντας το ελάχιστο μεροκάματο. Αυτή είναι η ζωή των παιδιών του Μπαγκλαντές, που δουλεύουν σκληρά για 0,28 ευρώ την ημέρα.
Παρά τις βελτιωμένες προδιαγραφές ασφαλείας στα εργοστάσια, τα μη κατοχυρωμένα κάτεργα δεν έχουν επιθεωρηθεί. Τα εργοστάσια κατασκευάζουν κυρίως ρούχα για την τοπική και ινδική αγορά, αλλά και γνωστών διεθνών ετικετών, μέσω υπεργολαβιών, κάτι που καθιστά δύσκολο για τις επιχειρήσεις να γνωρίζουν από πού προέρχονται.
Ο φωτογράφος Κλαούντιο Μοντεσάνο Κασίγιας μέσα από τη δουλειά του αποκαλύπτει τόσο τη συγκλονιστική έλλειψη ελέγχων ασφαλείας μέσα σε μερικά άναρχα εργοστάσια όσο και τις εξαντλητικές ώρες που εργάζονται τα παιδιά εκεί.

Ενα άτυπο εργοστάσιο περιλαμβάνει ένα δωμάτιο με 15 ραπτομηχανές, συνήθως χωρίς εξόδους κινδύνου, σχέδια για πυρασφάλεια ή πυροσβεστήρες.
Τα παιδιά δεν έχουν χρόνο να πάνε στο σχολείο, καθώς είναι επιφορτισμένα με εργασίες όπως κέντημα, βαφή υφασμάτων και καθαρισμό μηχανημάτων.
«Μέσα στα εργοστάσια ενδύματος οι εργαζόμενοι δουλεύουν 6 στα 6 και τις μισές ημέρες της εβδομάδας από την αυγή μέχρι το σούρουπο για τον κατώτατο μισθό. Κοιμούνται μέσα σε αυτά ή νοικιάζουν δωμάτια δίπλα σε αυτά», λέει ο φωτογράφος.
«Ερχονται από τα χωριά στις πόλεις αναζητώντας απασχόληση και ονειρεύονται μια καλύτερη ζωή», προσθέτει.

Σύμφωνα με τη UNICEF, υπάρχουν περίπου ένα εκατ. παιδιά ηλικίας 10-14, που δουλεύουν ως εργάτες στο Μπαγκλαντές.
Βγάζουν τα προς το ζην και γι' αυτά δεν υπάρχει ζωή έξω από τη δουλειά. Σε μια φωτογραφία του Κασίγιας φαίνεται ένα αγόρι να κάνει μπάνιο μέσα στο εργοστάσιο, στο οποίο τρώει, πλένεται και κοιμάται.

Η βιομηχανία ενδυμάτων στο Μπαγκλαντές είναι η δεύτερη μεγαλύτερη σε εξαγωγές κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, μετά την Κίνα και έχει ένα αρνητικό ρεκόρ όσον αφορά την πυρασφάλεια.
Περισσότεροι από 1.100 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε εργοστάσιο έξω από τη Ντάκα εξαιτίας πυρκαγιάς. Ηταν ένα από τα χειρότερα βιομηχανικά ατυχήματα στη χώρα.

ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΟΠΩΣ ΕΣΥ ΚΑΙ ΕΓΩ

Ετούτος ο χειμώνας θα είναι πράγματι βαρύς. Θα κουβαλάει πτώματα. Θα κουβαλάει πεθαμένες συνειδήσεις. Θα κουβαλάει ανύπαρκτες επαναστάσεις. Αυτός ο χειμώνας μυρίζει άσχημα. Μυρίζει σαπίλα. Κλείσε τα παράθυρα σου γρήγορα! Θα μπει η οσμή μέσα στο σπίτι σου και θα σου χαλάσει την εορταστική ατμόσφαιρα.

Πλησιάζουν τα Χριστούγεννα. Στόλισες δέντρο; Φτιάξε και κουραμπιέδες πολλούς, να πάρει την οσμή του θανάτου το φρέσκο βούτυρο. Μην επιτρέψεις σε κανέναν και τίποτα να σε βγάλουν από την νιρβάνα σου. Παίξτο και για λίγο πονόψυχος και καλός άνθρωπος και σβήσε τις ενοχές σου με μια τσάντα τρόφιμα από το Σούπερ Μάρκετ για τους πεινασμένους. Όλα καλά λοιπόν.
Προσπέρνα βιαστικά εκείνον τον άστεγο που κοιμάται σε ένα τετράγωνο χαρτόκουτο, στα στενά κάτω από την Ακρόπολη. Σου χαλάει την διάθεση. Σε στεναχωρεί. Και αυτή η μαύρη γάτα που κρατάει αγκαλιά…Ίσως αν σε ξαναβγάλει ο δρόμος από εκεί να περάσεις να του αφήσεις μια κουβέρτα.
Κλείσε καλά τα παράθυρα, βρέχει πολύ αυτές τις μέρες.
Παρασέρνει κόπους, ιδρώτα, ανθρώπους. Η φύση είναι θυμωμένη. Γιατί άραγε; Κλείσε και τα εξώφυλλα να προστατευθείς καλύτερα. Τα πτώματα περνούν από μπροστά σου. Ένα δάκρυ τους πρέπει τι λες; Ευτυχώς εσύ είσαι καλά ακόμα. Λυπήθηκες τι άλλο να κάνεις; Ευτυχώς που δεν ήταν δικός σου άνθρωπος. Ξένος πόνος.
Μπήκε ο χειμώνας. Έπιασε κρύο. Ένα παιδί πέθανε από αναθυμιάσεις από το μαγκάλι που έβαλε η μάνα του να ζεσταθεί. Έλα, περιμένω… Πες κάτι για αυτήν την ανεύθυνη μάνα. Μα καλά μυαλό δεν είχε; Μη κάνεις το λάθος να μπεις στη θέση της. Εκείνην την ώρα που προσπαθεί να ξυπνήσει το παιδί της. Εκείνην την ώρα που του τρίβει τα χέρια για να το ζεστάνει, να το ζωντανέψει. Μην ακούσεις τις κραυγές της για βοήθεια. Μην αισθανθείς τις ενοχές της. Μη νιώσεις την τρέλα της.
Τη σάρκα από την σάρκα της ήθελε να ζεστάνει. Το αίμα από το αίμα της. Και αυτό έφυγε τελικά παγωμένο. Έλα κρίνε την από θέση ισχύος. Κρίνε την από τη βολή του καναπέ σου. Μα τι ηλίθια που ήταν! Σωστά;
ΕΕΕ ΣΚΑΣΕ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ!!!  ΣΚΑΣΕ! και γίνε για λίγο άνθρωπος!
Νιώσε το παγωμένο κορμάκι στην αγκαλιά σου. Νιώσε το παγωμένο κορμί της μάνας. Το νεκρό κορμί της μάνας. Ανόητε! θα μπορούσες να ήταν το δικό σου παιδί αυτό που κείτεται νεκρό. Θα μπορούσες να ήσουν εσύ αυτός που παρέσυρε το ρεύμα της βροχής. ΕΣΥ!!!
Βάλε τα παπούτσια του άστεγου, του μετανάστη, του άνεργου, ζήσε για λίγο τη ζωή του. ΝΙΩΣΕ ΤΟΝ ΠΑΝΑΘΕΜΑ ΣΕ!!! Νιώσε το πανικό του την αγωνία του, τον πόνο του. Σου είπε κανείς ότι έχεις υπογράψει συμβόλαιο με τον Θεό σου και θα ζεις αιώνια και όπως θες εσύ; Ποιος είσαι τελικά; Επειδή το παίζεις συμπονετικός και χύνεις και κάποιο δάκρυ, κάπου κάπου, πας και μερικά τρόφιμα και ρούχα για τους άστεγους, έκλεισες ως άνθρωπος;
Ο χειμώνας ήρθε. Βαρύς και ασήκωτος. Κουβαλάει ήδη πτώματα με το έμπα του.
Μυρίζει άσχημα σου λέω. Μυρίζει θάνατο, που να πάρει. Φοβάμαι μήπως μυρίζουμε εμείς έτσι. Ζωντανοί νεκροί γίναμε. Είμαστε ήδη παγωμένοι, το αίμα δεν κυλάει πια στις φλέβες μας. Σαπίσαμε στους καναπέδες. Καμπουριάσαμε από το βάρος των νεκρών. Ασήκωτο βάρος σου λέω. Το βάρος της ευθύνης για αυτά που μπορούσαμε να κάνουμε και δεν κάναμε. Το βάρος της ευθύνης που μας άφησαν αυτοί που ήταν αδύναμοι. Καμπουριάσαμε καημένε!!!! Οι νεκροί είναι στην πλάτη μας. Τι και αν δεν είμαστε οι αυτουργοί;
Είμαστε οι αυτουργοί μιας ζωής που ψυχορραγεί. Είμαστε αυτουργοί μιας κοινωνίας σκλάβων. Είμαστε παρόντες απόντες. Είμαστε εδώ κλαίγοντας δήθεν. ΔΗΘΕΝ. Δήθεν πονέσαμε το παιδάκι που πέθανε από το κρύο. Που δεν πρόλαβε να μεγαλώσει. Ένα παιδί που έμεινε για πάντα παιδί. Ένα παιδί που κρύωνε και έφυγε μες στο κρύο και την παγωνιά. Και ξέρεις δεν υπάρχει τίποτα πιο παγωμένο από δήθεν ανθρώπους.
Μυρίζει θάνατο σου λέω. Μη κλείσεις τα παράθυρα σε παρακαλώ.
Άνοιξε τα διάπλατα να δεις τον μαύρο ουρανό. Να δεις την βαρυχειμωνιά που έρχεται. Να μυρίσεις την πτωμαΐνη. Μπορεί να σε ξυπνήσει. Να σε κάνει να θέλεις να τρέξεις για να σώσεις τα δικά σου παιδιά. Να σε κάνει να θέλεις να φωνάξεις. Να βγεις στους δρόμους και να σταματήσεις το ρέμα της βροχής που παρασέρνει ανθρώπους.
ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΟΠΩΣ ΕΣΥ ΚΑΙ ΕΓΩ..ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΤΡΟΠΗ

