Ιμπεριαλισμός εξάρτηση και η περίπτωση της Ελλάδας
από τον Άναυδο – Απρίλιος 2013
Η ολοκλήρωση της αστικοδημοκρατικής επανάστασης στη συντριπτική πλειοψηφία των χωρών του πλανήτη φέρνει στην ημερήσια διάταξη την προλεταριακή επανάσταση και τίποτε λιγότερο.
Η κε του μπλοκ έχει πάθει εξάρτηση με τη συζήτηση περί εξάρτησης και συνεχίζει το αφιέρωμα στο γκραν σουξέ των ημερών, με μια καινούρια θεωρητική δουλειά του Άναυδου που πιάνει συνολικά και περιληπτικά όλες τις παραμέτρους του ζητήματος. Η κε του μπλοκ τον ευχαριστεί για το δημιουργικό του κόπο κι εύχεται στη βάση του μπλοκ καλή ανάγνωση και νηφάλιο σχολιασμό.
1. Εισαγωγή
Με αφορμή τις θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το 19ο Συνέδριο άνοιξε πάλι η κουβέντα για το τι είναι ιμπεριαλισμός και για το αν η Ελλάδα είναι χώρα ιμπεριαλιστική ή εξαρτημένη. Μάλιστα οι άσπονδοι φίλοι του Κόμματος έχουν καταδυθεί στα αρχεία της μαρξιστικής και λενινιστικής βιβλιογραφίας προσπαθώντας ν’ αποδείξουν τη
(...) νέα φάση εξάρτησης της Ελλάδας που φέρει πλέον χαρακτηριστικά νεοαποικιοκρατίας (...) και ότι εκτός της βασικής αντίθεσης (...) Στην Ελλάδα κυρίαρχη αντίθεση είναι αυτή ανάμεσα στα εγχώρια και ξένα μονοπώλια και στη συντριπτική πλειονότητα του ελληνικού λαού (...) (Β.Λιόσης. Ελλάδα: Τελικά ιμπεριαλιστική ή εξαρτημένη). Σα συνέπεια και χωρίς να αναφέρεται ρητά υπονοείται ένα κάποιο ενδιάμεσο στάδιο που προηγείται της ανατροπής του καπιταλισμού στάδιο που θα αποσκοπεί να λύσει την ‘κυρίαρχη’ αυτή αντίθεση αφήνοντας την βασική (κεφάλαιο – εργασία) προς το παρόν απείραχτη. Επίσης διαφαίνεται και μια προσπάθεια να κατηγορηθεί το ΚΚΕ (πέρα από τροτσκισμό που στο κάτω-κάτω είναι απλώς μια πολιτική κατηγορία) περίπου για ξεπούλημα και προδοσία του λαού και της χώρας.
Με το παρόν κείμενο θα δείξουμε ότι αυτή η καρικατούρα μαρξιστικής ανάλυσης δεν ξεκινά από μια ανάλυση της πραγματικότητας ή από τα γραπτά των θεμελιωτών του μαρξισμού-λενινισμού για να καταλήξει σε κάποιο συμπέρασμα αλλά αντίθετα προσπαθεί να πασπαλίσει τις ρεφορμιστικές αυταπάτες με τσιτάτα από το έργο των Μαρξ-Λένιν, σε συνδυασμό με μια ανικανότητα να διαβάσει τη σημερινή πραγματικότητα.
2. Τι είναι ο ιμπεριαλισμός
Σύμφωνα με τον ορισμό του Λένιν (επανάληψη μήτηρ μαθήσεως) ο ιμπεριαλισμός περικλείει τα παρακάτω πέντε βασικά γνωρίσματα:
1) Συγκέντρωση της παραγωγής και του κεφαλαίου που έχει φτάσει σε τέτια βαθμίδα ανάπτυξης, ώστε να δημιουργεί μονοπώλια που παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην οικονομική ζωή.
