Η Κούβα και η σιωπή των κομμουνιστών

Το πρόβλημα

Ερευνώντας κανείς σε βάθος το «τι έφταιξε» και ο σοσιαλισμός βάλτωσε σε σημείο που η παλινόρθωση του καπιταλισμού να αποτελεί τη «διέξοδό» του, συχνά καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «μεγάλα ιδανικά έπεσαν σε πολύ μικρές πλάτες» με αποτέλεσμα να λυγίσουν και να τα μετατρέψουν στο αντίθετό τους.

Δεν είναι ιστορικά παράξενο. Πολλές επαναστάσεις πνίγηκαν στην αδυναμία των επαναστατικών υποκειμένων να διαχειριστούν τα μεγάλα ιδανικά τους.

Εξετάζοντας από κοντά την ουσία της δικτατορίας του προλεταριάτου και νοώντας την σαν μήτρα δικαίου σε μια κοινωνία ανισότητας, σαν μήτρα-κανόνα που επιβάλει το δικαίωμα του παραγωγού-εργάτη να είναι ιδιοκτήτης του κόπου του και να τον διαχειρίζεται, εξετάζοντας την τελειότητα μιας σωστής λειτουργίας του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, βλέποντας τις βασικές αρχές του σοσιαλισμού στη βάση και το εποικοδόμημα, καταλήγει αβίαστα να πει: «ναι είναι πολύ τέλεια ιδανικά για να εφαρμοστούν από ατελείς ανθρώπους, ηγέτες, συλλογικούς φορείς».

 

Όμως δεν ήταν ποτέ διαφορετικά στη ζωή γιατί αυτή δεν παρασκευάζεται σε εργαστήρια αλλά μέσα στην ενότητα και πάλη των αντιθέτων, μέσα σε σκληρή ταξική σύγκρουση όπου τα λάθη και οι αδυναμίες είναι μέρος της ύπαρξης. Με αυτά θα ζούμε, με αυτά πρέπει να νικούμε, με αυτές τις πλάτες πρέπει να τα σηκώσουμε.

Βαθύτερα συμπεράσματα

Τα παλιότερα συμπεράσματα ότι ο σοσιαλισμός ανατράπηκε από τη νέα αστική τάξη και τον ιμπεριαλισμό, μετά από πολύχρονη διάβρωση των φορέων της εργατικής τάξης (κόμματα, συνδικάτα, κοινωνικές οργανώσεις κλπ) επιβεβαιώνεται καθημερινά όσο παρατηρούμε τα υπολείμματα του σοσιαλισμού να διολισθαίνουν συνεχώς προς τον καπιταλισμό. 

Μόνο που χρειάζεται να κάνουμε κάποιες παράδοξες διορθώσεις στα συμπεράσματα εκείνα. Δεν ήταν ο ιμπεριαλισμός και η αστική τάξη απ έξω που τον ανέτρεψαν αλλά η αστική τάξη που εκκολάφτηκε στα σπλάχνα των κομμουνιστικών κομμάτων, στα σπλάχνα της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Και ενώ ο Μαρξ δίδαξε ότι στα σπλάχνα της κοινωνίας που πεθαίνει γεννιέται η κοινωνία που έρχεται εδώ είδαμε το θέατρο του παραλόγου, δηλαδή το αντίθετο.

Όταν έγιναν οι ανατροπές στις χώρες της Αν. Ευρώπης έγιναν τόσο γρήγορα που δεν μπορούσες να παρατηρήσεις σε βάθος τις διαδοχικές φάσεις «περάσματος» από τον σοσιαλισμό στον καπιταλισμό. Διαδικασίες που είχαν γίνει σιωπηρά δεν βγήκαν αμέσως στην επιφάνεια για να καταλάβουν οι κομμουνιστές του κόσμου τι γίνεται. Έτσι σε πολλούς δημιουργήθηκε η αίσθηση της «κατάρρευσης» με όλες τις συνέπειες για το όραμα και τα ιδανικά τους.

Όμως οι εξελίξεις στη Κίνα, το Βιετνάμ και τελευταία στη Κούβα (και προσεχώς πολύ πιθανόν στη Β. Κορέα) και η πορεία προς τον καπιταλισμό, βλέπουμε να εκτυλίσσονται σε αργό ρυθμό και με πολλά «ριπλέι». 

Έκθαμβοι βλέπουμε την εκκόλαψη του καπιταλισμού και της νέας αστικής τάξης μέσα στους οργανισμούς της εργατικής τάξης που υποτίθεται ότι δημιουργήθηκαν για να την αφανίσουν.

Η ευκολότερη ερμηνεία των ανατροπών του σοσιαλισμού είναι φυσικά η απόδοσή τους στον υποκειμενικό παράγοντα. Ανίκανοι και προδότες ηγέτες, πράκτορες που σκαρφάλωσαν στην κορυφή του κόμματος και του κράτους, κόμματα που «ξέχασαν» τις βασικές αρχές του σοσιαλισμού, στοιχεία του παρελθόντος, πληρωμένες οργανώσεις, χρήμα από το εξωτερικό που εξαγόραζε συνειδήσεις κλπ, κλπ αποτέλεσαν για κάποιους τις βασικές αιτίες. Φυσικά όλα αυτά δεν έλλειπαν.

Όμως, όλοι αυτοί από δεκαετίες ετοίμασαν την ανατροπή του σοσιαλισμού σαν η εργατική τάξη, ο σοσιαλισμός και οι οργανώσεις του να ήταν τόσο ανίκανες να υπερασπίσουν την εξουσία τους που να μπορεί ο οποιοσδήποτε σχεδιάσει την ανατροπή της να τη πραγματοποιήσει και μάλιστα χωρίς να ριχτεί τουφεκιά; Αυτά είναι ανήκουστα πράγματα. Τέτοια διαστροφή του ιστορικού υλισμού μάλλον δεν μπορεί να τη σηκώσει κανένας μαρξιστής.

Ωστόσο αν αυτές οι θεωρίες γινόταν στη αρχή πιστευτές μετέπειτα με τα παραδείγματα του Βιετνάμ και τώρα της Κούβας απλώς καταρρέουν. Θα ήταν μάλλον για γέλιο να ισχυρίζονταν κάποιος ότι το ΚΚ Βιετνάμ και το ΚΚ Κούβας τα κατέλαβαν πράκτορες και αναθεωρητικά στοιχεία, μετέτρεψαν τα ΚΚ σε αναθεωρητικά και συμβιβαστικά και οδηγούν τον σοσιαλισμό σε σταδιακή ανατροπή. 


Στο Βιετνάμ και στην Κούβα όμως είχαμε ένα ακόμη ισχυρό στοιχείο αποδυνάμωσης των θεωριών περί πρακτόρων και προδοτών. Οι ηγέτες τους ούτε κατά διάνοια θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν προδότες. Αντίθετα είναι αναγνωρισμένοι ήρωες του κομμουνιστικού και επαναστατικού κινήματος.

Εξίσου γελοίο θα ήταν να πιστέψει κανείς τις διακηρύξεις ότι με τη παλινόρθωση του καπιταλισμού εν είδη ΝΕΠ, «θα σωθεί» η επανάσταση και ο σοσιαλισμός! Αυτά τα επιχειρήματα που πρωτοεξέθεσε το ΚΚ Κίνας και μετά ο Γκορμπατσόφ δεν πείθουν κανένα λόγω πλήρους αντίφασης με τη πραγματικότητα.

Εξετάζοντας με σύνεση και σφαιρικά όλες αυτές τις εξελίξεις που είναι πλέον σε όλους γνωστές με πολλές λεπτομέρειες, βάζουν μεγάλο θεωρητικό καθήκον στους παλιούς και νέους μαρξιστές για το τι έγινε και τι δεν πρέπει να ξαναγίνει. 

Πρέπει πρώτα να απορρίψουμε τις υποκειμενικές θεωρίες και να ξαναβάλουμε στο κέντρο της συζήτησης το κόμμα της εργατικής τάξης, τον χαρακτήρα της εξουσίας της, τον σοσιαλισμό, τις παραγωγικές του σχέσεις, το νόμο της αξίας στο σοσιαλισμό, το εποικοδόμημα και τη σοσιαλιστική δημοκρατία. 

Η Κούβα


Η Κούβα είναι μια κορυφαία περίπτωση που καλεί τους μαρξιστές να αναλάβουν την ευθύνη για να δουν «τι έφταιξε». Η κεκαλυμμένη αναγγελία επιστροφής στη αρχή σε ήπιο και «ελεγχόμενο» καπιταλισμό και σε συνέχεια κανείς δεν ξέρει σε ποια αγριότητά του μέσα από την επέλαση των καπιταλιστικών λύκων, δεν αφήνει καμία αμφιβολία για το αδιέξοδο του συστήματος. Καμία διέξοδο προς τον σοσιαλισμό, προς το μέλλον. 