ΣΟΥΗΔΙΑ-«Ξεχάστε τον Axel, ξεχάστε το ηλίθιο παιδί»

«Ξεχάστε τον Axel, ξεχάστε το ηλίθιο παιδί»

Είχε κατηγοριοποιηθεί ως «ηλίθιος», υπέστη στείρωση και συμμετείχε σε πειράματα. Ο Axel Bergman ήταν σαν ένα μυστικό που έπρεπε να κρατηθεί κρυφό και να ξεχαστεί. 

Τώρα, όμως, ο δημοσιογράφος Mats Ahlsén έχει γράψει ένα βιβλίο για τον συγγενή του – γιατί τα άτομα με νοητική αναπηρία πρέπει να έχουν τη δική τους ιστορία.

Είμαστε στη περιοχή του Upplands Väsby. Τώρα το κτηριο - που στις αρχές του 1900 ονομαζόταν «Iδρυμα διανοητικά καθυστερημένων Στοκχόλμης»- ανακαινίζεται.

- Εδώ έζησε ο Axel, για περίπου 10 χρόνια, λέει ο Ahlsén. Από την αρχή, πήγαινε στο σχολείο εδώ, αλλά τον έκριναν ως «εντελώς απαίδευτο», ως αδύνατο δηλαδή να μάθει τίποτα και ο Μats Ahlsén δείχνει το μεγάλο κίτρινο οικοδόμημα του τότε ιδρύματος, το οποίο τώρα καλύπτεται από σκαλωσιές.

Κατονομαζονταν «ηλίθιοι»

Ήταν αρκετά χρόνια πριν όταν το κτήριο αυτό ήταν φυλακή. Αλλά εδώ ήρθε ο Axel όταν ήταν (μολις) 9 ετών. 

Εκείνα τα χρόνια τα άτομα με διανοητική αναπηρία ονομάζονταν στη Σουηδία «βλάκες και ηλίθιοι». Δεν έπρεπε να είναι βάρος για τους γονείς τους, γι αυτό τοποθετούνταν σε ιδρύματα και μάθαιναν να υπακούουν.

-Προσπάθησαν να καταργήσουν την πατρική και μητρική αγάπη, με την τοποθέτηση παιδιών σε ιδρύματα και να πούν «ξεχάστε τον Axel, ξεχάστε το ηλίθιο παιδί», λέει ο Mats Ahlsén.

Ήθελα να πω την ιστορία ενος θέματος που είχε ξεχαστεί.

Ο Axel Bergman ήταν ο αδελφός της γιαγιας του Mats Ahlsén. Πάνω από 50 χρόνια της ζωής του πέρασε σε ιδρύματα, ενω τη δεκαετία του 1960 μπορεσε να επανενωθεί με την οικογένειά του. Ο Mats Ahlsén δεν μπόρεσε ο ίδιος ποτέ να συναντήσει τον Axel Bergman. Αλλά ήθελε να πει την ιστορία του Axel για όσους έχουν ειδικές ανάγκες σήμερα. Γι αυτο έχει γράψει το βιβλίο «Ο Axel ήταν ηλίθιος», σε απλά Σουηδικά, ώστε να είναι εύκολο να διαβαστεί από όλους.

- Ήθελα να γράψω τη βιογραφία κάποιου που τον κρατούσαν κρυμμένο και ξεχασμένος και ούτε καν εκτιμήθηκε καθολου από την κοινωνία. Η βασική ιδέα ήταν να μπορεσουν οι συντροφοι του Axel σημερα να εχουν τη δικη τους ιστορία, λέει ο Mats Ahlsen.

H Σουηδική ιστορία είναι γεμάτη απο βιαιοτητες εις βαρος ατομων σαν τον Axel. Χτυπήθηκε, στειρώθηκε βίαια και υποβλήθηκε σε πειράματα, όταν ζούσε στο Νοσοκομείο Vipeholm, στη πολη Lund. Καποιο διαστημα εδιναν σ αυτόν και σε αλλους τροφιμους, να τρωνε καραμέλες όλη την ημέρα, επειδή ήθελαν να δουν αν η ζάχαρη καταστρέφει τα δόντια.