2) Συγχώνευση του τραπεζικού κεφαλαίου με το βιομηχανικό και δημιουργία μιας χρηματιστικής ολιγαρχίας πάνω στη βάση αυτού του «χρηματιστικού κεφαλαίου».
3) Εξαιρετικά σπουδαία σημασία αποκτάει η εξαγωγή κεφαλαίου σε διάκριση από την εξαγωγή εμπορευμάτων.
4) Συγκροτούνται διεθνείς μονοπωλιακές ενώσεις των καπιταλιστών οι οποίες μοιράζουν τον κόσμο και
5) Έχει τελειώσει το εδαφικό μοίρασμα της γης ανάμεσα στις μεγαλύτερες καπιταλιστικές δυνάμεις (Λένιν Άπαντα Ιμπεριαλισμός σ. 393)
Και συμπλήρωνε ο ίδιος ότι
(...) Αν θα χρειαζόταν να δοθεί ένας όσο το δυνατό πιο σύντομος ορισμός του ιμπεριαλισμού θα έπρεπε να πούμε ότι ο ιμπεριαλισμός είναι το μονοπωλιακό στάδιο του καπιταλισμού (…) Λένιν Άπαντα Ιμπεριαλισμός σ. 392
Η διατάραξη της ισορροπίας που προκαλεί ο νόμος της ανισόμετρης ανάπτυξης κάνει τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους αναπόφευκτους. Ο ήδη μοιρασμένος κόσμος οδηγείται σε ξαναμοίρασμα. Η προλεταριακή επανάσταση είναι το αποτέλεσμα του σπασίματος της αλυσίδας του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού στο πιο αδύνατο σημείο του. Οπότε μπορεί να συμβεί η χώρα που άρχισε την επανάσταση, η χώρα που έσπασε το μέτωπο του κεφαλαίου να είναι καπιταλιστικά λιγότερο αναπτυγμένη (Στάλιν. τ. 6 σελ. 110)
Συνοπτικά με το βιβλίο του ‘Ο Ιμπεριαλισμός’ ο Λένιν δεν εξηγούσε απλώς την πραγματικότητα αλλά πάλευε να αλλάξει τον κόσμο. Η κατακλείδα της ανάλυσης του Λένιν ήταν ότι αφού ο ιμπεριαλισμός οδηγεί στο ξαναμοίρασμα του ήδη μοιρασμένου κόσμου ταυτόχρονα αδυνατίζει το παγκόσμιο μέτωπο του καπιταλισμού και κάνει εφικτή τη νίκη του σοσιαλισμού σε μία ή περισσότερες χωριστές χώρες. Με άλλα λόγια το έργο του αυτό θα αποτελέσει τη θεωρητικοποίηση της πολιτικής στρατηγικής των μπολσεβίκων
3. Οι βασικές αντιθέσεις του καπιταλισμού
Με βάση τη λενινιστική ανάλυση του τελικού σταδίου του καπιταλισμού ο Στάλιν όριζε σαν τις σπουδαιότερες αντιθέσεις του καπιταλιστικού συστήματος τις παρακάτω τρεις:
- Η πρώτη είναι η αντίθεση ανάμεσα στην εργασία και στο κεφάλαιο
- Η δεύτερη αντίθεση είναι η αντίθεση ανάμεσα στις διάφορες χρηματιστικές ομάδες και ιμπεριαλιστικές δυνάμεις στην πάλη τους για πηγές πρώτων υλών , για ξένα εδάφη.
