Η ΝΕΑ ΚΑΠ 2014-2020

• 
  

Η ΝΕΑ ΚΑΠ 2014-2020

• 
  

της Διαμάντως Μανωλάκου

Για ακόμη μια χρονιά χιλιάδες μικροί και κυρίως μεσαίοι αγρότες βρέθηκαν στους δρόμους με τα μηχανήματά τους, περισσότερα από κάθε άλλη φορά, σε πάνω από 40 διαφορετικά σημεία της χώρας, από την Ορεστιάδα μέχρι την Κρήτη, από τη Ρόδο μέχρι την Πρέβεζα και τη Θεσπρωτία. Οι αιτίες πολλές, ωστόσο αφορμή ήταν το νέο φορολογικό σύστημα το οποίο φορολογεί φτωχούς αγρότες που δεν μπορούν ούτε άλλους φόρους, ούτε χρέη να πληρώσουν. Αυτή η κατάσταση έχει ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των αγροτών σε τέτοιο σημείο, ώστε σε ορισμένες περιπτώσεις να μην μπορούν να πληρώσουν ούτε την ασφαλιστική εισφορά στον ΟΓΑ, με συνέπεια να μην εξασφαλίζεται ούτε καν η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη της αγροτικής οικογένειας. Σε αυτές τις συνθήκες πολλοί από αυτούς οδηγούνται στην καταστροφή, δηλαδή στην πώληση της μικροϊδιοκτησίας τους ή στην κατάσχεσή της από τις τράπεζες και το Δημόσιο. Η αγωνία επιβίωσης αποτυπώνεται και στα αιτήματά τους που σχετίζονται με το υψηλό κόστος παραγωγής, τα πολλά χαράτσια, τη μεγαλύτερη αφαίμαξη του εισοδήματος των αγροτοπαραγωγών από το αστικό κράτος και τους εμποροβιομήχανους.

Βέβαια στην Ελλάδα, συγκριτικά με άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, υπάρχει ακόμα υψηλό ποσοστό μικρομεσαίων αγροτών με μικρή και πολυτεμαχισμένη ιδιοκτησία γης. Η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) 2014-2020, όπως και οι προηγούμενες, δε στοχεύει στην αξιοποίηση των παραγωγικών δυνατοτήτων της χώρας με στόχο πρώτα απ’ όλα τις εγχώριες διατροφικές ανάγκες, αλλά εξυπηρετεί τις ανάγκες του σύγχρονου καπιταλιστικού ανταγωνισμού τόσο εντός της ΕΕ όσο και στις οικονομικές της σχέσεις με τρίτες χώρες, προς όφελος κυρίως των βιομηχανικών μονοπωλίων. Οι νέες διεθνείς συνθήκες του οξυμένου ανταγωνισμού καθιστούν αναγκαία την επιτάχυνση της δημιουργίας μεγάλων καπιταλιστικών αγροτικών εκμεταλλεύσεων. Αυτόν τον κεντρικό στόχο, ο οποίος προϋποθέτει τη συγκέντρωση της γης σε λίγα χέρια, έχουν οι αναδιαρθρώσεις στην αγροτική παραγωγή, καθώς και οι αλλαγές στα κριτήρια και τα ποσά των κοινοτικών επιδοτήσεων. Αυτή η συγκέντρωση επιταχύνεται τα τελευταία χρόνια και από τη δημοσιονομική αναδιάρθρωση που επιχειρείται σε επίπεδο ΕΕ και ελληνικής κυβέρνησης σε συνθήκες βαθιάς και παρατεταμένης κρίσης.

ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΑΠ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2013

Η ΚΑΠ αποτελεί την πιο παλιά κοινοτική πολιτική και ως τέτοια βοηθά να κατανοηθεί συνολικότερα ο φιλομονοπωλιακός χαρακτήρας της ΕΟΚ και στη συνέχεια της ΕΕ. Σε επίπεδο ΕΟΚ άρχισε να ισχύει από το 1962, ενώ στην Ελλάδα εφαρμόστηκε όταν αυτή εντάχτηκε στην ΕΟΚ το 1981.

Όσον αφορά τα ευρωπαϊκά κονδύλια που πήγαιναν στην ΚΑΠ, παλιότερα αποτελούσαν το μεγαλύτερο ποσοστό του κοινοτικού προϋπολογισμού. Όπως φαίνεται και στο διάγραμμα 1, αυτό το ποσοστό μειώνεται σταθερά από το 74% το 1985 στο 43% το 2007. Για την περίοδο 2014-2020 η μείωση θα συνεχιστεί για να φτάσει το 2020 το 38% του ευρωπροϋπολογισμού.

Η παραπάνω μεταβολή στο ποσοστό του κοινοτικού προϋπολογισμού που κατευθύνεται στην ΚΑΠ αποτυπώνει την ανακατανομή των κοινοτικών πόρων με στόχο τη χρηματοδότηση των μετέπειτα ευρωκοινοτικών πολιτικών που ακολούθησαν κατά τη 10ετία του ’90 σε άλλους τομείς (χρηματοπιστωτικό σύστημα, ενέργεια, μεταφορές, εμπόριο, δυνάμεις καταστολής κ.ά.). Οι αναδιαρθρώσεις και σε αυτούς τους τομείς, όπως και στον αγροτικό τομέα μέσω της ΚΑΠ, εξυπηρετούν τον ίδιο στόχο, την κερδοφορία και την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών μονοπωλίων σε συνθήκες οξυμένου διεθνούς ανταγωνισμού.

Στην ΕΕ, όπως και στην προγονική της ΕΟΚ, υπήρχαν πάντα αντιθέσεις και ανταγωνισμοί μεταξύ των διάφορων αστικών τάξεων των κρατών-μελών, αλλά και επιμέρους τμημάτων τους σχετικά με το τι θα αποσπάσει η καθεμιά για λογαριασμό της. Για κράτη-μέλη με διευρυμένο αγροτικό τομέα, τα κοινοτικά κονδύλια και τα κριτήρια κατανομής τους σε αυτόν αποτελούσαν και στοιχείο της πολιτικής συμμαχιών της αστικής τάξης με τα μικροαστικά τμήματα της υπαίθρου. Παρά τις αντιθέσεις των κρατών-μελών, οι οποίες κατέληγαν σε πρόσκαιρους συμβιβασμούς, ο στόχος ήταν κοινός και ομόφωνος: Η επέκταση των καπιταλιστικών σχέσεων και στον αγροτικό τομέα, η επέκταση δηλαδή της μισθωτής εργασίας, η κυριαρχία του καπιταλιστικού κέρδους, η μεγέθυνση των καπιταλιστικών αγροτικών εκμεταλλεύσεων μέσω της συγκέντρωσης της παραγωγής και της γης.

Για την προώθηση του παραπάνω στόχου αξιοποιήθηκαν πολλοί μηχανισμοί και εργαλεία (μηχανισμός τιμών και επιδοτήσεων, περιορισμοί - ποσοστώσεις στην παραγωγή κ.ά.), με πιο βασικά ανάμεσά τους τα 7ετή προγράμματα (Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης - ΚΠΣ) με τους αντίστοιχους ελέγχους και προσαρμογές στην υλοποίησή τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλα αυτά τα μέτρα που λαμβάνονταν στο πλαίσιο της ΚΑΠ στηρίζονταν, ψηφίζονταν και υλοποιούνταν απ’ όλες τις ελληνικές αστικές κυβερνήσεις. Για την επιδίωξη των στρατηγικών της υποχρεώσεων μέσω των κονδυλίων αυτών, η ΕΕ προσαρμόζει κάθε φορά τα κριτήρια μοιράσματος, καθώς και το ίδιο το ύψος των επιδοτήσεων. Αυτά τα μέτρα με τη σειρά τους συμπληρώνονται από άλλα σε εθνικό επίπεδο, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τα φορολογικά εργαλεία της συγκυβέρνησης ΝΔ - ΠΑΣΟΚ (π.χ. φορολόγηση χωραφιών, ηλεκτροδοτούμενων χώρων, γεωτρήσεων, αλλαγή του φορολογικού καθεστώτος με φορολόγηση από το πρώτο ευρώ με 13% της φτωχής αγροτιάς, τέλος επιτηδεύματος κ.ά.).