Κοντά στους δικούς του, στο τέλος

Όταν ο Axel ήταν 57, μετακόμισε σ ένα ιδρυμα για άτομα με αναπτυξιακές αναπηρίες εξω από την Uppsala, και μπόρεσε να συναντήσει τις αδελφές και τον αδελφό του και πάλι. Ηταν στα 1962 και η αντίληψη της κοινωνίας για τα άτομα με αναπηρίες είχε αλλάξει πολύ.

Στο βιβλίο, ο Mats Ahlsén χρησιμοποιεί αρχεία, μητρώα, γράμματα και φωτογραφίες για να "χαρτογραφήσει" τη ζωή του Axel. Έτσι, γράφει και τα παρακάτω λόγια:

«Όταν ο Axel ζούσε, σχεδόν κανείς δεν ήξερε ότι υπηρχε. Είχε κλειστεί στο νοσοκομείο για περισσότερο από 50 χρόνια. Δεν υπήρχαν καθολου αναμνήσεις, ή ίχνη του. Μόνο η μητέρα, ο πατέρας και η αδελφή του, Εngla, σκεφτοντουσαν τον Axel. Προσπαθουσαν να τον ξεχάσουν, αλλά δεν μπορούσαν».

Πηγη

hin

Διδάγματα από την εξέγερση του Δεκέμβρη του 1905 στη Μόσχα

Διδάγματα από την εξέγερση του Δεκέμβρη του 1905 στη Μόσχα

Δεκέμβρης 1905: Ενοπλη εξέγερση στη Μόσχα. Πίνακας του Ι. Βλαδιμίροφ

«Το ξέσπασμα της εξέγερσης πνίγηκε ακόμα μια φορά. Ακόμα μια φορά: Ζήτω η εξέγερση!».
Ηταν μόλις στις 27 Σεπτέμβρη του 1905 (10 Οκτώβρη) όταν ο Λένιν, από τη Γενεύη, παρακολουθώντας τα προεόρτια ακόμα της εξέγερσης το Δεκέμβρη στη Μόσχα, αναφερόταν σ' αυτήν μ' αυτά τα λόγια. Κι έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να δει κάποιος πως ακριβώς την ώρα που τυπικά καταγραφόταν μια ήττα, αυτή ερμηνευόταν ως αφετηρία για νέα έφοδο.
Είχε προηγηθεί κοντά ένας χρόνος επαναστατικής διαδικασίας από την ιστορική Κυριακή της 9ης Γενάρη 1905 στην Πετρούπολη, που έμεινε στην Ιστορία ως «Ματωμένη Κυριακή». Μια απεργία σ' ένα εργοστάσιο απλώθηκε γρήγορα και σε άλλες επιχειρήσεις και στις 8 Γενάρη γενικεύτηκε. Με την επίδραση των μπολσεβίκων, οι εργάτες πρόβαλλαν όχι μόνο οικονομικές, αλλά και πολιτικές διεκδικήσεις. Η διαδήλωση στις 9 Γενάρη ματώθηκε από τον τσαρικό στρατό αλλά η επανάσταση απλώθηκε. Αποκορύφωμα της επαναστατικής δράσης ήταν η ένοπλη εξέγερση των εργατών της Μόσχας το Δεκέμβρη του ίδιου χρόνου. Αν και κράτησε εννέα ολόκληρες μέρες και οι χιλιάδες εξεγερμένοι Μοσχοβίτες εργάτες μάχονταν ηρωικά, η τσαρική κυβέρνηση χρησιμοποίησε ενάντιά τους στρατό που ξεπερνούσε κατά πολύ τις δυνάμεις τους. Ετσι, η επανάσταση ηττήθηκε. Η ιστορική σημασία της, όμως, υπήρξε τεράστια. Ο Λένιν σημείωνε σχετικά: «Κάθε μήνας αυτής της περιόδου ισοδυναμούσε, από την άποψη της εκμάθησης των βάσεων της πολιτικής επιστήμης - και από τις μάζες, και από τους αρχηγούς, και από τις τάξεις, και από τα κόμματα - με ένα χρόνο "ειρηνικής" "συνταγματικής" ανάπτυξης. Χωρίς τη "γενική δοκιμή" του 1905, θα ήταν αδύνατη η νίκη της Οχτωβριανής Επανάστασης του 1917» (Β. Ι. Λένιν: «Ο αριστερισμός παιδική αρρώστια του Κομμουνισμού», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», «Απαντα», τ. 41, σελ. 9).

***

Σήμερα, θα σταθούμε ιδιαίτερα στην εξέγερση της Μόσχας, μέσα από ορισμένες παρατηρήσεις που έκανε ο Λένιν ένα χρόνο αργότερα. Γράφει («Απαντα» τ. 13 σ. 373) για τα διδάγματα από την εξέγερση της Μόσχας:
«Κύρια μορφή του κινήματος του Δεκέμβρη στη Μόσχα ήταν η ειρηνική απεργία και οι διαδηλώσεις. Η τεράστια πλειοψηφία της εργατικής μάζας πήρε ενεργό μέρος μόνο σ' αυτές τις μορφές πάλης. Μα ακριβώς η εκδήλωση του Δεκέμβρη στη Μόσχα έδειξε πεντακάθαρα ότι η γενική απεργία, σαν αυτοτελής και κύρια μορφή πάλης, έχει ξεπεραστεί, ότι το κίνημα ξεφεύγει με αυθόρμητη, ακράτητη δύναμη απ' αυτά τα στενά πλαίσια και γεννά μια ανώτερη μορφή πάλης, την εξέγερση. Ολα τα επαναστατικά κόμματα, όλες οι ενώσεις της Μόσχας, όταν κήρυτταν την απεργία, καταλάβαιναν και μάλιστα ένιωθαν το αναπόφευκτο της μετατροπής της σε εξέγερση. Το Σοβιέτ των εργατών βουλευτών είχε αποφασίσει στις 6 του Δεκέμβρη "να επιδιωχθεί η μετατροπή της απεργίας σε ένοπλη εξέγερση". Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν όλες οι οργανώσεις προετοιμασμένες γι' αυτό, ακόμα και το συνασπισμένο Σοβιέτ των μαχητικών ομάδων μιλούσε (στις 9 του Δεκέμβρη!) για την εξέγερση σα για κάτι το μελλοντικό και οι οδομαχίες γίνονταν, δίχως άλλο, εν αγνοία του και χωρίς τη συμμετοχή του. Οι οργανώσεις είχαν μείνει πίσω από την ανάπτυξη και την ορμή του κινήματος. Η απεργία εξελισσόταν σε εξέγερση, πριν απ' όλα, κάτω από την πίεση των αντικειμενικών συνθηκών που διαμορφώθηκαν μετά τον Οχτώβρη. Η κυβέρνηση δεν ήταν πια δυνατόν να αιφνιδιαστεί με μια γενική απεργία, είχε πια οργανώσει μια έτοιμη για πολεμικές επιχειρήσεις αντεπανάσταση.
Και η γενική πορεία της ρωσικής επανάστασης μετά τον Οχτώβρη, και η αλυσίδα των γεγονότων της Μόσχας τις μέρες του Δεκέμβρη επιβεβαίωσαν καταπληκτικά μια από τις βαθυστόχαστες θέσεις του Μαρξ: Η επανάσταση τραβάει μπροστά με το να δημιουργεί μια συσπειρωμένη και ισχυρή αντεπανάσταση, δηλαδή αναγκάζει τον εχθρό να καταφεύγει ολοένα και σε πιο έσχατα μέσα άμυνας και επεξεργάζεται με τον τρόπο αυτόν όλο και πιο ισχυρά μέσα επίθεσης».