- Η τρίτη αντίθεση είναι η αντίθεση ανάμεσα στη φούχτα των κυρίαρχων ‘πολιτισμένων’ εθνών και τις εκατοντάδες εκατομμύρια των αποικιακών και εξαρτημένων λαών του κόσμου
Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος συγκέντρωσε όλες αυτές τις αντιθέσεις σ’ έναν μοναδικό κόμπο και τις έριξε στην πλάστιγγα επιταχύνοντας και διευκολύνοντας έτσι τις επαναστατικές μάχες του προλεταριάτου (Στάλιν. τ. 6 σελ. 82)
Για το πώς το παγκόσμιο προλεταριάτο μπορούσε να χρησιμοποιήσει τις αντιθέσεις αυτές για να πραγματοποιήσει την προλεταριακή επανάσταση η Γ’ διεθνής προσδιόριζε στο πρόγραμμα της (1928) ότι: (…) η παγκόσμια επανάσταση του προλεταριάτου βγαίνει μέσα από διαφορετικά ως προς το χρόνο και τις μορφές προτσές: από καθαρά προλεταριακές επαναστάσεις, από επαναστάσεις αστικοδημοκρατικού τύπου που μετατρέπονται σε προλεταριακές επαναστάσεις από εθνικοαπελευθερωτικούς πολέμους από αποικιακές επαναστάσεις. Μόνο σε τελευταία ανάλυση το επαναστατικό προτσές οδηγεί στην παγκόσμια διχτατορία του προλεταριάτου (Πρόγραμμα της Γ΄ Διεθνούς σελ. 59)
Μάλιστα με βάση την κοινωνικοοικονομική κατάσταση των διαφορετικών χωρών είχε ορίσει σχηματικά τρεις βασικούς τύπους περάσματος στην δικτατορία του προλεταριάτου
- Στις χώρες του αναπτυγμένου καπιταλισμού (με ισχυρές παραγωγικές δυνάμεις, με συγκεντροποιημένη σε μεγάλο βαθμό παραγωγή όπου η μικρή οικονομία έχει σχετικά μικρή σημασία με αστικοδημοκρατικό καθεστώς … άμεσο πέρασμα στη διχτατορία του προλεταριάτου
- Χώρες με μέσο επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού (Ισπανία, Πορτογαλία, Πολωνία, Ουγγαρία, Βαλκανικές χώρες) όπου έχουν σημαντικά υπολείμματα μισοφεουδαρχικών σχέσεων στην αγροτική οικονομία με ορισμένο μίνιμουμ υλικών προϋποθέσεων αναγκαίων για τη σοσιαλιστική ανοικοδόμηση κι όπου δεν έχει ακόμα αποτελειωθεί ο αστικο-δημοκρατικός μετασχηματισμός. Σε μερικές απ’ αυτές τις χώρες είναι δυνατό ένα λίγο πολύ γρήγορο πέρασμα της αστικοδημοκρατικής επανάστασης σε επανάσταση σοσιαλιστική, σε άλλες χώρες είναι δυνατοί τύποι προλεταριακών επαναστάσεων που έχουν όμως να εκπληρώσουν καθήκοντα αστικο δημοκρατικού χαρακτήρα σε μεγάλη έχταση.
