ETF: Επενδυτικές ευκαιρίες ή "όπλα μαζικής καταστροφής";

Χτες κάναμε μια επιγραμματική αναφορά στο ξέσπασμα της τελευταίας καπιταλιστικής κρίσης και επιμείναμε στον ηθικό κίνδυνο και στην διαδικασία με την οποία το κόστος αυτού του κινδύνου αναλαμβάνεται από τα κράτη και μεταφέρεται στους φορολογούμενους πολίτες.

Φαίνεται, όμως, ότι στον καπιταλισμό η δίψα για κέρδος είναι τόσο μεγάλη ώστε τα παθήματα δεν γίνονται μαθήματα. Τι κι αν ο εκτραχηλισμός των δομημένων ομολόγων (εξασφαλισμένα ομόλογα χρέους ή εγγυημένες δανειακές υποχρεώσεις ή, απλούστερα CDO - Collateralized Debt Obligation) κόντεψε να σωριάσει την παγκόσμια οικονομία; Τι κι αν τα κράτη κλήθηκαν να σώσουν το σύστημα, εκτινάσσοντας τα δικά τους χρέη; Κανείς δεν δείχνει να έχει βάλει μυαλό. Μπορεί τα CDO να βγήκαν από το παιχνίδι αλλά το κενό που άφησαν καταλήφθηκε (και με το παραπάνω) από τα χρηματιστηριακά συναλλασσόμενα κεφάλαια, γνωστά ως ETF (Exchange traded Fund).

Διαχρονική εξέλιξη των ETF στις Ηνωμένες Πολιτείες. Επταπλασιασμός στα χρόνια τής κρίσης.

Τι είναι, όμως, το ETF. Ας πούμε ότι είναι ένα καλάθι με διάφορα επενδυτικά προϊόντα: νομίσματα, ομόλογα, εμπορεύματα, μετοχές, παράγωγα κλπ. Πρόκειται, δηλαδή, για ένα δομημένο προϊόν. Αυτό το καλάθι αποτιμάται, κόβεται σε μερίδια και πουλιέται. Υπ' αυτή την έννοια, μοιάζει με αμοιβαίο κεφάλαιο. Η διαφορά του από τα αμοιβαία κεφάλαια είναι ότι τα μερίδιά του διαπραγματεύονται στο χρηματιστήριο σαν να είναι μετοχές.

Αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό είναι που προσδίδει σε ένα ETF την ιδιότητα της διαφάνειας, οπότε το κάνει ιδιαίτερα ελκυστικό στους επενδυτές. Πολύ περισσότερο δε το χαμηλό διαχειριστικό του κόστος, σε αντίθεση με τα αμοιβαία κεφάλαια, που παρακολουθούνται από εταιρείες διαχείρισής τους. Όμως, αυτή η διαφάνεια σηκώνει πολλή συζήτηση από την στιγμή που στο καλάθι μπορούν να περιλαμβάνονται και προϊόντα υψηλού ρίσκου (δομημένα ομόλογα, παράγωγα κλπ).

Πόσο σημαντικά είναι, όμως, τα ETF; Μια έκθεση που έδωσε η Bank of America τον περασμένο Ιούλιο, είναι εξόχως αποκαλυπτική. Στα χρόνια της κρίσης, οι συναλλαγές σε ETF διπλασιάστηκαν, από το 19% του συνόλου στο 37%. Το κορυφαίο κεφάλαιο διαχείρισης ETF, η Vanguard, έχει γίνει σε μέγεθος η δεύτερη μεγαλύτερη εταιρεία διαχείρισης κεφαλαίων του κόσμου (πίσω από την περίφημη Blackrock) και διαχειρίζεται κεφάλαια 20 εκατομμυρίων επενδυτών από 170 χώρες, ύψους 5,1 τρισ. δολλαρίων, με 16.600 εργαζόμενους. Αυτή η Vanguard, λοιπόν, είχε φτάσει στα τέλη του 2016 να κατέχει μόνη της το 6,8% των μετοχών των πεντακοσίων εταιρειών τού δείκτη S&P500, συμμετέχοντας σε 491 εξ αυτών με ποσοστό μεγαλύτερο του 5%. Μόλις έξι χρονια νωρίτερα, το αντίστοιχο ποσοστό τής Vanguard στον S&P500 ήταν 3,3%, με συμμετοχή σε 116 απότ ις 500 εταιρείες.

