αναδημοσίευση απο τον Διότιμοοπως και το παρακάτω :
Με τη συνειδητή δράση ο άνθρωπος κατόρθωσε να βελτιώνει συνεχώς την παραγωγή υλικών αγαθών. Oπλούτος
που συσσωρεύτηκε δημιούργησε μια περιουσιακή ανισότητα ανάμεσα στους
ανθρώπους και σχέσεις ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής.
Ομάδες
ανθρώπων ιδιοποιήθηκαν την εργασία των άλλων ομάδων. Έτσι χωρίστηκε η
κοινωνία σε τάξεις. Η άνιση κατανομή του κοινωνικού πλούτου οδήγησε
αυτές τις τάξεις σε μία ασυμφιλίωτη σύγκρουση μεταξύ τους, στην ταξική
πάλη. Μέσα από αυτή τη διαδικασία η κοινωνία πέρασε από το δουλοκτητικό
σύστημα στο φεουδαρχικό, το οποίο με τη σειρά του έδωσε τη θέση του στο
σημερινό κοινωνικό σύστημα, το καπιταλιστικό.
Στο καπιταλιστικό σύστημα η κυρίαρχη τάξη, δηλαδή η αστική τάξη, χρησιμοποιεί ειρηνικά, βίαια αλλά και ψυχολογικά μέσα για
να συντηρήσει και να επιβάλει τη δική της άποψη, τη δική της ιδεολογία
ώστε να συνεχίσει απρόσκοπτα την εκμετάλλευση των άλλων τάξεων και κύρια
της εργατικής τάξης, που είναι ο βασικός της αντίπαλος. Προσπαθεί εξουδετερώνοντας τη λογική, να την αντικαταστήσει με το συναίσθημα και τα ένστικτα, τα οποία μπορεί να ελέγξει με ψυχολογικά τεχνάσματα.
Επηρεάζοντας τη συνείδηση του κύριου αντίπαλου της προσπαθεί να κάνει την εργατική τάξη ανίκανη να ξεχωρίσει το πραγματικό από το φανταστικό, το πραγματικό από το κάλπικο, να μη μπορεί να εκτιμήσει τι είναι ουσιαστικό και
τι ανούσιο. Προσπαθεί να προκαλέσει αντιδράσεις και συμπεριφορές που να
ωθήσουν την εργατική τάξη σε πράξεις που δεν έχουν φιλτραριστεί από τη
συνείδησή της, που δεν έχουν σχεδιαστεί με τη λογική. Τέτοιες
αντιδράσεις οδηγούν την εργατική τάξη και όλο το λαό σε καλά σχεδιασμένες παγίδες και αδιέξοδα. Αυτό στην ουσία είναι το αντικείμενο του Αόρατου Πολέμου, όπως θα αποδείξουμε στη συνέχεια.
Για
την ώρα μπαίνει αναπόφευκτα ένα ερώτημα: Μήπως όλα αυτά κινούνται μέσα
στα πλαίσια της ιδεολογικής αντιπαράθεσης ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις
και αν όχι τι συμβαίνει στην πράξη;
Πως η διάδοση ιδεών εξελίχθηκε σε προπαγάνδα;
Όσο
αναπτύσσεται ο άνθρωπος τόσο αποκτά βαθύτερη συνείδηση του κοινωνικού
του ρόλου. Μεγαλώνει διαρκώς η ανάγκη να γίνει η νέα γνώση που αποκτά
κτήμα ολοένα και περισσότερων ανθρώπων.
Η
διάδοση της γνώσης όμως εκτός από απλή συλλογή χρήσιμων πληροφοριών για
τη ζωή επεκτάθηκε στις κοινωνικές αντιλήψεις, τις φιλοσοφικές απόψεις,
τις πνευματικές, καλλιτεχνικές και άλλες αξίες.
Με
τη χρησιμοποίηση των γνώσεων ο άνθρωπος απόκτησε την ικανότητα να βοηθά
ή να βλάπτει συνανθρώπους, θεσμούς, αξίες, και να επηρεάζει σημαντικά
την ταχύτητα της εξέλιξής του. Το 16ο αιώνα, τότε δηλαδή που εμφανίστηκε
σε εμβρυακή μορφή το καπιταλιστικό σύστημα, η διάδοση των γνώσεων πήρε
θρησκευτικό χαρακτήρα από τη Ρωμαιοκαθολική εκκλησιαστική σύνοδο Congegatio de propaganda fide. Η
διάδοση ιδεών, στα χέρια της αστικής τάξης απέκτησε νέες ιδιότητες.