- Αποικιακές και μισοαποικιακές χέρες (Κίνα, Ινδία, και εξαρτημένες χώρες Αργεντινή, Βραζιλία, κλπ). Το πέρασμα προς τη διχτατορία του προλεταριάτου είναι δυνατό εδώ κατά κανόνα μόνο μέσω μιας σειράς προπαρασκευαστικών βαθμίδων, μόνο σαν αποτέλεσμα μιας ολόκληρης περιόδου μετατροπής της αστικοδημοκρατικής επανάστασης σε επανάσταση σοσιαλιστική (Πρόγραμμα της Γ΄ Διεθνούς σελ. 59-61)
Ο Στάλιν γινόταν πιο συγκεκριμένος για τις συμμαχίες που απαιτούσε το κάθε στάδιο:
(…) Το πρώτο στάδιο είναι η επανάσταση του ενωμένου μετώπου, τότε που η επανάσταση κατεύθυνε το χτύπημα της κυρίως ενάντια στον ξένο ιμπεριαλισμό και η εθνική αστική τάξη υποστήριζε το επαναστατικό κίνημα
Στο δεύτερο στάδιο είναι η αστικοδημοκρατική επανάσταση (ενάντια στους εσωτερικούς εχθρούς και πριν απ’ όλα ενάντια στους φεουδάρχες ενάντια στο φεουδαρχικό καθεστώς) τότε που το αγροτικό κίνημα αναπτύχθηκε σε ρωμαλέα επανάσταση δεκάδων εκατομμυρίων αγροτών,
Το τρίτο στάδιο είναι η σοβιετική επανάσταση (…) (Στάλιν τ.10 σελ. 11-12)
4. Η εξάρτηση
Ορισμό της εξάρτησης δεν θα βρει κανείς όσο κι αν ψάξει τα έργα των Μαρξ, Λένιν και Στάλιν. Πιθανά για τον λόγο αυτό ο Βα.Λ. αναγκάστηκε να εφεύρει τον δικό του ορισμό (…) Αυτές οι σχέσεις κυριαρχίας μεταξύ των κρατών εκφράζουν με συμπυκνωμένο τρόπο την εξάρτηση. (…)
Δεν θα μπούμε στη διαδικασία (πιθανά σε κάποιο άλλο ποστ) να εξετάσουμε τις θέσεις του ΒαΛ που προσεγγίζουν απελπιστικά τις θέσεις της σχολής της εξάρτησης (A.G Frank, S. Amin, I. Wallerstein), απλώς θα σημειώσουμε ότι για όλους αυτούς και για τον όψιμο μαθητή τους:
- η εξάρτηση είναι μία λίγο ως πολύ μόνιμη κατάσταση.
- Η υπανάπτυξη είναι αποτέλεσμα της εξάρτησης και όχι το αντίστροφο (που είναι και το μαρξιστικά ορθό).
Ωστόσο σύμφωνα με τον Μαρξ, τον Λένιν και τον Στάλιν η εξάρτηση και η υπανάπτυξη δεν είναι νόμος του καπιταλισμού. Αυτό που είναι νόμος του καπιταλισμού είναι η ανισόμετρη οικονομική ανάπτυξη.
Έτσι σύμφωνα με τον Μάρξ
(…) Σπρωγμένη από την ανάγκη η αστική τάξη να βρίσκει μια κατανάλωση των προϊόντων της ολοένα πλατύτερη, απλώνεται επάνω σε όλη την υφήλιο. Της χρειάζεται για να χωθεί παντού, να εγκατασταθεί παντού, να κατασκευάσει παντού συγκοινωνίες. Με τον τρόπο που εκμεταλλεύεται η αστική τάξη την παγκόσμια αγορά έδωσε στην παραγωγή και στην κατανάλωση όλων των χωρών ένα χαρακτήρα κοσμοπολίτικο. Στη θέση της παλιάς εθνικής αυτάρκειας και αυτοτέλειας έρχεται μια ολόπλευρη επικοινωνία, μια ολόπλευρη αλληλεξάρτηση των εθνών (…) (Μαρξ Κομμουνιστικό Μανιφέστο).
τον Λένιν
(…) Η εξαγωγή κεφαλαίου επιδρά στην ανάπτυξη του καπιταλισμού στις χώρες όπου κατευθύνεται και την επιταχύνει εξαιρετικά. Γι αυτό το λόγο αν η εξαγωγή αυτή είναι ικανή ως ένα ορισμένο βαθμό να φέρει κάποια στασιμότητα στις χώρες που εξάγουν το κεφάλαιο, αυτό μπορεί να γίνει μόνο με τίμημα το άπλωμα και το βάθεμα της παραπέρα ανάπτυξης του καπιταλισμού σ’ όλο τον κόσμο (…) Λένιν Ιμπεριαλισμός σελ. 368
και τον Στάλιν
(…) η πρωτοφανής ανάπτυξη της τεχνικής και η εντεινόμενη εξίσωση[i] του επιπέδου ανάπτυξης των κεφαλαιοκρατικών χωρών δημιούργησαν τη δυνατότητα και διευκόλυναν το ξεπέρασμα με άλματα μερικών χωρών από τις άλλες, την εκτόπιση πιο ισχυρών χωρών από χώρες λιγότερο ισχυρές μα που αναπτύσσονται γρήγορα.