Όχι, δεν πρέπει να έχουμε την απαίτηση η Κούβα να αντισταθεί εκεί που δεν τα κατάφεραν η ΕΣΣΔ και η Κίνα. Η Κούβα απλά εφάρμοσε το δικό τους σύστημα ίσως με πολλές καινοτομίες σοσιαλιστικού χαρακτήρα αλλά στη ψυχή του ελλόχευε το αδιέξοδο. Μοιραία θα κατέληγε εδώ, χωρίς μάλιστα εξωτερική βοήθεια απαραίτητη για την απόκρουση της περικύκλωσης και την αντίστασή της μπροστά στο στόμα του λύκου. 

Και τόσο που άντεξε πολύ ήταν και στον ηρωισμό των κομμουνιστών και του λαού της πρέπει να το χρεώσουμε.

Γι αυτό την τιμάμε, γι αυτό υπερασπίζουμε τον κουβανέζικο λαό και την επανάστασή του, γι αυτό θλιβόμαστε και γι αυτό μέχρι τώρα οι κριτικές στη «στροφή» είναι η βουβή σιωπή των κομμουνιστών. Σιωπή πόνου για το κύκνειο άσμα μιας ελπίδας χωρίς μέλλον.

Στο συνέδριο του ΚΚ Κούβας η ολομέλεια των 1.000 συνέδρων ψήφισε το πρόγραμμα το οποίο περιλαμβάνει 300 αλλαγές που αφορούν το άνοιγμα του ιδιωτικού τομέα, μειώσεις θέσεων εργασίας στον δημόσιο τομέα, περιορισμό των κρατικών επιδοτήσεων, μορφές αυτοδιαχείρισης στις επιχειρήσεις καθώς και αποκέντρωση του κρατικού μηχανισμού. 

Διαβάζοντας καλά τη μαρξιστική πολιτική οικονομία πουθενά δεν θα βρούμε ανάγκη επιστροφής σε προηγούμενες παραγωγικές σχέσεις για να σώσουμε τις επόμενες αφού οι νέες έχουν εδραιωθεί. Στην Κούβα, στο Βιετνάμ, και στην Κίνα, παρατηρείται ακριβώς το αντίθετο. Όταν στην αρχή της εγκαθίδρυσης του σοσιαλισμού έπρεπε να διατηρηθούν και καπιταλιστικές σχέσεις στους τομείς που δεν ήταν δυνατόν να περάσουν με οικονομικά αποδοτικότερους όρους στο σοσιαλισμό (στην Κίνα επιχειρήθηκε αλλά σαρώθηκε από τη «Πολιτιστική Επανάσταση») όπως πχ κάποιες μεσαίες καπιταλιστικές επιχειρήσεις, η μικροεμπορευματοπαραγωγή, το μικρεμπόριο, οι μκροϋπηρεσίες, η οικοτεχνία κλπ, δεν διατηρήθηκαν για να απονεκρωθούν σιγά-σιγά με οικονομικούς όρους στο σοσιαλισμό. Αντίθετα όταν εξαφανίστηκαν οι όροι γι αυτές τις σχέσεις τα αδιέξοδα ήταν τόσα που το ΚΚ εξαναγκάσθηκε να τις επαναφέρει αντικαθιστώντας σοσιαλιστικές σχέσεις! 


Χειρότερη και εκρηκτικότερη βόμβα στα θεμέλιά του συστήματος δεν θα μπορούσε να υπάρξει! Έτσι δεν πας μπροστά αλλά πίσω. Η Κούβα επανέρχεται στο 1960 με εντελώς αντίστροφους όρους και συσχετισμούς όμως από τότε. Η παλινόρθωση του καπιταλισμού που τότε θα ήταν αδιανόητη σήμερα είναι η προοπτική που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας. Στον κόλπο Χιρόν θα καταπλεύσουν οι θαλαμηγοί των εμιγκρέδων και των παγκόσμιων μονοπωλιστών και οι νέοι μικροαστοί της Κούβας θα τους υποδεχτούν όχι με όπλα αλλά με λουλούδια και δώρο ολόκληρη την Κούβα! 

Οι αντιπρόσωποι του συνεδρίου του ΚΚ Κούβας ενέκριναν στις 19/4/2011, την εισήγηση της ΚΕ που παρουσίασε ο Ραούλ Κάστρο καθώς και την απόφαση για τις «Κατευθύνσεις» όπου υπογραμμίζεται ότι «θα συνεχίσει να επικρατεί η βασισμένη στη σοσιαλιστική ιδιοκτησία στα βασικά μέσα παραγωγής οικονομία» και ότι «μόνο ο σοσιαλισμός μπορεί να υπερνικήσει τις δυσκολίες και να διατηρήσει τις κατακτήσεις της Επανάστασης».

Θα το πούμε ευθέως και ας πονάει: Η παλινόρθωση του καπιταλισμού έρχεται με τις ωραιότερες των προθέσεων.

Το σύστημα του σοσιαλισμού


Το όλο σύστημα των παραγωγικών σχέσεων και του εποικοδομήματος του σοσιαλισμού που εφαρμόστηκε στο αρχικό πρότυπο που τέθηκε σε εφαρμογή στα χρόνια 1925-1930 ήταν η μήτρα όλων των μετέπειτα μορφών του σοσιαλισμού με μικρές παραλλαγές. Εκεί πρέπει να αναζητήσουμε τις αιτίες του αδιεξόδου του συστήματος και όχι στα πρόσωπα, στους ηγέτες, στους αναθεωρητές, στους δογματικούς κλπ. Εκείνη η αρχική μήτρα αδυνατούσε να παράξει το σύστημα του μέλλοντος και παρήγαγε ένα σύστημα εκτάκτων αναγκών που δεν ήταν ο σοσιαλισμός αλλά ο έκτακτος προπομπός του. Δυστυχώς μέχρι την ανατροπή, το σύστημα εκτάκτων αναγκών παρέμεινε με αποτέλεσμα να μην αποδεσμεύσει ποτέ τις δυνάμεις της εργατικής τάξης και του λαού μέσα σε ένα σύστημα «χίλιες φορές ανώτερο» από τον καπιταλισμό.


Να θυμίσω ότι ο σοσιαλιστικός «τρόπος παραγωγής» (μεταβατική μορφή μεικτού συστήματος καπιταλιστικών και κομμουνιστικών οικονομικών αρχών προς τον κομμουνιστικό τρόπο παραγωγής) εμπεριέχει έναν δικτατορικό Νόμο – Κανόνα (δικτατορία του προλεταριάτου) που λέει ότι όλα τα μέσα παραγωγής ανήκουν στους δημιουργούς τους, δηλαδή στην εργατική τάξη και οι παραγωγικές δυνάμεις διευθύνονται από αυτήν. Για μικρο-παραγωγούς, ντόπιους καπιταλιστές, αυτοαπασχολούμενους, αγρότες κλπ ισχύουν εδικά μεταβατικά δίκαια που όμως υπόκεινται στο Βασικό Νόμο του συστήματος μέχρι αφομοίωσης –απονέκρωσής τους με οικονομικούς όρους.

Τα κύρια μέσα παραγωγής, στο σοσιαλισμό, από τη φύση της ιδιοκτησίας τους δεν μπορούν να διευθύνονται από ατομικούς ιδιοκτήτες ή το κράτος, αλλά από τους κοινωνικούς ιδιοκτήτες τους. Έτσι υλοποιείται η κοινωνικοποίησή τους. Αυτή η διεύθυνση μαζί και η συνολική διεύθυνση των παραγωγικών δυνάμεων όμως δεν μπορεί παρά να γίνει μόνο με συλλογικό τρόπο, δηλαδή μόνο με δημοκρατικό. Διαφορετικά είναι αδύνατο να γίνει διεύθυνση, θα γίνει χάος. Έτσι βγήκε και το αξίωμα «Ο σοσιαλισμός ή θα είναι δημοκρατικός ή δεν θα υπάρχει». 

Δυστυχώς το μοντέλο που θεσπίστηκε στη γέννηση του σοσιαλισμού ταύτισε το κόμμα με τη τάξη και το κράτος με την ιδιοκτησία και την εξουσία της τάξης με αποτέλεσμα την πλήρη διαστρέβλωση. Η ταύτιση τάξης, κράτους, κόμματος, συνδικάτων, ταξικής εξουσίας και θεσμών, υπήρξε ο πρώτος όρος για την υπονόμευση του σοσιαλισμού από τα πρώτα στάδια εφαρμογής του μοντέλου αυτού που είδαμε στην ΕΣΣΔ. Μη ψάχνουμε τις αιτίες στο τελευταίο στάδιο ανατροπής και φυσικά στην Κούβα και στο Βιετνάμ, αλλά στο πρώτο γενεσιουργό. 