Σταδιακά μετατράπηκε σε εργαλείο θετικού ή αρνητικού επηρεασμού του λαού
από κυβερνήσεις και πολιτικά κόμματα. Για την αντιμετώπιση της αστικής
προπαγάνδας η εργατική τάξη ανάπτυξε τη δική της ιδεολογία, την
κομμουνιστική, που έχει όμως τελείως διαφορετική ιδεολογική βάση και
μεθοδολογία. Εκλαϊκεύει την επιστημονική θεωρία του διαλεκτικού
ιστορικού υλισμού και προσπαθεί να την κάνει κτήμα όσο γίνεται
μεγαλύτερων λαϊκών στρωμάτων.
Η
αστική προπαγάνδα για να εξυπηρετήσει τα δικά της συμφέροντα,
επιδιώκοντας το μέγιστο δυνατό καπιταλιστικό κέρδος αναβαθμίζει συνεχώς
τις Τεχνικές της προπαγάνδας που στο πέρασμα του χρόνου παίρνουν πολύ
επικίνδυνες διαστάσεις. Αξιοποιεί τις παρατηρήσεις των Ψυχολογικών
θεωριών και τις προσαρμόζει στις ανάγκες της. Αντλεί συνταγές
ψυχολογικού επηρεασμού από το σύγχρονο Μάρκετινγκ. Για να επηρεάσει προς
το συμφέρον της το λαό παραμερίζει τη λογική και κατευθύνει τις βολές
της απευθείας στο υποσυνείδητο και τα ένστικτα του ανθρώπου.
Χρησιμοποιεί ένα σύνολο από δόλιες Τεχνικές τις κυριότερες από τις
οποίες θα αναλύσουμε στη συνέχεια. Πριν προχωρήσουμε όμως σ΄ αυτό είναι
χρήσιμο να ρίξουμε μια σύντομη ματιά στην ιστορική διαδρομή της
προπαγάνδας.
Υπήρχε προπαγάνδα στην Αρχαιότητα;
Την
πνευματική και ψυχολογική υποταγή των απλών ανθρώπων τη συναντούμε από
την πρωτόγονη εποχή, τότε που ο αρχηγός μιας φυλής ήταν ο απρόσιτος
μάγος και ιερέας, με τις φανταχτερές φορεσιές και τα στολίδια του και
τον υπερυψωμένο θρόνο του.
Παρόμοιο σκηνικό συναντούμε στην εποχή των Φαραώ της Αιγύπτου, στους Σουμέριους, τους Ασσύριους, τους Βαβυλώνιους και σε άλλους αρχαίους λαούς.
Στην αρχαία Ελλάδα η προπαγάνδα συναντάται περίπου από το 800 π.Χ. Με την ανάπτυξη ανώτερης τεχνικής σκέψης και λόγου χρησιμοποιούνται επιλεγμένες λέξεις και εκφράσεις με σκοπό την πνευματική πειθώ. Η ρητορική ωριμάζει σε βαθμό που τον 5ο αιώνα να θεωρείται υψηλή τέχνη του λόγου.
Οι διάλογοι του Πλάτωνα και τα έργα των σοφιστών περιλαμβάνουν επιχειρήματα και τεχνικές, που απευθύνονταν στη λογική και στο συναίσθημα. Οι διάλογοι σε μια σειρά έργα του πήραν
τη μορφή συζητήσεων ανάμεσα στο Σωκράτη, που αναζητούσε την αλήθεια και
ένα σοφιστή, που ενδιαφερόταν περισσότερο για την εμφάνιση της αλήθειας, παρά
για την πραγματικότητα. Οι θέσεις των σοφιστών θεωρούνταν επικίνδυνες
από τον Πλάτωνα επειδή στην επιχειρηματολογία χρησιμοποιούσαν λεκτικά
τεχνάσματα.
Ο
Αριστοτέλης, μαθητής του Πλάτωνα, έλεγε ότι η ρητορική “δεν είναι απλά η
επιτυχία της πειθούς, αλλά η όσο γίνεται μεγαλύτερη προσέγγιση αυτής
της επιτυχίας, στο βαθμό που το επιτρέπουν οι εκάστοτε συνθήκες.” Από
την αρχαιότητα λοιπόν την πειθώ δεν την απασχολούσε μόνο η αλήθεια αλλά
και ο τρόπος, δηλαδή
η τεχνική με την οποία επιδιώκεται. Η προπαγάνδα με αυτό τον τρόπο
παρουσιάζεται σαν ένα μείγμα λόγου και τεχνικής, όπου ο λόγος, που θα
μπορούσε να χαρακτηρισθεί σαν το περιεχόμενο της πειθούς, μπορεί να
κινείται από την καθαρή αλήθεια έως το απόλυτο ψέμα.