Βέβαια, όλα αυτά μπορεί αν είναι παράξενα αλλά δεν πρέπει να θεωρούνται κακά από χέρι. Το κακό είναι ότι στην πράξη τα ETF χειραγωγούν τις τιμές των προϊόντων που βρίσκονται στο καλάθι τους. Αρκεί να βάλει η Vanguard μια μετοχή σε κάποιο ETF της για να αρχίσει η τιμή αυτής της μετοχής να τραβάει την ανηφόρα, άσχετα αν η εταιρεία είναι κερδοφόρα ή όχι. Αντίθετα, η υγιέστερη επιχείρηση του κόσμου θα δει την μετοχή της να κατρακυλάει αν τα ETF την εγκαταλείψουν.

Διαχρονική εξέλιξη της Vanguard. Αριστερά: ποσοστό κατοχής επί των συνολικών μετοχών τού δείκτη S&P500.
Δεξιά: ποσοστό των εταιρειών τού ίδιου δείκτη, των οποίων η Vanguard κατέχει πάνω από 5% των μετοχών τους.

Κάπως έτσι, λοιπόν, τα ETF κάνουν ό,τι έκαναν παλιότερα τα CDO. Εκείνα τιτλοποιούσαν τα στεγαστικά δάνεια και τα πούλαγαν για χρυσάφι, βασιζόμενα στις φουσκωμένες τιμές και όχι στις πραγματικές αξίες των ακινήτων. Αυτά εκμεταλλεύονται την δυνατότητά τους να επηρεάζουν την τιμή των προϊόντων τού καλαθιού τους και αδιαφορούν για τα πραγματικά μεγέθη της αγοράς. Και τα δυο εξασφαλίζουν το πλέον πρόσφορο περιβάλλον για να αναπτυχθούν φούσκες κάθε είδους.

Δεν είναι τυχαίο ότι εδώ και λίγο καιρό έχουν αρχίσει να ακούγονται προειδοποιητικά καμπανάκια για τους κινδύνους που κρύβονται στα ETF. Οι πολιτειακοί οικονομολόγοι Άρικ Αχίτοφ και Ντέννις Μπράυαν είναι κατηγορηματικοί: "Τα ETF είναι 'όπλα μαζικής καταστροφής', που έχουν στρεβλώσει τις τιμές των μετοχών και έχουν δημιουργήσει μια δυναμική ξεπουλήματος". Και συμπληρώνουν χαρακτηριστικά: "Όταν ο κόσμος αποφασίσει ότι δεν υπάρχει ανάγκη για στοιχειώδη έρευνα και ότι οι επενδυτές απλώς μπορούν να αγοράζουν στα τυφλά ETF χωρίς να δίνουν σημασία στις πραγματικές αξίες, λέμε ότι η ώρα να φοβηθούμε είναι τώρα".


Αύριο θα συνεχίσουμε και θα ολοκληρώσουμε, προσθέτοντας και δυο λόγια για το ελληνικό ETF που μαγνητίζει τους επενδυτές σε όλον τον κόσμο (!).

Ιστορίες διαχείρισης

Για την καπιταλιστική κρίση και το βάθος της; Είναι που δεν υπήρχαν οι «απαραίτητοι μηχανισμοί», όπως είπε η Κρ. Λαγκάρντ ζητώντας τη δημιουργία ενός «Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου» για τις ...επόμενες βροχερές μέρες. Για το εμπόριο και την πολύπλευρη αξιοποίηση των προσωπικών δεδομένων εκατομμυρίων από τα τεχνολογικά μονοπώλια; Φταίει που δεν υπάρχει «ένα πλαίσιο που θα υποχρεώνει τους κολοσσούς του Διαδικτύου να παρέχουν στους χρήστες καλύτερη, διαφανή και γρηγορότερη ενημέρωση για την τύχη των δεδομένων τους», κατά τη νέα υπουργό Δικαιοσύνης της Γερμανίας. Για το χάλι στο ποδόσφαιρο; Είναι που δεν «είχε χτυπήσει το χέρι στο τραπέζι» η κυβέρνηση, ενώ τώρα μπήκε τάξη και οι μεγαλοπαράγοντες «δεσμεύτηκαν» στο νέο πλαίσιο. Οπου και να γυρίσει το βλέμμα του κανείς στην επικαιρότητα, δίπλα στους ανταγωνισμούς θα βρει και μια «ιστορία διαχείρισης» από τα αστικά επιτελεία, που παρουσιάζουν το σάπιο εκμεταλλευτικό σύστημα ως ικανό δήθεν να «αυτογιατρεύεται» με μια άλλη, καλύτερη τάχα διαχείριση. Και πάντα με τον ίδιο σκοπό, να κρύβεται το «κοινό νήμα» που συνδέει όλα αυτά τα πολλά και διαφορετικά: Τα μονοπώλια που κάνουν κουμάντο σε όλους τους τομείς της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, η οικονομία και η εξουσία του κεφαλαίου, που πρέπει να ανατραπεί για να ικανοποιηθούν οι κοινωνικές ανάγκες και να σπάσουν τα άθλια καπιταλιστικά δεσμά τους οι μεγάλες παραγωγικές δυνατότητες.