Αυτό είναι το πρόβλημα των απανταχού κομμουνιστών και μαρξιστών: 
Μια μαρξιστική κριτική του παρελθόντος και το νέο οικοδόμημα, ο νέος σοσιαλισμός, η νέα ανάγνωση του μαρξισμού – λενινισμού για ένα κόμμα και ένα σύστημα που δεν θα οδηγεί στην αναπαραγωγή και παλινόρθωση του καπιταλισμού.

Η συζήτηση άνοιξε έστω και χωρίς να φαίνονται στον παγκόσμιο ορίζοντα κάποιες σπουδαίες θεωρητικές και πολιτικές θέσεις. Όπως όμως εκτυλίσσεται η κρίση του καπιταλισμού, η παραγωγή του νέου νεκροθάφτη του είναι εκ των ων ουκ άνευ αναγκαιότητα.

ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΟΞΥΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΩΚΕΑΝΩΝ

Αιτία καταστροφικής αλλαγής της συμπεριφοράς θαλάσσιων ειδών

Ορισμένα ψάρια, όπως τα πορτοκαλί με λευκές λωρίδες «ψάρια - κλόουν», ζουν όλη την ενήλικη ζωή τους μέσα στα προστατευτικά πλοκάμια μιας συγκεκριμένης θαλάσσιας ανεμώνης, σε κάποιο κοραλλιογενή ύφαλο. Ομως, μεταξύ της γέννησης και της ενηλικίωσής τους, τα ψάρια πρέπει να πραγματοποιήσουν ένα επικίνδυνο ταξίδι. Μετά την εκκόλαψη, η προνύμφη - μια μικροσκοπική εν μέρει σχηματοποιημένη εκδοχή του ενήλικου ψαριού - κολυμπάει έξω από τον ύφαλο προς την ανοιχτή θάλασσα, για να ολοκληρώσει την ανάπτυξή της, μακριά από την πληθώρα των θηρευτών του υφάλου. Υστερα από ωρίμανση 11 έως 14 ημερών, το μικρό ψαράκι ταξιδεύει πίσω στον ύφαλο για να επιλέξει την ανεμώνη που θα γίνει το σπίτι του. Στη διαδρομή αυτή πρέπει να διασχίσει ένα ...τείχος από στόματα, που παραμονεύουν για να το καταβροχθίσουν.
Η αίσθηση της όσφρησης στηρίζεται στην ανίχνευση και αναγνώριση χημικών μορίων που βρίσκονται διαλυμένα μέσα στο νερό. Είναι το κύριο μέσο με το οποίο τα θηράματα αποφεύγουν τους θηρευτές. Ακόμη και μια μικρή αλλαγή στη χημεία του ωκεανού μπορεί να εκτροχιάσει αυτό το λεπτεπίλεπτο μηχανισμό επιβίωσης. Οι επιστήμονες άρχισαν να διερωτώνται τι θα συμβεί όταν αυξηθεί αρκετά η οξύτητα του νερού των ωκεανών, διαδικασία που είναι σε εξέλιξη καθώς οι ωκεανοί απορροφούν όλο και περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, εξαιτίας της αυξημένης συγκέντρωσής του σε αυτή.

Στο στόμα του «λύκου»

Το 2010, η Ντανιέλ Ντίξον και οι συνάδελφοί της στο Πανεπιστήμιο του Ντέλαγουερ έκαναν ένα πείραμα με 300 προνύμφες ψαριών - κλόουν, σε δεξαμενή με θαλασσινό νερό. Οταν εισήγαγαν τη μυρωδιά ενός φιλικού ψαριού, τα μικροσκοπικά ψαράκια δεν αντιδρούσαν, αλλά όταν εισήγαγαν τη μυρωδιά ενός θηρευτή, κολυμπούσαν μακριά. Επανέλαβαν το πείραμα με 300 ψαράκια από τους ίδιους γονείς, αλλά αυτή τη φορά ρύθμισαν την οξύτητα του νερού στο επίπεδο που αναμένεται να είναι το 2100 σε ορισμένες θάλασσες, αν συνεχιστούν οι σημερινές τάσεις αύξησης του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και της συνεπακόλουθης οξύτητας του νερού στους ωκεανούς. Τα ψαράκια αναπτύχθηκαν μεν κανονικά, αλλά απολύτως κανένα δεν απέφυγε τη μυρωδιά του θηρευτή. Στην πραγματικότητα μάλιστα προτιμούσαν να κολυμπήσουν προς αυτή, παρά μακριά της. Οταν οι ερευνητές έβαλαν και τις δύο μυρωδιές ταυτόχρονα, τα ψαράκια δεν μπορούσαν να αποφασίσουν προς τα πού να πάνε και μοιράστηκαν μισά - μισά. Διαπιστώθηκε ότι τα ψάρια δεν είχαν χάσει την αίσθηση της όσφρησης. Μπορούσαν να ανιχνεύσουν τα χημικά σήματα, αλλά δεν μπορούσαν να αναγνωρίσουν το νόημα των σημάτων αυτών. Το ότι τα ψαράκια κολυμπούσαν κατευθείαν προς το θάνατο ήταν απρόσμενο και ανησύχησε τους επιστήμονες.
Τα ζώα στο φυσικό κόσμο έχουν τρία έμφυτα θεμελιακά ένστικτα στη ζωή τους: Να βρίσκουν τροφή, να αναπαράγονται και να μη γίνονται τροφή για άλλα ζώα κατά τη διαδικασία αναζήτησης τροφής και αναπαραγωγής. Σε μέρη όπως οι κοραλλιογενείς ύφαλοι, όπου θηρευτές και θηράματα ζουν κοντά - κοντά σε ένα σύνθετο ενδιαίτημα, η φυσική επιλογή ευνοεί ισχυρά τα είδη που αποφεύγουν τους θηρευτές. Κάθε διατάραξη αυτής της ικανότητας θα ήταν καταστροφική για ολόκληρο το οικοσύστημα.

Φυσιολογία

Αν η οξίνιση του νερού των θαλασσών παρεμβαίνει στην αίσθηση της όσφρησης, ίσως να έχει επιπτώσεις και σε άλλες αισθήσεις και συμπεριφορές. Η σύγχυση και ο αποπροσανατολισμός είναι ένας ακόμη παράγοντας κινδύνου για είδη ψαριών που ήδη ταλαιπωρούνται από την αύξηση της θερμοκρασίας του νερού, την υπεραλίευση και την αλλαγή των διαθέσιμων ειδών τροφής. Αν πολλά θαλάσσια είδη αρχίσουν να συμπεριφέρονται ανώμαλα, τότε ολόκληρες τροφικές αλυσίδες, μοτίβα μετανάστευσης και οικοσυστήματα μπορεί να καταρρεύσουν. Από την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης, η ατμοσφαιρική συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα ανέβηκε από 280 μέρη στο εκατομμύριο (ppm), σε κάτι παραπάνω από 400 ppm σήμερα. Θα ήταν πολύ μεγαλύτερη αν δεν υπήρχαν οι ωκεανοί, που απορροφούν το 30% έως 40% του CO₂ που εισάγεται στην ατμόσφαιρα. Ως αποτέλεσμα, τα επιφανειακά νερά είναι κατά 30% πιο όξινα σήμερα, συγκριτικά με το τέλος του 19ου αιώνα, αλλά αν οι σημερινές τάσεις συνεχιστούν έως το τέλος του 21ου αιώνα, θα είναι κατά 150% πιο όξινα συγκριτικά με τότε. Το CO₂ στο νερό διασπά τον ασβεστίτη και τον αραγωνίτη, τα δύο κύρια δομικά υλικά του κελύφους και του εξωσκελετού διαφόρων θαλάσσιων ειδών. Τα όστρακα, οι αχινοί και το πλαγκτόν που καλλιέργησαν επιστήμονες σε δεξαμενές με υψηλά επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα, ανέπτυξαν ημιτελή ή παραμορφωμένα κελύφη και εξωσκελετούς. Επιστήμονες στο παρελθόν εκτίμησαν ότι τα ψάρια και άλλα θαλάσσια είδη χωρίς κέλυφος, μπορεί να γλιτώσουν από την οξίνιση του νερού των ωκεανών, επειδή έχουν εξαιρετική ικανότητα να ρυθμίζουν την εσωτερική τους χημεία, αυξάνοντας ή μειώνοντας μέσα στον οργανισμό τους τα διττανθρακικά ιόντα και τα ιόντα χλωρίου. Αυτές οι μελέτες είχαν ασχοληθεί αποκλειστικά με τη φυσιολογία, αν δηλαδή ένα ζώο μπορεί να επιβιώσει σε νερό αυξημένης οξύτητας. Αλλά η διατήρηση φυσιολογικών λειτουργιών, όπως η ικανότητα αναζήτησης τροφής, και η αποφυγή του κινδύνου είναι διαφορετική υπόθεση.

