ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΚΚΕ ΓΙΑ ΤΑ 200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821

 

 

«Οταν η διοίκησις βιάζη, αθετή, καταφρονή τα δίκαια του λαού και δεν εισακούη τα παράπονα του, το να κάμη τότε ο λαός, ή κάθε μέρος του λαού, επανάστασιν, ν' αρπάξη τα άρματα και να τιμωρήση τους τυράννους του, είναι το πλέον ιερόν απ' όλα τα δίκαια του και το πλέον απαραίτητον απ' όλα τα χρέη του».

Ρήγας (Φεραίος) Βελεστινλής,

«Νέα Πολιτική Διοίκησις»

Η Επανάσταση του 1821 ήταν αστική εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση, γνήσιο «τέκνο» της εποχής της. Προέκυψε ως συνέπεια των κοινωνικοοικονομικών αντιθέσεων που οξύνθηκαν την περίοδο μετάβασης από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό. Αποτέλεσε μία από τις κοσμογονικές αλλαγές που συντελούνταν εκείνη την περίοδο, έναν από τους πολλούς κρίκους των αστικών επαναστάσεων, που πραγματοποιήθηκαν στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα: Στη Βόρεια Αμερική (1775), στη Γαλλία (1789), στην Ιταλία, στην Ισπανία και την Πορτογαλία (1820), στη Λατινική Αμερική (1811-1830), στο Βέλγιο (1830) κ.λπ.

Η Επανάσταση του 1821 διδάχτηκε από τις αστικές επαναστατικές συνωμοτικές οργανώσεις άλλων χωρών και εμπνεύστηκε από τα Συντάγματα και τις Διακηρύξεις των καπιταλιστικών κρατών. Παράλληλα, ξεσπώντας σε μια περίοδο υποχώρησης των αστικών επαναστάσεων που ακολούθησε την ήττα του Ναπολέοντα, ενέπνευσε και ενθάρρυνε τα πιο ριζοσπαστικά ρεύματα των αστών επαναστατών. Γι' αυτό πολλοί ξένοι αστοί επαναστάτες προσχώρησαν ως εθελοντές στα επαναστατικά στρατεύματα και κάποιοι άφησαν και τη ζωή τους στα πεδία των μαχών, αποδεικνύοντας έμπρακτα ότι το πραγματικό διακύβευμα της Επανάστασης βρισκόταν πολύ πέρα από τον «ορίζοντα» της Εθνικής Ανεξαρτησίας.

Η Επανάσταση του 1821 υπήρξε αποτέλεσμα της ανάπτυξης των νέων καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής στα εδάφη της φεουδαρχικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα, οι ελληνόφωνοι Χριστιανοί έμποροι και πλοιοκτήτες συγκέντρωναν δύναμη και πλούτο, πρωτοστατώντας στο εμπόριο της Αυτοκρατορίας, σε μια εποχή που οι νέες καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής επικρατούσαν σε σημαντικά οικονομικά κέντρα της εποχής και διάβρωναν την εξουσία των φεουδαρχικών αυτοκρατοριών. Την ίδια περίοδο, ο τερματισμός της εδαφικής επέκτασης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οδήγησε σε παρακμή το τιμαριωτικό σύστημα και επέτρεψε σε ισχυρές οικογένειες Χριστιανών (κοτζαμπάσηδες) και Μουσουλμάνων (αγιάνηδες) να ελέγξουν την καλλιέργεια της γης και τη συλλογή των φόρων. Οι παραπάνω, κατευθύνοντας την αγροτική παραγωγή στο αυξανόμενο εξωτερικό εμπόριο και τοποθετώντας τα χρηματικά τους αποθέματα σε άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες, δεν άργησαν να συνδέσουν τα συμφέροντά τους με την καπιταλιστική αγορά.

Στην αυγή του 19ου αιώνα, οι νέες καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής διείσδυαν από όλους τους πόρους της γερασμένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κλονίζοντας τις κυρίαρχες φεουδαρχικές σχέσεις και διαταράσσοντας τις δοσμένες κοινωνικοοικονομικές ισορροπίες. Στον πυρήνα των μεταβολών βρισκόταν ο κοινωνικός φορέας των νέων σχέσεων παραγωγής, η αστική τάξη. Οσο αυξανόταν η οικονομική ισχύς της ανερχόμενης ελληνικής αστικής τάξης, τόσο αυτή ερχόταν σε αντίθεση με τους περιορισμούς του οθωμανικού φεουδαρχικού κράτους και το καθεστώς της υποτέλειάς της σε αυτό.

Η βαθιά κρίση, που εκδηλώθηκε προεπαναστατικά στο εμπόριο και τη ναυτιλία (για να απλωθεί σε όλους λίγο - πολύ τους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας), όξυνε περαιτέρω τις αντιθέσεις, αναδεικνύοντας με ακόμα πιο επιτακτικό τρόπο τα αδιέξοδα της υπάρχουσας κοινωνικοοικονομικής οργάνωσης και φωτίζοντας την αναγκαιότητα της επαναστατικής ρήξης της αστικής τάξης με τη φεουδαρχική εξουσία.

Η ιστορική πρωτοβουλία για την Επανάσταση άνηκε στην ανερχόμενη τότε αστική τάξη. Αυτή ήταν που μετουσίωσε την αντίθεση στην οθωμανική υποτέλεια σε εθνική συνείδηση και τελικά σε επαναστατικό πολιτικό πρόγραμμα. Ο στόχος της επαναστατημένης αστικής τάξης, δηλαδή η συγκρότηση ενός σύγχρονου αστικού έθνους - κράτους, σήμαινε ταυτόχρονα και ρήξη με τους όρους της οθωμανικής κυριαρχίας. Το γεγονός αυτό προσέδωσε στην Επανάσταση και απελευθερωτικό χαρακτήρα και επέτρεψε στην αστική τάξη να προσελκύσει ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις, που βίωναν την ταξική εκμετάλλευση και τη φυλετική και θρησκευτική καταπίεση, στα επαναστατικά της σχέδια.

Η επαναστατική οργάνωση της αστικής τάξης, η Φιλική Εταιρεία, διαδραμάτισε κεντρικό και αναντικατάστατο ρόλο σε αυτήν τη διαδικασία. Η Φιλική Εταιρεία ήταν η πρωτοπορία της ηγέτιδας τάξης. Ηταν αυτή που προσανατολίστηκε από τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της αστικής τάξης και ξεπέρασε τις συγκρούσεις συμφερόντων, τις αναστολές και τις επιφυλάξεις των διαφορετικών μερίδων της. Ηταν αυτή που διαμόρφωσε ένα επαναστατικό σχέδιο ανεξάρτητο από τη στάση των «Μεγάλων Δυνάμεων» της εποχής και στηριγμένο σε εκείνες τις κοινωνικές - ταξικές δυνάμεις που είχαν συμφέρον να επαναστατήσουν. Ηταν αυτή που οργάνωσε τους επαναστάτες, που προετοίμασε (ηθικά και υλικά) την Επανάσταση και την έκρηξή της.

Δεν υπήρξε ενιαία στάση των κοινωνικών δυνάμεων της εποχής έναντι της Επανάστασης. Μία μερίδα των ελληνόφωνων Χριστιανών που μετείχε στην οθωμανική διοίκηση ή απολάμβανε προνόμια στο πλαίσιο της οθωμανικής εξουσίας (Εκκλησία, κοτζαμπάσηδες, Φαναριώτες, αρματολοί) διέθετε ισχυρά συμφέροντα, πολύμορφα συνυφασμένα με το οθωμανικό φεουδαρχικό κράτος, ενώ μετείχε και στην εκμετάλλευση των ομογενών/ ομοθρήσκων της φτωχών αγροτικών μαζών, σε αγαστή συνεργασία με τις οθωμανικές αρχές.

Βέβαια, η διαδικασία μετάβασης από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό δημιούργησε ρωγμές και σε αυτές τις παραδοσιακές κοινωνικές δυνάμεις. Ιδιαίτερα οι κοτζαμπάσηδες, έχοντας επεκτείνει τις οικονομικές τους δραστηριότητες και σε άλλους τομείς, όπως το εμπόριο και η ναυτιλία, είχαν μπει σε πορεία αστοποίησης, συμπαρασύροντας και κομμάτια της ιεραρχίας των περιοχών τους. Την ίδια περίοδο, οι αρματολοί θίγονταν από τις διοικητικές ανακατατάξεις που προωθούνταν εκείνη την περίοδο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Από την άλλη πλευρά, οι ταλαντεύσεις σχετικά με την επικαιρότητα της Επανάστασης, έπειτα από την ήττα του Ναπολέοντα και τη συγκρότηση της «Ιεράς Συμμαχίας», επηρέαζαν και κομμάτια των πλοιοκτητών, των εμπόρων και των αστών διανοούμενων που βρίσκονταν εκτός της οθωμανικής επικράτειας. Αντίθετα, την ίδια περίοδο, οι φτωχοί αγρότες και η περιορισμένη αριθμητικά εργατική τάξη βίωναν τις συνέπειες της κρίσης στο εμπόριο και στη ναυτιλία και της καταστροφής της βιοτεχνίας και έγιναν θερμοί αποδέκτες των επαναστατικών κελευσμάτων της Φιλικής Εταιρείας.

Επειτα από την έκρηξη της Επανάστασης, τα διαφορετικά συμφέροντα των αστικών μερίδων και των άλλων κοινωνικών δυνάμεων που συμμετείχαν σε αυτή, προερχόμενα από τον φεουδαρχικό κατακερματισμό της παλιάς κοινωνίας και από τις διασυνδέσεις των συμφερόντων τους με διαφορετικά οικονομικά κέντρα της εποχής, εκφράστηκαν με αντιθέσεις για τον έλεγχο της ηγεσίας της Επανάστασης, τη μορφή του επιδιωκόμενου νέου κράτους και τις διεθνείς συμμαχίες του.