***

Ο Λένιν καταγράφει στο ημερολόγιο τις ποιοτικές αλλαγές στην πορεία των κινητοποιήσεων:
7 και 8 του Δεκέμβρη: Ειρηνική απεργία, ειρηνικές διαδηλώσεις των μαζών. 8 το βράδυ: Πολιορκία του Ακβάριουμ. 9 το πρωί: Οι δραγόνοι χτυπούν το πλήθος στην πλατεία Στραστνάγια. Το βράδυ - καταστροφή του κτιρίου του σχολείου Φίντλερ. Οι διαθέσεις φουντώνουν. Το ανοργάνωτο πλήθος του δρόμου στήνει εντελώς αυθόρμητα και αβέβαια τα πρώτα οδοφράγματα.
10 του Δεκέμβρη: Το πυροβολικό αρχίζει να βάλλει στα οδοφράγματα και στους δρόμους ενάντια στο πλήθος. Το στήσιμο των οδοφραγμάτων γίνεται τώρα με βεβαιότητα και όχι πια μεμονωμένα αλλά εντελώς μαζικά. Ολος ο πληθυσμός βρίσκεται στους δρόμους. Ολόκληρη η πόλη, στα κεντρικά σημεία της, καλύπτεται από ένα δίχτυ οδοφραγμάτων. Για κάμποσες μέρες αναπτύσσεται ένας πεισματικός παρτιζάνικος αγώνας ανάμεσα στους ντρουζίνικους (σ.σ. μαχητικά αποσπάσματα των Σοβιέτ) και στα στρατεύματα, ένας αγώνας που εξάντλησε τα στρατεύματα και ανάγκασε τον Ντουμπάσοφ να εκλιπαρεί για ενισχύσεις. Μόνο στις 15 του Δεκέμβρη οι κυβερνητικές δυνάμεις απέκτησαν απόλυτη υπεροχή και στις 17 το Σύνταγμα Σεμιόνοφσκι τσάκισε την Πρέσνα, το τελευταίο προπύργιο της εξέγερσης.
Και συνοψίζει: «Από την απεργία και τις διαδηλώσεις στα μεμονωμένα οδοφράγματα. Από τα μεμονωμένα οδοφράγματα στο μαζικό στήσιμο οδοφραγμάτων και στις οδομαχίες με το στρατό. Πάνω απ' τα κεφάλια των οργανώσεων η μαζική προλεταριακή πάλη πέρασε από την απεργία στην εξέγερση.
Αυτού βρίσκεται η μέγιστη ιστορική κατάκτηση της ρωσικής επανάστασης το Δεκέμβρη του 1905, κατάκτηση που στοίχισε, όπως και όλες οι προηγούμενες, πολύ μεγάλες θυσίες. Το κίνημα ανέβηκε από τη γενική πολιτική απεργία σε ανώτερη βαθμίδα.
Ανάγκασε την αντίδραση να τραβήξει στην αντίστασή της ως το τέλος κι έτσι έφερε πάρα πολύ κοντά τη στιγμή που και η επανάσταση θα τραβήξει ως το τέλος, στη χρησιμοποίηση των μέσων επίθεσης. Η αντίδραση πέρα από το βομβαρδισμό των οδοφραγμάτων, των σπιτιών και του πλήθους του δρόμου με πυροβολικό δεν έχει τι άλλο να κάνει. Η επανάσταση έχει να κάνει και άλλα πέρα από τους ντρουζίνικους της Μόσχας, έχει πολύ μεγάλα περιθώρια να προχωρήσει και σε βάθος και σε πλάτος. Και η επανάσταση προχώρησε πολύ σε σχέση με το Δεκέμβρη. Η βάση της επαναστατικής κρίσης έγινε ασύγκριτα πιο πλατιά - το λεπίδι πρέπει τώρα να γίνει πιο κοφτερό.
Το προλεταριάτο ένιωσε γρηγορότερα από τους καθοδηγητές του την αλλαγή των αντικειμενικών συνθηκών της πάλης, αλλαγή που απαιτούσε να γίνει το πέρασμα από την απεργία στην εξέγερση.
Η πράξη, όπως πάντα, προχωρούσε πιο μπροστά από τη θεωρία.
Η ειρηνική απεργία και οι διαδηλώσεις έπαψαν μεμιάς να ικανοποιούν τους εργάτες, που ρωτούσαν: Τι θα γίνει παραπέρα; Και που απαιτούσαν πιο δραστικές ενέργειες. Οι οδηγίες να στηθούν οδοφράγματα έφτασαν στις συνοικίες με πολύ μεγάλη καθυστέρηση, όταν στο κέντρο τα έστηναν κιόλας. Οι εργάτες καταπιάστηκαν μαζικά με τη δουλειά αυτή, μα κι αυτό δεν τους ικανοποιούσε, ρωτούσαν: Τι θα γίνει παραπέρα; Απαιτούσαν δραστικές ενέργειες. Εμείς, οι καθοδηγητές του σοσιαλδημοκρατικού προλεταριάτου, μοιάζαμε το Δεκέμβρη με εκείνον το στρατηγό που έδωσε μια τόσο ανόητη διάταξη στα συντάγματά του, ώστε το μεγαλύτερο μέρος από το στρατό του δεν πήρε ενεργό μέρος στη μάχη. Οι εργατικές μάζες ζητούσαν οδηγίες για ενεργό μαζική δράση και δεν έβρισκαν.
Ετσι, δεν υπάρχει μεγαλύτερη μυωπία από τη γνώμη του Πλεχάνοφ, που την άρπαξαν όλοι οι οπορτουνιστές, ότι δεν έπρεπε ν' αρχίσουμε πρόωρα την απεργία, ότι "δεν έπρεπε να πάρουμε τα όπλα". Αντίθετα, έπρεπε να πάρουμε τα όπλα πιο αποφασιστικά, πιο δραστήρια και πιο επιθετικά, έπρεπε να εξηγήσουμε στις μάζες ότι είναι αδύνατο να περιοριστούμε μόνο στην ειρηνική απεργία και ότι είναι ανάγκη ν' αποδυθούμε σ' έναν ατρόμητο και αμείλικτο ένοπλο αγώνα. Και τώρα πρέπει, επιτέλους, να παραδεχτούμε ανοιχτά και δημόσια ότι οι πολιτικές απεργίες είναι ανεπαρκείς, πρέπει να προπαγανδίζουμε στις πιο πλατιές μάζες την ένοπλη εξέγερση, χωρίς να κρύβουμε αυτό το ζήτημα με κανενός είδους "προκαταρκτικές βαθμίδες", χωρίς να το καλύπτουμε με κανένα πέπλο. Οταν κρύβει κανείς από τις μάζες την ανάγκη ενός σκληρού, αιματηρού, εξοντωτικού πολέμου σαν το άμεσο καθήκον της μελλοντικής εκδήλωσης, σημαίνει ότι εξαπατά και τον εαυτό του και το λαό. Αυτό είναι το πρώτο δίδαγμα από τα γεγονότα του Δεκέμβρη».