Ακούν αλλά κωφεύουν

Παραπέρα μελέτες με ψάρια - κλόουν έδωσαν στοιχεία ότι υπάρχει γενικότερη αλλοίωση της συμπεριφοράς τους εξαιτίας της αυξημένης οξύτητας του νερού. Κανονικά τα ψαράκια όταν ωριμάσουν κατευθύνονται στον ύφαλο τη νύχτα, που ο κίνδυνος είναι μικρότερος. Μέσα στο σκοτάδι και σε νερά που δεν έχουν ορόσημα ικανά να τα οδηγήσουν, αξιοποιούν την ακοή τους. Οι ερευνητές υπέβαλαν τα πειραματόζωα ψάρια - κλόουν σε ήχους που συναντώνται στον ύφαλο τη μέρα και όπως ήταν αναμενόμενο τα ψάρια κατά τα τρία τέταρτα του χρόνου έμεναν μακριά από αυτούς τους ήχους, που σηματοδοτούν ενδεχόμενο κίνδυνο. Οταν, όμως, επανέλαβαν το πείραμα με ψαράκια που είχαν μεγαλώσει σε 60% πιο όξινο περιβάλλον, κάτι περισσότερο από τα μισά φάνηκαν να ελκύονται από το θόρυβο αυτό. Επαναλήψεις με οξύτητα αυξημένη κατά 100%, όπως αναμένεται το 2050 και κατά 150%, όπως αναμένεται το 2100, αύξησαν το ποσοστό προσέλκυσης στο θόρυβο στο 60%. Ξεχωριστά τεστ έδειξαν ότι τα ψάρια που είχαν μεγαλώσει σε πιο όξινα νερά δεν είχαν καμία απώλεια ακοής. Είχαν χάσει όμως την ικανότητα να αναγνωρίζουν τη σημασία που είχε ο θόρυβος αυτός. Οι ερευνητές εξέτασαν και την επίδραση στην αναζήτηση τροφής. Σε πείραμα με καρχαρίες, στους οποίους αρέσουν πάρα πολύ τα καλαμάρια, διαπιστώθηκε ότι όσοι είχαν τοποθετηθεί σε δεξαμενή με κανονικό νερό και σε δεξαμενή με νερό οξύτητας επιπέδου 2050 προσελκύονταν από τη μυρωδιά του καλαμαριού, κολυμπώντας το 60% του χρόνου μέσα σε αυτή. Ομως, οι καρχαρίες σε νερό οξύτητας επιπέδου 2100, απέφευγαν τη μυρωδιά της αγαπημένης τους τροφής, μένοντας κοντά της μόνο κατά το 15% του χρόνου. Και τα δαγκώματα κοντά στο σημείο εισόδου της μυρωδιάς των καλαμαριών στη δεξαμενή που έκανε αυτή η ομάδα καρχαριών, ήταν τρεις φορές λιγότερα απ' ό,τι των καρχαριών στο κανονικό νερό. Καθώς οι καρχαρίες βρίσκονται στην κορυφή των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, η μεγάλη οξίνιση των ωκεανών θα αποτελέσει απειλή τόσο γι' αυτά τα ζώα, όσο και για ολόκληρα τα οικοσυστήματα.

Εκεί που ο τολμών δεν νικά

Σε άλλα πειράματα αποδείχτηκε πως άλλα είδη ψαριών γίνονταν πιο τολμηρά σε όξινα νερά, φτάνοντας μέχρι και το 100% των ψαριών να ελκύονται από τη μυρωδιά του θηρευτή τους, αντί να την αποφεύγουν. Εκείνα που είχαν εκτεθεί σε νερό οξύτητας 2100, ήταν 9 φορές πιο πιθανό να φαγωθούν από τους εχθρούς τους. Θαλάσσια σαλιγκάρια της Χιλής, όταν τοποθετούνταν σε 50% πιο όξινο νερό, γαντζώνονταν λιγότερο δυνατά στα βράχια, με αποτέλεσμα να παρασύρονται από τα κύματα, ενώ εκείνα που εκτέθηκαν σε ακόμη πιο όξινο νερό αντί να αποφεύγουν τα καβούρια - θηρευτές τους, στρέφονταν προς το μέρος τους. Οι επιστήμονες έχουν διατυπώσει αρκετές, διαφορετικές μεταξύ τους, εξηγήσεις για το πώς η οξύτητα του νερού επηρεάζει τη συμπεριφορά των θαλάσσιων ειδών, αλλά προς το παρόν δεν υπάρχει κάποια ερμηνεία που να καλύπτει όλες τις πειραματικές διαπιστώσεις και να εξηγεί το φαινόμενο πλήρως. Οι ίδιοι οι ερευνητές που έκαναν τις μελέτες έχουν επίγνωση ότι υπέβαλαν τα θαλάσσια είδη σε απότομη αλλαγή της οξύτητας του νερού που ζουν και αναγνωρίζουν ότι πρέπει να διερευνηθεί η πιθανότητα μια πιο σταδιακή έκθεσή τους να τους επιτρέψει να εγκλιματιστούν ή ακόμη και να προσαρμοστούν. Πάντως, η παρατήρηση ψαριών γύρω από ωκεάνιες υδροθερμικές πηγές, απ' όπου αναβλύζουν αέρια πλούσια σε διοξείδιο του άνθρακα, έδειξε την ίδια προσέλκυση προς τη μυρωδιά των θηρευτών που είχε παρατηρηθεί στα ψάρια του ίδιου είδους στο εργαστήριο και τη συγκριτικά τολμηρότερη συμπεριφορά τους απέναντι στους θηρευτές.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»

ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ Η κινεζική επενδυτική επέλαση και τα γενικότερα σχέδια

Associated Press

Η Ιντερ ήταν η πρώτη από τις δύο ομάδες του Μιλάνου που πέρασε σε κινεζικά χέρια

Μέχρι πριν από μερικά χρόνια, η είδηση της εξαγοράς μιας ποδοσφαιρικής ομάδας, τουλάχιστον ευρωπαϊκής, προκαλούσε αίσθηση. Πλέον, όχι μόνο δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο, αλλά αντίθετα φαντάζει κάτι τετριμμένο και ίσως αναμενόμενο, όταν υπάρχουν οι προϋποθέσεις (π.χ. οικονομικά προβλήματα). Και πλέον αφορά τους πάντες, ακόμα και τις λεγόμενες ισχυρές ομάδες... Χώρια που σε κάποιες περιπτώσεις έχει και το χαρακτήρα του «μάννα εξ ουρανού». Η κινεζική επιχειρηματική επέλαση στο χώρου του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου όχι μόνο είναι γεγονός τα τελευταία χρόνια, αλλά ήδη έχει αλλάξει το μέχρι τώρα «στάτους κβο» στο ιδιοκτησιακό καθεστώς που υπήρχε τουλάχιστον την τελευταία 20ετία στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο. Φυσικά, μιλώντας κανείς για τον κόσμο του εμπορευματοποιημένου ποδοσφαίρου, που όπως έχει αποδειχθεί αποτελεί πρόσφορο έδαφος για κόντρες συμφερόντων, σε αρκετές περιπτώσεις κατά πολύ απώτερες του επιχειρηματικού ανταγωνισμού και του κυνηγιού για τα κέρδη, τέτοιου είδους κινήσεις έχουν και ανώτερες βλέψεις. Τα κινεζικά οικονομικά «πακέτα» μπορεί να πέφτουν αδρά στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο, ωστόσο αυτό δεν αφορά μόνο το μπάσιμο στην όντως προσοδοφόρα ευρωπαϊκή αγορά. Αντίθετα, σε αρκετές περιπτώσεις η εξαγορά κάποιας ομάδας συνδυάζεται και με γενικότερες επενδύσεις είτε στην ίδια την πόλη, είτε ακόμα και στη χώρα όπου βρίσκεται η ομάδα.