Ας δούμε όμως πώς αποτυπώνονται οι συνέπειες αυτών των πολιτικών στη διάρθρωση της ελληνικής αγροτικής πολιτικής η οποία από το 1981 μέχρι σήμερα έχει υποστεί σοβαρές αλλαγές σε βάρος της αυτάρκειάς της. Στο Διάγραμμα 2 αποτυπώνεται η εξέλιξη του γεωργικού εμπορίου της Ελλάδας, χώρα που μέσα στην πρώτη 5ετία από την ένταξη στην ΕΟΚ μετατρέπεται από εξαγωγική σε εισαγωγική αγροτικών προϊόντων, κατάσταση που όχι μόνο διατηρείται, αλλά επιδεινώνεται συνεχώς μέχρι σήμερα. Η Ελλάδα καταγράφει κατά μέσο όρο ετήσια ελλείμματα της τάξης των 3 δισ. ευρώ περίπου στο αγροτικό εμπορικό ισοζύγιο. Τα προϊόντα που εισάγει είναι κυρίως ζωοκομικά (γάλα, κρέας, ζωοτροφές, μαλακό στάρι, ζάχαρη κ.ά.), δηλαδή προϊόντα που άνετα μπορούν να παραχθούν και λόγω κατάλληλων εδαφοκλιματολογικών συνθηκών. Είναι χαρακτηριστικό ότι αυτά τα προϊόντα παράγονταν στο παρελθόν στη χώρα μας, αλλά η παραγωγή τους μειώθηκε δραστικά λόγω των περιορισμών (ποσοστώσεων) και των χαμηλών ή μηδενικών επιδοτήσεων από την ΕΕ.

Για τη μείωση αυτής της παραγωγής στην Ελλάδα ήταν καθοριστική η δημιουργία της ενιαίας αγοράς και της αντίστοιχης ελευθερίας κίνησης εμπορευμάτων, η άρση των τελωνειακών επιβαρύνσεων στις εισαγωγές από χώρες της ΕΕ. Στην πορεία η άρση αφορούσε και τις εισαγωγές από τρίτες χώρες, με τις οποίες η ΕΕ έκλεινε συμφωνίες (Μαρόκο, Τυνησία, Καναδά κ.ά.). Έτσι, με όρους καπιταλιστικής αγοράς τα εγχώρια προϊόντα δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στον ανταγωνισμό με αντίστοιχα προϊόντα τα οποία εισάγονται φθηνότερα αφού παράγονται σε χώρες με πολύ μεγαλύτερη παραγωγή, η οποία μάλιστα είναι καπιταλιστικά οργανωμένη, ή σε άλλες όπου αξιοποιείται φθηνότερη εργατική δύναμη. Η παραπάνω κατάσταση έχει ως αποτέλεσμα να σαπίζει η εγχώρια παραγωγή, παρόλο που γι’ αυτήν έχουν δαπανηθεί σημαντικοί πόροι (σπόροι, λιπάσματα, ενέργεια, εργασία κ.ά.). Χαρακτηριστικό εδώ είναι το παράδειγμα εισαγωγής γενετικά τροποποιημένης τομάτας από την Πολωνία και το Μαρόκο.

Αυτή η πορεία αποτυπώνεται στη μεγαλύτερη μείωση των μικρών και μεσαίων αγροτών, αφού μεγαλύτερο μέρος τους σε σχέση με το παρελθόν δεν αντέχει στις νέες συνθήκες. Ο ρυθμός μείωσης των μικρομεσαίων αγροτικών νοικοκυριών υπολογίζεται στο 3,5% κάθε χρόνο σε επίπεδο ΕΕ, ενώ στην Ελλάδα οι αγρότες μειώθηκαν την τελευταία δεκαετία κατά 35% (από το 17% το 2000 σε 11% το 2009). Βέβαια, στα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ η διαδικασία αυτή είχε προηγηθεί. Επισημαίνουμε ότι ο περιορισμός της μικρής αγροτικής παραγωγής, όπως και κάθε άλλης μικρής εμπορευματικής παραγωγής, η απειλή της από την αντίστοιχη μεγάλη, καπιταλιστικά οργανωμένη παραγωγή αποτελεί καταρχάς νομοτέλεια του ίδιου του καπιταλιστικού ανταγωνισμού, απόρροια του ίδιου του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, τόσο στη φάση της ανάπτυξης όσο και στη φάση της κρίσης. Αυτή την αντικειμενική τάση έρχεται να επιταχύνει και να ενισχύσει η ΚΑΠ στην ευρωπαϊκή αγροτική παραγωγή, δεδομένης και της πιο μεγάλης έκτασης μικρών παραγωγικών μονάδων σε σχέση με άλλους κλάδους.

Τα παραπάνω αποδεικνύουν ότι στο πλαίσιο της ΕΕ και του διεθνούς καπιταλιστικού καταμερισμού εργασίας δεν υπάρχει δυνατότητα για σχεδιασμό «διατροφικού μοντέλου, βασισμένου στα ποιοτικά εγχώρια προϊόντα…»1, όπως υποκριτικά υποστηρίζει ο ΣΥΡΙΖΑ. Αντίθετα, έχουμε την αντιφατική πορεία της καπιταλιστικής ανάπτυξης και της καταστροφής παραγωγικών δυνάμεων και δυνατοτήτων. Το ίδιο γίνεται και σε άλλους παραγωγικούς κλάδους, π.χ. στη ναυπηγοεπισκευαστική βιομηχανία.

Όσον αφορά, τώρα, τη συμμετοχή του Ακαθάριστου Γεωργικού Προϊόντος (ΑΓΠ) στο ΑΕΠ της χώρας το 1982 ήταν 14,6% σε σταθερές τιμές (18,5% σε τρέχουσες) και σταδιακά έφτασε το 2011 στο 2,5% του ΑΕΠ, ενώ τα τελευταία χρόνια κυμαίνεται γύρω στο 3%, αν και αυτό το στοιχείο θα πρέπει να αξιολογηθεί συγκριτικά με τη σχέση εισαγωγών - εξαγωγών στην οποία ήδη αναφερθήκαμε. Εξετάζοντας όμως αυτήν την πορεία σε σχέση με τις επιδοτήσεις, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η διαφορετική ανά περιόδους κατεύθυνση των επιδοτήσεων. Όταν η Ελλάδα εντάχτηκε στην ΕΟΚ το 1981, ο προσανατολισμός των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων ήταν στην αγορά μηχανολογικού εξοπλισμού (τρακτέρ, αρδευτικά συστήματα κ.ά.) με στόχο τη μεγαλύτερη εκμηχάνιση της αγροτικής παραγωγής. Από αυτές τις επιδοτήσεις σε μεγάλο βαθμό επωφελήθηκαν τα ευρωπαϊκά μονοπώλια παραγωγής σχετικού εξοπλισμού, δηλαδή κατά κάποιον τρόπο αυτές αποτέλεσαν έμμεσες επιδοτήσεις προς τη βιομηχανία ανοίγοντας γι’ αυτήν νέες αγορές.

Στη συνέχεια, οι επιδοτήσεις δίνονταν ανά κιλό προϊόντος, συνεπώς υπήρχε κίνητρο για αύξηση της παραγωγικότητας. Ωστόσο αυτό είχε ως αποτέλεσμα ένα σημαντικό μέρος της παραγωγής, ιδίως των φρούτων, να καταλήγει είτε στην καταστροφή (χωματερές) είτε στην απόσυρση (βούτυρο, κρέας, λάδι, κρασί κ.ά.), γεγονός που συνέβαλε με τη σειρά του στη διατήρηση των τιμών καταναλωτή σε υψηλά επίπεδα. Στη συνέχεια, τη δεκαετία του ’90, η επιδότηση δινόταν ανά στρέμμα, ενώ από τη δεκαετία του 2000 μέχρι σήμερα κυριαρχεί η αποδέσμευση της επιδότησης από την παραγωγή. Δηλαδή επιδοτούνται στρέμματα ακόμη και αν δεν καλλιεργούνται!

Από την αρχή της ένταξης μέχρι και τις μέρες μας, ένα σημαντικό ποσοστό κοινοτικών πόρων πήγαινε κι εξακολουθεί να πηγαίνει σε αντιπαραγωγικές δράσεις, καταστρέφοντας παραγωγικές δυνατότητες και εξαγοράζοντας τη συναίνεση των αγροτών στις αναδιαρθρώσεις. Αυτό το ποσοστό αφορά επιδοτήσεις για ξερίζωμα μόνιμων καλλιεργειών (ελιών, αμπελιών, ροδάκινων κ.ά.), 3ετή επιδοτούμενα προγράμματα για να μην καλλιεργούν (π.χ. οριστική εγκατάλειψη καπνοκαλλιέργειας), υποχρεωτική αγρανάπαυση, καταστροφή (καύση) αλιευτικών σκαφών, κλείσιμο εργοστασίων ζάχαρης, τοματοπολτού κ.ο.κ.