(…) Στάλιν τ. 9 σελ 122
Ένα συνηθισμένο λάθος είναι η ταύτιση του νόμου της ανισόμετρης ανάπτυξη με την υπανάπτυξη. Ο Στάλιν εξηγεί με σαφήνεια ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο:
(…) απεναντίας η εξίσωση (η ελληνική μετάφραση χρησιμοποιεί τη λέξη ισοπέδωση η αγγλική λέξη είναι leveling,) είναι το φόντο, είναι η βάση πάνω από την οποία είναι δυνατή η ένταση της δράσης της ανισόμετρης ανάπτυξης στην περίοδο του ιμπεριαλισμού …. Ακριβώς επειδή οι χώρες που έμειναν πίσω επιταχύνουν την ανάπτυξη τους και εξισώνονται με τις προχωρημένες χώρες, γι’ αυτό ακριβώς οξύνεται η πάλη για το ξεπέρασμα της μιας χώρας από την άλλη γι αυτό ακριβώς δημιουργείται η δυνατότητα για μερικές χώρες να ξεπεράσουν τις άλλες και να τις εκτοπίσουν από τις αγορές (…) Στάλιν τ. 9 σελ. 120
Συνεπώς ο νόμος της ανισόμετρης ανάπτυξης είναι ο τρόπος με τον οποίο υπερβαίνουν τις υπάρχουσες διαφορές τους οι διάφορες καπιταλιστικές χώρες δημιουργώντας νέες διαφορές. Ή με άλλα λόγια ο καπιταλισμός δουλεύει ακριβώς με τον ίδιο τρόπο στις εξαρτημένες και στις ανεξάρτητες χώρες.
Έναν χαρακτηριστικό επιχείρημα με το οποίο η εξάρτηση ανάγεται στην κυρίαρχη αντίθεση είναι η διπλή εκμετάλλευση. Το πρόβλημα είναι ότι η διπλή εκμετάλλευση στην οποία αναφέρετε ο ΒαΛ (αλλά και πολλοί άλλοι) δεν υφίσταται επειδή υπάρχει η εξάρτηση αλλά είναι το αποτέλεσμα της δράσης του νόμου της αξίας, σύμφυτο χαρακτηριστικό του καπιταλισμού κι εντός των ορίων μιας δεδομένης οικονομίας. Συνοπτικά το πιο παραγωγικό κεφάλαιο (με τη μεγαλύτερη οργανική σύνθεση του κεφαλαίου) αποσπά υπεραξία έμμεσα από το λιγότερο παραγωγικό κεφάλαιο μέσω του μηχανισμού της αγοράς. Συνεπώς βλέπουμε ότι το αντιμονοπωλιακό είναι πιο πλατύ από το αντι-ιμπεριαλιστικό.
5. Μια ιστορική αναδρομή
Το ξεδίπλωμα των παραπάνω αντιθέσεων στην πορεία των τελευταίων εκατό χρόνων απέδειξε την ορθότητα της ανάλυσης και της πρόβλεψης των θεμελιωτών του μαρξισμού-λενινισμού.