***

Στη συνέχεια ο Λένιν αφού αναλύει τα ειδικά προβλήματα που ανέδειξε η ένοπλη αναμέτρηση, καταλήγοντας και στα ειδικά διδάγματα που είναι χρήσιμα για την επόμενη αναμέτρηση, τονίζει:
«Ας αναπτύσσουμε λοιπόν πιο πλατιά τη δουλειά μας και ας βάζουμε πιο θαρραλέα τα καθήκοντά μας αφομοιώνοντας τα διδάγματα των μεγάλων ημερών της Επανάστασης της Ρωσίας. Θεμέλιο της δουλειάς μας είναι ο σωστός υπολογισμός των συμφερόντων των τάξεων και των αναγκών της παλλαϊκής ανάπτυξης στη δοσμένη στιγμή. Γύρω από το σύνθημα "Ανατροπή της τσαρικής εξουσίας και σύγκληση συντακτικής συνέλευσης από μια επαναστατική κυβέρνηση" συγκεντρώνουμε και θα συγκεντρώνουμε όλο και μεγαλύτερο μέρος του προλεταριάτου, της αγροτιάς και του στρατού. Η ανάπτυξη της συνείδησης των μαζών παραμένει, όπως και πάντα, η βάση και το κύριο περιεχόμενο όλης μας της δουλειάς. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι σ' αυτό το γενικό, μόνιμο και βασικό καθήκον οι στιγμές, σαν κι αυτές που ζει η Ρωσία, προσθέτουν ιδιαίτερα, ειδικά καθήκοντα. Δε θα μετατραπούμε σε σχολαστικούς και φιλισταίους, δε θα προσπεράσουμε αυτά τα ιδιαίτερα καθήκοντα της στιγμής, αυτά τα ειδικά καθήκοντα των δοσμένων μορφών πάλης με κούφιες αναδρομές στις αιώνιες και αμετάβλητες, κάτω απ' όλες τις συνθήκες και σε όλους τους καιρούς, υποχρεώσεις μας.
Θα θυμόμαστε ότι πλησιάζει ο μεγάλος μαζικός αγώνας. Ο αγώνας αυτός θα είναι η ένοπλη εξέγερση. Η εξέγερση αυτή πρέπει να είναι, κατά το δυνατόν, ταυτόχρονη. Οι μάζες πρέπει να ξέρουν ότι τραβούν για ένοπλο, αιματηρό, σκληρό αγώνα. Η περιφρόνηση προς το θάνατο πρέπει να διαδοθεί μέσα στις μάζες και να εξασφαλίσει τη νίκη. Η επίθεση ενάντια στον εχθρό πρέπει να είναι ενεργητικότατη. Σύνθημα των μαζών πρέπει να γίνει η επίθεση και όχι η άμυνα, καθήκον τους, η ανελέητη εξόντωση του εχθρού. Η οργάνωση του αγώνα θα είναι ευκίνητη και ευλύγιστη. Τα ταλαντευόμενα στοιχεία του στρατού θα τραβηχτούν σε ενεργό αγώνα. Το κόμμα του συνειδητού προλεταριάτου πρέπει να εκπληρώσει το χρέος του στο μεγάλο αυτόν αγώνα».

Μια μαρξιστική προσέγγιση στον «ισλαμικό φονταμενταλισμό»

 Μια μαρξιστική προσέγγιση στον «ισλαμικό φονταμενταλισμό» (Του Θανάση ΠΑΠΑΡΗΓΑ)

Ο ισλαμισμός είναι ένα ρεύμα πολιτικού και ιδεολογικού χαρακτήρα, που έχει πάρει, τα τελευταία χρόνια, μεγάλες διαστάσεις. Οπως δείχνει και το όνομά του, εμφανίζεται με επίκεντρο τις χώρες κληρονόμους του αραβοϊσλαμικού πολιτισμού, δηλαδή τις χώρες όπου ο πληθυσμός είναι κατά πλειοψηφία ή καθ’ ολοκληρίαν μουσουλμανικός. Η μορφή του είναι η μορφή της «ισλαμικής αναγέννησης» και η δημιουργία μιας κοινωνίας ιντρεγκριστικής με αφετηρία τη «Σαρία» (Ιερό νόμο του Κορανίου).

Η μεγάλη διάδοση του ισλαμισμού οφείλεται στην ύπαρξη ενός ολύ μεγάλου μέρους της ανθρωπότητας που είναι κληρονόμος της ισλαμικής παράδοσης. Σήμερα, ο αριθμός των μουσουλμάνων σε όλο τον κόσμο ασφαλώς ξεπερνά το 1.000.000.000, ενώ υπάρχουν πολλές χώρες που είναι κατ’ εξοχήν ή τελείως μουσουλμανικές. Δεν είναι χωρίς ενδιαφέρον να παρατηρηθεί ότι, συνήθως, μουσουλμανικές είναι και οι κοινωνίες που σήμερα παρουσιάζουν και την εντονότερη δημογραφική κίνηση.

Λεπτομερέστερες μελέτες δεν αποκλείεται να δείξουν ότι ο ισλαμισμός είναι ένα φαινόμενο όχι τελείως καινούριο.

Κατ’ αρχήν, δεν είναι καινούρια η θρησκευτική μορφή πολιτικών αντιθέσεων, γενικά. Δεν είναι, μάλιστα, καινούρια ούτε η «ισλαμική» μορφή τέτοιων αντιθέσεων. Αν το δούμε από καθαρά ιστορική άποψη, μια τέτοια μορφή υπήρξε και η ίδια η επικράτηση του Ισλάμ στη Μέση Ανατολή στον 6ο-7ο αιώνα, που όλοι οι σημερινοί ιστορικοί ξέρουν πόσο επεισοδιακή ήταν τόσο αυτή καθ’ εαυτή, όσο και από την πλευρά όσων είχαν προηγηθεί.

Ακόμη και στη σύγχρονη εποχή, αυτό δεν είναι κάτι το τελείως καινούριο. Τέτοια φαινόμενα είχαμε, π.χ., στην περίοδο της αποικιακής εξάπλωσης του ευρωπαϊκού καπιταλισμού. Πιο εμπεριστατωμένα εμφανίστηκαν στην περίοδο της εμφάνισης του καπιταλιστικού ιμπεριαλισμού, που, σε μεγάλο βαθμό, πήρε ακριβώς τη μορφή της «επιδρομής» ενάντια στις ισλαμικές κοινωνίες της Ανατολής.

Εδώ και αρκετές δεκαετίες, δρα στο χώρο της αραβικής και, ίσως, όχι μόνο αραβικής ισλαμικής Ανατολής η οργάνωση των «Χουάν Μοσλεμίν» (Αδελφών Μουσουλμάνων). Πρόκειται για μια οργάνωση της οποίας ο μυστηριώδης και αφανής χαρακτήρας φαίνεται να συμπλέκεται περίεργα με το ότι είναι πασίγνωστη και φαίνεται να διαθέτει τεράστια και ανεξάντλητα μέσα. Το βέβαιο είναι ότι διαθέτει εκτεταμένες διασυνδέσεις που ξεπερνούν πολύ όχι μόνο εκείνο που γνωρίζουμε, αλλά, πιθανότατα, και εκείνο που μπορούμε να φανταστούμε.