Μια από τα ίδια...

Δυο βδομάδες σχεδόν μετά την απόφαση της κυβέρνησης να διακόψει το πρωτάθλημα, ο αρμόδιος υπουργός ανακοίνωσε χτες ότι οι ΠΑΕ αποδέχτηκαν το πλαίσιο που έθεσε η κυβέρνηση, ότι με λίγα λόγια συνετίστηκαν μετά τα όσα έγιναν και άρα το πρωτάθλημα μπορεί να συνεχιστεί και πάλι... Ούτε λίγο ούτε πολύ, η κυβέρνηση πανηγυρίζει ότι επέβαλε τους όρους της και προσπαθεί να δημιουργήσει την αίσθηση ότι το πρωτάθλημα ξαναρχίζει με προϋποθέσεις να τεθεί σε νέα, «υγιή» βάση, μακριά από τα φαινόμενα που οδήγησαν στη διακοπή του, με αποκορύφωμα την είσοδο στον αγωνιστικό χώρο μεγαλοπαράγοντα με πιστόλι. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτοί που επέβαλαν τη συνέχιση του πρωταθλήματος ήταν οι επιχειρηματίες των ομάδων, οι οποίοι, μπροστά στο ενδεχόμενο να απαξιωθεί ακόμα περισσότερο το «προϊόν» τους, έβαλαν προσωρινά στην άκρη υπαρκτές αντιθέσεις και αντικρουόμενα συμφέροντα, προκειμένου να ξεκινήσει πάλι να ανακυκλώνεται η ίδια σαπίλα και βρωμιά. Ασε που οι ρήτρες από τα τηλεοπτικά συμβόλαια «τρέχουν» και οι χορηγοί διαμαρτύρονται... Στην απόφαση αυτή συμφώνησε και η κυβέρνηση, με προκάλυμμα τις «διαβεβαιώσεις» των ΠΑΕ ότι ...κάποτε στο μέλλον θα εξετάσουν τα μέτρα και τις προτάσεις που για μια ακόμη φορά έπεσαν στο τραπέζι της συζήτησης.

***

Επιβεβαιώθηκε και μ' αυτόν τον τρόπο ότι στη σαπίλα του ποδοσφαίρου των επιχειρηματιών η κυβέρνηση παίζει το ρόλο του καλύτερου «πλυντηρίου». Και ότι η διακοπή του πρωταθλήματος ήταν ένα μέτρο από το οποίο ο λαός που παρακολουθεί τα αίσχη μέσα κι έξω από τους αγωνιστικούς χώρους δεν είχε τίποτα να περιμένει, όπως εξαρχής προειδοποιούσε το ΚΚΕ. Θυμίζουμε ότι το πρωτάθλημα είχε διακοπεί με απόφαση του αρμόδιου υπουργού μετά τα γεγονότα της Τούμπας. Μάλιστα, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ προειδοποιούσε τότε ότι θα το διέκοπτε εντελώς αν οι ΠΑΕ δεν έκαναν δεκτά τα μέτρα που πρότεινε. Ο αρμόδιος υπουργός κατέθεσε και ένα πλαίσιο προτάσεων, ζητώντας να το υπογράψουν όλες οι διοικήσεις των ποδοσφαιρικών εταιρειών, που ανάμεσα στα άλλα προέβλεπε ακόμα και υποβιβασμό ομάδων εάν συμμετέχουν δύο φορές σε επεισόδια. Πίεση ασκήθηκε και από τις UEFA - FIFA (τις ...«λευκές περιστερές» του ευρωπαϊκού και παγκόσμιου ποδοσφαίρου), που απείλησαν με Grexit από τις ευρωπαϊκές διοργανώσεις και προειδοποίησαν για κυρώσεις μέχρι και στην Εθνική ομάδα. Μέσα στον κουρνιαχτό και τη φασαρία από τη διακοπή του πρωταθλήματος, μετά τις απανωτές συνεννοήσεις της κυβέρνησης με τους παράγοντες των ομάδων και την προσπάθεια να βρεθεί η χρυσή τομή ανάμεσά τους, αποφασίστηκε τελικά η επανέναρξη του πρωταθλήματος, χωρίς να έχει πειραχθεί ούτε «τρίχα» από τις πραγματικές αιτίες των φαινομένων που οδήγησαν στη διακοπή του.