Με προεδρικές «ευλογίες» η συνεργασία με την Μπουντεσλίγκα

Eurokinissi

Η Λίβερπουλ φαίνεται ότι αποτελεί στόχο των κινεζικών επενδύσεων στην Αγγλία

Για παράδειγμα, μόνο τυχαίο δεν μπορεί να θεωρηθεί το γεγονός ότι στις συζητήσεις για την προοπτική συνεργασίας του γερμανικού πρωταθλήματος ποδοσφαίρου (Μπουντεσλίγκα) με την κινεζική ποδοσφαιρική αγορά έφτασαν να εμπλακούν η καγκελάριος της Γερμανίας Αγκελα Μέρκελ και ο Κινέζος Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ. Αν και δεν έχουν αποκαλυφθεί παρά λίγες σχετικές λεπτομέρειες, η συμφωνία, που θα έχει χρονική διάρκεια αρχικά 5 χρόνια, περιλαμβάνει διατάξεις που θα οδηγήσουν Γερμανούς παίκτες, προπονητές και διαιτητές στην Κίνα, ώστε να καθοδηγήσουν τους εκεί ομολόγους τους, προκειμένου να βελτιωθούν οι ποδοσφαιρικές αποδόσεις των κινεζικών ομάδων και κυρίως της Εθνικής ομάδας της χώρας, που «διψάει» για διάκριση (τελευταία παρουσία σε Μουντιάλ το 2002). Επίσης, πρόσφατα αποφασίστηκε (και πάλι σε προεδρικό επίπεδο) ότι τη νέα σεζόν στην 4η κατηγορία του γερμανικού ποδοσφαίρου θα αγωνιστεί εκτός συναγωνισμού η Εθνική ομάδα Κ20 της Κίνας. Η κινεζική ομάδα θα συμμετάσχει στον νοτιοδυτικό όμιλο της κατηγορίας, παίρνοντας την 20ή θέση. Θα δίνει όλα της τα παιχνίδια στις έδρες των αντιπάλων ομάδων, ενώ τα αποτελέσματά της δεν θα προσμετρώνται στη βαθμολογία του πρωταθλήματος. Και οι 19 γερμανικές ομάδες της κατηγορίας έχουν δώσει τη συγκατάθεσή τους για αυτή τη μεγάλη αλλαγή, αφού μέσα στη συμφωνία υπάρχει όρος βάσει του οποίου η κινεζική Ομοσπονδία θα καταβάλει 15.000 ευρώ σε κάθε σύλλογο.

Eurokinissi

Το μπάσιμο στην ιδιοκτησία της Ατλέτικο Μαδρίτης, έστω και με μειοψηφικό πακέτο, ανέδειξε τις υψηλές κινεζικές βλέψεις και για την αγορά της Ισπανίας

Από την άλλη, από γερμανικής πλευράς αρκετές πολυεθνικές της χώρας που εμπλέκονται στο χώρο του ποδοσφαίρου «τρίβουν τα χέρια τους» από ικανοποίηση, βλέποντας τις προοπτικές που ανοίγονται σε μια αγορά όπως η κινεζική, φυσικά όχι μόνο για το γερμανικό ποδόσφαιρο (π.χ. πώληση τηλεοπτικών δικαιωμάτων), αλλά και για τα δικά τους κέρδη. Επίσης, σύμφωνα με πληροφορίες, ως ανταλλάγματα για την παροχή τεχνογνωσίας οι Γερμανοί θα αποκτήσουν καλύτερη πρόσβαση στους φορείς και τα πρόσωπα που λαμβάνουν τις αποφάσεις στην Κίνα.

Από τη Ρωσία μέχρι τον ευρωπαϊκό νότο

Την ίδια ώρα, η Κίνα φαίνεται να σώζει οικονομικά το Μουντιάλ της Ρωσίας αλλά και την ίδια τη FIFA, αφού τα κεφάλαιά της δίνουν λύση στην έλλειψη ενδιαφέροντος για χορηγίες από πολυεθνικές προερχόμενες από την ΕΕ ή τις ΗΠΑ. Ηδη τα τελευταίο χρόνια, τρεις κορυφαίες κινεζικες πολυεθνικές ήρθαν σε συμφωνία με την Παγκόσμια Συνομοσπονδία, ώστε να αποτελέσουν εκ των βασικών χορηγών της διοργάνωσης που θα διεξαχθεί σε ένα χρόνο από τώρα στα γήπεδα της Ρωσίας.
Σε μια άλλη χαρακτηριστική περίπτωση, τη δική της βαρύτητα έχει η είσοδος του κινεζικού κεφαλαίου στο ποδοσφαιρικό γίγνεσθαι του Μιλάνου, το οποίο, κυρίως σε διοικητικό επίπεδο, έχει το χαρακτήρα της άτυπης πρωτεύουσας του βιομηχανικού βορρά στην Ιταλία. Η εξαγορά των Μίλαν και Ιντερ, πέρα από τη δημιουργία των προϋποθέσεων για επιστροφή των ομάδων της πόλης στο δρόμο των ποδοσφαιρικών επιτυχιών, αποτελεί και μια ευκαιρία για γενικότερη είσοδο του κινεζικού παράγοντα στα του ιταλικού βιομηχανικού βορρά. Αλλωστε η «διείσδυση» δεν περιορίζεται στις δύο παραπάνω περιπτώσεις. Το ιταλικό ποδόσφαιρο δείχνει να αποτελεί το πλέον πρόσφορο έδαφος για τις κινεζικές επενδύσεις, εξαιτίας των πολλών οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ομάδες και της πεσμένης δημοτικότητάς του. Τις τελευταίες μέρες φαίνεται να είναι σε διαδικασία εξαγοράς και η ιστορική αλλά χρεοκοπημένη εδώ και δύο χρόνια Πάρμα.
Αντίστοιχη περίπτωση με την ιταλική αποτελεί για τους Κινέζους και το ισπανικό πρωτάθλημα, αφού αν εξαιρέσει κανείς τα μεγάλα ονόματα του χώρου, αρκετές από τις υπόλοιπες ομάδες αντιμετωπίζουν επίσης οικονομικά προβλήματα. Ετσι, από τη μέχρι τώρα χορηγική συνεργασία τα κινεζικά συμφέροντα δείχνουν πλέον να προχωρούν στο επόμενο βήμα, που είναι η εξαγορά ή συμμετοχή στο πλειοψηφικό πακέτο ομάδων. Μεγαλύτερη επιτυχία η συμμετοχή κινεζικής πολυεθνικής, έστω με μειοψηφικό ποσοστό, στην Ατλέτικο Μαδρίτης, ενώ προοπτική πλήρους εξαγοράς υπάρχει για την Εσπανιόλ.

«Απόβαση» και στην Αγγλία

Την ίδια στιγμή, αν και με πιο προσεκτικά βήματα, εξαιτίας και της δυσκολίας του εγχειρήματος, από τα «μάτια» των κινεζικών συμφερόντων δεν φεύγει και η πρώτη κατηγορία του αγγλικού ποδοσφαίρου, η περίφημη Πρέμιερ Λιγκ. Ενόψει Brexit, μάλιστα, αναλυτές υποστηρίζουν ότι ο δρόμος για το συγκεκριμένο εγχείρημα ίσως και να γίνει πιο εύκολος. Λίγους μήνες πριν, δημοσίευμα των «Sunday Times» είχε αποκαλύψει πως κινεζικός επενδυτικός όμιλος, με βασικό μέτοχο μάλιστα την ίδια την κινεζική κυβέρνηση, είχε σχέδιο εξαγοράς της Λίβερπουλ με ένα ποσό που άγγιζε τα 800 εκατ. λίρες (924 εκατ. ευρώ). Το ρεπορτάζ ανέφερε πως ήδη είχαν ξεκινήσει επαφές με την αμερικανική ιδιοκτήτρια εταιρεία, η οποία δεν επιβεβαίωσε τα δημοσιεύματα, ούτε όμως και τα διέψευσε - περιορίστηκε στο να γνωστοποιήσει πως είναι «ανοιχτή σε προτάσεις».
Πριν από ένα χρόνο, η Γουέστ Μπρομ ανακοίνωσε ότι επήλθε συμφωνία με την εταιρεία επενδύσεων «Guochuan Lai» για αγορά του πλειοψηφικού μετοχικού πακέτου του συλλόγου, ενώ λίγο πριν, σε ανάλογες κινήσεις είχαν προχωρήσει οι διοικήσεις των Αστον Βίλα και Γουλβς, πουλώντας τους συλλόγους σε Κινέζους. Τον περασμένο Δεκέμβρη, τέλος, η Μάντσεστερ Σίτι έδωσε σημαντικό μέρος των μετοχών της σε κινέζικη εταιρεία αντί 265 εκατ. λιρών.