Η τάση δημιουργίας ισλαμικών ιντεγκριστικών** κρατικών σχηματισμών δεν είναι καινούρια και δεν εμφανίζεται, όπως γενικά πιστεύεται, στο Ιράν το 1979. Στη Σαουδική Αραβία, π.χ., αυτό ήταν πολύ φανερό και, μάλιστα, διακηρυγμένο εδώ και πολλά χρόνια.

Κάποια φαινόμενα ενός ιδιόμορφου ισλαμικού ιντεγκρισμού παρουσιάστηκαν στο παρελθόν και σε συνθήκες απροσδόκητες και πέρασαν τότε μάλλον απαρατήρητες, τουλάχιστον από το πλατύ κοινό. Σαν μια τέτοια εκδήλωση, μπορούμε (και, ίσως, πρέπει) να θεωρήσουμε τη δραστηριότητα του Μάλκολμ Λιτλ (πιο γνωστού σαν «Μάλκολμ Χ») στις ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Ο γνωστός αυτός ηγέτης των νέγρων των ΗΠΑ στράφηκε προς το Ισλάμ και πήγε και στη Μέκκα, όπου και προσκύνησε. Η οργάνωση της οποίας ήταν αρχηγός ονομαζόταν «Μαύροι Μουσουλμάνοι». Αρχισε, μάλιστα, να εκδίδει και εφημερίδα με τον τίτλο «Muhammad speaks» (Ο Μωάμεθ μιλά).

H φύση του ισλαμισμού είναι ένα φαινόμενο πολυσχιδές και πολύπλευρο.

Ως ένα βαθμό είναι αναπόφευκτο αποτέλεσμα της ιστορικής εξέλιξης που θα υπήρχε οπωσδήποτε και σε οποιεσδήποτε συνθήκες. Δεν μπορούμε, π.χ., σοβαρά και έντιμα να απαιτήσουμε από τον αραβοϊσλαμικό πολιτισμό, που πήρε τεράστιες και, ουσιαστικά, παγκόσμιες διαστάσεις, να μην έχει πολιτικοϊδεολογική επιρροή.

Στις συγκεκριμένες συνθήκες, ο ισλαμισμός αποτελεί εκδήλωση, με διαφόρους βαθμούς συνειδητής έκφρασης, των «ιστορικών αντανακλαστικών» διαφόρων δυνάμεων.

Α. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στα μάτια πλατιών μαζών των εργαζομένων, το Ισλάμ είναι μια μαζική αντίδραση ενάντια στα δεινά της ιμπεριαλιστικής επέκτασης. Η επέκταση αυτή έχει για τους λαούς αυτούς οδυνηρές συνέπειες. Η πορεία αυτή χαρακτηρίζεται ακόμη και από φαινόμενα εκτεταμένων καταστροφών, από μια ένταση, συχνά επικίνδυνη και απειλητική, της εκμετάλλευσης, που γίνεται ακόμη βαρύτερη ακριβώς γιατί είναι «ξένη». Η διείσδυση του ιμπεριαλισμού συνοδεύεται από φαινόμενα πολύ συχνά ακραίας εθνικής καταπίεσης και ταπείνωσης, από τη μετατροπή (και, ακόμη χειρότερα, από την αίσθηση της μετατροπής) σε «ανθρώπους δεύτερης αξίας». Η «επιστροφή στο Ισλάμ» γίνεται, έτσι, ένα εργαλείο αντίστασης, ένα μέσο αντιμετώπισης μιας πραγματικότητας που γίνεται όλο και πιο αβίωτη, όλο και πιο καταπιεστική. Ο θρησκευτικός πουριτανισμός γίνεται το μέσο απόρριψης της προκλητικής χλιδής των πλουσίων εκμεταλλευτών και των ξένων συνεργατών τους, καθώς επίσης και ένα σύμβολο αποτίναξης της εθνικής, θρησκευτικής και εκκλησιαστικής αλλοτρίωσης.

Αυτό, κατά τη γνώμη μας, φαίνεται στον ήδη πασίγνωστο, γενικευμένο και καθιερωμένο κεφαλόδεσμο που φορούν οι μουσουλμάνες. Θα ήταν, κατά τη γνώμη μας πάντοτε, σοβαρότατο λάθος να πιστέψουμε ότι πρόκειται για ένα επιφανειακό γεγονός που επιβάλλεται μόνο από τις παντοειδείς πιέσεις. Πρόκειται, αντίθετα, για ένα φαινόμενο με βαθύτατες ρίζες.

Αυτή η πλευρά του ισλαμισμού, δηλαδή η μαζική αντίδραση στην ιμπεριαλιστική υποδούλωση και στην καπιταλιστική εκμετάλλευση, αναντίρρητα εξηγεί τη βίαιη κριτική πολλών εκπροσώπων του απέναντι στην καπιταλιστική κοινωνία. Μια κριτική, ειρήσθω εν παρόδω, που δεν μπορεί κανείς να μη δεχτεί ότι στηρίζεται σε μια εμπειρία συχνά πολύ πικρή.

B. Με τρόπο συχνά «ανώμαλο», αν τον συγκρίνουμε με την ανάλογη πορεία στην Ευρώπη, ο καπιταλισμός έχει προχωρήσει και στις ισλαμικές κοινωνίες, αν και άνισα και, καμιά φορά, όχι και προς την ίδια κατεύθυνση. Στις κοινωνίες αυτές, ιδιαίτερο (και κυρίαρχο) στοιχείο της ανάπτυξης του καπιταλισμού είναι η ιμπεριαλιστική διείσδυση. Το εάν η κυρίαρχη αυτή διείσδυση είναι μόνιμο ή όχι στοιχείο μένει ακόμη να αποδειχθεί, αλλά το βέβαιο είναι ότι σε αποφασιστικές στιγμές της ανάπτυξης του καπιταλισμού στις μουσουλμανικές χώρες, ο ρόλος του ιμπεριαλισμού ήταν αποφασιστικός.

H ιμπεριαλιστική διείσδυση, ακόμη και μέσα σε συνθήκες υποδούλωσης, φέρνει μαζί της τον εκσυγχρονισμό, ακριβέστερα την τάση εκσυγχρονισμού. Μια τάση πολύ ανώμαλη και ανόμοια, που πληρώνεται πολύ ακριβά, που έχει πολύ έντονα, επικίνδυνα ή ακόμη και απειλητικά χαρακτηριστικά, αλλά που είναι πραγματική. Η τάση αυτή απέκτησε νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά στην περίοδο της αναμέτρησης των δυο συστημάτων, καθώς ο ιμπεριαλισμός αναγκάστηκε να κάνει μια σειρά παραχωρήσεις, συχνά σημαντικές, και πήρε ακόμη πιο πολλά νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά στη δεκαετία του ’70, όταν η κρίση του πετρελαίου συσσώρευσε μεγάλα κεφάλαια στην περιοχή των ισλαμικών και ιδιαίτερα των αραβικών χωρών. Η εισροή των κεφαλαίων αυτών έδωσε νέα ώθηση στις κοινωνικές διαδικασίες ανάδειξης νέων κοινωνικών δυνάμεων. Στον αραβικό χώρο, δημιουργείται ο τύπος του «κράτους – εισοδηματία», που αναφέρει ο Λένιν και άλλοι μελετητές του ιμπεριαλισμού των αρχών του 20ού αι. και, μάλιστα, σε μορφή ίσως πιο εμπεριστατωμένη. Εχει, π.χ., αποδειχθεί ότι κράτη που δεν έχουν μεγάλη έκταση ή πληθυσμό, αλλά που έχουν μεγάλα έσοδα από το πετρέλαιο, όπως, π.χ., το Κουβέιτ, το Μπαχρέιν, το Κατάρ, το Ομάν κλπ., θα μπορούσαν να ζήσουν μόνο με τις προσόδους από τις επενδύσεις των εσόδων τους από το πετρέλαιο στην παγκόσμια αγορά, ακόμη και χωρίς να συνεχίσουν τις εξαγωγές πετρελαίου.