Όσον αφορά το μέγεθός τους, αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα έπαιρνε κατά μέσο όρο τις περισσότερες επιδοτήσεις ανά στρέμμα συγκριτικά με άλλες χώρες-μέλη της ΕΕ και συγκεκριμένα 56 ευρώ/στρέμμα (560 ευρώ ανά εκτάριο), όταν ο μέσος όρος στην ΕΕ των 27 ήταν περίπου 27 ευρώ/στρέμμα (270 ευρώ ανά εκτάριο).

Από αυτούς τους πόρους στους μικρούς και μεσαίους αγρότες κατέληγε ένα μικρό μόνο μέρος. Αν δούμε την κατανομή των πόρων αυτών στην Ελλάδα ανά κλίμακα π.χ. για το 2011 (δε διαφέρει ουσιαστικά από χρονιά σε χρονιά), θα διαπιστώσουμε ότι το 74,6% από το σύνολο των δικαιούχων παίρνει μέχρι 5.000 ευρώ και αντιστοιχεί στο 17% των συνολικών πόρων (Πίνακας 1). Συνεπώς τα πολλά πάνε στους λίγους, στους μεγαλοκληρούχους και μεταποιητές. Αντίστοιχη είναι και η εικόνα σε επίπεδο ΕΕ, όπου υπολογίζεται ότι το 80% των επιδοτήσεων πηγαίνει στο 20% των αγροτών και το υπόλοιπο 20% στο 80% των αγροτών.

Η ΝΕΑ ΚΑΠ 2014-2020

Η νέα ΚΑΠ, που αποτελεί το νέο 7χρονο προγραμματισμό για το 2014-2020, αποφασίστηκε το 2013, μετά από δύο (2) χρόνια συζητήσεων και έντονων αντιθέσεων (κυρίως για το ύψος των επιδοτήσεων, το αίτημα των Βόρειων χωρών για συρρίκνωσή τους, αφού δεν έχουν γεωργία και εισάγουν τρόφιμα, της «πράσινης ενίσχυσης» που ήθελαν κ.ά.). Κάθε φορά που αναθεωρείται η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) - και αυτό συμβαίνει περίπου κάθε 7 χρόνια - επικαιροποιεί και ενισχύει τα μέτρα με τα οποία επιδιώκει το στρατηγικό στόχο της συγκεντροποίησης και κερδοφορίας των μεγάλων καπιταλιστικών αγροτικών επιχειρήσεων.

Στις προηγούμενες αναθεωρήσεις της ΚΑΠ, η ΕΕ επικαλούνταν ως άλλοθι την ανισότητα στην κατανομή των επιδοτήσεων στην οποία ήδη αναφερθήκαμε. Αυτή η ανισότητα ποτέ δεν αποκαταστάθηκε, αλλά αντίθετα εντάθηκε με την πλήρη απελευθέρωση των τιμών παραγωγού (κατάργηση κατώτατων εγγυημένων τιμών), στο πλαίσιο των αναθεωρήσεων των ΚΑΠ και των συμφωνιών στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), με αποτέλεσμα το ξεκλήρισμα αρκετών αγροτών.

Η ΕΕ υποκριτικά επικαλείται ως άλλοθι για τις νέες προτάσεις της ΚΑΠ 2014-2020 την επισιτιστική ασφάλεια και την «πράσινη ανάπτυξη» την οποία συνδέει με την κλιματική αλλαγή. Την επισιτιστική ασφάλεια σε καμιά περίπτωση δεν την εξασφαλίζει η παραγωγή που άμεσα ή έμμεσα είναι ενταγμένη στην καπιταλιστική αγορά (γνωστά τα διατροφικά σκάνδαλα με εγκεφαλοπάθεια βοοειδών, τα ορμονούχα κοτόπουλα, το νοθευμένο ηλιέλαιο, το μολυσμένο κρέας αλόγου κ.ά.). Η προπαγανδιζόμενη ένταξη του αγροτικού τομέα στην «πράσινη ανάπτυξη» και οι σχετικές «πράσινες ενισχύσεις» αξιοποιούνται ως άλλοθι από τη μία για να βγουν αγροτικές γαίες εκτός παραγωγής και από την άλλη για την επιδότηση των μεγαλοκληρούχων με 30% υψηλότερες τιμές το στρέμμα σε σύγκριση με τους μικρούς και τους μεσαίους αγρότες.

Ας δούμε όμως πιο συγκεκριμένα κάποια στοιχεία για τη νέα ΚΑΠ 2013-2020. Η δομή της νέας ΚΑΠ διατηρεί τη δομή των δύο πυλώνων. Συγκεκριμένα:

i) Ο πυλώνας 1 περιλαμβάνει τις άμεσες ενισχύσεις. Οι σχετικοί κοινοτικοί πόροι για την Ελλάδα ανέρχονταν στην προηγούμενη περίοδο 2007-2013 στα 2,22 δισ. ευρώ/έτος (2013), ενώ την περίοδο 2014-2020 θα μειωθούν κατά 12% (σε σταθερές τιμές) για να φτάσουν το 2020 περίπου 1,95 δισ. ευρώ/έτος. Στο γράφημα του Διαγράμματος 4 φαίνεται η εξέλιξή του σε επίπεδο ΕΕ για το χρονικό διάστημα 2013-2020, για το οποίο προβλέπεται μείωση κατά 13%. Ωστόσο, το κυριότερο είναι τα κριτήρια της κατανομής τους και οι αλλαγές συγκριτικά με πριν. Αυτές οι αλλαγές συνοψίζονται στα εξής:

α) Οι επιδοτήσεις θα δίνονται ανά στρέμμα, ανεξάρτητα από την καλλιέργεια και το κόστος παραγωγής. Ωστόσο, η ελληνική κυβέρνηση όταν γραφόταν αυτό το άρθρο δεν είχε καταλήξει ακόμη ποιο ακριβώς σενάριο θ’ ακολουθήσει. Πρέπει π.χ. ν’ αποφασίσει αν θ’ αποτελεί ολόκληρη η χώρα μία ενιαία περιφέρεια ή περισσότερες, αν θα διακρίνει τις εκτάσεις σε δύο κατηγορίες -καλλιεργούμενες και βοσκοτόπους- ή αν ακόμα παραπέρα θα διαχωρίζει τόσο τις καλλιεργούμενες όσο και τους βοσκοτόπους στα πεδινά και ορεινά τμήματα. Ανεξαρτήτως του σεναρίου στο οποίο θα καταλήξει η κυβέρνηση, ο μεγάλος χαμένος θα είναι οι μικροκληρούχοι και κυρίως αυτοί που είχαν καλλιέργειες και δικαιώματα με υψηλές επιδοτήσεις άνω των 100 ευρώ/στρέμμα (π.χ. βαμβάκι, σταφίδα, καπνό, λάδι, βιομηχανική τομάτα κ.ά.). Σύμφωνα με διάφορα σενάρια, υπολογίζεται ότι η γεωργική γη θα παίρνει επιδότηση περίπου 38-40 ευρώ/στρέμμα και ο βοσκότοπος 10-11 ευρώ/στρέμμα. Τα στοιχεία της «κατανομής των ενισχύσεων του 2011» (βλ. Πίνακας 1) δείχνουν ότι το 74,6% των δικαιούχων παίρνει επιδοτήσεις μέχρι 5.000 ευρώ/έτος, με το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων να εκτιμά ότι αυτές οι επιδοτήσεις αποτελούσαν περίπου το 40% του εισοδήματος πριν το ξέσπασμα της κρίσης, ενώ μετά από αυτό αποτελούν το 60% του εισοδήματός τους!

Η αποσύνδεση της επιδότησης από την παραγωγή αντικειμενικά δρα ως αντικίνητρο για την παραγωγή προϊόντων. Η αιτιολόγηση που δίνει η ίδια η ΕΕ είναι ότι η επιδότηση δίνεται με τη μορφή της εισοδηματικής ενίσχυσης ανεξαρτήτως παραγωγής, έτσι ώστε ο αγρότης να μπορεί πιο εύκολα να προσαρμοστεί στη διαρκώς εναλλασσόμενη ζήτηση της αγοράς, προσαρμόζοντας αντίστοιχα την καλλιέργεια του. Ταυτόχρονα, αυτή η μορφή επιδότησης είναι συμβατή με τις αρχές του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου ο οποίος καλεί σε κατάργηση των επιδοτήσεων στην καλλιέργεια στο όνομα της επιδίωξης του ανόθευτου ανταγωνισμού. Ουσιαστικά η ΕΕ ως περιφερειακή ιμπεριαλιστική ένωση έχει κάνει επιλογή που συμφέρει τα ευρωπαϊκά μονοπώλια, προωθώντας συμφωνίες με τρίτες χώρες οι οποίες προέβλεπαν εισαγωγές στην ΕΕ φτηνών αγροτικών προϊόντων από τη μία και εξαγωγές προς τις χώρες αυτές βιομηχανικών προϊόντων υψηλότερης αξίας. Τέτοιου είδους συμφωνίες λειτουργούν προς όφελος των κρατών - μελών της ΕΕ με ισχυρή βιομηχανική παραγωγή (κυρίως Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία), καθώς και των βιομηχανιών τροφίμων που εισάγουν φθηνότερα την πρώτη ύλη, ενώ, όπως είναι προφανές, λειτουργούν σε βάρος των μελών - κρατών με πιο διευρυμένη αγροτική παραγωγή και σε βάρος των μικρών αγροτών (οι οποίοι αντικειμενικά δεν μπορούν να βγουν κερδισμένοι από αυτόν τον ανταγωνισμό) στο εσωτερικό των τελευταίων.