Παγκόσμιοι πρωταθλητές στις επενδύσεις

Το πώς και σε τι ύψος κινούνται οι κινεζικές επενδύσεις στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο φαίνεται ξεκάθαρα από τα αποτελέσματα σχετικής έρευνας που πραγματοποίησε η εταιρεία συμβούλων επενδύσεων «ThinkingLinking». Σύμφωνα με αυτά, αποδεικνύεται πως όσα χρήματα ξόδεψαν τα τελευταία χρόνια οι επενδυτές από όλο τον υπόλοιπο κόσμο, τα έδωσαν μόνοι τους οι Κινέζοι. Συγκεκριμένα η έρευνα, μελετώντας τα στοιχεία από όλες τις εξαγορές ομάδων την περίοδο 2014 - 2016, διαπίστωσε ότι από τα συνολικά 4,087 δισ. ευρώ που επενδύθηκαν σε 201 περιπτώσεις, τα 2,1 δισ. προέρχονταν από κινεζικά συμφέροντα.
Στην έκθεση αναφέρεται ότι οι κινεζικές επενδύσεις στο ποδόσφαιρο, από το απόλυτο μηδέν το 2014 ανέβηκαν στα 555 εκατ. ευρώ το 2015 και εκτοξεύτηκαν στο 1,5 εκατ. ευρώ το 2016 . Την ίδια ώρα στον υπόλοιπο κόσμο υπήρξε πτώση, με τα ποσά επενδύσεων να μειώνονται από τα 974 στα 591 εκατ. Στη δεύτερη θέση έρχονται οι Αμερικανοί, που ξόδεψαν 313 εκατ. ευρώ για να μπουν στο ιδιοκτησιακό καθεστώς ποδοσφαιρικών συλλόγων. Οι Ασιάτες έχουν την τιμητική τους, με Σιγκαπούρη και Ιράν να καταλαμβάνουν την τρίτη και τέταρτη θέση αντίστοιχα, ενώ την πρώτη πεντάδα κλείνουν οι επενδυτές από τη Μεγάλη Βρετανία.

ΕΠΙΣΚΟΠΙΑΝΑ-ROCK WILL NEVER DIE

    ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 18 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 9.30μμ
                  ΒΡΑΔΥΑ ROCK  LIVE
                      Με το συγκροτημα
                        The Ricci Project

ΕΞΩΡΑΪΣΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ  ΕΠΙΣΚΟΠΙΑΝΩΝ

                 ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

ΒΟΡΕΙΑ ΕΥΡΩΠΗ - ΣΚΑΝΔΙΝΑΒΙΑ: Αυτοι ειναι οι καπιταλιστικοι τους "παραδεισοι"...

 

Ενταση της εκμετάλλευσης, φθηνή εργατική δύναμη, αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, παιδική εργασία και εκατομμύρια παιδιά εκτός Προσχολικής Αγωγής, είναι μερικά από τα ...«επιτεύγματα» που έχουν να επιδείξουν οι πιο αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες

Το γερμανικό υπουργείο Οικογενειακής

Πολιτικής παραδέχεται: Τα νέα στοιχεία

δείχνουν ότι πρέπει να δημιουργηθούν

κι άλλοι παιδικοί σταθμοί

Αποτελούν τη λεγόμενη «βιτρίνα» του καπιταλισμού και αξιοποιούνται από σοσιαλδημοκρατικές, οπορτουνιστικές, αλλά και άλλες πολιτικές δυνάμεις ανά τον κόσμο ως παραδείγματα καπιταλιστικών «παραδείσων», που συνδυάζουν τάχα την κερδοφορία των επιχειρήσεων με «ανθρώπινες» συνθήκες δουλειάς και ζωής. Πρόκειται για αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες της Βόρειας Ευρώπης και της σκανδιναβικής χερσονήσου, στις οποίες έχουν προχωρήσει αντεργατικές μεταρρυθμίσεις, περικοπές σε κοινωνικές παροχές και σχεδιάζονται νέες και μάλιστα ανεξάρτητα από ρυθμούς ανάπτυξης, κρίση, ύψος του κρατικού χρέους. Μπορεί η αφετηρία των περικοπών να είναι διαφορετική σε σχέση με άλλες, «αναπτυσσόμενες» και λιγότερο ισχυρές καπιταλιστικές οικονομίες. Σε κάθε περίπτωση, όμως, αποκαλύπτεται η κοινή τάση μείωσης δικαιωμάτων και παροχών και πολύ περισσότερο αποκαλύπτεται ότι το καλύτερο που έχει να επιδείξει ο καπιταλισμός είναι ένταση της εκμετάλλευσης, παιδική εργασία, δουλειά μέχρι τα βαθιά γεράματα, ελλείψεις στη φροντίδα μικρών παιδιών, φθηνή εργατική δύναμη, ελαστική εργασία κ.ά...

Ο «Ριζοσπάστης» παρουσιάζει σήμερα ορισμένα μόνο από τα πολλά ενδεικτικά παραδείγματα από χώρες όπως η Δανία, η Σουηδία, η Φινλανδία, η Γερμανία, η Αυστρία, η Ολλανδία και το Βέλγιο.

Εκμετάλλευση χωρίς φραγμούς διατυμπανίζει η Δανία

Η ιστοσελίδα του υπουργείου Εξωτερικών της Δανίας, θέλοντας να προσελκύσει επενδύσεις επιχειρηματικών ομίλων στη χώρα υπόσχεται εκμετάλλευση χωρίς φραγμούς και συγκεκριμένα:

«Απεριόριστη ελαστικότητα στην πρόσληψη και απόλυση εργαζομένων, μοναδική στην Ευρώπη. Ο εργοδότης έχει το δικαίωμα να απολύσει τους υπαλλήλους ανά πάσα στιγμή, χωρίς να επιβαρύνεται με το κόστος».

«Ανταγωνιστικό κόστος εργασίας». Αν και «με την πρώτη ματιά οι μισθοί φαντάζουν υψηλοί σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη», «γενικά το εργασιακό κόστος είναι πολύ ανταγωνιστικό», καθώς «η συμβολή του εργοδότη στην κοινωνική ασφάλιση», σε «φόρους εργασίας», «στην υγειονομική περίθαλψη, στις πληρωμές αδειών», «είναι ελάχιστη». Ετσι, ο λαός στη Δανία «χαρατσώνεται» βαριά με εισφορές, φόρους και απευθείας πληρωμές μέσω των οποίων χρηματοδοτούνται οι παροχές Υγείας και η Κοινωνική Ασφάλιση. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα «Copenhagen Capacity», του επίσημου οργανισμού για την προσέλκυση επενδύσεων, η Δανία, «προσφέρει το χαμηλότερο εργασιακό κόστος στον κόσμο με τους εργοδότες να πληρώνουν λιγότερο από 1% (ανώτατο όριο 1.350 ευρώ) ανά υπάλληλο ετησίως στις κοινωνικές εισφορές».

«Ωρες εργασίας»: «Στη Δανία δεν ισχύουν περιορισμοί όσον αφορά τη νυχτερινή και την εβδομαδιαία εργασία, πράγμα που σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις επιτρέπεται να λειτουργούν 24 ώρες την ημέρα, 365 ημέρες το χρόνο».

Δουλειά μέχρι τα βαθιά γεράματα

Στη Δανία, «ψήνεται» η αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης στα 67,5 χρόνια. Προς το παρόν τα αντιπολιτευόμενα κόμματα (Σοσιαλδημοκράτες και το ακροδεξιό, ρατσιστικό Λαϊκό Κόμμα) εμφανίζονται να διαφωνούν, ωστόσο έχουν ψηφίσει από το 2006 τη σταδιακή αντιστοίχιση του κατώτερου ορίου συνταξιοδότησης (στα 67) με βάση το προσδόκιμο ζωής το οποίο έχει ανέβει. Επιπλέον, η αντιπολίτευση θεωρεί «εποικοδομητικό» οι συνταξιούχοι με «καλή φυσική κατάσταση» να παραμένουν στην αγορά εργασίας. Δηλαδή, στηρίζει τον κυβερνητικό στόχο οι συντάξεις να δίνονται σε κάθε συνταξιούχο για 14,5 χρόνια κατά μέσον όρο.

Στο Βέλγιο, πριν από λίγες μέρες, το Ανώτατο Συμβούλιο Απασχόλησης (CSE) κάλεσε την κυβέρνηση να επισπεύσει την εφαρμογή μέτρων που παρατείνουν τον εργάσιμο βίο: Το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης να αυξηθεί στα 67 από το 2020 αντί για το 2030. Η σύνταξη να υπολογίζεται με βάση τους «βαθμούς» που έχουν συγκεντρώσει οι εργαζόμενοι στον εργάσιμο βίο τους. Το τελευταίο παρατείνει τον εργάσιμο βίο λόγω των διαστημάτων ανεργίας, αλλά και των ελαστικών μορφών εργασίας που πλέον κυριαρχούν. Μάλιστα, το Συμβούλιο συγκρίνει το Βέλγιο με χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ολλανδία και οι Σκανδιναβικές και ταυτόχρονα υπογραμμίζει τη γήρανση του πληθυσμού.

Στο μεταξύ στην Ολλανδία, όλο και περισσότεροι συνταξιούχοι αναγκάζονται να εργαστούν, έστω και με μερική απασχόληση (Ομάδα Ερευνας για την Εκπαίδευση και την Αγορά Εργασίας - ROA). Ο αριθμός των εργαζόμενων συνταξιούχων έχει τριπλασιαστεί από το 2003 κι έφτασε τις 180.000 με την επισήμανση ότι «όλο και περισσότεροι χρειάζονται δουλειά, καθώς μόλις και μετά βίας μπορούν να καλύψουν τα πάγια έξοδά τους» και «αυξάνεται ο αριθμός εκείνων των οποίων τα εισοδήματα κατασχέθηκαν λόγω χρεών». Σαν μια πιθανή αιτία, αναφέρεται η μεγάλη ανεργία στους ανθρώπους άνω των 50 ετών και γι' αυτό η τάση αυτή θα ενισχυθεί.