***

Μετά απ' αυτά, κανένα νόημα δεν έχει να αναλύσει κάποιος τις προτάσεις της κυβέρνησης. Διότι, ακόμα κι αν υπάρξουν, για παράδειγμα, πιο αυστηρές ποινές για εμπρηστικές δηλώσεις ή επεισόδια, ακόμα κι αν καταργηθεί το διαιτητικό δικαστήριο της ΕΠΟ (τρίτος βαθμός δικαστικού ελέγχου), ακόμα κι αν υποβιβαστεί ομάδα για επεισόδια, η ουσία δεν αλλάζει. Εχει αποδειχτεί άλλωστε ότι όσα μέτρα κι αν παρθούν προς αυτήν την κατεύθυνση - ανάλογα έχει πάρει και η σημερινή κυβέρνηση - τα φαινόμενα επαναλαμβάνονται, επειδή δεν ακουμπούν την ουσία του προβλήματος. Γιατί η βασική αιτία για τα φαινόμενα βίας, τα στημένα παιχνίδια, τις τεράστιες κόντρες είναι η επιχειρηματική δράση στο χώρο του αθλητισμού. Κι επειδή το ζητούμενο είναι τι πρέπει να γίνει, η απάντηση είναι μία: Κατάργηση κάθε επιχειρηματικής δράσης στον αθλητισμό. Κατάργηση του λεγόμενου «επαγγελματικού» αθλητισμού, των ΠΑΕ και ΚΑΕ, που βασίζεται στις επιχειρηματικές δράσεις. Να αποσυρθούν όλες οι ελληνικές ομάδες από το στοίχημα. Αυτά είναι μόνο ορισμένα, που όμως πατάνε στην ουσία του προβλήματος. Και αυτό που πρέπει να γίνει είναι η ύπαρξη ενός κινήματος από τους ανθρώπους του αθλητισμού, την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα, κόντρα στην εμπορευματοποίηση, με γραμμή ρήξης με τους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους. Που θα διεκδικεί το καθολικό δικαίωμα του λαού στη Φυσική Αγωγή και τον Αθλητισμό, με προοπτική για γενικότερες αλλαγές στο επίπεδο της εξουσίας και της οικονομίας, όπου και ο Αθλητισμός, οργανωμένος σε κεντρική βάση και σχεδιασμένος, θα εξυπηρετεί τις όλο και αυξανόμενες λαϊκές ανάγκες.