Αποτέλεσμα της όξυνσης των αντιθέσεων ήταν η έναρξη ενδοεπαναστατικών συγκρούσεων, που κατέληξαν σε «εμφυλίους» πολέμους, δηλαδή σε πολεμικές αναμετρήσεις των διαφορετικών αστικών μερίδων, στις οποίες συμμετείχαν και άλλες κοινωνικές δυνάμεις. Οι «εμφύλιοι» πόλεμοι αποτέλεσαν τυπικό γνώρισμα όλων των αστικών επαναστάσεων και όχι κάποια ιδιαιτερότητα της «ελληνικής φυλής», όπως πολλοί υποστηρίζουν. Στην ελληνική περίπτωση συνέδραμαν στην τελική επικράτηση των πιο προωθημένων τμημάτων της αστικής τάξης με επίκεντρο τους πλοιοκτήτες και εμπόρους, που είχαν συμμαχήσει με τους αστούς διανοούμενους, τα νέα αστικά στρώματα και τα πιο αστοποιημένα τμήματα των παραδοσιακών κοινωνικών ομάδων. Η επικράτησή τους εξασφάλισε τη συγκρότηση ενός σύγχρονου συγκεντρωτικού αστικού κράτους, σε στενή συμμαχία με την καπιταλιστική Βρετανική Αυτοκρατορία.

Η συμμαχία με τη Βρετανική Αυτοκρατορία, δηλαδή με την πιο προηγμένη καπιταλιστική δύναμη της εποχής, είχε ιδιαίτερη σημασία για τη διεθνή αναγνώριση του ελληνικού αστικού κράτους. Η βρετανική στήριξη στην επαναστατική εξουσία συνέβαλε αρχικά καταλυτικά στην τροποποίηση της στάσης των «Μεγάλων Δυνάμεων» (Μ. Βρετανίας, Γαλλίας, Τσαρικής Αυτοκρατορίας, Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας) έναντι της Επανάστασης και τελικά στην πρόκριση της συγκρότησης ενός ανεξάρτητου κράτους (Πρωτόκολλο Λονδίνου, 1830). Είχε μεσολαβήσει η Ναυμαχία του Ναβαρίνου (1827), όπου έπειτα από την αποφασιστική στάση του τσαρικού στόλου, ο τελευταίος μαζί με τον βρετανικό και τον γαλλικό στόλο κατέστρεψαν τον οθωμανο-αιγυπτιακό.

Η στάση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και των υπόλοιπων «Μεγάλων Δυνάμεων» απέναντι στην Επανάσταση σχετιζόταν με τη συνολικότερη τοποθέτησή τους στο «Ανατολικό Ζήτημα», δηλαδή στη θέση τους για την τύχη των εδαφών της αποδυναμωμένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η Τσαρική Αυτοκρατορία επιθυμούσε να αξιοποιήσει την Επανάσταση, όπως και κάθε επαναστατικό κίνημα στη Βαλκανική Χερσόνησο, προκειμένου να εξαπολύσει έναν καινούριο πόλεμο εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και να βρει διέξοδο στη Μεσόγειο. Ακριβώς αυτός ήταν ο λόγος που η Βρετανική Αυτοκρατορία τήρησε αρχικά αρνητική στάση απέναντι στην Επανάσταση, που λαθεμένα τη θεώρησε αποτέλεσμα των τσαρικών ραδιουργιών. Ομως, στη συνέχεια, εκτίμησε ότι η συγκρότηση ενός ανεξάρτητου αστικού έθνους - κράτους που θα βρισκόταν σε στενή συμμαχία μαζί της, θα αποτελούσε εμπόδιο για τα τσαρικά σχέδια και θα εξασφάλιζε τη συνέχιση της κυριαρχίας της στα κρίσιμα για το διεθνές εμπόριο νερά της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, συμπαρασύροντας στη θέση αυτή και τη Γαλλία. Αντίθετα, σταθερά αρνητική στάση κράτησε η Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, η οποία θεωρούσε ότι η νίκη της Επανάστασης θα διατάρασσε τις ισορροπίες στην Ευρώπη.

Τα ιδιαίτερα συμφέροντα των «Μεγάλων Δυνάμεων» απέρρεαν πρώτα απ' όλα από το επίπεδο της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξής τους και τους μεταξύ τους ανταγωνισμούς, οδηγώντας σε αλληλοσυγκρουόμενα σχέδια για το μέλλον της Ελληνικής Επανάστασης. Αντίστοιχα και ο διεθνής προσανατολισμός των διαφόρων δυνάμεων της Επανάστασης είχε να κάνει με τα ιδιαίτερα ταξικά τους συμφέροντα και τη μορφή του κράτους που επιδίωκαν να συγκροτήσουν. Γι' αυτό και οι ηττημένοι των «εμφυλίων» πολέμων, δηλαδή οι λιγότερο αστοποιημένοι κοτζαμπάσηδες και οι κλέφτες που θεωρούσαν ότι το αστικό συγκεντρωτικό κράτος θα αμφισβητούσε τα προεπαναστατικά τους προνόμια και θα υπέσκαπτε τον κοινωνικό τους ρόλο, έβλεπαν με θετικό μάτι τις τσαρικές προτάσεις για τη συγκρότηση τριών ημιαυτόνομων περιοχών στα επαναστατημένα εδάφη, που θα παρέμεναν φόρου υποτελείς στον Σουλτάνο.

Το αστικό συγκεντρωτικό έθνος - κράτος αποτελούσε την πραγματική επαναστατική απάντηση της εποχής στα αδιέξοδα της φεουδαρχικής εξουσίας, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορούσε να οδηγήσει στην κατάργηση της ταξικής εκμετάλλευσης. Η φτωχή αγροτιά και η μικρή ακόμη εργατική τάξη, που στελέχωσαν με ανιδιοτέλεια τις ένοπλες επαναστατικές δυνάμεις, ρίχτηκαν με ηρωισμό στα πεδία των μαχών και έδωσαν απλόχερα το αίμα τους στην Επανάσταση, κατάφεραν να αποτινάξουν το καθεστώς του ραγιά. Δεν πέτυχαν όμως και την κοινωνική τους απελευθέρωση. Η ελευθερία που επικαλούνταν οι αστικές επαναστατικές δυνάμεις αφορούσε μόνο την απελευθέρωση από τις σχέσεις φυσικού καταναγκασμού και το διάπλατο άνοιγμα του δρόμου για την κυριαρχία των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής.

Οι πολιτικά ανώριμες ακόμα λαϊκές δυνάμεις άργησαν να αντιληφθούν ότι η αστική εξουσία ήταν το αντικειμενικό αποτέλεσμα της επανάστασης και όχι της προδοσίας της. Παρ' όλα αυτά, το σπάσιμο του φόβου τους, ο ξεσηκωμός τους (κόντρα στις παραινέσεις ή και τις απειλές των ισχυρών, των «συνετών» κ.λπ.), η ανιδιοτέλειά τους στον αγώνα, η αντοχή τους στις δυσκολίες, γενικότερα η ισχύς του επαναστατημένου λαού: Ολα αποτελούν διαχρονική πηγή έμπνευσης για τις σύγχρονες μάχες που έχει μπροστά του ο λαός μας.

Επίκαιρης σημασίας συμπέρασμα από την Επανάσταση του 1821 αποτελεί και το γεγονός ότι ο δυσμενής συσχετισμός δεν μπορεί να εμποδίσει σε τελική ανάλυση την ανατροπή ενός κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού, εφόσον έχουν ήδη αναπτυχθεί οι υλικές προϋποθέσεις που την απαιτούν. Η μεγάλη Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν μπόρεσε να αποτρέψει την ευόδωση της Επανάστασης, και μάλιστα σε μια εποχή όπου η ήττα του Ναπολέοντα και η συγκρότηση της «Ιεράς Συμμαχίας» είχαν διαμορφώσει έναν δυσμενή διεθνή συσχετισμό για τις αστικές δυνάμεις.

Η Επανάσταση του 1821 αποτελεί ένα κομβικής σημασίας γεγονός στην Ιστορία του τόπου μας. Ως γενέθλια πράξη του ελληνικού αστικού κράτους, διαμόρφωσε το πλαίσιο μέσα στο οποίο εξελίχθηκε η ταξική πάλη έως τις μέρες μας.

Το Κόμμα μας, από την ίδρυσή του, καταπιάστηκε επανειλημμένα με την Ιστορία του 1821, επιχειρώντας να αξιοποιήσει τα συμπεράσματα της μελέτης αυτής στη διαμόρφωση της στρατηγικής του. Βέβαια, αυτές οι προσεγγίσεις δεν στερούνταν αδυναμιών, που αντανακλούσαν κάθε φορά το ιδεολογικό - πολιτικό επίπεδο ωριμότητας του ίδιου του Κόμματος.

Με το 1821 ασχολείται και η αστική τάξη από τα πρώτα χρόνια της εξουσίας της. Η αστική τάξη ανατρέχει στη γενέθλια πράξη του κράτους της (προσαρμόζοντας κάθε φορά το περιεχόμενό της στις εκάστοτε ανάγκες, στα συμφέροντα και τους σκοπούς της), προκειμένου να διαμορφώσει και να επιβάλει στις λαϊκές συνειδήσεις τη δική της «ανάγνωση» και «μνήμη» του παρελθόντος, τον δικό της αξιακό κώδικα στο σήμερα και τη δική της ατζέντα για το μέλλον. Προς αυτόν το σκοπό, αξιοποιείται κάθε φορά ένα διαφορετικό μείγμα αστικού εθνικισμού και αστικού κοσμοπολιτισμού, ενώ ως «συγκολλητική» ουσία όλων των παραπάνω επιστρατεύεται το ιδεολόγημα της «εθνικής ενότητας» και «ομοψυχίας». Καλλιεργείται η αντίληψη ότι το έθνος μεγαλουργεί όταν ομονοεί και καταστρέφεται όταν διχάζεται, η οποία χρησιμοποιείται διαχρονικά προκειμένου να συγκαλυφθούν οι υπάρχουσες και ανειρήνευτες ταξικές αντιθέσεις.

Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται από την εξιστόρηση της Επανάστασης σε όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης, από τον τρόπο προβολής της από τα ΜΜΕ, από τον τρόπο προσέγγισής της από τα αστικά και οπορτουνιστικά κόμματα.

Οπως φαίνεται και από το απόσπασμα του Ρήγα που παρατίθεται, δύο αιώνες πριν, η ανερχόμενη αστική τάξη διακήρυττε με ορμή και αποφασιστικότητα την επαναστατική ανατροπή της τυραννίας του Σουλτάνου και των οθωμανικών φεουδαρχικών δεσμών.

Σήμερα, δύο αιώνες μετά, είναι η ίδια που προσπαθεί, με νύχια και με δόντια, να κρατήσει πίσω τους τροχούς της Ιστορίας. Γι' αυτό και παρουσιάζει την εξουσία της αιώνια, όπως έκαναν κάποτε και οι βασιλιάδες, οι ευγενείς και οι φεουδάρχες, προτού δουν τους θρόνους και την εξουσία τους να συντρίβονται από τους αναπόδραστους νόμους της κοινωνικοοικονομικής εξέλιξης.

Αν και οι κεφαλαιοκρατικές σχέσεις παραγωγής και η συγκρότηση αστικών κρατών αποτελούσαν συντελεστή προόδου για την Ιστορία της ανθρωπότητας στις αρχές του 19ου αιώνα, σήμερα έχουν μεταβληθεί σε τροχοπέδη της.

Η σημερινή ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και η ολοένα μεγαλύτερη αντίφασή τους με τις υφιστάμενες σχέσεις παραγωγής εκδηλώνονται με όλο και μεγαλύτερη οξύτητα: Με οικονομικές κρίσεις, φτώχεια, ανεργία, πείνα, πολέμους και προσφυγιά. Με μια όλο και μεγαλύτερη αναντιστοιχία ανάμεσα στις σύγχρονες δυνατότητες και ανάγκες των ανθρώπινων κοινωνιών, από τη μια, και την υπονόμευσή τους από το καπιταλιστικό κέδρος, από την άλλη.

Ο τεράστιος πλούτος που παράγεται από την εργατική τάξη δεν αντανακλάται στην ποιότητα ζωής των εργαζομένων. Αντίθετα, η ψαλίδα ανάμεσα στους καπιταλιστές και τους ανθρώπους του μόχθου διαρκώς μεγαλώνει. Τα άλματα στην επιστήμη και την τεχνολογία δεν αξιοποιούνται για τη διευρυνόμενη ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών. Αντίθετα, γίνονται εργαλείο στα χέρια του κεφαλαίου για την περαιτέρω ένταση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων.

Η αύξηση της μακρόχρονης ανεργίας και του βαθμού εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης, η ενίσχυση της τάσης της σχετικής και απόλυτης εξαθλίωσης, η αδυναμία αξιοποίησης των σύγχρονων δυνατοτήτων για την κάλυψη των βασικών λαϊκών αναγκών στην Υγεία, στην Παιδεία κ.ο.κ., αναδεικνύουν ακριβώς την όξυνση της βασικής αντίθεσης ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία, γενικότερα την όξυνση του συνόλου των κοινωνικών αντιθέσεων. Φανερώνουν τα κοινωνικά αδιέξοδα του σύγχρονου καπιταλισμού.

Η νέα βαθιά διεθνής καπιταλιστική κρίση, που συνοδεύτηκε από τις τεράστιες αδυναμίες των συστημάτων Υγείας, ακόμη και των πιο προηγμένα καπιταλιστικών κρατών να αντιμετωπίσουν την πανδημία, ανέδειξε για άλλη μια φορά τη σήψη του συστήματος.

Την ίδια στιγμή που εκατομμύρια άνθρωποι ανά τον κόσμο καταδικάζονταν σε μια απότομη, περαιτέρω φτωχοποίηση (σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το 2020 άλλοι 226 εκατομμύρια άνθρωποι προστέθηκαν σε όσους βρίσκονται κάτω από τα επίσημα όρια της φτώχειας) ή στην επιβίωση με επιδόματα, η «αφρόκρεμα» της αστικής τάξης αύξανε την περιουσία της κατά 3,917 τρισ. δολάρια (λίστα δισεκατομμυριούχων Forbes, 2020).

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, η εξάλειψη της παγκόσμιας πείνας και η καταπολέμηση της παγκόσμιας φτώχειας σήμερα θα χρειάζονταν 267 δισ. δολάρια (ή μόλις το 6,8% από την αύξηση στην περιουσία των δισεκατομμυριούχων του κόσμου το 2020). Αντίστοιχα, ο εμβολιασμός όλου του πληθυσμού της Γης θα κόστιζε 141,2 δισ. δολάρια. Αν στα μεγέθη αυτά συνυπολογιστούν και οι δαπάνες των καπιταλιστικών κρατών για εξοπλισμούς (που το 2019 άγγιξαν το υπέρογκο ποσό των 1,9 τρισ. δολαρίων), τότε γίνεται αντιληπτό πως όλα τα δεινά που βιώνουν οι εργατικές - λαϊκές μάζες σήμερα, δεν αποτελούν «φυσικό φαινόμενο», αλλά αντικειμενική συνέπεια της εξουσίας της αστικής τάξης και της ιδιοκτησίας της στα μέσα παραγωγής.

Ολα τα παραπάνω πιστοποιούν ότι ο καπιταλισμός είναι ένα σύστημα ιστορικά ξεπερασμένο, διάτρητο από τις αντιθέσεις και τις αντιφάσεις του, που παρά τον υπάρχοντα αρνητικό συσχετισμό δυνάμεων, αργά ή γρήγορα θα κυοφορήσει την αλλαγή αυτού του συσχετισμού, επιβεβαιώνοντας πως η εποχή μας είναι εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό - κομμουνισμό.

Στη σημερινή εποχή, η σοσιαλιστική επανάσταση για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας είναι η μοναδική προοδευτική απάντηση απέναντι στο γερασμένο καπιταλιστικό σύστημα. Γι' αυτό σήμερα προέχει η ολόπλευρη προετοιμασία της πρωτοπορίας, όλων των αγωνιστικών ριζοσπαστικών δυνάμεων για την αντεπίθεση. Προέχει η συστράτευση όλων των κοινωνικών - ταξικών δυνάμεων που έχουν συμφέρον από την ανατροπή της αστικής εξουσίας, η αντιμετώπιση όλων των ταλαντεύσεων.

Ηγετική δύναμη της επανάστασης θα είναι ο κοινωνικός φορέας του καινούριου, η εργατική τάξη, που με την επαναστατική της πάλη θα εμπνεύσει και θα συσπειρώσει και τα λαϊκά τμήματα των μεσαίων στρωμάτων, για την ανατροπή της αστικής εξουσίας και την οικοδόμηση της εργατικής, για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και κάθε μορφής κοινωνικής καταπίεσης και ανισοτιμίας, για την αποδέσμευση της χώρας από τις ιμπεριαλιστικές ενώσεις της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και από κάθε ιμπεριαλιστική ένωση.

Μέσα στον αγώνα για τη διεκδίκηση και ικανοποίηση των σύγχρονων ανθρώπινων αναγκών, στον αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και την ελληνική εμπλοκή, μπορούμε να βρούμε τον κοινό βηματισμό με χιλιάδες μισθωτούς εργαζόμενους, αυτοαπασχολούμενους των πόλεων, βιοπαλαιστές αγρότες, γυναίκες και νέους, φοιτητές από τα λαϊκά στρώματα με ριζοσπαστική διάθεση και οράματα. Να συμβάλλουμε στην πρόκληση ρωγμών στο σάπιο καπιταλιστικό σύστημα, να νικήσουμε τον δισταγμό, τον φόβο, τον συμβιβασμό. Να συγκροτήσουμε μια ισχυρή, ατσαλωμένη, αποφασισμένη κοινωνική συμμαχία σε αντικαπιταλιστική - αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση. Να διαμορφώσουμε προϋποθέσεις για τη ριζική ανατροπή, για τον σοσιαλισμό - κομμουνισμό.

Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ

Μάρτιος 2021

Θ. Παφίλης: «Χείμαρρος» κατά κυβέρνησης-Χρυσοχοϊδη για την αστυνομοκρατία και κρατική καταστολή

 

 (VIDEO)

Από atexnos2019 atexnos2019 στο Μαρ 19, 2021 Επικαιρότητα, Προτεινόμενο

Την κρατική βία και καταστολή που εφαρμόζει η κυβέρνηση σε βάρος των λαϊκών διαδηλώσεων, με πιο πρόσφατο κρούσμα τη διαδήλωση στη Ν. Σμύρνη κατήγγειλε από το βήμα της Βουλής ο  κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΚΚΕ Θανάσης Παφίλης, κατά τη συζήτηση σχετικής Επίκαιρης Ερώτησης του Κόμματος προς τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη.

Κατήγγειλε την κυβέρνηση, καθώς χτυπά τις διαδηλώσεις των εργαζομένων που διαμαρτύρονται για τα αντιλαϊκά νομοσχέδιά της τα οποία τσακίζουν τη ζωή τους, αλλά και τους φοιτητές που διεκδικούν το άνοιγμα των σχολών τους, όπως στην Αθήνα αλλά και πρόσφατα στο ΑΠΘ.

Αποκαλύπτοντας την αντιλαϊκή πολιτική της κυβέρνησης, επισήμανε ότι έχει τρεις στόχους: Να φορτώσει στον λαό και κυρίως στη νεολαία τις δικές της εγκληματικές ευθύνες για την αναποτελεσματική διαχείριση της πανδημίας, να φιμώσει τον λαό που διαμαρτύρεται γιατί τσακίζονται τα δικαιώματά του και να εφαρμόσει την πολιτική της ΕΕ που περιγράφεται αναλυτικά και στη «Λευκή Βίβλο» που παρουσίασε χθες ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη και είναι μαύρη και με την οποία το σύστημα παίρνει μέτρα για να αντιμετωπίσει τη λαϊκή δυσαρέσκεια που συνεχώς αυξάνεται.