β) Νέο στοιχείο αποτελεί και το λεγόμενο «πρασίνισμα» της ΚΑΠ (λες και η καλλιέργεια της γης δεν την πρασινίζει!) το οποίο παρουσιάζουν ως θετικό και νεωτερίζον. Αποκρύπτουν τον πραγματικό στόχο αυτού του «πρασινίσματος», ο οποίος δεν είναι άλλος από την αύξηση της επιδότησης κατά 30% σε όσους έχουν πάνω από 150 στρέμματα και αφήνουν ακαλλιέργητο το 5% και από το 2017 το 7% της καλλιεργήσιμης γης τους (για να ενισχυθεί η βιοποικιλότητα όπως υποστηρίζουν!). Αυτό σημαίνει ότι σημαντικές παραγωγικές εκτάσεις δε θα καλλιεργηθούν, θα μείνουν αναξιοποίητες. Είναι παρόμοιες μέθοδοι με αυτές της 10ετίας του 1980, που επιδοτούσαν το θάψιμο αγροτικών προϊόντων. Μάλιστα όσοι δεν αφήσουν ακαλλιέργητη γη δε θα πάρουν την πράσινη επιδότηση και θα επιστραφεί στο ταμείο των Βρυξελλών.

γ) Με τη νέα ΚΑΠ θα παίρνουν επιδοτήσεις όσοι χαρακτηρίζονται «ενεργοί αγρότες». Αντίθετα, μέχρι σήμερα οι κοινοτικές επιδοτήσεις (π.χ. για το λάδι) δίνονται σε όσους καλλιεργούν ανεξάρτητα αν είναι ή όχι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες. Ο ακριβής καθορισμός των «ενεργών αγροτών» θα γίνει από το κάθε κράτος - μέλος και δεν αποκλείεται να μη συμπεριληφθούν αγρότες που έχουν μικροϊδιοκτησία και κάνουν περιστασιακά ή μονιμότερα και άλλη δουλειά για να ζήσουν. Ήδη το 2010 το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΑΑΤ) αποφάσισε (με εισήγηση της ΠΑΣΕΓΕΣ) κι έκοψε τις κοινοτικές επιδοτήσεις σε 168.581 δικαιούχους που έπαιρναν μέχρι 200 ευρώ/έτος, με τη συνολική μείωση να φτάνει στα 18,7 εκατομμύρια ευρώ και τα οποία επιστράφηκαν στην ΕΕ, με τη δικαιολογία ότι το διοικητικό κόστος ήταν υψηλό! Το αποτέλεσμα από το διαχωρισμό των αγροτών σε ενεργούς και μη θα είναι η πλήρης διακοπή της χορήγησης κοινοτικών επιδοτήσεων σε μικροαγρότες που δεν μπορούν να ζήσουν μόνο από τον κλήρο τους και αναγκάζονται να κάνουν και άλλη δουλειά για να επιβιώσουν.

ii) Ο πυλώνας 2 της νέας ΚΑΠ περιλαμβάνει τις επιδοτήσεις για τη γεωργική ανάπτυξη (επιχειρηματικές επιδοτήσεις), οι οποίες από 3.962,80 εκατ. την περίοδο 2007-2013 θα φτάσουν σε 3.729,10 εκατ. ευρώ την περίοδο 2014-2020, θα μειωθούν δηλαδή κατά 5,90% (σε σταθερές τιμές 2011). Στον πίνακα 2 παρουσιάζονται αναλυτικά για κάθε χώρα τα ποσά και οι αλλαγές στη χρηματοδότηση του δεύτερου αυτού πυλώνα. Η ΕΕ προβάλλει ως στόχο της αγροτικής ανάπτυξης την ανταγωνιστικότητα της γεωργίας, την «ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας όλων των τύπων γεωργίας και ενίσχυση της βιωσιμότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, με έμφαση στη διευκόλυνση της αναδιάρθρωσης και του εκσυγχρονισμού των γεωργικών εκμεταλλεύσεων για την αύξηση του βαθμού συμμετοχής στην αγορά...». Γι’ αυτόν το σκοπό:

α) Δίνεται η δυνατότητα σε κάθε κράτος - μέλος να μεταφέρει το 15% των πόρων από τον πυλώνα 1 στον πυλώνα 2 και αντιστρόφως.

β) Υπάρχει εθνική συμμετοχή που κυμαίνεται ανάλογα με το ΑΕΠ της χώρας σε σχέση με το μέσο όρο της ΕΕ ή με το αν πρόκειται για αποκεντρωμένες περιοχές, νησιά Αιγαίου κλπ.

γ) Τουλάχιστον 30% από αυτούς τους πόρους κατανέμονται για μετριασμό της αλλαγής του κλίματος, την προσαρμογή και τη διαχείριση της γης (γεωργοπεριβαλλοντικά, βιολογική γεωργία κ.ά.).

δ) Τουλάχιστον 5% κατευθύνεται στο LEADER, που το εκμεταλλεύονται κυρίως επιχειρηματίες.

Η ΣΤΑΣΗ ΝΔ - ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ ΚΑΙ ΠΑΣΕΓΕΣ

Η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ συμφωνούν, ψήφισαν και διαλαλούν ότι η Ελλάδα ευνοήθηκε από τη νέα ΚΑΠ, γιατί διατήρησε τους ίδιους πόρους. Οι κυβερνήσεις τους όλα αυτά τα 33 χρόνια εφάρμοσαν την ΚΑΠ με συνέπεια καταστρέφοντας παραγωγικές δυνατότητες της χώρας, ενώ σήμερα ως συγκυβέρνηση παίρνουν και πρόσθετα ενισχυτικά μέτρα με στόχο την κυριαρχία των μεγάλων αγροτών. Εξάλλου ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων συχνά αναφέρει ότι «τους ενδιαφέρει ο αγρότης επιχειρηματίας».

Ο ΣΥΡΙΖΑ από την πλευρά του κοροϊδεύει συνειδητά. Όταν περιγράφει τα βάσανα και τα προβλήματα της αγροτιάς, το κάνει με γενικό τρόπο, παρουσιάζοντάς τα σαν να εμφανίστηκαν ξαφνικά ως αποτέλεσμα της τρόικας και των μνημονίων χωρίς να αναφέρεται καθόλου στην ΚΑΠ της ΕΕ και στα μέτρα που περιλαμβάνει, τα οποία συμπυκνώνουν τις αναγκαιότητες του καπιταλιστικού δρόμου ανάπτυξης στην αγροτική παραγωγή. Δεν αναφέρεται στις συνέπειες αυτού του δρόμου ανάπτυξης και της ΚΑΠ τα 33 χρόνια εφαρμογής της στη χώρα. Επιλεκτικά τοποθετείται για την ΚΑΠ όταν υπάρχουν αγροτικές κινητοποιήσεις και υπάρχει εξειδικευμένη συζήτηση γι’ αυτήν. Κάνει κριτική ότι είναι «μηχανισμός κατανομής ενισχύσεων» χωρίς να μπορεί να «ενεργοποιήσει τα αναπτυξιακά ανακλαστικά του αγροτικού χώρου», ότι ο «σχεδιασμός της ευρωπαϊκής γεωργικής πολιτικής για την περίοδο 2014-2020 είναι για πρώτη φορά τόσο άμεσα συνδεδεμένος με τη συνολική πολιτική λιτότητας» όπου χάνει πόρους και η Ελλάδα. Θεωρεί ότι η ρήτρα αναστολής χρηματοδότησης, σύμφωνα με την οποία παρακρατούνται οι κοινοτικοί πόροι αν δεν εφαρμόζονται τα μέτρα του σύμφωνου δημοσιονομικής σταθερότητας, «ακυρώνει στην πράξη την έννοια της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, σε μια περίοδο που ιδίως οι χώρες του Νότου βρίσκονται σε προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής».