Διάφορες
μορφές προπαγάνδας εμφανίζονται στην Περσία τον 6ο αιώνα π.Χ. στην
Ινδία, στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και φθάνουν μέχρι την εποχή της μεγάλης
ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, της αναγέννησης
της σκέψης και της επανάστασης στην τυπογραφία, που συμβάλλει
καθοριστικά στην ανάπτυξη νέων τεχνικών της προπαγάνδας.
Πως εξελίχθηκε η Προπαγάνδα από το Μεσαίωνα και μετά;
Η
ζωγραφική σε πίνακες, βιβλία και αφίσες αποδείχθηκε μια πολύ σημαντική
γλώσσα για την μεταφορά ιδεολογικών μηνυμάτων. Δημιουργεί άμεσα την
εικόνα της ισχύος και της υπεροχής των πολιτικών και θρησκευτικών ηγετών
με τη δύναμη των μορφών και των χρωμάτων. Διαθέτει δύο σημαντικές
δυνατότητες.
Η
πρώτη είναι ότι μπορεί να γίνεται αντιληπτή και κατανοητή ακόμη και από
τελείως αναλφάβητους ανθρώπους. Η δεύτερη είναι ότι έχει την ικανότητα
μέσα από αφηρημένα στοιχεία να μιλάει σε κάθε άνθρωπο στη δική του
“γλώσσα”, δηλαδή ο κάθε άνθρωπος μπορεί να αντιλαμβάνεται με το δικό του
τρόπο και με διαφορετική ένταση το μήνυμα της εικόνας.
Η
εικόνα του “Δράκου της Αποκάλυψης, που φορά την παπική κορώνα στην
Καινή Διαθήκη που εκδόθηκε από τον οίκο Gutenberg το 1522 και
αντίστοιχες εικονογραφήσεις της Βίβλου του Λούθηρου θεωρούνται
προπαγανδιστικό υλικό. Το ίδιο και ο Διάβολος με τη γκάιντα του 1535. Το
1517 υπήρχαν στις μεγαλύτερες Ευρωπαϊκές χώρες πάνω από 200 κέντρα
εκτύπωσης κειμένων της Μεταρρύθμισης, για τους Προτεστάντες και της
Αντιμεταρρύθμισης για τη Ρωμαιοκαθολική εκκλησία. Η θρησκευτική
προπαγάνδα έπαιξε σημαντικό ρόλο στις σταυροφορίες, στις διδασκαλίες του
Λούθηρου και της Αντιμεταρρύθμισης του Βατικανού, ενώ στον πολιτικό
τομέα η προπαγάνδα πήρε ιδιαίτερες διαστάσεις στον πόλεμο της
Ανεξαρτησίας και στον εμφύλιο πόλεμο στις ΗΠΑ. Χαρακτηριστική
δεξιοτεχνία για προπαγανδιστικούς λόγους θεωρείται η γελοιογραφία “Join
or Die” που δημοσιεύτηκε για την υποστήριξη του Σχεδίου για Ενότητα των
αποικιών το 1754 από το Β. Φραγκλίνο.
Η
προπαγάνδα χρησιμοποιήθηκε και στους Ναπολεόντειους πολέμους στην
Ευρώπη και στις επαναστάσεις για την αντικατάσταση του φεουδαρχικού
συστήματος από το καπιταλιστικό. Κατά τη Γαλλική επανάσταση το 1789
κυκλοφορούσαν πάνω από 60 νέες εφημερίδες και πάνω από 25 νέα φυλλάδια
την εβδομάδα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της σχεδιασμένης και επιδέξια
ενορχηστρωμένης προπαγάνδας ήταν η κατάληψη της Βαστίλης, σύμβολο της
καταπίεσης, τη στιγμή που στην πραγματικότητα είχε μόνο 7 κρατουμένους,
δηλαδή ήταν σχεδόν άδεια. Η δήθεν καταστροφή της σε 2 μέρες αποτέλεσε
ακόμη ένα μύθο, αφού μέχρι το 1792 δεν είχε ακόμη ολοκληρωθεί.