Επικίνδυνο παζάρι

Αν κάτι επιβεβαιώνουν τα όσα διαδραματίστηκαν στη Σύνοδο ΕΕ - Τουρκίας, είναι ότι το πολύπλευρο παζάρι ιμπεριαλιστικών κέντρων και ισχυρών καπιταλιστικών κρατών για τη μοιρασιά πλουτοπαραγωγικών πηγών, δρόμων μεταφοράς Ενέργειας, αγορών και σφαιρών επιρροής, έχει ακόμα πολλά επεισόδια και ότι σίγουρα τίποτα θετικό δεν προμηνύεται για τους λαούς της περιοχής, συμπεριλαμβανομένου και του ελληνικού.
Καθόλου τυχαία, τα υποτιθέμενα «αυστηρά μηνύματα» της Συνόδου και τις προειδοποιήσεις που «φούσκωσαν» χτες τα αστικά επιτελεία, ότι «η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας περνάει μέσα από τις καλές σχέσεις με Ελλάδα και Κύπρο», διαδέχονταν οι επισημάνσεις για τα «κοινά συμφέροντα» και τη «στρατηγική σχέση» ΕΕ - Τουρκίας.
Αποτυπώνεται και σ' αυτό ότι ανταγωνισμοί και λυκοφιλίες συνυπάρχουν, το ένα μετατρέπεται στο άλλο γρήγορα, ειδικά στο φόντο των ανακατατάξεων στις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες και στο «ρευστό τοπίο» που δημιουργεί η όξυνση των ανταγωνισμών ανάμεσα στα ιμπεριαλιστικά κέντρα.
Αλλωστε, το παζάρι αυτό ανάμεσα σε ΕΕ και Τουρκία, που αναθερμαίνεται τώρα, όπως και το αντίστοιχο της Τουρκίας με τις ΗΠΑ, δεν διεξάγεται μόνο στα τραπέζια της διπλωματίας, αλλά και στα πεδία των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων και πολέμων, που φουντώνουν σε όλη την περιοχή. Στις αμφισβητήσεις συνόρων και στα θερμά επεισόδια, στις προκλήσεις και στις απειλές, στην έξαρση εθνικισμών και αλυτρωτισμών.
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, το κλίμα εφησυχασμού που καλλιεργεί η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ και σιγοντάρουν τα υπόλοιπα αστικά κόμματα, ότι τάχα η ΕΕ και οι υπόλοιπες ιμπεριαλιστικές ενώσεις όπου συμμετέχει η αστική τάξη της χώρας «καθαρίζουν» για λογαριασμό των κυριαρχικών δικαιωμάτων και συμφερόντων του ελληνικού λαού και ότι μπορούν να εγγυηθούν την «ασφάλεια» και τη «σταθερότητα» στην περιοχή, είναι πέρα για πέρα επικίνδυνο και πρέπει να το απορρίψει αποφασιστικά ο ελληνικός λαός.
Το βήμα - βήμα «γκριζάρισμα» του Αιγαίου εντός ευρωΝΑΤΟικού πλαισίου, η υπόθεση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών, η απαράδεκτη συμφωνία ΕΕ - Τουρκίας, που εγκλωβίζει υπό άθλιες συνθήκες χιλιάδες πρόσφυγες στη χώρα μας, ενώ λειτουργεί και ως μοχλός πίεσης και εκβιασμών, είναι μερικά μόνο παραδείγματα.
Η ελληνική αστική τάξη και τα σχέδια της «γεωστρατηγικής αναβάθμισης» δεν είναι απλά μέρος αυτών των άθλιων παζαριών. Η κυβέρνηση συμμετέχει ενεργά σ' αυτά και αποτελεί βασικό παράγοντα στην υλοποίηση της συμφωνίας Τουρκίας - ΕΕ, ενώ σηκώνει την ευρωΝΑΤΟική σημαία για την υλοποίηση των αντίστοιχων σχεδιασμών, επιδιώκοντας οφέλη για τα συμφέροντα των ελληνικών επιχειρηματικών ομίλων.
Αν κάτι επιβεβαιώνεται, είναι ότι αυτές οι εξελίξεις όχι μόνο δεν αποτελούν παράγοντα σταθερότητας, αλλά πηγή κινδύνων για το λαό. Οχι μόνο δεν εγγυώνται τη διασφάλιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων, αλλά οδηγούν και σε παραπέρα αμφισβήτησή τους.
Οι εργαζόμενοι, η νεολαία, ο λαός δεν μπορούν να εναποθέτουν τις ελπίδες τους στις ιμπεριαλιστικές ενώσεις, στις αστικές τάξεις και τους επιχειρηματικούς ομίλους, στους ανταγωνισμούς και τους προσωρινούς και εύθραυστους συμβιβασμούς τους. Αντίθετα, ενάντια σε αυτούς και την εμπλοκή της χώρας, πρέπει να δυναμώσουν την πάλη τους, στοχεύοντας την αιτία των δεινών και των κινδύνων, τα συμφέροντα του κεφαλαίου.