Το πιο επικίνδυνο όμως στοιχείο της προσέγγισής του είναι η καλλιέργεια αυταπατών για τη δυνατότητα προστασίας της φτωχής αγροτιάς στο πλαίσιο του καπιταλιστικού δρόμου ανάπτυξης και της ΕΕ, καθώς και για την αλλαγή του χαρακτήρα της τελευταίας ως οικονομικής ένωσης που εξυπηρετεί τα συμφέροντα των μονοπωλίων: «Ως ΣΥΡΙΖΑ υποστηρίζουμε μια ευρωπαϊκή γεωργική πολιτική που θέτει στον πυρήνα της την πρόσβαση σε υγιεινά τρόφιμα για όλους, σταθερά και δίκαια εισοδήματα για τους αγρότες, προσιτές τιμές για τους καταναλωτές, μέσω οικολογικά βιώσιμων μορφών παραγωγής.» Διακηρύσσει ότι επιδιώκει ριζική αναθεώρηση της ΚΑΠ με «αύξηση του προϋπολογισμού για τη γεωργία. - Δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ταμείου διαχείρισης γεωργικών κρίσεων, χρηματοδοτούμενο αποκλειστικά από τον κοινοτικό προϋπολογισμό. - Σύνδεση των ενισχύσεων με την παραγωγή και την ποιότητα των προϊόντων, αύξηση του ποσοστού των συνδεδεμένων ενισχύσεων, ειδικά για στρατηγικού χαρακτήρα προϊόντα».

Οι περισσότερες προτάσεις του είναι ακριβώς αυτές της ΚΑΠ και της κυβέρνησης. Στη διαχειριστική του λογική ο ΣΥΡΙΖΑ συγκαλύπτει και συσκοτίζει ότι η πολιτική της ΕΕ και της ΚΑΠ εξασφαλίζει αναπτυξιακές δυνατότητες αποκλειστικά σε μεγαλοπαραγωγούς και καπιταλιστικές αγροτικές εκμεταλλεύσεις. Δε διαχωρίζει τους μικρούς και μεσαίους από τους μεγάλους παραγωγούς και θέτει το ζήτημα με γεωγραφικούς όρους με αναφορά στο συντονισμό με τις χώρες του Νότου, λες και δεν υπάρχουν στο Νότο εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενοι. Θεωρεί ως λύση για το συνεχώς μειούμενο αγροτικό εισόδημα και τα αυξανόμενα βάσανα της φτωχής αγροτιάς την αύξηση των πόρων του κοινοτικού προϋπολογισμού, που σημαίνει ότι δέχεται τον προσανατολισμό τους. Αποκρύπτει ότι, αν και τους περισσότερους πόρους πήρε η Ελλάδα, δεν έσωσαν την πλειοψηφία των αγροτών από τα χρέη, τη φτώχεια, τον κίνδυνο καταστροφής τους χωρίς άλλη εναλλακτική εργασίας.

Η ΠΑΣΕΓΕΣ πάντα στήριζε και προπαγάνδιζε την ΕΕ και την ΚΑΠ, τους αγρότες-επιχειρηματίες και το ίδιο κάνει και σήμερα με τη νέα ΚΑΠ 2014-2020 με πιο επίσημο τρόπο. Η κριτική της στην κυβέρνηση επικεντρώνεται σε καθυστερήσεις στην έκδοση και υλοποίηση των εφαρμοστικών νόμων, διαλαλώντας ότι με τη νέα ΚΑΠ «δίνεται η δυνατότητα στον αγροτικό τομέα της χώρας μας να διορθωθούν στρεβλώσεις, αδικίες του παρελθόντος, προκειμένου η αγροτική οικονομία μας να τεθεί σε αναπτυξιακή τροχιά» (Καραμίχας Τζανέτος, 8 Νοέμβρη 2013).

Χρηματοδοτείται από την ΕΕ για τη διοργάνωση ημερίδων ανά την Ελλάδα, στις οποίες παρουσιάζει διάφορα πιθανά σενάρια για τον τρόπο υλοποίησης της νέας ΚΑΠ, συγκαλύπτει τους πραγματικούς στόχους της και αποπροσανατολίζει εκφράζοντας την εκτίμηση ότι «η νέα ΚΑΠ έχει χάσει όλα τα κοινά χαρακτηριστικά της και ενέχει τον κίνδυνο για μερική ή ολική επανεθνικοποίησή της μετά το 2020». Αυτή η άποψη προβάλλεται τα τελευταία χρόνια για να συσκοτίσει το γεγονός ότι όρος και προϋπόθεση χορήγησης των κοινοτικών πόρων είναι η οικονομική μεγέθυνση, η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση παραγωγής και γης. Συμβάλλει τα μέγιστα σε αυτήν τη συσκότιση και όταν χαρακτηρίζει ως στρέβλωση (που μπορεί και πρέπει να διορθωθεί) το γεγονός ότι ένα ελάχιστο μέρος των επιδοτήσεων φτάνει στους μικρούς αγρότες.

Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΚΕ

Ακόμα μια φορά μέσα και από τις τελευταίες εξελίξεις για το μέλλον της ΚΑΠ 2014 - 2020 επιβεβαιώνεται και δικαιώνεται η θέση του ΚΚΕ για το χαρακτήρα της ΕΕ, για τις αντιλαϊκές συνέπειες από την ένταξη και ειδικότερα από την πολιτική της ΚΑΠ. Αναδεικνύεται η επικαιρότητα της θέσης του ΚΚΕ για αποδέσμευση από την ΕΕ με εργατική εξουσία, για να γίνουν κοινωνική ιδιοκτησία οι βιομηχανίες, η ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες, τα μέσα μαζικής μεταφοράς, η γη, οι υποδομές κλπ. και να μπουν στην παραγωγή με κεντρικό σχεδιασμό και κίνητρο παραγωγής την κοινωνική ευημερία, την ικανοποίηση των αναγκών των παραγωγών του πλούτου.

Μόνο σε αυτήν την κοινωνία ο αγροτοπαραγωγός μπορεί να έχει μέλλον είτε δουλεύοντας σε μια μεγάλη μηχανοποιημένη κρατική αγροτική παραγωγή, άμεσα συνδεδεμένη με τη βιομηχανία, είτε με την εθελοντική ένταξή του στον παραγωγικό αγροτικό συνεταιρισμό που θα υποστηρίζεται από το κρατικό εμπόριο. Μόνο αυτή η κοινωνία μπορεί να αποτελέσει απάντηση στη βίαιη καταστροφή και ανεργία που τους επιφυλάσσει ο καπιταλισμός.

Αυτή η σύγχρονη καπιταλιστική βαρβαρότητα είναι που καθιστά επίκαιρη και ρεαλιστική την πολιτική πρόταση του ΚΚΕ για άλλο δρόμο ανάπτυξης, που θα εξυπηρετεί τις ανάγκες του λαού και όχι τις ανάγκες κερδοφορίας των επιχειρηματικών ομίλων. Μόνο με τις παραπάνω προϋποθέσεις μπορεί να γίνει προγραμματισμένη αξιοποίηση της γης για διαφορετικές χρήσεις, με στόχο την ισόρροπη ανάπτυξη διαφορετικών κλάδων όπως η φυτική, ζωική παραγωγή και αλιεία, που χρειάζονται για την κάλυψη των διατροφικών και άλλων αναγκών του λαού μας, η παραγωγή φτηνών και καλών τροφίμων, αλλά και πρώτης ύλης για τη μεταποίηση, η βελτίωση της παραγωγικότητας με κρατικές επιστημονικές και τεχνικές υποδομές. Κανένα άγχος και εκβιασμό δε θα νιώθει ο αγροτοπαραγωγός από εμποροβιομήχανους για τις τιμές των αγροτικών εφοδίων και για τις τιμές πώλησης της παραγωγής, τις φυσικές καταστροφές κ.ά.