Επισήμανε ότι ο προσανατολισμός της Αστυνομίας είναι το χτύπημα του μαζικού – λαϊκού κινήματος και όχι η αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος, ενώ η κυβέρνηση είναι αυτή που δίνει τις εντολές στις ομάδες κρούσης να επιτίθενται στον κόσμο, να κόβουν πρόστιμα στις οικογένειες που βγαίνουν βόλτα, να ξυλοφορτώνουν διαδηλωτές.

Θέτοντας την κυβέρνηση προ των ευθυνών της, έθεσε συγκεκριμένο ερώτημα «Πόσους ελέγχους και πόσα πρόστιμα έχει επιβάλει η Αστυνομία σε επιχειρήσεις για τη μη εφαρμογή των μέτρων;», αποκαλύπτοντας ότι η πολιτική της δεν αγγίζει τους επιχειρηματίες. Όπως δεν έκανε τίποτα και για την ενίσχυση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, των νοσοκομείων, των σχολείων, των Πανεπιστημίων, με συγκεκριμένες προτάσεις που ζητούν φορείς, σωματεία κι έχει καταθέσει επανειλημμένα και το ΚΚΕ. Ο κόσμος διαμαρτύρεται γιατί βλέπει πως χιλιάδες πεθαίνουν από τον κορονοϊό, ενώ οι φαρμακοβιομηχανίες, οι κλινικάρχες και άλλοι  θησαυρίζουν από την πολιτική της κυβέρνησης, σημείωσε χαρακτηριστικά.

Ο Θαν. Παφίλης επισήμανε ότι οι εικόνες που είδαμε και στη Ν. Σμύρνη δεν είναι μεμονωμένα φαινόμενα ούτε λόγω υπερβάλλοντος ζήλου, είναι κυβερνητική κατεύθυνση, με σχέδιο και πρόγραμμα και κάλεσε την κυβέρνηση να διαλύσει την ομάδα κρούσης, αλλά και να αντιμετωπίσει διάφορες φασιστικές φωνές που υπάρχουν μέσα στην Αστυνομία και υπερασπίζονται αυτές τις πρακτικές.

Προκλητικός ο Μιχ. Χρυσοχοΐδης, επιχείρησε να παρουσιάσει το μαύρο – άσπρο, δηλώνοντας ότι δεν υπάρχει κρατική καταστολή εκ μέρους της κυβέρνησης! Με πρόσχημα την καταδίκη των φαινόμενων βίας στη Ν. Σμύρνη και επικαλούμενος την ΕΔΕ που διεξάγεται, ισχυρίστηκε πως δεν ασκείται κρατική καταστολή στη χώρα μας, ενώ σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες είπε πως στην Ελλάδα «έχουμε τα λιγότερα και πιο ήπια μέσα καταστολής»! Λέγοντας ότι οι συγκρούσεις μεταξύ Αστυνομίας και διαδηλωτών είναι λίγες, επισήμανε ότι δεν στοιχειοθετείται κρατική καταστολή με έναν μικρό αριθμό συμβάντων.

Αναφέροντας τον αριθμό των ελέγχων που έχουν γίνει σε εργασιακούς χώρους, δεν είπε κουβέντα για το αν έχουν επιβληθεί πρόστιμα στις επιχειρήσεις που δεν τηρούν τα μέτρα, αφού δεν έχουν επιβληθεί. Μάλιστα, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε, ο αριθμός αυτός υπολείπεται κατά πολύ από τους ελέγχους που έχουν γίνει στους δρόμους: Στις επιχειρήσεις έχουν γίνει 72.000 έλεγχοι και στον κόσμο 12 εκατομμύρια έλεγχοι!

Στη δευτερολογία του, ο Θανάσης Παφίλης σχετικά με τα γεγονότα στη Ν. Σμύρνη επισήμανε τις ευθύνες κυβέρνησης και Αστυνομίας, γιατί ενώ η τελευταία γνώριζε πως θα συμμετείχαν χούλιγκανς, δεν έκανε τίποτα για να τους αποτρέψει. Εδώ και πολλά χρόνια, το παιχνίδι είναι στημένο, υπάρχουν κρατικοί και παρακρατικοί μηχανισμοί που στήνουν τα επεισόδια για να χτυπηθεί το λαϊκό κίνημα, επισήμανε χαρακτηριστικά.

Καταλήγοντας τόνισε πως η πολιτική της καταστολής των λαϊκών αγώνων είναι διαχρονική και είναι συνυφασμένη με το σύστημα που υπηρετούν τα αστικά κόμματα, προσθέτοντας ότι η ταξική πάλη δεν θα σταματήσει, οι εργαζόμενοι δεν θα δεχθούν τη σύγχρονη σκλαβιά που τους επιβάλλεται. Θα ξεσηκωθούν και το ΚΚΕ θα είναι μαζί τους, με οργανωμένη απειθαρχία παντού.

Η ιδιοκτησία γης στον μετέπειτα ελλαδικό χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

 

 

 Η ιδιοκτησία γης αποτελεί κομβικό ζήτημα για την κατανόηση των σχέσεων παραγωγής στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στην τροποποίηση του καθεστώτος ιδιοκτησίας της γης αποτυπώνονται η επίδραση της επέκτασης των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά και τα διαφορετικά συμφέροντα των κοινωνικών - ταξικών δυνάμεων, τα οποία και μας βοηθούν να κατανοήσουμε τη στάση που κράτησαν απέναντι στην Επανάσταση του 1821.

Η προϊστορία

Η προώθηση των Οθωμανών στη Βαλκανική Χερσόνησο προηγήθηκε χρονικά της κατάκτησης της Κωνσταντινούπολης (1453). Από το 1352 έως το 1402, οι περιοχές της Θράκης, της Βουλγαρίας, της Μακεδονίας, της Ηπείρου (περιοχή Ιωαννίνων) και της Θεσσαλίας ενσωματώθηκαν στο οθωμανικό κράτος. Η οθωμανική κατάκτηση ανέτρεψε την υφιστάμενη τάση τυπικής φεουδαρχικοποίησης που προωθούνταν κυρίως από τα λατινικά κρατίδια, αλλά και από την ύστερη Βυζαντινή Αυτοκρατορία (1261 - 1453).

Ωστόσο, αν και γενικά οι Βυζαντινοί και Λατίνοι άρχοντες αντικαταστάθηκαν από τους Οθωμανούς τιμαριούχους, σε πολλές περιπτώσεις διατήρησαν το δικαίωμα νομής και επικαρπίας μέρους ή όλης της πρώην ιδιοκτησίας τους, συχνά γινόμενοι εξωμότες (ασπαζόμενοι το Iσλάμ). Εξάλλου, σε μια πορεία χρόνου, όσοι δεν ασπάστηκαν το Ισλάμ, κατέρρευσαν οικονομικά και αντικαταστάθηκαν από Οθωμανούς.

Ταυτόχρονα, με το νέο καθεστώς, καταργήθηκαν και ορισμένες φεουδαρχικές υποχρεώσεις των χωρικών, όπως οι αγγαρείες κ.ά. Το γεγονός αυτό έκανε την πλειοψηφία των φτωχών χωρικών παθητική, αν όχι και ευνοϊκά διατεθειμένη στην προοπτική της οθωμανικής κατάκτησης. Ωστόσο, κύριο ρόλο στην οθωμανική επέκταση είχαν οι κάθε φορά συνοριακοί μπέηδες. «Κάτω από την πίεσή τους οι Βαλκάνιοι ηγεμόνες έγιναν στην αρχή φόρου υποτελείς για να γλιτώσουν από τις επιδρομές των Οθωμανών και σύντομα ενσωματώνονται στο οθωμανικό σύστημα χάνοντας φεουδαρχικά προνόμια με την αντικατάστασή τους από το οθωμανικό τιμαριωτικό σύστημα»¹.

Μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης, με διαδοχικές εκστρατείες, η Οθωμανική Αυτοκρατορία προσάρτησε τη Σερβία και την Πελοπόννησο το 1459, τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη το 1463 - 1464, την Εύβοια και την Αλβανία το 1470. Αυτός ο τρόπος επέκτασης συνεχίστηκε και το 16ο αιώνα. Μόνο ειδικές περιπτώσεις επέτρεψαν σε κάποιες περιοχές να διατηρηθούν αυτόνομες μετά το 16ο αιώνα, όπως η Βλαχία και η Μολδαβία. Στα μέσα του 17ου αιώνα, τα κατακτημένα εδάφη του μετέπειτα ελλαδικού χώρου είχαν χωριστεί σε 227 ζιαμέτια (περιοχές) και σε 1.510 τιμάρια².

Το 1669 η πλειοψηφία των εδαφών της Κρήτης (με εξαίρεση ορισμένα οχυρά) πέρασε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ομως, λίγο αργότερα, με τη Συνθήκη του Κάρλοβιτς (1699), η οποία τερμάτισε τον αυστρο-οθωμανικό πόλεμο (1683 - 1697), η Οθωμανική Αυτοκρατορία αναγκάστηκε να αναγνωρίσει την κυριαρχία των Ενετών στην Κρήτη, όπως και στις δαλματικές ακτές, στη Λευκάδα, στην Αίγινα και την Πελοπόννησο. Ωστόσο, στα 1715 επανακατακτήθηκαν όλη η Πελοπόννησος και η Αίγινα, καθώς και το σύνολο των εδαφών της Κρήτης. Με την ολοκλήρωση αυτών των κατακτήσεων, τα ζιαμέτια ανέρχονταν πλέον σε 267³. Επρόκειτο όμως και για τον επίλογο της οθωμανικής γεωγραφικής επέκτασης σε ευρωπαϊκά εδάφη.