Μείωση του "κόστους" εργασίας στη Φινλανδία

Στη Φινλανδία, την άλλοτε «ευημερούσα» σκανδιναβική χώρα, που κατατασσόταν στις 10 πλέον ανταγωνιστικές οικονομίες του κόσμου, η καπιταλιστική κρίση - παρά το χαμηλό σχετικά χρέος και παρά τη «χρηστή διαχείριση» - φορτώνεται στις πλάτες του λαού: Για να έρθει η ανάκαμψη απαιτείται η μείωση των δημόσιων δαπανών και του εργατικού «κόστους», καθώς η αγορά εργασίας θεωρείται από τις «πλέον ανελαστικές».

Από την κρίση χτυπήθηκαν κλάδοι της βιομηχανίας - στηρίγματα τη οικονομίας της, όπως οι χαρτοβιομηχανίες, η βιομηχανία ξυλείας, αλλά και η βιομηχανία της πληροφορικής, με τον κολοσσό «Nokia» να εξαγοράζεται από τη «Microsoft». Εγιναν απολύσεις, έκλεισαν εργοστάσια ξυλείας και χαρτοβιομηχανίας, η «Microsoft» έκλεισε τις μη κερδοφόρες μονάδες της «Nokia», σε περιοχές όπου η οικονομία στηριζόταν αποκλειστικά σε αυτήν.

Στη μαζική ανεργία έρχονται να προστεθούν και ως μέτρα απαξίωσης της εργατικής δύναμης η μείωση του μισθολογικού και μη μισθολογικού «κόστους»: Η σημερινή «κεντροδεξιά» κυβέρνηση έχει θέσει ως στόχο την περικοπή 10 δισ. ευρώ έως το 2030 σε τομείς όπως η Υγεία, η Εκπαίδευση, η Διοίκηση, η ανθρωπιστική βοήθεια. Επίσης, πέρυσι η φινλανδική κυβέρνηση προώθησε ένα «Τριμερές Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας» με τα συνδικάτα και τους εργοδότες, που προβλέπει: Πάγωμα των μισθών και επιπλέον 24 απλήρωτες ώρες εργασίας το χρόνο στον ιδιωτικό τομέα. Αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών των εργαζομένων. Αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης από 63 στα 65 χρόνια έως το 2027. Περικοπή του επιδόματος αδείας - σε τρεις δόσεις έως το 2019 - για τους περίπου 500.000 δημοτικούς και κρατικούς υπαλλήλους.

Η παιδική εργασία δεν θεωρείται "ταμπού"

Η παιδική εργασία καθρεφτίζει την επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης των λαϊκών στρωμάτων και είναι πλήρως αποδεκτή στον καπιταλιστικό κόσμο. Στη Σουηδία, το 30% των εφήβων 16 - 18 ετών εργάζονται όλο το χρόνο, μετά το σχολείο τους (Σουηδική Στατιστική Υπηρεσία). Η παιδική εργασία εμφανίζεται ακόμη και από τα 13 χρόνια, αν και μειωμένη. Ετσι, 1 στα 5 παιδιά ηλικίας 13 - 18 χρόνων έχουν μια δουλειά παράλληλα με το σχολείο. Τους μήνες των καλοκαιρινών διακοπών τα παραπάνω ποσοστά αυξάνονται. Περίπου οι μισοί Σουηδοί έφηβοι 16 - 18 ετών, 1 στους 10 εφήβους 13 - 15 ετών και το 32% των εφήβων 13 - 18 ετών εργάζονται το καλοκαίρι για έξτρα εισόδημα. Τα εργαζόμενα παιδιά συχνά αισθάνονται άγχος και μεγάλη κούραση, αναφέρει η έκθεση της Στατιστικής Υπηρεσίας.

Στην Ολλανδία, 4 στους 10 εφήβους εργάζονται παράλληλα με το σχολείο τους - κυρίως μερική απασχόληση - οι περισσότεροι σε σούπερ μάρκετς (στοιβάζοντας προϊόντα στα ράφια ή πίσω από το ταμείο) ή στη διανομή Τύπου (ολλανδική Εθνική Στατιστική Υπηρεσία - CBS). Μάλιστα, στο ολλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα προβλέπεται, στις τελευταίες τάξεις, «part time» συμμετοχή των μαθητών στο σχολείο...

Εκτός βρεφονηπιακών σταθμών εκατομμύρια παιδιά

Παρά τη ραγδαία ανάπτυξη των επιστημών, του επιστημονικού δυναμικού και της τεχνολογίας, ο καπιταλισμός δεν μπορεί να εξασφαλίσει ούτε ότι όλα τα παιδιά θα έχουν - δωρεάν και με ευθύνη του κράτους - μια θέση σε παιδικό σταθμό. Αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στη Γερμανία, η οποία προβάλλεται συχνά σαν πρότυπο κοινωνικού κράτους που «προστατεύει» τη μητρότητα, αλλά και στην Αυστρία.

Στη Γερμανία, μόλις το 1/3 (32,7%) των παιδιών κάτω των 3 ετών, δηλαδή 719.000 παιδιά, πάνε σε βρεφονηπιακό σταθμό (Ομοσπονδιακή Στατική Υπηρεσία, 2016). Αυτή η εικόνα προκύπτει τόσο από μεγάλο κόστος που έχει η Προσχολική Αγωγή στη Γερμανία - ιδιαίτερα οι βρεφονηπιακοί και παιδικοί σταθμοί - όσο και από την έλλειψη θέσεων (λείπουν 300.000 θέσεις βρεφονηπιοκόμων σε όλη τη χώρα, Ινστιτούτο Γερμανικής Οικονομίας - ΙW). Την περίοδο των εγγραφών σχηματίζονται μεγάλες ουρές από γονείς που προσπαθούν να προλάβουν μια θέση. Επίσης, έλλειψη υπάρχει στο προσωπικό των σταθμών με 1 παιδαγωγό για 6 παιδιά στους βρεφικούς και 1 προς 12 στους παιδικούς στην καλύτερη περίπτωση.

Οι γονείς μεσαίων και χαμηλών εισοδημάτων πληρώνουν - εκτός από δημοτικά τέλη καθώς την ευθύνη την έχουν οι δήμοι - εισφορές της τάξης των 200 - 400 ευρώ το μήνα για 9ωρη ή 10ωρη φύλαξη, χωρίς να περιλαμβάνονται τα κόστη για το φαγητό του παιδιού. Ως εκ τούτου, μόλις το 10% των μητέρων με παιδιά κάτω των 3 ετών στη Γερμανία δουλεύει με πλήρη απασχόληση (Στατιστική Υπηρεσία).

Στην Αυστρία, το 47,8% όλων των εργαζόμενων γυναικών δουλεύουν με μερική απασχόληση (Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών - Wifo) εξαιτίας της φροντίδας των παιδιών ή άλλες οικογενειακές υποχρεώσεις. Μόλις το 22,3% των παιδιών κάτω των 3 ετών πάνε σε βρεφονηπιακό σταθμό(το ποσοστό αυτό ήταν στο 8% μέχρι το 2007), σύμφωνα με στοιχεία της «Eurostat». Στη χώρα, οι κρατικές δαπάνες για τη στήριξη των οικογενειών και για τη φροντίδα των παιδιών έχουν μειωθεί στο 2,9% του ΑΕΠ. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο οι λίγοι βρεφονηπιακοί σταθμοί, αλλά και η παιδαγωγική τους ποιότητα. Π.χ. σε σταθμούς εκτός των μεγάλων πόλεων το ωράριο λειτουργίας είναι πολύ περιορισμένο. Η Αυστρία είναι κάτω και από τον ήδη χαμηλό μέσο όρο των κρατών - μελών της ΕΕ (27,5%), ενώ ακόμη και στις «πρωταθλήτριες» χώρες που εμφανίζουν μεγάλα ποσοστά (π.χ. Δανία - 77,3%, Σουηδία - 64%, Λουξεμβούργο 51,8%, Βέλγιο - 50,1%), ένας σημαντικός αριθμός παιδιών κάτω των 3 ετών είναι εκτός βρεφονηπιακών σταθμών.