Ο κεντρικός προγραμματισμός, η κλαδική και περιφερειακή εξειδίκευσή του που στηρίζεται στην κοινωνική ιδιοκτησία και στον εργατικό και κοινωνικό έλεγχο, λύνει το πρόβλημα της ανεργίας, δίνει στα παιδιά των αγροτών τη δυνατότητα να διαλέξουν και άλλο τομέα εργασίας, αντιμετωπίζει με τελείως διαφορετικό τρόπο από τον καπιταλισμό τις δαπάνες εργασίας, υλών, μηχανημάτων κλπ., τις ανάγκες συσσώρευσης για μελλοντική πιο αναβαθμισμένη παραγωγική ανάπτυξη, για κοινωνικές υπηρεσίες χωρίς να τις θεωρεί ασύμφορο «κόστος». Σε αυτόν το διαφορετικό τρόπο υπολογισμού δαπανών και νέων αποθεμάτων προϊόντων στηρίζεται η αντίληψή μας για μονομερή διαγραφή του χρέους, για αποδέσμευση από την ΕΕ και οποιαδήποτε ιμπεριαλιστική ένωση, για δραστική μείωση των εισαγόμενων προϊόντων με ταυτόχρονη αύξηση των εγχώρια παραγόμενων, αλλά και για αμοιβαία επωφελείς για τους λαούς εμπορικές, τουριστικές ανταλλαγές.

Με την ευκαιρία τόσο των ευρωεκλογών όσο και των εκλογών για τα όργανα τοπικής διοίκησης, οι μικροί και μεσαίοι αγρότες που τα τελευταία χρόνια αγωνίζονται για την επιβίωσή τους και συνολικά ο ελληνικός λαός θα πρέπει να σκεφτούν και να βγάλουν συμπεράσματα από τον καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης και από την 33χρονη πλέον παραμονή της Ελλάδας στην ΕΕ. Να ισχυροποιήσουν παντού το ΚΚΕ εκφράζοντας τη διάθεσή τους να συγκρουστούν με τις πολιτικές εξυπηρέτησης της καπιταλιστικής κερδοφορίας σε όλους τους κλάδους, ανοίγοντας ταυτόχρονα το δρόμο για ριζικές αλλαγές σε επίπεδο οικονομίας και εξουσίας.

 

* Η Διαμάντω Μανωλάκου είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, υπεύθυνη του Τμήματος Αγροτικής Πολιτικής.

Η πιο χαρούμενη στιγμή της ζωής

 Η πιο χαρούμενη στιγμή της ζωής

Κινείσαι προς τα Προπύλαια. Βλέπεις από μακριά ένα μπούγιο κόσμο κι από πάνω, στη μετώπη της Βιβλιοθήκης, ένα γιγαντοπανό. Πλησιάζεις, για να διαπιστώσεις πως είναι του ΜΑΣ, αλλά το συγκεντρωμένο πλήθος είναι άσχετο, χωρίς τα διακριτικά του φοιτηταριάτου (αμπέχονα, ταγάρια, τίτσου). Φοράει επίσημα, κυριλέ ρούχα (ταγιέρ, φορέματα, κοστούμια) και δεν είναι προσυγκέντρωση ή έστω κάποια κινητοποίηση επιστημόνων (δικηγόρων, γιατρών, κτλ) αλλά ορκωμοσία, με απόφοιτους και συγγενείς που κλαίνε, αλλά δεν είναι τεθλιμμένοι, απλώς ήρθαν να παρευρεθούν στην πιο χαρούμενη στιγμή του παιδιού, την ανταμοιβή των κόπων του με ένα διαβατήριο για την ανεργία.

Ή μήπως αυτή είναι ο γάμος; Εκ των οποίων γάμων ένα σημαντικό ποσοστό διαλύεται στην πορεία, με καθοριστικό παράγοντα τα οικονομικά προβλήματα, και άλλοι τόσοι κρατάνε ενωμένοι σχεδόν με το ζόρι, ακριβώς λόγω του οικονομικού καταναγκασμού -πού να χωρίζεις τώρα μες στην κρίση. Συνεπώς, πολλά από τα γαμήλια γλέντια δε θα είχαν λόγο να γίνουν, αν τα ζευγάρια γνώριζαν, στην πιο χαρούμενη στιγμή της ζωής τους, την πιθανή κατάληξη ή απλώς κάποιες στατιστικές.
Το ζήτημα βέβαια δεν είναι να ενοχοποιήσουμε τη χαρά των ζευγαριών και των σογιών τους, αλλά να αναρωτηθούμε γιατί ξοδεύουν σε μια τελετή τόσα χρήματα, που δεν τους περισσεύουν και θα τους χρειάζονταν ίσως για να γλιτώσουν το γάμο τους (ή τουλάχιστον από κάποιες σοβαρές προστριβές).

Ειδομένο (ή μήπως ιδωμένο; δεν έχω καταλάβει) από τη δική μας σκοπιά βέβαια, η πιο χαρούμενη στιγμή στη ζωή ενός ανθρώπου, είναι όταν καταφέρνει να ζει γεμάτες μέρες, όπου κάθε μια μετράει σα μήνας στον ιστορικό χρόνο. Και επειδή κανείς μας δεν έχει ζήσει αυτές τις πιο ενδιαφέρουσες διαδικασίες (όπως τις είχε χαρακτηρίσει μια φορά η Αλέκα) κι ούτε είναι σίγουρο πως θα αξιωθούμε ποτέ, μία από τις πιο χαρούμενες στιγμές στη ζωή του ανθρώπου είναι όταν καταφέρνει να αποτινάξει από το μυαλό του τη συσσωρευμένη σκουριά που έχουν αφήσει τα κανάλια, το περιβάλλον του κι η κοινωνία, για να βγει στους δρόμους. Όταν σηκώνει κεφάλι κι αντιστέκεται, (ανοίξαμε την αλυσίδα και) γίνεται ένας από εμάς, αφού έχει σπάσει πρώτα τα δεσμά που χειραγωγούν τη συνείδησή του.

Σκυφτός στα καφενεία, στους δρόμους σκεφτικός
Μα χτες μες στην πορεία, γυρνούσες γελαστός

Κι ας μας βλέπει εμάς σκεπτικούς καμιά φορά, όταν βλέπουμε τόση χαρά συγκεντρωμένη, να εκδηλώνεται με αδέξιο κι αντιφατικό τρόπο, έξω από τις παραδοσιακές νόρμες -που θα έπρεπε να μας προβληματίζουν εξίσου, όταν γίνονται ρουτίνα κι εκτελούνται απλώς από συνήθεια.

Χτες, εν τω μεταξύ, το πανό του ΜΑΣ είχε κατέβει, αλλά το ετερόκλιτο πλήθος ήταν πολλαπλάσιο, σε μια συγκέντρωση όπου αυτή τη φορά τον τόνο δεν τον έδιναν οι δικηγόροι με τη στολή της δουλειάς τους, αλλά οι εκπαιδευτικοί και οι μηχανικοί, που μοίραζαν μάλιστα κράνη στον κόσμο! Αν και μια σφισσα επιμένει πως κάποιοι από τη διοίκηση του ΤΕΕ τα φορούσαν μάλλον ως προστατευτικά, για να μη φάνε τίποτα στο κεφάλι και την πατήσουν σαν τον Παναγόπουλο.

Κι ήταν αυτή η δημοφιλία τους που προκάλεσε κάτι εντυπωσιακούς ελιγμούς μπλοκ, βγαλμένους από το Αστερίξ του Γκοσινί και τις καλύτερες κινήσεις της ρωμαϊκής λεγεώνας, καθώς το ΣΜΤ κι η δική μας επιτροπή αγώνα έφυγαν μπροστά, για να μην μπει στην κεφαλή της πορείας το ΤΕΕ και λοιποί μεγαλοπαράγοντες. Κάτι που άφησε το μπλοκ της ΛαΕ στη μέση, σαν αθώο θύμα του Σίνη του Πιτυοκάμπτη με τα πεύκα (γιου του Προκρούστη), να σκέφτεται με ποιους θα πάει και ποιος θα αφήσει, και πώς θα μπορούσε να πατήσει σε δύο διαφορετικές βάρκες.

Περνώντας από εκεί ήταν που άκουσα κι έναν (πιθανότατα) Αραν-σ-ίτη αλτουσεριανό να λέει μια κορυφαία χιουμοριστική ατάκα για τη "φασολάδα της ΛαΕ, από την οποία θα βγουν εκείνες οι δυνάμεις που θα πρωταγωνιστήσουν το επόμενο χρονικό διάστημα.
Κείνο που τον τρώει, κείνο που τον σώζει
Είναι που ονειρεύεται σαν τον Καραγκιόζη
Προσοχή στα αέρια και τη δυσοσμία όμως...