Από
το19ου αιώνα έχουμε την πρώτη κωδικοποίηση των τεχνικών της προπαγάνδας
από τον Γκαμπριέλ Τάρντ (1890) με το έργο του “Νόμοι της μίμησης”, τον
Γκουστάβ Λε Μπον (1890) με τη “Μελέτη για ένα δημοφιλές πνεύμα”, Ο Λε
Μπον θεωρεί πως “κάθε άτομο που ενσωματώνεται σε μια ομάδα, υφίσταται
ψυχικές μεταβολές ανάλογες με εκείνες που υφίσταται ένα άτομο που
βρίσκεται σε ύπνωση” και επηρέασε πολλούς συγγραφείς του 20ου αιώνα,
όπως τον Φρόιντ τον Χίτλερ και άλλους.
Για ποιο λόγο αναβαθμίστηκε η Προπαγάνδα στο 19ο και 20ο αιώνα;
Έχει αποδειχθεί ότι η πορεία της ιστορίας είναι αποτέλεσμααντικειμενικών κοινωνικών αναγκών. Το 19ο αιώνα ο ουτοπικός σοσιαλισμός μετατράπηκε σε επιστημονικό σοσιαλισμό και αποκάλυψε το αναπόφευκτο του θανάτου του καπιταλισμού και την αντικατάστασή του από τον κομμουνισμό.
Η
Παρισινή Κομμούνα, που αποτελεί την πρώτη προσπάθεια της εργατικής
τάξης να πολεμήσει για τον εαυτό της, βάζει τη σφραγίδα της στη
μαρξιστική αντίληψη τεκμηριώνοντας τη θέση, πως η ταξική πάλη είναι ένας
ασυμφιλίωτος αγώνας.
Μετά από αυτή την επιστημονική τεκμηρίωση καμιά ειδυλλιακή αντίληψη δεν μπόρεσε να στεριώσει στον κόσμο. Απέναντι
στη συνειδητή εκμεταλλευτική δράση της αστικής τάξης στέκεται η
συνειδητή αντίδραση του πιο πρωτοπόρου τμήματος της εργατικής τάξης, του
κόμματός της.
Η
αστική τάξη, που είχε χρησιμοποιήσει όλες τις προπαγανδιστικές
τεχνικές, που κληρονόμησε από τα προηγούμενα εκμεταλλευτικά συστήματα
δεν μπορεί να αρκείται πλέον σ΄ αυτές, διότι ο αντίπαλός της δεν είναι
πια ούτε ανοργάνωτος ούτε ιδεολογικά άοπλος. Παράλληλα με τη φυσική βία
που εξασκεί αδιαφορώντας για τη αδιάκοπη αιμορραγία που προκαλεί στους
λαούς η αστική τάξη αναβαθμίζει και το όπλο της ψυχολογικής βίας. Βάζει
σα στόχο της τον ιδεολογικό ευνουχισμό των ανοργάνωτων τμημάτων της εργατικής τάξης και τον ιδεολογικό προσεταιρισμό των υπόλοιπων τάξεων.
Η
προπαγάνδα της αστικής τάξης από τις αρχές του 20ου αιώνα παίρνει
χαρακτηριστικά απύθμενου μίσους προς τον ταξικό της εχθρό. Για την
προπαγάνδα της χρησιμοποιεί επαχθή ψυχολογικά μέσα που περιλαμβάνουν
όρους ταπεινωτικούς, προσβλητικούς, εξευτελιστικούς, ρατσιστικούς
προκειμένου ο ένας λαός να επιτίθεται στον άλλον, Επιδιώκει το
ντοπάρισμα των στρατιωτών με “πατριωτικά αισθήματα”, ώστε να πολεμούν με
περισσότερη πίστη την ιδέα της υπεράσπισης της πατρίδας, ο εχθρός να
συνθλίβεται ηθικά και τα μονοπώλια να αυξάνουν μέσα στον πόλεμο τα κέρδη
τους. Οι λαοί μαθαίνουν μόνο όσα οι κυβερνήσεις επιθυμούν,δηλαδή χειραγωγούνται ανάλογα με τις περιστάσεις.
Οι τεχνικές της προπαγάνδας αξιολογήθηκαν, αναπτύχθηκαν και κωδικοποιήθηκαν. Τα κέντρα προπαγάνδας αναβαθμίστηκαν, μέχρι το υπουργικό
επίπεδο. Τα αποτελέσματα των διαφόρων προπαγανδιστικών τεχνικών
μελετώνται προσεκτικά και κωδικοποιούνται. Στην Αμερική το 1937 ο Edward
Filene βοήθησε στη δημιουργία του Ινστιτούτου Ανάλυσης Προπαγάνδας των
ΗΠΑ (Institute for Propaganda Analysis – IPA) για να διδάξει στους
Αμερικανούς, μέσα από εφημερίδες, εκδότες, δημόσια πρόσωπα και
προπαγανδιστές, τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να σκέφτονται. Προσπαθώντας “να διαφωτίσει και να ενεργοποιήσει την ελεύθερη και ανεξάρτητη σκέψη” το 1939 το ινστιτούτο αυτό ήταν ήδη μια ανθούσα επιχείρηση, που παρήγαγε εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία, κολέγια, ενήλικες, προσπαθώντας να εξασφαλίσει τη λαϊκή αποδοχή και εκτίμηση. Το 1942 ανέστειλε τη λειτουργία του “από έλλειψη πόρων” και οι λειτουργίες του πέρασαν σε ειδικές στρατιωτικές και κυβερνητικές υπηρεσίες.