Η εξέλιξη αυτή δεν ήταν δυνατόν να μη δημιουργήσει στρώματα που θέλουν να «γίνουν κάτι», να παίξουν επιφανή ρόλο στα διεθνή πράγματα, για να μην πούμε ακόμη και να πάρουν τη θέση του ιμπεριαλισμού. Αλλωστε, το φαινόμενο της «ανανέωσης – και – κινητοποίησης» των διαφόρων στρωμάτων και πλευρών του αστικού στοιχείου του αραβικού κόσμου στις τελευταίες δεκαετίες είναι πλέον πασιφανές.

Υπάρχουν ενδείξεις κατά το μάλλον ή ήττον σαφείς ότι η πιο ολοκληρωμένη μορφή του ισλαμιστικού ρεύματος βρήκε τη ρίζα της ακριβώς στις ενδιάμεσες δυνάμεις αυτών των κοινωνιών που το χρειάζονται για πολλούς λόγους.

Το φαινόμενο αυτό συχνά σχετίζεται, κατ’ αρχήν, και με αντιθέσεις στο εσωτερικό των δυνάμεων αυτών.

Αυτό φάνηκε στο Ιράν.

Σε μια χώρα με σχετικά «ομαλή», με την έννοια της ομοιότητας με την ευρωπαϊκή πορεία, ανάπτυξη του καπιταλισμού, όπου, όμως, κύριο χαρακτηριστικό αποτελεί η ξένη διείσδυση, έχουμε αναπόφευκτα το φαινόμενο της επέκτασης της «διπλής κοινωνίας». Με άλλα λόγια, τη δημιουργία «διπλών» στρωμάτων ή, πιο συγκεκριμένα, στρωμάτων δύο κατηγοριών:

α) Από τη μια μεριά, τα στρώματα εκείνα που συνδέονται με τους πιο παραδοσιακούς τομείς, κυρίως το εμπόριο, τη βιοτεχνία και τη γεωργία, που είναι και οι φορείς των «ανατολικών» και ισλαμικών παραδόσεων της χώρας.

β) Από την άλλη μεριά, τα στρώματα που συνδέονται με τους πιο συγχρόνους τομείς, κυρίως τη βιομηχανία και, κυρίως, τον ισχυρό κρατικό τομέα, τις εισαγωγές κλπ. Τα στρώματα αυτά είναι από την ίδια τη φύση των απασχολήσεών τους συνδεδεμένα με τη «Δύση» – ακριβέστερα, στραμμένα προς αυτή.

Δε μιλάμε μόνο για διαφορετικά στρώματα που αντιπαρατίθενται. Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με το φαινόμενο, γνωστό και στην Ευρώπη, της αντιπαράθεσης διαφόρων στρωμάτων της αστικής τάξης (π.χ., εμπορικού και βιομηχανικού κεφαλαίου). Εχουμε να κάνουμε με το φαινόμενο αντιπαράθεσης τμημάτων της αστικής τάξης που η διαδικασία της διαμόρφωσής τους συνδέεται στενά κυρίως με το εθνικό πρόβλημα, όπως αυτό εμφανίζεται στην εποχή του ιμπεριαλισμού. Μιλάμε για «διπλά» στρώματα, δηλαδή για μια «διπλή» μεγαλοαστική τάξη, «διπλά» στρώματα της υπόλοιπης αστικής τάξης, «διπλές» μεσαίες τάξεις, αλλά και, ως ένα βαθμό, «διπλή» εργατική τάξη και, αρκετά λιγότερο, «διπλή» αγροτιά. Στο Ιράν, όπως και σε πολλές άλλες χώρες (ως ένα βαθμό και σε τελείως άλλες συνθήκες, και στην Ελλάδα), αυτό το φαινόμενο φαίνεται (ή, τουλάχιστον, φαινόταν) πολύ καθαρά.

Η διπλή αυτή διαμόρφωση ήταν ακόμη πιο έντονη στα μεσαία ακριβώς στρώματα της ιρανικής κοινωνίας και αυτό πήγε σε μερικές στιγμές να φανεί και στον τομέα της πολιτικής, όπως, σύμφωνα με μερικούς, φάνηκε στην απόπειρα του Σαπούρ Μπαχτιάρ.

Ασφαλώς, δεν πρόκειται για τυφλή και αφηρημένη αντιπαράθεση. Τα τμήματα αυτά των διαφόρων στρωμάτων έχουν, σε κάποιο βαθμό, διαφορετικά συμφέροντα και έχουν διαφορετική οικονομική και, σε ακόμη σημαντικότερο βαθμό, ιδεολογική συγκρότηση. Από την άλλη μεριά, οι μεταξύ τους αντιθέσεις (πραγματικές) δε σημαίνουν καθόλου πλήρη αντίθεση. Μεταξύ τους υπάρχουν και σημεία πλήρους συμφωνίας. Προφανή τέτοια σημεία δεν μπορούσαν να μην είναι γενικά θέματα, όπως, π.χ., η διατήρηση και η διαφύλαξη του καπιταλιστικού συστήματος. Αλλά και άλλα, πολύ σημαντικά, θέματα, όπως, π.χ., οι βλέψεις να γίνει το Ιράν μεγάλη περιφερειακή ή και παγκόσμια δύναμη. Στην πράξη, η συμφωνία τους εξέφραζε τις αντιθέσεις τους. Η κάθε πλευρά, ως ένα βαθμό, αντιτασσόταν στην άλλη, γιατί η ίδια της η φύση την έσπρωχνε να πιστεύει ότι αυτή και όχι η άλλη θα μπορούσε καλύτερα να επιτύχει τους κοινούς στόχους. Εκτός αυτού, βέβαια, έπαιζαν ρόλο και τα διαφορετικά συστήματα συμμαχιών, μαζικής βάσης κλπ.

Η μεταξύ τους αναμέτρηση έδειξε ότι η «μουσουλμανική» πλευρά ήταν ισχυρότερη και, μάλιστα, πολύ. Σημειώνουμε ότι, όταν λέμε «μουσουλμάνοι», εννοούμε την πολιτική έννοια, γιατί, από την άποψη της ιστορικής παράδοσης, και οι δυο πλευρές είναι μουσουλμανικές. Ο Σάχης και οι επιτελείς του, που διώχτηκαν ή και εκτελέστηκαν, ήταν εξίσου μουσουλμάνοι με τον Αγιατολάχ Χομεϊνί και τους δικούς του επιτελείς.