Ο Πρώτος Παγκόσμιος ιμπεριαλιστικός πόλεμος κόστισε στον καπιταλισμό την Ρωσία, ο δεύτερος επιπλέον εφτά χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Η νίκη ωστόσο της ΕΣΣΔ έδωσε το έναυσμα για να ξεσπάσουν και να επικρατήσουν μία σειρά νικηφόρων αντι-αποικιακών επαναστάσεων σε ολόκληρο τον κόσμο (Κίνα, Ινδία, Ινδοκίνα, Β. Αφρική, Μέση Ανατολή, Αφρική κλπ). Πολλές από αυτές τις επαναστάσεις, τις ακολούθησαν αστικοδημοκρατικές επαναστάσεις (Αίγυπτος, Αλγερία, Συρία, Ιράκ, Ιράν) ενώ σε άλλες τα φεουδαρχικά κατάλοιπα υποχρεωθήκαν σε συμβιβασμό με την ντόπια αστική τάξη. Πολλές από τις επαναστάσεις αυτές προχώρησαν και στο στάδιο του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού (Κούβα, Βιετνάμ, Β. Κορέα, Λάος, Καμπότζη κλπ)
Ο νόμος της ανισόμετρης ανάπτυξης στην εποχή του ιμπεριαλισμού δημιουργεί προλεταριάτο στις πρώην αποικίες και εξαρτημένες χώρες. Οι αστικοδημοκρατικές και εθνικοαπελευθερωτικές επαναστάσεις εξαφανίζουν τα φεουδαρχικά κατάλοιπα στις περισσότερες χώρες του πλανήτη ενώ ολοκληρώνουν τον καπιταλιστικό μετασχηματισμό τους. Νέοι ιμπεριαλιστικοί γίγαντες σχηματίζονται (Κίνα, Ρωσία, Ινδία, Βραζιλία) και έχει ήδη αρχίσει η διελκυστίνδα για το ξαναμοίρασμα του κόσμου.
6. Η περίπτωση της Ελλάδας
Η Ελλάδα αποτελεί τυπικό παράδειγμα της δράσης του νόμου της ανισόμετρης οικονομικής ανάπτυξης. Για περίπου 20 χρόνια ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ ήταν διπλάσιος από τον μέσο όρο της ΕΕ. Η αναβάθμιση του ελληνικού καπιταλισμού βασίστηκε σε τρεις κυρίως παράγοντες
- Στην καπιταλιστική παλινόρθωση στις βαλκανικές κυρίως χώρες που τις μετέτρεψε σε προνομιακό χώρο εξαγωγής του ελληνικού κεφαλαίου
- Στην απελευθέρωση της ιδιωτικής πίστης αλλά και στην αύξηση του κρατικού δανεισμού που χρηματοδότησε την περαιτέρω αναπαραγωγή του ελληνικού κεφαλαίου
- Στην αθρόα εισροή μεταναστών αρχικά από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες και αργότερα από τις χειμαζόμενες από τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Ασίας. Η είσοδος των μεταναστών αύξησε κατακόρυφα τον βαθμό εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης από το κεφάλαιο.
Το αποτέλεσμα της συγκυρίας αυτής ήταν η πιο γρήγορη αναπαραγωγή του ελληνικού κεφαλαίου καθώς και η αύξηση της συγκέντρωσης και συγκεντροποίησής του. Απαραίτητο συμπλήρωμα της διαδικασίας αυτής ήταν η ενίσχυση της εργατικής αριστοκρατίας στον ιδιωτικό τομέα αλλά και της δημοσιοϋπαλληλικής γραφειοκρατίας. Η διάρθρωση του εργατικού δυναμικού μετατοπίστηκε προς τη μισθωτή εργασία σε βάρος κυρίως της απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα της οικονομίας (με βάση την ΕλΣτατ οι μισθωτοί αντιπροσώπευαν το 51,8% του εργατικού δυναμικού το 1991 και το 63,1% το 2012).