Η διοικητική διαίρεση, ο ρόλος των τιμαριούχων και οι σχέσεις ιδιοκτησίας γης

Κριτήριο της διαίρεσης εδαφών ήταν οι φορολογικές ανάγκες του οθωμανικού κράτους. Το ζιαμέτι (περιοχή) αντιστοιχούσε σε μια περιφέρεια με φορολογικά έσοδα μέχρι 100.000 άσπρα⁴, η διοίκηση της οποίας, όπως και η συλλογή των φόρων, παραχωρούνταν με σουλτανικό διάταγμα στον διοικητή των σπαχήδων (έφιππων στρατιωτών). Ο τελευταίος διένειμε τις φορολογικές υποχρεώσεις ανά τιμάριο. Η διοίκηση και το δικαίωμα είσπραξης των φόρων στα τιμάρια δίνονταν με σουλτανικό τίτλο σε αντάλλαγμα τακτικής στρατιωτικής υπηρεσίας στην αρχή σε σπαχήδες, αργότερα και σ' άλλους, ανάλογα με τη διαθεσιμότητα των εδαφών.

Οι τιμαριούχοι δεν μπορούσαν να κατέχουν ή να χρησιμοποιήσουν τη γη του τιμαρίου για δικό τους όφελος, αλλά ήταν εκπρόσωποι του κράτους που επόπτευαν την κτήση και τη χρήση της γης. Μπορούσαν μόνο να χρησιμοποιούν περιορισμένη αρόσιμη γη, ένα αμπέλι, ένα βόδι για τις δικές τους ανάγκες. Μάλιστα, από το 16ο αιώνα και έπειτα επικράτησε η απαγόρευση της κληρονομικής μεταβίβασης του τιμαρίου. Επιπλέον, οι τιμαριούχοι έχαναν το αξίωμά τους αν δεν ανταποκρίνονταν στις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις.

Επομένως, τιμαριούχοι δεν μπορούν να εξομοιωθούν με τους φεουδάρχες της Δυτικής Ευρώπης και της βυζαντινής περιόδου, όσον αφορά τον έλεγχο της γης και των χωρικών. Βέβαια, πρέπει να επισημανθεί ότι και στη δυτική ύστερη φεουδαρχία η εξουσία των τοπικών φεουδαρχών υποχώρησε έναντι της συγκεντρωτικής κρατικής εξουσίας.

Μετά την οθωμανική κατάκτηση το έδαφος σ' όλες τις περιπτώσεις ανακηρύχθηκε κρατική γη (μιρί), η οποία σύμφωνα με το ισλαμικό Δίκαιο διοικούνταν από τον εκπρόσωπο του Αλλάχ (θεού) επί της Γης, σουλτάνο. Μάλιστα, οι Οθωμανοί κήρυξαν και όλες τις αρόσιμες ξερικές καλλιέργειες ως κρατική γη. Ωστόσο, οι κάτοικοι των περιοχών που υποτάχθηκαν στους Οθωμανούς χωρίς να προβάλουν ένοπλη αντίσταση, διατήρησαν το δικαίωμα χρήσης της γης που έως τότε κατείχαν.

Η πλειοψηφία του ελλαδικού χώρου, όπως η Θεσσαλία, η Ηπειρος, τμήματα της Πελοποννήσου, η Αττική, η Στερεά κ.ά., παραδόθηκε θεληματικά στους Οθωμανούς, οι οποίοι εκμεταλλεύτηκαν τόσο τη λαϊκή δυσαρέσκεια από την καταπίεση και εκμετάλλευση της βυζαντινής και λατινικής φεουδαρχίας όσο και το μίσος που καλλιεργούσε ο ορθόδοξος κλήρος προς τους καθολικούς. Αντίθετα, οι κάτοικοι των περιοχών που πρόβαλαν ένοπλη αντίσταση εκδιώχθηκαν και η γη τους αποδόθηκε ως λάφυρο πολέμου. Χαρακτηριστική τέτοια περίπτωση αποτελούσε η Εύβοια.

Ιδιαίτερη μορφή της κρατικής γης, που προερχόταν από κατάκτηση, αλλά και σημαντικό τμήμα της, αποτελούσαν οι «γαίες του στέμματος». Επρόκειτο για «τιμάρια», των οποίων η διοίκηση δινόταν από τον σουλτάνο σε πρόσωπα του παλατιού και συγγενείς του. Σε αυτές, οι φόροι βάραιναν τους καλλιεργητές και αποτελούσαν πόρους λειτουργίας του παλατιού. Ομως, από την άποψη των σχέσεων παραγωγής και οργάνωσης της καλλιέργειας, τιμάρια και γαίες του σουλτάνου δεν είχαν διαφορές.

Στο πλαίσιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εμφανίζονταν ακόμα τα βακούφια. Ηταν εκτάσεις που κατείχαν εκκλησίες, μοναστήρια και ευαγή ιδρύματα (σχολεία, βιβλιοθήκες κ.ά.). Στην κατηγορία των βακουφιών περιλαμβάνονταν και οι γαίες της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας και των μοναστηριών, όπως και οι γαίες που ανήκαν σε εβραϊκά και άλλα θρησκευτικά ιδρύματα. Τα βακούφια, αν και κάτω από την επίβλεψη του κράτους, βάσει καταστατικού ήταν αυτοδιαχειριζόμενα μέσω εντολοδόχου. Μετά το θάνατο του ιδρυτή τους, ρόλο εντολοδόχου αναλάμβανε συνήθως απόγονος του ιδρυτή.

Ακριβώς επειδή στα βακούφια οι καλλιεργητές υποχρεώνονταν να πληρώνουν τους φόρους στα θρησκευτικά ιδρύματα, η Ορθόδοξη Εκκλησία απέκτησε σημαντική περιουσία υπό την αιγίδα του οθωμανικού κράτους. Ακόμη υπήρχαν και περιπτώσεις παραχώρησης γαιών (είτε της κατοχής είτε της επικαρπίας) από τέως ιδιοκτήτες στα θρησκευτικά ιδρύματα, που συνήθως υπέκρυπταν προσπάθειες αποφυγής της καταβολής φόρου στο οθωμανικό κράτος.

Τέλος, υπήρχαν τα μούλκια, δηλαδή γαίες, στις οποίες ο σουλτάνος διατηρούσε την ψιλή κυριότητα. Αυτές διακρίνονταν σε όσες αποκτήθηκαν από αξιοποίηση χέρσας γης, σε όσες αποκτήθηκαν από πωλητήριο συμβόλαιο σύμφωνα με το ισλαμικό Δίκαιο και σε όσες η ιδιοκτησία των χωρικών πριν από την κατάκτηση είχε αναγνωρισθεί με σουλτανικό διάταγμα. Οι κάτοχοι είχαν ουσιαστικά τη δυνατότητα μεταβίβασης, πώλησης και μίσθωσής τους, παρόλο που τυπικά αυτό μπορούσε να ανακληθεί από τον σουλτάνο.

Η οργάνωση της αγροτικής παραγωγής και της φορολογίας

Οι κρατικές (μιρί) γαίες χωρίζονταν στις «ταπουλού», που δίνονταν στους χωρικούς από τον τιμαριούχο με ρυθμίσεις «ταπού» και τις «μουκαταλού», που εκμισθώνονταν έναντι χρηματικού ποσού από την κεντρική διοίκηση⁵.Οι ταπουλού γαίες αποτέλεσαν τον κυρίαρχο τρόπο εκμετάλλευσης της γης. Ο χωρικός με «ταπού» ήταν σε ένα βαθμό εξαρτημένος αγρότης, που καλλιεργούσε σε αρόσιμες γαίες κυρίως σιτηρά.

Στο ίδιο πλαίσιο, τα αμπέλια και τα δενδροπερίβολα απολάμβαναν καθεστώς ελεύθερης χρήσης και γίνονταν αυτομάτως «ταπουλού» μόνο όταν οργώνονταν. Το ίδιο συνέβαινε με τις ακατάγραφες χέρσες γαίες. Παράλληλα, οι κάτοικοι των κοινοτήτων μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τα δάση της περιφέρειάς τους για την ικανοποίηση των αναγκών τους (βοσκή, υλοτομία κ.λπ.), αν και η κυριότητά τους παρέμενε στον σουλτάνο.

Θεμέλιο της αγροτικής παραγωγής μέχρι το 19ο αιώνα αποτελούσε η παραχώρηση με «ταπού» ενός οικογενειακού χωραφιού (χανέ), το μέγεθος του οποίου καθοριζόταν από τη γη που μπορούσε να οργώσει ένα ζευγάρι βόδια (τσιφτ)⁶.Οι Οθωμανοί, ανάλογα με τη γονιμότητα των χωραφιών, έθεσαν στους κανονισμούς τους όρια στην έκταση του χανέ - τσιφλίκι από 50 έως 150 στρέμματα. Στην πραγματικότητα, παρά τις προσπάθειες της οθωμανικής εξουσίας ώστε ένα κανονικό χανέ - τσιφλίκι να αντιστοιχεί σε κάθε οικογένεια, υπήρχαν και οικογένειες με ένα βόδι και μισό χανέ - τσιφλίκι ή και λιγότερο, όπως και οικογένειες με περισσότερα από ένα. Οι διαφορές στη σύνθεση των αγροτικών οικογενειών εξηγούν σε μεγάλο βαθμό αυτές τις διακυμάνσεις.

Η ψιλή κυριότητα του κράτους στη γη επέτρεπε τη συντήρηση του συστήματος και την αποτροπή αλλαγών και καταπατήσεων, ώστε να διατηρείται σταθερό το ποσό της φορολογίας που προϋπολόγιζε το κράτος, ενώ ο χωρικός από τη μεριά του εξασφάλιζε ισόβια νομή - ενοικίαση και αντίστοιχα κληρονομικά δικαιώματα. Το «ταπού» επέφερε στον χωρικό την υποχρέωση της δεκάτης ως κύριου φόρου, αλλά και άλλων φόρων, όπως και ορισμένες προσωπικές υποχρεώσεις (αγγαρείες) προς όφελος του οθωμανικού κράτους ή του ντόπιου τιμαριούχου. Οι μη μουσουλμάνοι υπήκοοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας επιβαρύνονταν επιπλέον με το χαράτσι (κεφαλικό φόρο).