Πως αναβαθμίστηκε η Προπαγάνδα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο;
Στον
Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο η προπαγάνδα αναπτύχθηκε και συστηματοποιήθηκε από
τις εμπλεκόμενες καπιταλιστικές δυνάμεις. Περιελάμβανε αλληλοκατηγορίες
για τον πόλεμο, που έκρυβαν την αντιπαράθεση συμφερόντων των
εμπλεκομένων χωρών.
Χρησιμοποιήθηκαν
εφημερίδες, έντυπα υλικά, φυλλάδια, βιβλία, περιοδικά, φωτογραφίες,
γελοιογραφίες, ραδιοφωνικές εκπομπές και κινηματογραφικά έργα. Μία από
τις λειτουργίες της ήταν η προβολή της ιστορίας, με τον τρόπο που ήθελε
να την προβάλει κάθε πλευρά, ποια πλευρά δημιούργησε τις προϋποθέσεις
για τον πόλεμο, ποια είχε την πολιτική υπεροχή και ποια ήταν η
αμυνόμενη. Προβλήθηκαν με ιδιαίτερη έμφαση οι ακρότητες του πολέμου,
ιστορίες για βιασμούς γυναικών, δολοφονίες παιδιών και δολοφονίες
φυλακισμένων.
Ο
πόλεμος συμφερόντων επεκτάθηκε και έξω από τις εμπόλεμες χώρες και
ιδιαίτερα στις ΗΠΑ. Κρατικές, στρατιωτικές και διπλωματικές υπηρεσίες
ενεπλάκησαν στην προπαγάνδα. Επίσης λειτουργούσαν πλήθος ανεξάρτητων και
μισο-ανεξάρτητων υπηρεσιών προπαγάνδας. Τα επίσημα κέντρα κατασκευής
της προπαγάνδας διοχέτευαν τα υλικά σε δημοσιογράφους, που τα μετέτρεπαν σε εύπεπτα και ευπρόσδεκτα άρθρα για το κοινό.
Η
Γερμανία άνοιξε το πρώτο Γραφείο Πληροφοριών στις ΗΠΑ, όπου υπήρχαν
Γερμανοί και συνεργαζόμενοι με τους Γερμανούς. Τόσο οι σύμμαχοι όσο και η
Γερμανία προσπάθησαν να κερδίσουν την αμερικανική κοινή γνώμη. Η
“Εθνική Γερμανο-Αμερικανική Συμμαχία” χρησιμοποίησε πάνω από 2 εκατομμύρια μέλη της σε
40 πολιτείες για τη διάδοση προπαγανδιστικού υλικού. Η Γερμανία
εξαγόρασε τη εφημερίδα New York Evening Mail έναντι 1,5 εκ. Δολ. για να
φθάνουν τα μηνύματά της στην επαρχία. Οι Γερμανοί επιθυμούσαν δήθεν την ειρήνη αλλά ήταν όλοι υπέρ του πολέμου.
Στις ΗΠΑ η προπαγάνδα αναβαθμίστηκε με τη δημιουργία Υπουργείου Πληροφοριών (News
Department). Στην προπαγάνδα δραστηριοποιήθηκαν οι υπηρεσίες
κατασκοπείας καθώς και οργανώσεις με δραστηριότητες που αγνοούσε το
Κοινοβούλιο. Εκατοντάδες αμερικάνικες εφημερίδες δημοσίευαν
προπαγανδιστικό υλικό που προέρχονταν από την ίδια πηγή.
Λευκή, Κίτρινη (Γκρίζα) και Μαύρη Προπαγάνδα
Μία
βασική κατηγοριοποίηση της προπαγάνδας εξακολουθεί μέχρι σήμερα να
είναι ο διαχωρισμός της σε Λευκή, Μαύρη και Κίτρινη (Γκρίζα).