Δεν ξέρω αν σε αυτές τις δυνάμεις συμπεριλαμβάνεται κι η συνιστώσα Ζωή, που κατέβηκε μαζί με άλλους μεγαλοδικηγόρους να διεκδικήσουν τα δίκια τους. Λίγο πιο μπροστά ήταν και το μπλοκ του Δικηγορικού Συλλόγου, όπου κάποιοι θυμήθηκαν τα φοιτητικά τους χρόνια στη ΔΑΠ, με βαριά, πολιτικά συνθήματα.
Ανοίξτε τις πόρτες (σ.σ.: του υπουργείου), να φύγουνε οι κότες
Ανοίξτε τις πύλες, να φύγουν οι ξεφτίλες

Κι ο Σκάι, που πιέζει αντιπολιτευτικά, για να εξασφαλίσει μια τηλεοπτική άδεια, να ενορχηστρώνει το αντικυβερνητικό πάθος του φιλελέ και να καλύπτει τη μεγαλειώδη συγκέντρωση, με τον ίδιο ζήλο που έθαβε όλες τις προηγούμενες (εκτός από το "μένουμε Ευρώπη").

Στα χτεσινά αξιοσημείωτα κρατάω και μια κάπως περίπλοκη πλην πρωτότυπη πικέτα (από αυτή που "έφαγε" ο ήρωας Παναγόπουλος) που ένωνε το κράνος του μηχανικού, το στηθοσκόπιο του γιατρού και τη γραβάτα του δικηγόρου! Κάτι σαν μετεξέλιξη-παραλλαγή του γνωστού διαβητόσφυρου, που είχε στη σημαία της η Λδγ και του γραναζόσφυρου, που είχε στο σήμα του το παλιό ΤΚΡ στην Τουρκία.

Όσο για την 'παράξενη ενότητα' με τα μεγάλα κενά και τις αλλεπάλληλες κινητοποιήσεις για το ασφαλιστικό, που δε συντονίζονται, ένα μέρος της εξήγησης κρύβεται στα εσωκομματικά της ΝΔ, καθώς άλλοι στήριξαν Μητσοτάκη και άλλοι το Μεϊμαράκη. Κάτι που δείχνει πως αυτοί οι χώροι είναι ίσως από τα τελευταία στηρίγματα του παλιού δικομματισμού, που παραμένει κυρίαρχος, όχι μόνο από την άποψη των συσχετισμών, αλλά και της συντεχνιακής νοοτροπίας.

Το ζητούμενο παραμένει πώς θα σπάσουν εδραιωμένες αντιλήψεις χρόνων -και ο δρόμος είναι μια καλή ευκαιρία, για να γίνει ένα πρώτο βήμα- και πώς θα ξεφύγουμε από το κυρίαρχο δίπολο που στήνεται, με διασκεδαστικά εναλασσόμενους ρόλους: από τη μια η αριστερή κυβέρνηση, που τώρα νομοθετεί τα μνημονιακά προαπαιτούμενα, κι από την άλλη η φιλελέ αντιπολίτευση, που τόσο καιρό τα ψήφιζε (και θα συνεχίσει να το κάνει, αν δε βγουν αλλιώς τα κουκιά).
Κι ίσως να ξενίσεις κάποιους φαντασμένους, που βλέπουν το λαουτζίκο με τη λογική της Μαρίας Αντουανέτας, αλλά ως προς αυτό το τελευταίο, υπάρχει αρκετή θετική πείρα και παραδείγματα προς μίμηση στον χώρο των αγροτών και τη συσπείρωση σε αγωνιστική κατεύθυνση που φαίνεται να επιτυγχάνεται στα αγροτικά μπλόκα.

Μια εφιαλτική έρευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ του Νταβός

Μια εφιαλτική έρευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ του Νταβός

Ερευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (World Economic Forum) εκτιμά ότι περισσότερες από 7 εκατομμύρια θέσεις εργασίας θα χαθούν και 2 εκατομμύρια θα δημιουργηθούν ως αποτέλεσμα των τεχνολογικών αλλαγών που συντελούνται σε 15 αναπτυγμένες και αναδυόμενες, όπως ονομάζονται, οικονομίες, μέχρι το 2020. Αυτό θα προκύψει λόγω μεγάλων αλλαγών στην αγορά εργασίας, επειδή θα αυξηθεί η χρήση ρομπότ και τεχνητής νοημοσύνης στην παραγωγή. Η εφαρμογή των «νέων τεχνολογιών», που αυτοματοποιούν την παραγωγική διαδικασία, κάνει περιττές πολλές ανθρώπινες εργασίες.
Η έρευνα έχει τίτλο «Το Μέλλον των Θέσεων Εργασίας» και έγινε σε 15 οικονομίες που απασχολούν 1,9 δισεκατομμύρια εργαζόμενους ή περίπου το 65% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού. Ανάμεσα στις χώρες που έγινε η έρευνα είναι οι ΗΠΑ, Κίνα, Μεγάλη Βρετανία, Βραζιλία, Γαλλία, Γερμανία, Αυστραλία, Ινδία, Ιταλία, Τουρκία.
Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ παρουσιάζει ως επίσημο θέμα της φετινής συνάντησης στο Νταβός, που πραγματοποιείται από προχτές 20 έως αύριο 23 Γενάρη, «την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση» με περιεχόμενο τη ρομποτική, τη νανοτεχνολογία, την τρισδιάστατη εκτύπωση και τη βιοτεχνολογία.
Θέσεις εργασίας θα χαθούν σε όλους τους βιομηχανικούς κλάδους. Τις μεγαλύτερες απώλειες, όμως, προβλέπουν στον κλάδο υγειονομικής περίθαλψης λόγω αύξησης της τηλεϊατρικής, και στους τομείς της Ενέργειας και του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Τα δύο τρίτα των θέσεων εργασίας που εκτιμάται ότι θα χαθούν θα είναι θέσεις γραφείου και διοικητικών υπηρεσιών αφού «έξυπνα», όπως τα ονομάζουν, μηχανήματα θα αναλάβουν περισσότερες εργασίες σ' αυτούς τους τομείς, ενώ θα υπάρξει αύξηση θέσεων εργασίας στους τομείς της πληροφορικής, των μαθηματικών, της αρχιτεκτονικής, της μηχανικής.
Οι γυναίκες θα χάσουν περισσότερες θέσεις εργασίας σε σχέση με τους άνδρες, λόγω της περιορισμένης δραστηριοποίησής τους σε τομείς όπως η τεχνολογία, η μηχανολογία και τα μαθηματικά, εκτιμά η έρευνα.
Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ) προβλέπει αύξηση στην παγκόσμια ανεργία που θα φτάσει στα 11 εκατ. έως το 2020. Η εκτίμηση της έρευνας για απώλειες θέσεων εργασίας έρχεται να προστεθεί στις προβλέψεις της ΔΟΕ.

***

Είναι νομοτελειακό το φαινόμενο; Και ποια η διέξοδος;
Το κεφάλαιο είναι υποχρεωμένο να επαναστατικοποιεί αδιάκοπα τα μέσα παραγωγής, έγραφαν οι Κ. Μαρξ και Φρ. Ενγκελς στο «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος» το 1848. Επομένως, πρόκειται για μια εξέλιξη νομοτελειακή, οφείλεται στον απόλυτο νόμο του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, το νόμο του κέρδους. Κυνηγώντας το ολοένα και μεγαλύτερο κέρδος οι καπιταλιστές επιδιώκουν να αυξάνουν την παραγωγικότητα της εργασίας. Δηλαδή, να μειώνουν τον αναγκαίο χρόνο για την παραγωγή εμπορευμάτων, να κάνουν πιο γρήγορη την παροχή υπηρεσιών με αποτέλεσμα την αύξηση των περιθωρίων του κέρδους. Η εισαγωγή νέων τεχνολογιών επίσης ωθεί σε αλλαγές στην οργάνωση της παραγωγής, έτσι που να μπορεί η καπιταλιστική επιχείρηση να έχει την ίδια και μεγαλύτερη παραγωγή συγκριτικά με αυτήν που είχε πριν από την αξιοποίηση νέων μέσων παραγωγής. Η εισαγωγή πιο σύγχρονων μέσων παραγωγής εκτοπίζει μέρος της «ζωντανής εργασίας» απ' την παραγωγή. Δηλαδή, χρειάζονται λιγότεροι εργαζόμενοι για την καπιταλιστική επιχείρηση, με τον ημερήσιο εργάσιμο χρόνο να μένει αμετάβλητος.
Η διαδικασία εισαγωγής πιο σύγχρονων μέσων παραγωγής έχει και άλλες επιπτώσεις στην εργατική τάξη εκτός από την ώθηση στην ανεργία: Την αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης, την ευελιξία στην εργασία, την εντατικοποίησή της, τη μείωση της αξίας της εργατικής δύναμης, αφού η αξία των μέσων για την αναπαραγωγή της μειώνεται λόγω αύξησης της παραγωγικότητας.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι οι προσδοκίες πως η καπιταλιστική ανάκαμψη θα φέρει ριζική μείωση της ανεργίας είναι ουτοπικές. Πολύ περισσότερο τα πράγματα είναι δυσοίωνα εάν προκύψει μια νέα διεθνής καπιταλιστική οικονομική κρίση.