Από την άλλη πλευρά, η συστηματική αγγαρεία ως αναγκαστική υποχρέωση του χωρικού προς τον άρχοντα - ευγενή, που χαρακτήριζε τόσο την εποχή του Βυζαντίου και των διαδόχων κρατών όσο και τη δυτική φεουδαρχική Ευρώπη, καταργήθηκε.

Οσον αφορά τα μούλκια και τα βακούφια, η οργάνωση της εργασίας γινόταν με τη χρησιμοποίηση μισθωτής εργασίας ή επίμορτης καλλιέργειας. Στη συνέχεια, οι κανονισμοί που ρύθμιζαν το γενικότερο καθεστώς των χωρικών και της χρήσης γης εφαρμόζονταν και εκεί όπως στις κρατικές γαίες, στη βάση του συστήματος χανέ - τσιφλίκι.

Αλλαγές στη δομή της οθωμανικής εξουσίας

Οι κατακτήσεις μέχρι και το 17ο αιώνα έδιναν τη δυνατότητα στο κράτος να διανέμει νέα τιμάρια γης, αλλά και να χωρίζει τα παλαιά σε μικρότερα, ώστε να ικανοποιεί την ανάγκη ζήτησης τιμαρίων. Ομως, το τέλος των κατακτήσεων έκανε τους Οθωμανούς αξιωματούχους, τιμαριώτες - σπαχήδες, να εκδηλώνουν περιορισμένο ενδιαφέρον για τις στρατιωτικές υποχρεώσεις τους προς το κεντρικό κράτος, αφού αυτές δεν εξασφάλιζαν πλέον ούτε νέα εδάφη ούτε και λάφυρα. Ως αποτέλεσμα, ενδιαφέρονταν για μόνιμο προσωπικό πλουτισμό με την ανάπτυξη σταθερής οικονομικής δραστηριότητας.

Στην πορεία, οι επαρχιακοί σπαχήδες κρίθηκαν ανεπαρκείς για τις νέες μορφές του πολέμου και εκτοπίσθηκαν από το στρατό, τόσο από το διογκωμένο γενιτσαρικό σώμα όσο και από μισθοφορικά σώματα. Ο εξεπαγγελματισμός του στρατού, που «απομάκρυνε» τους σπαχήδες από τη διοίκηση των τιμαρίων, έδωσε ακόμα περισσότερη ανεξαρτησία στον χωρικό στη διαδικασία της παραγωγής. Η δε γη που δικαιούνταν κάθε σπαχής με διαταγή του σουλτάνου ή «πουλήθηκε» ή «νοικιάστηκε». Παράλληλα, πολλοί νέοι τιμαριούχοι αναδείχθηκαν από το σώμα των γενίτσαρων.

Ωστόσο, αυτές οι αλλαγές δεν μπόρεσαν να ανακόψουν την παρακμή του τιμαριωτικού συστήματος και την ανάπτυξη μεγάλων εκμεταλλεύσεων γης. Σε αυτό σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν οι εξής παράγοντες:

Α) Η διόγκωση των εδαφών που εξαιρούνταν από το γενικό καθεστώς της κρατικής γης, σε μια περίοδο ανάσχεσης της επέκτασης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Αυτήν την περίοδο συντελέστηκε μια σημαντική κλιμάκωση των μουλκίων. Παράλληλα, από τα μέσα του 17ου αιώνα, το τμήμα των βακουφικών γαιών αυξήθηκε, με αποτέλεσμα στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα να αποτελεί ένα μεγάλο τμήμα της συνολικής γης. Αυτό είχε ως συνέπεια το κράτος, σε συνδυασμό με την αυτονόμηση των πασάδων, να χάνει μεγάλο τμήμα των φόρων.

Ιδιαίτερη μορφή περιορισμού της κρατικής γης αποτέλεσε και η κλιμάκωση της αναγνώρισης των δικαιωμάτων κατοχής, νομής και επικαρπίας σε μεγάλες γαιοκτησίες των περιοχών που εθελοντικά υποτάσσονταν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπως στην Πελοπόννησο. Χαρακτηριστικά, οι μεγαλογαιοκτήμονες της Πελοποννήσου έχασαν μετά τη δεύτερη οθωμανική κατάκτηση (1715) την ψιλή κυριότητα, αλλά διατήρησαν στο ακέραιο τα συμφέροντά τους, αφού μπορούσαν να συνεχίσουν να εκμεταλλεύονται μεγάλες εκτάσεις γης.

Β) Η επέκταση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής και η ανάδειξη των τοπικών αξιωματούχων.

Από το 17ο αιώνα και στη συνέχεια, οι συμπληρωματικές (των δημητριακών) καλλιέργειες (αμπελουργία κ.ά.) σταμάτησαν να στοχεύουν στην αυτοσυντήρηση των χωρικών και όλο και περισσότερο αποσκοπούσαν στην ενίσχυση του εξαγωγικού εμπορίου. Η εμπορευματοποίηση και ο εκχρηματισμός περισσότερων προϊόντων της αγροτικής παραγωγής τόνωσαν το εξαγωγικό εμπόριο και αύξησαν την οικονομική και πολιτική δύναμη της γαιοκτητικής αριστοκρατίας, οδηγώντας στη βαθμιαία αστοποίησή της και φέρνοντάς την σε επαφή με το δυτικό εμπορικό και εφοπλιστικό κεφάλαιο. Το ίδιο διάστημα, θεσμοθετήθηκε η φορολόγηση των συμπληρωματικών αγροτικών καλλιεργειών, αφού το οθωμανικό κράτος αντιμετώπιζε την κλιμάκωσή τους όχι ως διάβρωση του τιμαριωτικού συστήματος, όπως ήταν, αλλά ως μια νέα πηγή φορολογικών εσόδων.

Ταυτόχρονα, οι δανειστές χωρικών που καλλιεργούσαν με «ταπού» εκμεταλλεύονταν ορισμένα «παράθυρα» του ισλαμικού Δικαίου και αγόραζαν τα χτήματα των χωρικών. Η αγοραπωλησία λόγω χρεών επικυρωνόταν με δικαστικές αποφάσεις, ενώ οι χωρικοί μετατρέπονταν σε δουλοπάροικους ή σε εργάτες γης για λογαριασμό των σφετεριστών της γης. Ετσι, σταδιακά η γη συγκεντρώθηκε σε σπαχήδες, πασάδες κ.λπ.

Επιπλέον, με τη βαθμιαία παρακμή του τιμαριωτικού συστήματος η αρχική τιμαριωτική κατάτμηση υποκαταστάθηκε από τα τσιφλίκια ως μεγάλες εκμεταλλεύσεις γης. Ενδεικτικά στη Θεσσαλία, ιδιαίτερα στις πεδινές περιοχές, πολλά κεφαλοχώρια μετατράπηκαν σε τσιφλίκια λόγω οικονομικών δυσκολιών των χωρικών. Υπήρχαν μάλιστα και περιπτώσεις κεφαλοχωριών που έγιναν τσιφλίκια με την επιδίωξη των ίδιων των χωρικών. Στην πράξη, οι αγρότες με «ταπού» παραχωρούσαν ή αναγκάζονταν να παραχωρήσουν τα δικαιώματά τους στην κατοχή, νομή και επικαρπία της γης προκειμένου να γλιτώσουν από τα χρέη τους. Οι τσιφλικούχοι αναλάμβαναν τα τελευταία και σε αντάλλαγμα εισέπρατταν μέρος της παραγωγής, μετατρέποντας τους χωρικούς σε επίμορτους καλλιεργητές.

Ως αποτέλεσμα, στη Δυτική Θεσσαλία, αλλά και Ηπειρο και Δυτική Μακεδονία στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα, μεγάλες περιοχές προσαρτήθηκαν ως τσιφλίκια από τον Αλή πασά των Ιωαννίνων. Σε αυτές τις συνθήκες αναπτύχθηκε ο κολιγικός τρόπος καλλιέργειας ως πιο συμφέρουσα μορφή. Η κολιγική καλλιέργεια σχεδόν εκμηδένιζε για τον τσιφλικούχο τις αναγκαίες προκαταβολές, έξοδα και κινδύνους που απαιτούσε η καλλιέργεια με εξαρτημένη (μισθωτή) αγροτική εργασία.

Γ) Η εγκατάλειψη της οθωμανικής υπαίθρου, που σημειώνεται από πολλούς ιστορικούς, αλλά και από Ευρωπαίους περιηγητές του ελλαδικού χώρου.

Μετά το 1650 έως το 1850, παρατηρείται μετακίνηση πληθυσμών από τις ελληνικές πεδινές εκτάσεις στα ορεινά χωριά, αλλά και προς περιοχές της Αυστροουγγαρίας, της Γερμανίας, της Ρουμανίας και της Ρωσίας, που υπολογίζονται σε 1,5 εκατομμύριο άτομα, προερχόμενα κυρίως από περιοχές της Μακεδονίας. Στην Πελοπόννησο, επίσης, μετά τα Ορλωφικά, τα αντίποινα των αλβανικών μισθοφορικών σωμάτων ανάγκασαν τη δεκαετία του 1770 «μεγάλο μέρος των Ελλήνων κατοίκων να μεταναστεύσουν όσο πιο μακριά γινόταν (...) Επίσης πολλοί Πελοποννήσιοι πουλήθηκαν ως σκλάβοι κατά τη διάρκεια της εννιάχρονης αλβανικής κυριαρχίας»⁷.