Λευκή ονομάζεται η προπαγάνδα που αναφέρει καθαρά την αληθινή πηγή της και τους σκοπούς της. Τέτοιας μορφήςπροπαγάνδα είναι η κομμουνιστική προπαγάνδα.
Μαύρη προπαγάνδα
ονομάζεται η ψεύτικη πληροφορία, που υποτίθεται ότι προέρχεται από τον
αντίπαλο, ενώ στην πραγματικότητα έχει κατασκευαστεί από τον
προπαγανδιστή. Οι σκοποί, η σημασία και η ταυτότητα της Μαύρης
προπαγάνδας δεν αποκαλύπτονται. Ο τύπος αυτός της προπαγάνδας παίζει
ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στον πόλεμο, επειδή ρίχνει το ηθικό του εχθρού
και παραπλανά τον αντίπαλο σε άστοχες πολεμικές ενέργειες. Η πιο Μαύρη
Προπαγάνδα είναι αυτή που προέρχεται από κυβερνητικούς Μαύρους
μηχανισμούς και στη συνέχεια διοχετεύεται σε Λευκούς μηχανισμούς.
Ο στόχος της Μαύρης προπαγάνδας, δηλαδή αυτός που την υφίσταται δεν
αντιλαμβάνεται ότι κάποιος προσπαθεί να τον επηρεάσει, δεν καταλαβαίνει
ότι ωθείται προς την κατεύθυνση, που έχει επιλέξει ο προπαγανδιστής,
ότι αποτελεί στόχο μιας ψυχολογικής επιχείρησης. Η Μαύρη προπαγάνδα έχει
στόχο το διασυρμό, τη συκοφάντηση και τη δυσφήμιση του αντιπάλου.
Περιέχει ψέμματα, ταχυδακτυλουργίες και κατασκευασμένες πληροφορίες, που
πρέπει να γίνουν αποδεκτές από το θύμα. Ποντάρει στην καλοπιστία του στόχου να αποδεχθεί την πηγή από την οποία προέρχεται.
Οι
αστικές κυβερνήσεις καταφεύγουν σε ολοένα και μεγαλύτερη χρήση της
Μαύρης προπαγάνδας, που γίνεται δυσκολότερα αντιληπτή. Όταν
αποκαλύπτεται η δράση της προκαλεί απέχθεια στο λαό, που έχει όμως
προσωρινό χαρακτήρα, διότι ο λαός αγνοεί την ταξική της φύση και τον
απώτερο σκοπό της. Έτσι ο λαός ξεχνά και ξαναπέφτει σύντομα θύμα της
επόμενη Μαύρης προπαγάνδας.
Αυτού του είδους η προπαγάνδα προβάλλει σαν αληθινό εκείνο που ο στόχος της ακόμη και αν το αντιληφθεί δεν έχει την ικανότητα να αποδείξει πως είναι ψεύτικο. Οι “ψίθυροι” είναι συχνά μια μορφή καλά προετοιμασμένης και στοχευμένης Μαύρης
προπαγάνδας. Οι ψίθυροι χρησιμοποιούνται συχνά με διπλωματικές ή άλλες
μορφές, όπως “ανεπιβεβαίωτη πληροφορία”, “αξιωματούχοι αναφέρουν...”,
“πηγή που δεν επιθυμεί να αποκαλυφθεί το όνομά της”, κ.α. Η Μαύρη
προπαγάνδα δεν αισθάνεται την ανάγκη να αποδείξει ότι αυτά που λέει
είναι αλήθεια. Αφήνει στο θύμα της αν αμφιβάλλει, να αποδείξει πως είναι
ψέμα. Αν είναι απόλυτα αναγκαίο προβάλλει αβάσιμες, ψεύτικες,
ανυπόστατες, χαλκευμένες αποδείξεις. Προκειμένου να πετύχει το σκοπό της
πολεμά τη λογική, εκμεταλλεύεται το συναίσθημα και χρησιμοποιεί
ανορθόδοξες μεθόδους και συγκαλυμμένες ψυχολογικές τεχνικές επηρεασμού
του θύματος.
Ανάμεσα στη Λευκή προπαγάνδα και τη Μαύρη προπαγάνδα υπάρχει και η Γκρίζα προπαγάνδα, που
δεν αναφέρει από ποια πηγή προέρχεται. Εκτός από αυτή τη διαφορά
μοιάζει με τη Μαύρη προπαγάνδα γιατί χρησιμοποιεί παρόμοιες τεχνικές και
έχει τους ίδιους στόχους.