Η Ελλάδα σήμερα πληροί όλα τα κριτήρια που έθεσε ο Λένιν για να θεωρηθεί ότι βρίσκεται πλέον στο ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού. Πολύ συνοπτικά:
- Το 2011 οι μεγαλύτερες 200 επιχειρήσεις στην Ελλάδα πραγματοποίησαν τζίρο 99 δις ευρώ ή περίπου το 48% του ΑΕΠ της χώρας (σε ονομαστικές τιμές)
- Τα ίδια κεφάλαια των παραπάνω εταιριών αντιπροσώπευαν μόλις το 8% του συνολικού ενεργητικού αποκαλύπτοντας την έκθεση τους στο δανεισμό Αλλά η συγχώνευση τραπεζών κι επιχειρήσεων δεν χρειάζεται εδική επιχειρηματολογία και αρκεί να αναφερθούμε στα παραδείγματα των Βγενόπουλου (ΜIG Vivartia), Βαρδινογιάννη (Πειραιώς) και Λάτση (Eurobank)
- Η εξαγωγή κεφαλαίου με βάση τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας από 8 δις € το 2001 αυξήθηκε στα 33δις € το 2011 ή 16% του ΑΕΠ !!!
- Συμμετοχή στην ΕΕ
- Συμμετοχή στις επεμβάσεις του ΝΑΤΟ όπου γης (Βοσνία, Κόσσοβο, Ιράκ, Αφγανιστάν, Λιβύη) αναζητώντας και τα ψίχουλα από το τραπέζι των μεγάλων χωρών
Τέλος μια μικρή παρατήρηση. Η επέμβαση της τρόικας και του ΔΝΤ στην βαθιά κρίση που αντιμετωπίζει σήμερα η Ελλάδα είναι απόλυτα συμβατή με το μοναδικό δρόμο που έχει το κεφάλαιο για να βγει από την κρίση. Η διέξοδος αυτή συνοψίζεται στην αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης και στην καταστροφή μεγάλου μέρους του κεφαλαίου. Ακόμη κι αν η Ελλάδα δεν συμμετείχε στην ΕΕ η αστική τάξη της χώρας δε θα είχε αλλά δρόμο από αυτόν που ακολουθεί σήμερα. Η απόδειξη βρίσκεται στα παρόμοια μέτρα λιτότητας που παίρνουν κυβερνήσεις σαν της Μεγάλης Βρετανία και των ΗΠΑ που πόρρω απέχουν από το να χαρακτηριστούν εξαρτημένες.
7. Συμπερασματικά
Οι όψιμοι αντι-ιμπεριαλιστές προσπαθώντας να στηρίξουν τη θέση τους απλώς κακοποιούν την πραγματικότητα, τη στατιστική και τη θεωρία. Ο πραγματικός κίνδυνος δεν είναι η δήθεν εγκατάλειψη από το ΚΚΕ του αντιιμπεριαλιστικού αγώνα αλλά η μετατροπή του όποιου αντιιμπεριαλιστικού μετώπου σε μέτωπο αναζήτησης άλλου ιμπεριαλιστή.
Η ανάλυση του Ιμπεριαλισμού από τον Λένιν όχι μόνο δεν αποκλείει την ανάδυση νέων ιμπεριαλιστών αλλά αντίθετα προβλέπει την ανάδυση αυτή. Επίσης ο ιμπεριαλισμός μετασχηματίζει καπιταλιστικά τις ημιαποικίες και αποικίες πραγματοποιώντας την αστικοδημοκρατική επανάσταση και καπιταλιστικοποιώντας τις σχέσεις παραγωγής. Η Ελλάδα που το 1928 οριζόταν από τη Γ’ Διεθνή σαν χώρα με μέσο επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού μετά από 80 περίπου χρόνια είναι μια χώρα του ανεπτυγμένου καπιταλισμού. Σήμερα είναι ελάχιστες οι χώρες εκείνες που δεν έχουν περάσει στο μονοπωλιακό στάδιο, συνεπώς η όποια συμμαχία του προλεταριάτου με την αστική ταξη ενάντια στον ιμπεριαλισμό όχι απλως δεν χρειάζεται αλλά ισοδυναμεί με ταξική προδοσία