Η οργάνωση της παραγωγής και των σχέσεων παραγωγής στην ύστερη Οθωμανική Αυτοκρατορία

Η βιβλιογραφία για την όψιμη οθωμανική περίοδο αναφέρει συχνά τα τσιφλίκια. Ο όρος όμως δεν έχει πάντα την ίδια σημασία. Πολλές φορές αναφέρεται στη γενική έννοια «κτήμα», ενώ αρχικά, όπως είδαμε, είχε την έννοια οικογενειακού χωραφιού - φορολογικής μονάδας. Στη συγκεκριμένη περίοδο αναφέρεται ως μονάδα γης αδιευκρίνιστου μεγέθους και με μεγάλες διαφορές ως προς τις σχέσεις που επικρατούσαν σ' αυτή, ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες που υπήρχαν στις διάφορες οθωμανικές επαρχίες.

Τα τσιφλίκια ως εκμετάλλευση επί μεγάλων εκτάσεων γης, σε συνδυασμό με δομή εξουσίας, εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα. Από εκείνη την εποχή, η μορφή αυτή εκμετάλλευσης - εξουσίας αναπτύχθηκε προς δύο κατευθύνσεις: α) Ως προς την έκταση των γαιών και τον αριθμό των χωρικών που απασχολούνταν σε αυτές και β) ως προς τα κυριαρχικά δικαιώματα των τσιφλικούχων στα εδάφη και τους χωρικούς.

Τότε, περιορίστηκε η τυπική ελευθερία του καλλιεργητή, ισχυροποιήθηκαν οι τοπικοί άρχοντες, όπου παρά την ιδιοκτησία - κυριότητα του σουλτάνου σ' όλη τη γη, απόκτησαν de facto ιδιοκτησία γης και μέσων παραγωγής, με αποτέλεσμα να μετατρέπουν τους καλλιεργητές σε κολίγους ή σε εργάτες γης. Αντίστοιχα, τα τιμάρια μετατράπηκαν σταδιακά από κρατικές γαίες σε ιδιωτικές κληρονομητέες εκτάσεις.

Στα τσιφλίκια, κατά κανόνα οι χωρικοί δούλευαν σε καθεστώς επίμορτης εργασίας. Στην ουσία ο τιμαριούχος εισέφερε τη γη, τις εγκαταστάσεις, σε κάποιες περιπτώσεις και κάποια μέσα παραγωγής και οι καλλιεργητές την εργασία τους, ή και κάποια μέσα παραγωγής. Μετά από την αφαίρεση των φόρων και των εξόδων της παραγωγής, το καθαρό προϊόν διαιρούνταν σε μερίδια και αποδιδόταν στον τσιφλικά από το 1/3 μέχρι και το 1/2, ανάλογα με τη συμμετοχή του σε μέσα παραγωγής.

Στην Πελοπόννησο, τα τσιφλίκια ως μεγάλα κυρίως χριστιανικά αγροκτήματα αποτέλεσαν ένα υπολειπόμενο γεγονός, σε σχέση με τους ελεύθερους αγρότες. Η πλειοψηφία των τσιφλικιών στην Παλαιά Ελλάδα βρίσκονταν στις περιοχές της Αττικής, της Εύβοιας και της Φθιώτιδας, όπου διατηρήθηκαν και μετεπαναστατικά λόγω του Δικαίου της προσάρτησης και του δικαιώματος πώλησης ή διατήρησής τους από τους Οθωμανούς υπηκόους.

Αντί επιλόγου

Συνεπώς, στην ύστερη περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, εξαιτίας της ανάσχεσης της επέκτασης των εδαφών της, αλλά και της επέκτασης των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής οξύνθηκαν οι αντιθέσεις μεταξύ των διαφόρων τμημάτων της κυρίαρχης τάξης, κυρίως μεταξύ της κεντρικής εξουσίας, που πυρήνας της ήταν ο σουλτάνος, και των τοπικών αρχόντων (Οθωμανών και Χριστιανών). Οι τελευταίοι από στρατιωτικός και φοροεισπρακτικός μηχανισμός μετατράπηκαν σε τάξη γαιοκτημόνων. Αυτή η τάξη εκμεταλλευόταν τους άμεσους παραγωγούς είτε με σχέσεις που πλησίαζαν τις φεουδαρχικές σχέσεις είτε με μεταβατικές - προς τις πρώιμες καπιταλιστικές εμπορευματοχρηματικές - σχέσεις είτε και άμεσα με σχέσεις μισθωτής εργασίας.

Ταυτόχρονα, η αγροτική παραγωγή των τσιφλικιών στρεφόταν όλο και περισσότερο στην κάλυψη των αυξημένων αναγκών των καπιταλιστικά αναπτυγμένων χωρών σε τρόφιμα και πρώτες ύλες. Με αυτόν τον τρόπο ενσωματωνόταν όλο και περισσότερο στη λειτουργία της παγκόσμιας καπιταλιστικής αγοράς και συνεισέφερε στην αστοποίηση των μεγαλογαιοκτημόνων, προετοιμάζοντας την ενίσχυση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής και τη συνειδητοποίηση της ανάγκης ανατροπής της οθωμανικής φεουδαρχικής εξουσίας.

Παραπομπές

1. Halil Inalcik - Donald Quataert, Οικονομική και Κοινωνική Ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τόμ. Α' (1300 - 1600), εκδ. «Αλεξάνδρεια», Αθήνα, 2008, σελ. 14 - 15.

2. Κώστας Βεργόπουλος, «Το Αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα. Η κοινωνική ενσωμάτωση της γεωργίας», εκδ. «Εξάντας», Αθήνα, 1975, σελ. 60.

3. Γιάννης Κορδάτος, «Η κοινωνική σημασία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821», εκδ. «Επικαιρότητα», Αθήνα 2005, σελ. 67.

4. Οθωμανικό νόμισμα μεταβαλλόμενης περιεκτικότητας σε άργυρο «Ακτσε» - άσπρο, που χρησιμοποιούνταν στις μικρές καθημερινές ανάγκες.

5. Halil Inalcik - Donald Quataert, ό.π., σελ. 120.

6. Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1918 -1949, τόμ. Α1, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2018, σελ. 116.

7. Halil Inalcik - Donald Quataert, ό.π., σελ. 267.

Του Διονύση Αρβανιτάκη, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ, υπεύθυνου του Τμήματος Αγροτικής Πολιτικής της ΚΕ

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου», 16 - 17 Γενάρη 2021.

«Ζώνη ελευθερίας» ή ναρκοθετημένο πεδίο για τα δικαιώματα και τη ζωή εργαζομένων και νεολαίας;

AFP or licensors

Η επίθεση στα δικαιώματα δεν μπορεί να κρυφτεί πίσω από πολύχρωμες σημαίες και διακηρύξεις για «ελεύθερες ζώνες»

Σε «ζώνη ελευθερίας για τα άτομα ΛΟΑΤΚΙ» αυτοανακηρύχθηκε η ΕΕ, επιδιώκοντας για μια ακόμα φορά να εμφανιστεί με το προσωπείο του υπερασπιστή και υπέρμαχου ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, αλλά και να επενδύσει με ...δημοκρατικές ευαισθησίες τον σφοδρό ανταγωνισμό ανάμεσα σε διαφορετικά κράτη - μέλη της.

«Η καταπολέμηση των ανισοτήτων στην ΕΕ αποτελεί κοινή ευθύνη, η οποία απαιτεί κοινές προσπάθειες και δράση σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης», αναφέρει το Ευρωκοινοβούλιο με ψήφισμα που υιοθέτησε η Ολομέλειά του στις 11 Μάρτη, ενώ σε μια σειρά σημείων εκφράζει την ανησυχία του για την «επιδείνωση της κατάστασης της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων» σε ορισμένες χώρες.

Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία παρουσιάστηκε λίγο - πολύ ως «απάντηση» στις μισάνθρωπες και σκοταδιστικές αντιλήψεις και πρακτικές που μετέρχεται η κυβέρνηση της Πολωνίας, με την ανακήρυξη περιοχών της χώρας σε ζώνες απαλλαγμένες από την αποκαλούμενη «ιδεολογία των ΛΟΑΤΚΙ». Σύμφωνα με το Ευρωκοινοβούλιο, από τον Μάρτη του 2019 μέχρι σήμερα περισσότερες από 100 περιφέρειες, νομοί και δήμοι σε ολόκληρη την Πολωνία έχουν εγκρίνει παρόμοια ψηφίσματα, ενώ ανάλογες περιπτώσεις καταγράφονται και σε άλλες χώρες. Πίσω από τις σχετικές «ανησυχίες», όμως, ένα σοβαρό και σύνθετο κοινωνικό ζήτημα επιλέγεται να μετατραπεί σε πεδίο όξυνσης της αντιπαράθεσης της ΕΕ με άλλες ιμπεριαλιστικές συμμαχίες, με τις αντιπαραθέσεις και τους ανταγωνισμούς να κλιμακώνονται ακόμα και ανάμεσα στα κράτη - μέλη της.

«Ισες ευκαιρίες» στη ζούγκλα του ανταγωνισμού

Στην πραγματικότητα η ΕΕ είναι φυλακή για τους λαούς, με τα δεσμά που σφυρηλατεί η επίθεση στα εργασιακά, ασφαλιστικά, κοινωνικά δικαιώματα να γίνονται όλο και πιο βαριά και να ναρκοθετούν κάθε πτυχή της ζωής. Οι άνθρωποι με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό βιώνουν, όπως όλοι, τις συνέπειες της αντιλαϊκής πολιτικής αλλά και τις κοινωνικές διακρίσεις σε βάρος τους, που οξύνονται στο έδαφος αυτό. Η δουλειά - λάστιχο και η Υγεία - εμπόρευμα, η ανεργία, οι φραγμοί στη μόρφωση και στην πρόσβαση στον Πολιτισμό δεν μπορούν να κρυφτούν πίσω από τις πολύχρωμες σημαίες που ανεμίζει το Ευρωκοινοβούλιο, ούτε από τις μεγαλόστομες διακηρύξεις για «ελεύθερες ζώνες». Αντιθέτως, οι κατευθύνσεις της ΕΕ για όλα τα παραπάνω και για ακόμα περισσότερα αφήνουν βαριά τη σκιά τους στη ζωή των εργαζομένων και φέρνουν ακόμα πιο βαθύ «σκοτάδι» για όσους - για πολλούς και διάφορους λόγους - βρίσκονται πιο ευάλωτοι στη ζούγκλα του ανταγωνισμού.