Η Γκρίζα προπαγάνδα ονομάζεται και “Κίτρινη προπαγάνδα”. Ο όρος “κίτρινος τύπος” και«κίτρινη δημοσιογραφία» ξεκίνησε
από το χώρο της δημοσιογραφίας (αρχικά, στις εφημερίδες, στην συνέχεια
όμως συμπεριέλαβε όλο το δημοσιογραφικό φάσμα) και είναι συνώνυμη της ανηθικότητας.
Η γέννηση του όρου αυτού, ανάγεται στα τέλη του 19ου αιώνα στις ΗΠΑ.
Εκείνη την εποχή, έκαναν την εμφάνισή τους τα πρώτα έντονα σημάδια
ανταγωνισμού ανάμεσα στις εφημερίδες, που ψάχνουν να βρουν τρόπους για
ν’ αυξήσουν την κυκλοφορία τους, μέσω συνταρακτικών ειδήσεων και
σκανδάλων κάθε είδους.
Το
1895 στην εφημερίδα «Ο Κόσμος της Νέας Υόρκης» (New York World), κάνουν
την εμφάνισή τους, σύντομες έγχρωμες εικονογραφημένες ιστορίες με τίτλο
«Hogan’s Alley». Δημιουργός τους ήταν ένας από τους πρωτοπόρους της
τέχνης των κόμικς, ο Αμερικανός Richard F. Outcault, ο οποίος
δημιούργησε ένα τύπο μικρού χαμογελαστού φαλακρού πονηρού παιδιού, που
φορούσε κίτρινο φόρεμα και ονομαζόταν “Κίτρινο Παιδί”. Η εμπορική
επιτυχία των εικονογραφημένων ιστοριών με το Κίτρινο Παιδί βρήκε μιμητές
και χρησιμοποιήθηκε σαν όπλο στον εκδοτικό ανταγωνισμό, απ’ όπου και
γεννήθηκαν οι όροι “κίτρινος τύπος” και “κίτρινη δημοσιογραφία”. Ο Κίτρινος
τύπος μέχρι σήμερα προβάλλει με πηχυαίους τίτλους ψευδείς ειδήσεις,
υπερβολές, σκάνδαλα, ασήμαντα γεγονότα, δηλώσεις και αναλύσεις
ψευτο-ειδικών και απευθύνεται στα πιο καθυστερημένα ιδεολογικά στρώματα
του λαού. Δραματοποιεί καταστάσεις, βγάζει φιλολαϊκές, “αντισυστημικές”
κορώνες, παίρνει με αγανάκτηση το μέρους του “λαουτζίκου” προσφέροντας
τις πολύτιμες υπηρεσίες του στην αστική τάξη.
Η αστική προπαγάνδα χρησιμοποιεί και τις τρεις μορφές προπαγάνδας ανάλογα με τις ανάγκες της και το στόχο, που έχει επιλέξει.
Που στηρίχθηκε η Φασιστική προπαγάνδα στον B' Παγκόσμιο Πόλεμο;
Σαν πρώτη δικαιολογία για την έναρξή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου,ο Χίτλερ υποστήριζε
ότι η Γερμανία έχασε το Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο εξ αιτίας της Βρετανικής
υπεροχής στην προπαγάνδα. Στο βιβλίο του “ο Αγών μου” θεμελίωσε τις
αρχές της σύγχρονης αστικής προπαγάνδας, που εξακολουθούν να
χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα και συμπληρώνονται με ακόμη απεχθέστερες.
Απευθύνεται στα ένστικτα του
ανθρώπου και θεωρεί ότι οι μάζες έχουν τη νοημοσύνη ενός μικρού
παιδιού, που τρέχει πότε πίσω από τη μια και πότε πίσω από την άλλη
ιδέα, που έχει χαμηλή νοημοσύνη, ξεχνά εύκολα και δεν μπορεί να
διακρίνει τίποτα περισσότερο από το καλό και το κακό, την αγάπη και το
μίσος, την αλήθεια και το ψέμα. Γι αυτό, κατά τη ναζιστική προπαγάνδα,
οι μάζες πρέπει να πληροφορούνται μόνο την πλευρά που συμφέρει τον
προπαγανδιστή. Η ναζιστική προπαγάνδα εξ αρχής είχε αντικομμουνιστικό
χαρακτήρα. Ο ταξικός του χαρακτήρας φαίνεται από το ότι οι πρώτοι που κλείστηκαν από του Ναζί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ήταν οι κομμουνιστές.