***

Ποια λοιπόν η διέξοδος; Διέξοδος για ποιον; Τους καπιταλιστές ή την εργατική τάξη; Για τους καπιταλιστές η παραπάνω κατάσταση είναι κανονική, φυσιολογική, «προοδευτική», γιατί εφαρμόζουν νέες τεχνολογίες. Προκειμένου να συγκαλύψουν και να διαχειριστούν την πραγματική ανεργία, «οι συντάκτες της μελέτης επισημαίνουν ότι είναι "κρίσιμης σημασίας οι επιχειρήσεις να αναλάβουν ενεργότερο ρόλο στην μετεκπαίδευση του τρέχοντος εργατικού δυναμικού τους, οι εργαζόμενοι να υιοθετήσουν μία θετική προσέγγιση στη διά βίου μάθηση και οι επιχειρήσεις να δημιουργήσουν ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την ενίσχυση αυτών των προσπαθειών"» (ιστοσελίδα «capital.gr», 18/1/2016). Δεν πρόκειται βεβαίως για διέξοδο για τους εργαζόμενους αφού στην πράξη σημαίνει μερική απασχόληση, μοίρασμα των θέσεων εργασίας (και της ανεργίας στην πραγματικότητα) με την ανάλογη συμπίεση των μισθών. Πρακτική που και εκτονώνει την πίεση από τη μαζική ανεργία και αυξάνει την εκμετάλλευση για λογαριασμό των κεφαλαιοκρατών. Δεν αποτελούν, επίσης, λύση τα προγράμματα ανακύκλωσης της ανεργίας με επιδοτήσεις των επιχειρήσεων για κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας, δηλαδή η προσφορά τζάμπα εργατών στους καπιταλιστές.
Από τη σκοπιά των εργατικών συμφερόντων προκύπτει το εξής ζήτημα: Οτι όροι και προϋποθέσεις, όπως είναι τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας, που θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν μείωση του εργάσιμου χρόνου αντί να χαθούν εκατομμύρια θέσεις εργασίας και να αξιοποιηθούν στην κατοχύρωση νέων εργατικών και μισθολογικών δικαιωμάτων με βάση τις σύγχρονες εργατικές ανάγκες, οδηγούν στο ακριβώς αντίθετο, στην αύξηση της ανεργίας και την ένταση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Προκύπτει, δηλαδή, ως ώριμο, σύγχρονο αίτημα η μείωση του εργάσιμου χρόνου, με σταθερή δουλειά, με αύξηση των μισθών, με ολοκληρωμένα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα.
Μια τέτοια διεκδίκηση, όμως, αντιβαίνει στις ανάγκες της διευρυμένης αναπαραγωγής του καπιταλιστικού κέρδους, δηλαδή στην ολοένα αυξανόμενη κερδοφορία. Η καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής εμποδίζει μια τέτοια προοπτική. Είναι απόδειξη της βαθιάς και αξεπέραστης αντίθεσης ανάμεσα στις εργατικές - λαϊκές ανάγκες και την καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής.
Συνεπώς, η διέξοδος για τους εργαζόμενους είναι μία: Η κατάργηση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, η σοσιαλιστική οργάνωση της οικονομίας με κοινωνική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και κεντρικό σχεδιασμό. Μόνο έτσι τα νέα μέσα παραγωγής θα αξιοποιούνται για την απελευθέρωση του εργαζόμενου ανθρώπου και όχι για την ένταση της εκμετάλλευσης. Μόνο σε τέτοιες συνθήκες η εισαγωγή των μέσων παραγωγής δεν θα αντιφάσκει όχι με τη μείωση αλλά με την εξάλειψη της ανεργίας που, όπως έχει αποδειχθεί ιστορικά, μπορεί και πρέπει να πραγματοποιηθεί. Αυτό είναι το σύγχρονο, το προοδευτικό ώστε οι εργαζόμενοι να απολαμβάνουν τα αποτελέσματα της δουλειάς τους, τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας.

Τα «εφόδια» της κυβέρνησης

Τα «εφόδια» της κυβέρνησης

Τη στιγμή που ο πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, βρισκόταν ήδη στο Νταβός για επαφές και συναντήσεις στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, από το Μαξίμου εκδόθηκε ένα ενημερωτικό σημείωμα με τίτλο: «Τα εφόδια του πρωθυπουργού στο Νταβός». Σε αυτό το σημείωμα, λοιπόν, ανάμεσα σε άλλα γίνεται αναφορά στα εξής: «Αύξηση των φορολογικών εσόδων (...) μείωση των επιστροφών φόρων. Βάσιμη πρόβλεψη ότι η χρονιά θα κλείσει ακόμη και με πρωτογενές πλεόνασμα. Σημάδια ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας και βάσιμες προσδοκίες για ανάπτυξη το 2016. Εισροή πόρων από την ΕΕ ύψους 2,3 δισ. ευρώ για το ΕΣΠΑ». Αυτά, λοιπόν, εμφανίζονται ως εφόδια και επιτεύγματα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ και με αυτά τα εφόδια στη φαρέτρα ο πρωθυπουργός βρίσκεται στο Νταβός.
Πράγματι, η κυβέρνηση αύξησε τα φορολογικά έσοδα από τους φόρους στα είδη λαϊκής κατανάλωσης, την επιβολή του ΕΝΦΙΑ, την εισφορά αλληλεγγύης που μειώνει το μισθό, όλα τα χαράτσια που πλήρωσαν και πληρώνουν τα εργατικά - λαϊκά νοικοκυριά. Πράγματι, επέστρεψε λιγότερα χρήματα στα λαϊκά νοικοκυριά μέσω της επιστροφής φόρου, αφού με τους νέους υπολογισμούς τα πήρε κι από εκεί, από τα λαϊκά στρώματα. Είναι αλήθεια ότι αύξησε τα έσοδα από την ΕΕ, μόνο που αφορούν χρήματα που διοχετεύονται κυρίως στους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους για τη στήριξη της κερδοφορίας τους.
Με λίγα λόγια, αυτά που εμφανίζει η κυβέρνηση ως εφόδια, είναι εφόδια και παρακαταθήκη για το μεγάλο κεφάλαιο προκειμένου να προσδοκά καλύτερες μέρες, που θα έρθουν μέσα από τα συντρίμμια των εργατικών - λαϊκών δικαιωμάτων. Αυτό δείχνει η κυβερνητική πορεία, αυτό δείχνουν οι ύμνοι των αξιωματούχων από τις Βρυξέλλες για το - μέχρι στιγμής - κυβερνητικό έργο. Σε αυτά τα ...«εφόδια» συμπεριλαμβάνονται το Ασφαλιστικό, που σαρώνει συντάξεις και αυξάνει τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, το Εργασιακό που θα ακολουθήσει, το νέο Φορολογικό που ήδη έχει τεθεί στο τραπέζι των συζητήσεων κυβέρνησης - εκπροσώπων ιμπεριαλιστικών μηχανισμών. Και βέβαια «εφόδια» θεωρούνται όλα τα αντιλαϊκά - αντεργατικά μέτρα που μέχρι τώρα έχουν θεσπιστεί από αυτήν και τις προηγούμενες αστικές κυβερνήσεις.
Η κυβέρνηση επιχαίρει για όλα αυτά που τσακίζουν τη ζωή του λαού. Και τα εκθέτει με περηφάνια στα «γεράκια των αγορών», όπως έλεγαν τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, για να δείξει ότι βγάζει όλη τη βρώμικη δουλειά και με το παραπάνω, ότι έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία στο να υλοποιεί την πολιτική που εξυπηρετεί τα συμφέροντα των μονοπωλίων, ότι είναι ο πιο επιμελής μαθητής στα θρανία της άρχουσας τάξης. Αυτές τις μέρες, εργαζόμενοι, φτωχοί αγρότες, αυτοαπασχολούμενοι και επαγγελματίες, νέοι σηκώνουν το ανάστημά τους ενάντια στην πολιτική της κυβέρνησης και της Ευρωπαϊκής Ενωσης και κινητοποιούνται για να ακυρώσουν τα αντιασφαλιστικά σχέδια της κυβέρνησης, για να ακυρώσουν ένα από τα βασικά της «εφόδια». Και αυτός είναι ο μόνος δρόμος, το μόνο πραγματικό εφόδιο για το λαό σε αυτή τη δύσκολη μάχη. Δυνατό εργατικό κίνημα, λαϊκή συμμαχία και ξεσηκωμός.