Στη μισαλλοδοξία, τον ρατσισμό και την επαίσχυντη στάση κυβερνήσεων όπως της Πολωνίας η ΕΕ δεν αντιτάσσει σύγχρονα κοινωνικά δικαιώματα για όλες και όλους, ανεξάρτητα από την εθνικότητα, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, το κάθε ατομικό χαρακτηριστικό και ιδιαιτερότητα, αλλά την «ίση μεταχείριση» και τη «μη εισαγωγή διακρίσεων».

Χαρακτηριστικό για την υποκρισία του ψηφίσματος και των εμπνευστών του είναι η διαπίστωση πως «οι διακρίσεις και η βία κατά των ΛΟΑΤΚΙ από την αστυνομία εξακολουθούν να αποτελούν πρόβλημα στην Ενωση». Η κοροϊδία μεγεθύνεται από το γεγονός ότι η διαπίστωση γίνεται σε μια περίοδο που η ΕΕ και οι κυβερνήσεις, επικαλούμενες προσχηματικά την αντιμετώπιση της πανδημίας, εντείνουν την καταστολή, με εμπόδια και περιορισμούς στη συλλογική δράση, με αστυνομοκρατία, ακόμα και με «τρομονόμους» λογοκρισίας στο χώρο των καλλιτεχνών, ενώ οι υποκριτικές διαπιστώσεις για το πρόβλημα συμπληρώνονται από προκλητικές προτάσεις για «επαρκή κατάρτιση» της αστυνομίας, που υποτίθεται ότι μπορεί να δώσει λύση σε αυτό.

«Συμπεριληπτικότητα»: Η συνταγή για ενισχυμένη κερδοφορία

Οι κατευθύνσεις και εξηγήσεις των ευρωπαϊκών επιτελείων για τη «συμπεριληπτικότητα» και τη «διαφορετικότητα» προσθέτουν άλλη μια διαφωτιστική πλευρά σχετικά με το κίνητρο του ενδιαφέροντος που εκδηλώνεται και με το πρόσφατο ψήφισμα. Στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής στρατηγικής βρίσκεται η αντιμετώπιση ορισμένων κραυγαλέων κοινωνικών διακρίσεων, οι οποίες γίνονται «σκόπελοι» που εμποδίζουν την αύξηση της απασχόλησης, την ανταγωνιστικότητα και την κερδοφορία των επιχειρηματικών ομίλων και της καπιταλιστικής οικονομίας.

Στην ίδια γραμμή πλεύσης κινείται στη χώρα μας η σύσταση επιτροπής με σκοπό την εκπόνηση «Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+», που έγινε με απόφαση του πρωθυπουργού στον απόηχο του ψηφίσματος. Οι εξαγγελίες του Κυρ. Μητσοτάκη για «μία σύγχρονη και δίκαιη Ελλάδα» φωτίζονται περισσότερο από όσα εξηγεί ο οικονομικός του σύμβουλος, Αλ. Πατέλης, ο οποίος θα παρακολουθεί μαζί με άλλα στελέχη της κυβέρνησης τη νεοσύστατη επιτροπή.

«Η συμπεριληπτικότητα είναι και πρέπει να γίνει αναπτυξιακό εργαλείο για τη χώρα μας. Οχι μόνο επειδή είναι κοινωνικά δίκαιο, αλλά και επειδή μας συμφέρει οικονομικά», σημείωνε αρθρογραφώντας στον Τύπο ο Αλ. Πατέλης, προσπαθώντας να εξηγήσει «πώς η διαφορετικότητα μπορεί να φέρει προστιθέμενη αξία στην οικονομία και στη διεθνή εικόνα της χώρας». «Η διαφορετικότητα φέρνει και το κέρδος», υπογράμμιζε, επικαλούμενος στοιχεία σύμφωνα με τα οποία εταιρείες με μεγαλύτερη ποικιλομορφία έχουν σημαντικά μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους από τους ανταγωνιστές τους. Καθόλου τυχαία, λοιπόν, έκλεινε απευθυνόμενος στον ΣΕΒ και στους άλλους εργοδοτικούς φορείς, τους οποίους καλούσε «να αγκαλιάσουν την ιδέα της συμπεριληπτικότητας με ενεργές δράσεις και πολιτικές. Οχι επειδή τους αναγκάζει κάποιος, αλλά επειδή είναι και προς το δικό τους οικονομικό συμφέρον».

Για την απαλλαγή του εργαζόμενου ανθρώπου από κάθε κοινωνική ανισότητα, διάκριση, οικονομικό και κοινωνικό καταναγκασμό

Σε δελτίο Τύπου σχετικά με το ψήφισμα και τη στάση που κράτησε, η Ευρωκοινοβουλευτική Ομάδα του ΚΚΕ αναφέρει τα εξής:

«Το ΚΚΕ καταδικάζει απερίφραστα κάθε μορφής διάκριση, στοχοποίηση, βία και κακοποίηση σε βάρος ανθρώπων με κριτήριο και τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους. Τέτοιες απαράδεκτες συμπεριφορές και διακρίσεις σε κράτη - μέλη της ΕΕ καθοδηγούνται και από αντιδραστικές - αντιλαϊκές αστικές κυβερνήσεις, όπως αυτές της Πολωνίας, της Ουγγαρίας κ.ά., που - καθόλου τυχαία - έχουν σημαία τους τον αντικομμουνισμό.

Το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου εμφανίζει αυτές τις κοινωνικές διακρίσεις και επιθέσεις ως περιστατικά οφειλόμενα σε οπισθοδρομικές, ρατσιστικές αντιλήψεις, αποκομμένες από το κοινωνικό - ταξικό έδαφος στο οποίο αναπτύσσονται. Επιχειρεί να παρουσιάσει την ΕΕ ως υπερασπιστή των ατομικών δικαιωμάτων, "ζώνη ελευθερίας" για ανθρώπους με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό, την ίδια στιγμή που βιώνουν τις οδυνηρές συνέπειες της ολομέτωπης επίθεσης ΕΕ και κυβερνήσεων στα εργασιακά, ασφαλιστικά, κοινωνικά και δημοκρατικά τους δικαιώματα. Ολα αυτά εντείνουν τις κοινωνικές διακρίσεις σε βάρος τους, που δεν ανατρέπονται με ψηφίσματα και ανέξοδα λόγια συμπάθειας. Αντίθετα, αξιοποιούνται ως άλλοθι για την ανελέητη επίθεση ΕΕ και κυβερνήσεων στα κοινωνικά δικαιώματα των εργαζομένων και του λαού, η οποία εντάθηκε την περίοδο της πανδημίας.

Ταυτόχρονα, τέτοια σύνθετα κοινωνικά ζητήματα αξιοποιούνται στην αντιπαράθεση στο εσωτερικό της ΕΕ ανάμεσα στις κυβερνήσεις των κρατών - μελών, με κριτήριο τα συμφέροντα των μονοπωλίων που εκπροσωπούν και τις διαφορετικές προσεγγίσεις τους για το ευρωενωσιακό οικοδόμημα.

Για τους παραπάνω λόγους η Ευρωκοινοβουλευτική Ομάδα του ΚΚΕ τοποθετήθηκε με "λευκό" στο ψήφισμα. Ταυτόχρονα, απείχε από την ψηφοφορία στις τροπολογίες των αντιδραστικών ομάδων ECR και ID, με τις οποίες μεθόδευσαν να κρύψουν πίσω από τεχνάσματα τις μισάνθρωπες, ρατσιστικές και σκοταδιστικές τους αντιλήψεις, σαν ακραιφνείς υπερασπιστές της καπιταλιστικής βαρβαρότητας.

Για να απαλλαγεί ο εργαζόμενος άνθρωπος από κάθε κοινωνική ανισότητα, διάκριση, οικονομικό και κοινωνικό καταναγκασμό, κάθε μορφής βία, χρειάζεται να εξασφαλίζονται από το κράτος οι απαραίτητες οικονομικές και κοινωνικές προϋποθέσεις. Το καθολικό κοινωνικό δικαίωμα στην εργασία, με αξιοπρεπείς μισθούς και πλήρη εργασιακά - ασφαλιστικά δικαιώματα. Σύγχρονο, ενιαίο δίκτυο δωρεάν και δημόσιων υπηρεσιών Υγείας. Η επιστημονική - κοινωνική στήριξη ατόμων, ιδιαίτερα όσων βιώνουν δυσφορία φύλου, των μεσοφυλικών ατόμων κ.ά. Δημόσιες υποδομές στήριξης των θυμάτων βίας, χωρίς καμία εμπλοκή ΜΚΟ. Πάνω σε αυτό το έδαφος χρειάζεται να αυστηροποιηθεί η νομοθεσία για τους δράστες τέτοιων εγκληματικών πράξεων, όπως για τις σεξιστικές, ομοφοβικές, ρατσιστικές επιθέσεις.

Το ΚΚΕ αντιπαλεύει την προσπάθεια ΕΕ και κυβερνήσεων να διαχωρίσουν τις εργατικές - λαϊκές δυνάμεις με βάση τις ατομικές ιδιαιτερότητες, αναδεικνύοντας τον κοινό ταξικό αντίπαλο, το κεφάλαιο και την εξουσία του. Για την κοινωνική συμμαχία που θα ανοίξει το δρόμο στην εργατική - λαϊκή εξουσία, τη μόνη που μπορεί να διασφαλίσει τα κοινωνικά δικαιώματα για όλο τον εργαζόμενο λαό».