Το
Γερμανικό Υπουργείο Reichsministerium für Volksaufklärung und
Propaganda, RMVP or Propagandaministerium ήταν μια Ναζιστική υπηρεσία
για τη διάδοση της ναζιστικής ιδεολογίας και προπαγάνδας και ιδρύθηκε το
1933 από την κυβέρνηση του Αδόλφου Χίτλερ, με επικεφαλής τον τότε
υπουργό του Γκέμπελς. Έλεγχε τα ΜΜΕ, τις καλές τέχνες, τα
κινηματογραφικά έργα, το θέατρο και τη μουσική. Η χρηματοδότηση του
υπουργείου από 14 εκ. μάρκα το 1933 ανήλθε σε 187 εκ. μάρκα το 1941.
Τέσσερις
μήνες πριν ξεκινήσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος οι Γερμανικές εφημερίδες
σκηνοθετούσαν προβοκάτσιες και προπαγάνδιζαν μέσα και έξω από τη
Γερμανία ότι δήθεν οι Πολωνοί διενεργούσαν εθνική εκκαθάριση των
Γερμανών που ζούσαν στην Πολωνία και διέπρατταν ακρότητες στα σύνορα.Κατά την επιχείρηση Konserve
Γερμανοί στρατιωτικοί ντυμένοι με πολωνικές στολές έκαναν επιδρομές σε
συνοριακές συνοικίες, αφήνοντας πίσω τους νεκρούς, που στην
πραγματικότητα ήταν αιχμάλωτοι από στρατόπεδα συγκέντρωσης ντυμένοι
πολωνικά.
Ο Χίτλερ στο στρατιωτικό επιτελείο του στις 22 Αυγούστου 1939 έλεγε πως δεν έχει σημασία η αξιοπιστία και πως “ο νικητής δεν θα ερωτηθεί αν έλεγε ή όχι την αλήθεια”. Οι
ίδιες προπαγανδιστικές τακτικές χρησιμοποιούνται σε μεγαλύτερη έκταση
και στον 21ο αιώνα. Στη ναζιστική προπαγάνδα μεγάλο ρόλο έπαιξαν οι
δημόσιες ομιλίες, τα κινηματογραφικά έργα, τα εβδομαδιαία επίκαιρα και η έκδοση έντυπου υλικού. Ο
Γκέμπελς θεωρώντας ότι το ραδιόφωνο ήταν η 8η εξουσία ενέκρινε την
κατασκευή εκατομμυρίων φτηνών ραδιοφώνων για τη διείσδυση της
προπαγάνδας, που χρησιμοποιήθηκαν στο 70% των σπιτιών. Ναζιστικοί
Ραδιοφωνικοί σταθμοί προπαγάνδιζαν και σε χώρες των Συμμάχων.
Μέχρι τη μάχη του Στάλινγκραντ, που άλλαξε την πορεία του πολέμου η ναζιστική
προπαγάνδα πρόβαλε τη συμπεριφορά του γερμανικού στρατού στις
κατεχόμενες περιοχές σαν ανθρωπιστική ενώ μετά τη συντριβή του
γερμανικού στρατού σ΄ αυτή τη μάχη παρουσίαζε τη Γερμανία σαν αμυνόμενη,
δηλαδή πως ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος της επιβλήθηκε.
Η Ιταλία μπήκε
στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο παρουσιάζοντάς τον σαν πόλεμο εναντίον της
πλουτοκρατίας. Η προπαγάνδα επεκτάθηκε στα σχολεία που διέθεταν το 20%
του χρόνου τους στη διδασκαλία “πως να γίνουν καλοί φασίστες”,
χρησιμοποιώντας βιβλία που αναδείκνυαν τη “φασιστική ψυχή”. Ο Μουσολίνι παρουσιαζόταν
σαν ημίθεος, σαν σύμβολο νεότητας, ατρόμητος, εργασιομανής, αθλητικός,
δραστήριος, οικογενειάρχης, γοητευτικός στις γυναίκες, που έχει πάντα
δίκιο ”Il Duce ha sempre ragione”. Ήταν δήθεν αθάνατος γιατί άντεξε τα
μαρτύρια του Αγίου Σεβαστιανού, έμοιαζε στην αυτοθυσία με τον Άγιο
Φραγκίσκο της Ασίζης και είχε την προστασία των ουρανών και την ευλογία
του Βατικανού επειδή έσωσε την Ιταλία από τον μπολσεβικισμό. Το δόγμα
του ήταν πως “οι μάζες δεν χρειάζεται να ξέρουν, πρέπει να πιστεύουν”. Παρουσίαζε τον πόλεμο εναντίον της Αιθιοπίας σαν αναβίωση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.