Μετά τη νίκη της Επανάστασης το 1980, οι διαφορές της «διπλής κοινωνίας» φάνηκαν με μια χαρακτηριστική ανατροπή της ισορροπίας μέσα στα κυρίαρχα στρώματα. Παρατηρείται μια έντονη μετατόπιση της κυριαρχίας από τα στρώματα τα προσανατολισμένα προς τη βιομηχανία, στα στρώματα τα προσανατολισμένα προς το εμπόριο (οι περίφημοι BAZARIS, για πολύ καιρό το κύριο στήριγμα του ισλαμικού καθεστώτος).

Υπάρχουν έντονα στοιχεία ότι αυτό που σήμερα αποκαλούμε, σε μια πιο εξελιγμένη μορφή του, ισλαμισμό, χρησιμοποιήθηκε από μερικές αραβικές κυβερνήσεις σαν αντίβαρο των στενών σχέσεων με την ΕΣΣΔ που δημιουργούσε η συμμαχία μαζί της.

Αυτό φάνηκε πολύ καθαρά στην Αίγυπτο. Εκεί, ο ισλαμισμός (ακριβέστερα, η επίκληση του Ισλάμ) έγινε το συστηματικό όργανο του καθεστώτος, με στόχο την εξασφάλιση της αποτροπής της επαναστατικής εξαλλαγής της αντιπαράθεσης με τον ιμπεριαλισμό. Το νασερικό καθεστώς επί πολλά χρόνια, παρόλο που πήρε πολύ σκληρά μέτρα ενάντια στα απείθαρχα ισλαμικά στοιχεία, που είχαν ένα από τα πιο σημαντικά τους κέντρα ακριβώς στην Αίγυπτο, από την άλλη χρησιμοποίησε την τακτική τους σαν εμπόδιο για οποιαδήποτε δύναμη θα τολμούσε να σπρώξει πιο πέρα την πολιτική του από εκεί που αυτό θεωρούσε αναγκαίο και αρκετό.

Στην Αίγυπτο φάνηκε πολύ καθαρά πως «ο ισλαμισμός πριν τον ισλαμισμό» χρησιμοποιήθηκε σαν όργανο ακριβώς των μεσαίων τάξεων των αραβικών χωρών.

Ενα άλλο τέτοιο παράδειγμα έχουμε στην Αλγερία.

Μια από τις πιο μεγάλες και μακρόχρονες εκστρατείες της ανεξάρτητης Αλγερίας ήταν ο «εξαραβισμός της χώρας». Τα κίνητρα αυτής της εκστρατείας είναι πολλά και ποικίλα. Ενα από αυτά είναι, αναντίρρητα, ο φόβος του πραγματικού κινδύνου εξάλειψης του αραβικού χαρακτήρα της χώρας. Αρκεί να πούμε ότι, στις αρχές της δεκαετίας του ’60, σε σύνολο πληθυσμού όχι πάνω από 10.000.000, τα 2.500.000 είναι άμεσα ευρωπαϊκής καταγωγής και ένα μεγάλο μέρος (ίσως, μάλιστα, η πλειοψηφία) του ιθαγενούς πληθυσμού μιλά μόνο γαλλικά.

Η εκστρατεία αυτή, όμως, δεν ήταν μόνο εκστρατεία εξαραβισμού, ήταν και πολύ φανερά εκστρατεία «εξισλαμισμού». Αυτό φάνηκε καθαρά στα σύμβολα που χρησιμοποιήθηκαν, μεταξύ αυτών, και στη σημαία της ανεξάρτητης Αλγερίας.

Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες φαίνονται σήμερα.

Υπάρχουν πολύ βάσιμοι λόγοι για να πιστέψει κανείς ότι ο ισλαμισμός χρησιμοποιήθηκε από τα μεσαία και ανώτερα στρώματα των αραβικών και, αργότερα, των μουσουλμανικών χωρών γενικά σαν αντίβαρο στη χειραφέτηση της εργατικής τάξης και όλων των εργαζομένων.

Η συγκεκριμένη εφαρμογή είναι, όπως πάντα, πολύπλοκη κι όχι πάντα εύκολη στη σύλληψη. Το πιο άμεσο δείγμα είναι η «οργανωτική», αν μπορούμε να την πούμε έτσι, εφαρμογή. Στο Ιράν, π.χ., βλέπουμε ότι, στα 15 χρόνια της Ισλαμικής Δημοκρατίας, οι καπιταλιστές δεν έχασαν καθόλου, αντίθετα όλα δείχνουν ότι κέρδισαν, ενώ η κατάσταση των εργαζομένων δεν έπαψε να επιδεινώνεται. Οι εργάτες δεν κέρδισαν κανένα δικαίωμα και τα «Ισλαμικά Συμβούλια», που δημιουργήθηκαν στις επιχειρήσεις, αποδείχτηκαν θαυμάσια όργανα ενίσχυσης της εκμετάλλευσης. Οσοι εργάτες αντέδρασαν, εξοντώθηκαν αμείλικτα.

Σε άλλες περιπτώσεις, η εφαρμογή δεν είναι τόσο φανερή. Γενικά, μπορούμε να πούμε ότι η προτίμηση που δείχνουν στον ισλαμισμό οι μεσαίες και ανώτερες τάξεις των μουσουλμανικών χωρών έχει ένα βαθύτερο ιδεολογικό νόημα: Αποδοχή των στασιαστικών κηρυγμάτων του ισλαμισμού, αλλά μόνο εφόσον θα είναι προς όφελός τους. Δηλαδή, εφόσον θα παίρνουν τη μορφή της μετατροπής του Ισλάμ σε έναν ιδεατά «κλειστό» κόσμο, όπου η εκμετάλλευση, ας πούμε, θα είναι καλή, αν είναι «ισλαμική». Ετσι, ανοίγεται και ο δρόμος για το χαρακτηρισμό των σοσιαλιστικών, των μαρξιστικών κλπ. ιδεών σαν «ξένων», «μη – ισλαμικών» κλπ. Πρόκειται, άλλωστε, για τακτική της αστικής τάξης και έξω από τις ισλαμικές χώρες, όπως, π.χ., στη Λατινική Αμερική.

 

Αναδημοσίευση του μεγαλύτερου μέρους του άρθρου από την «Κομμουνιστική Επιθεώρηση» – ΚΟΜΕΠ (τεύχος 1, του 1996)

 

* Φουνταμενταλισμός: (Από τη λατινική λέξη FUNDAMENTUM = Θεμέλιο). Κοσμοαντίληψη που βλέπει διάφορες λειτουργίες και πλευρές του περιβάλλοντος θεμελιωμένες στις θρησκευτικές αντιλήψεις και γι’ αυτό απαιτεί την απαρέγκλιτη συμμόρφωση με αυτές. Ο όρος χρησιμοποιήται κατ’ αναλογία για την περιγραφή και ιδεολογικών τοποθετήσεων που δε σχετίζονται με θρησκευτικές, κατ’ ανάγκην, αντιλήψεις, διακρίνονται όμως για τον αδιάλλακτο δογματισμό τους.

** Ιντεγκρισμός: (Από τη λατινική λέξη INTEGRUS = ακέραιος, ολόκληρος, πλήρης). Αντίληψη που απαιτεί οργάνωση της κοινωνικής ζωής σε όλες της τις πλευρές, με βάση την πλήρη εφαρμογή των θρησκευτικών κανόνων, επιταγών και προσταγμάτων.

Του Θανάση ΠΑΠΑΡΗΓΑ

https://erodotos.wordpress.com