Αλτουσεριανές περιπέτειες του Κεφαλαίου στην Ελλάδα

Ο τίτλος παραφράζει ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο στο τρέχον τεύχος της ΚΟΜΕΠ, που έχει κι άλλα ενδιαφέροντα κείμενα. Αλλά αυτό του Γιώργου Μαγγανά, ξεχωρίζει -τουλάχιστον για το δικό μου κριτήριο- για το θέμα του, το γλαφυρό ύφος του με την ανεπαίσθητη ειρωνεία που συνδυάζει και την ουσία, και βασικά για το περιεχόμενό του. Καταπιάνεται με το πρόσφατο συνέδριο που διοργάνωσαν οι Θέσεις και το ίδρυμα "Ρόζα Λούξεμπουργκ" (όνομα και μη πράγμα) για τα 150 χρόνια από την κυκλοφορία του πρώτου τόμου του Κεφαλαίου του Μαρξ. Και κάνει μια πολυδιάστατη κριτική που πιάνει πολλές πτυχές, από τις υποτιμητικές αναφορές στο ρόλο του Ένγκελς στο δεύτερο και τον τρίτο τόμο του Κεφαλαίου, μέχρι την αμφισβήτηση της μεταφραστικής δουλειάς του Παναγιώτη Μαυρομάτη.

Εδώ η κε του μπλοκ επιλέγει να αντιγράψει ένα υποκεφάλαιο που αφορά τον πυρήνα της αλτουσεριανής αντίληψης για το Μαρξ και μιας σειράς λανθασμένων συμπερασμάτων και εκτιμήσεων, που απορρέουν από αυτήν. Το υποκεφάλαιο αυτό δεν είναι ακριβώς αυτοτελές, έτσι φροντίζω να υπάρχουν συμπληρωματικές σημειώσεις σε κάποια σημεία, για να διευκρινίζεται το νόημα. Πχ οι ΑΑ, που θα βρείτε παρακάτω δεν είναι "ανώνυμοι αλκοολικοί" αλλά οι αλτουσεριανοί "άλλοι αναγνώστες" του Κεφαλαίου και του έργου του Μαρξ. Σε κάθε περίπτωση είναι χρήσιμο και απαραίτητο να διαβαστεί όλο το άρθρο (και το τεύχος συνολικά δηλαδή) και η αναδημοσίευση των αποσπασμάτων εδώ έχει ως σκοπό να κεντρίσει το ενδιαφέρον και να παρακινήσει τον αναγνώστη να προμηθευτεί το τεύχος και να το μελετήσει.

Καλή ανάγνωση.

Στο θεωρητικό πυρήνα της προβληματικής, και παρά κάποιες επιμέρους διαφοροποιήσεις, βρίσκεται η κληρονομιά της αλτουσεριανής σχολής, που διαμορφώθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Ορισμένα κεντρικά στοιχεία της εξαιρετικά σύνθετης εκείνης περιόδου ήταν: Η οξύτατη αντιπαράθεση των δύο κοινωνικοοικονομικών συστημάτων, με τις συνεχείς επιτυχίες του σοσιαλιστικού στρατοπέδου και των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων, με τις ΗΠΑ, ως ηγετική δύναμη του ιμπεριαλισμού, να στηρίζουν και να εγκαθιδρύουν στρατιωτικές δικτατορίες, να επεμβαίνουν στρατιωτικά σε σειρά χωρών, να εφαρμόζουν ρατσιστική και αντικομμουνιστική πολιτική στο εσωτερικό τους και να απειλούν με θερμοπυρηνικό ολοκαύτωμα την ανθρωπότητα. Η αλληλεπίδραση ανάμεσα στον οπορτουνισμό στο κομμουνιστικό κίνημα των καπιταλιστικών χωρών της Δυτικής Ευρώπης και στην οπορτουνιστική στροφή στο ΚΚΣΕ μετά από το 20ό Συνέδριό του, η κυριαρχία της γραμμής περί "ειρηνικής συνύπαρξης" και "κοινοβουλευτικού δρόμου προς το σοσιαλισμό", που υιοθετήθηκε από κομμουνιστικά κόμματα, περιλαμβανομένου και το ΚΚ Γαλλίας. Η διάσπαση του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος και οι ελπίδες που έτρεφαν τμήματα του κινήματος και της διανόησης στην εξέλιξη του σοσιαλισμού στην Κίνα, πριν εκδηλωθούν και γίνουν γνωστά τα ολέθρια κατορθώματα των χουβεϊμπίν της Πολιτιστικής Επανάστασης, που επισφραγίστηκε με τη χειραψία Μάο-Νίξον στο Πεκίνο το 1972, ενώ σοβούσε ο Ψυχρός Πόλεμος.

Ειδικότερα στη Γαλλία βρισκόταν σε εξέλιξη μια επίθεση στο μαρξισμό από το εσωτερικό του Κόμματος, με κύριο εκφραστή τον Ρ. Γκαροντί. Ο Λουί Αλτουσέρ και η ομάδα διανοούμενων που συσπειρώθηκε γύρω του παρουσίασε ένα δικό του θεωρητικό σχήμα, για να τοποθετηθεί απέναντι τόσο στα καλέσματα για συγκερασμό του μαρξισμού με το χριστιανικό ανθρωπισμό και στις υπαρξιστικές περιπλανήσεις, όσο (αν και τότε αυτό δηλωνόταν δειλά, σαν διόρθωση των "στρεβλώσεων της προσωπολατρίας") και στο "δογματικό σταλινικό μαρξισμό", ώστε "να λυγίσει το ραβδί από την άλλη για να το ισιώσει". Γράφτηκαν βιβλία, με πρώτα και γνωστότερα το "Για το Μαρξ" του Αλτουσέρ και το συλλογικό "Να διαβάσουμε το Κεφάλαιο" των Αλτουσέρ, Μπαλιμπάρ, Εσταμπλέ, Μασερέ και Ρανσιέρ.

Από τα έργα αυτά, και αρκετά που ακολούθησαν, έλκει την καταγωγή της και η σύγχρονη αλτουσεριανής κατεύθυνσης σκέψη, που κυριάρχησε στο Συνέδριο (σ.σ.: για τα 150 χρόνια από την κυκλοφορία του Κεφαλαίου).

Το συγκεκριμένο ρεύμα αυτοκαθορίζεται αρνητικά, ως αυτό που δεν είναι και ως αυτό προς το οποίο αντιτίθεται. Ένα παράδειγμα μας δίνει η αναφορά Π. Σωτήρη στη "μη οικονομίστικη, αντιανθρωπιστική, αντιτελολογική, αντιμεταφυσική θεωρία". Σε άλλες αναφορές τα "μη" και τα "αντί" μπορεί να διαφοροποιούνται και να εμπλουτίζονται ή και να αλλάζουν θέση σε σχέση με το δεύτερο συνδετικό ή το κατηγόρημα. Έτσι, μπορεί να κατασκευαστεί ένας μικρός πίνακας με δύο στήλες -"μη" και "αντί" και όσες γραμμές μπορεί να χρειάζονται για τους κατάλληλους σε κάθε περίσταση συνδυασμούς (μονόπλευρη, μονολιθική, ντετερμινιστική κλπ). Στη συνέχεια θα γίνει, ελπίζουμε, σαφές γιατί το ρεύμα αυτό περιορίστηκε σε αυτόν το θεολογικού τύπου αυτοπροσδιορισμό τού τι δεν είναι, χωρίς να δίνει ένα σαφή θετικό ορισμό της ιδιαιτερότητάς του.

Οι προτάσεις του αλτουσεριανού ρεύματος απορρίπτουν συλλήβδην το νόημα του μαρξισμού ως συνεκτικής θεωρίας για τους νόμους της κίνησης της φύσης και της κοινωνίας. Ο διαλεκτικός υλισμός βαφτίζεται απαξιωτικά "χεγκελιανισμός", η θεωρία της αξίας στηλιτεύεται ως "ρικαρδιανισμός", ο ιστορισμός του μαρξισμού καταδικάζεται ως "τελεολογία' και ο βαθύς ουμανισμός του ως "μεταφυσική". Το ίδιο το έργο των κλασικών του μαρξισμού διασπάται και διαχωρίζεται σε περιόδους και κατά συγγραφείς, όχι για να αναδειχτεί η εξέλιξη, η ωρίμανση, η συνέχεια και τα άλματα στην αποκάλυψη της αλήθειας, η κοινή προσπάθεια και η όσμωση των ιδεών του Μαρξ και του Ένγκελς στο δοσμένο κοινωνικό περιβάλλον της εποχής, αλλά για να απομονωθούν και να αναδειχτούν φράσεις, σκέψεις, που, όταν δεν ανήκουν στον ίδιο το Μαρξ, συχνά λοιδορούνται. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται και αντιπαραβάλλονται αποσπάσματα από κείμενα του Μαρξ, που έχουν υποστεί επιμέλεια, με προγενέστερα χειρόγραφα, που συχνά περιέχουν σκέψεις εργασίας και υποθέσεις που ξεπεράστηκαν και αφέθηκαν αδημοσίευτες από τον ίδιο. Έτσι, το "Κεφάλαιο" είναι αυτό που είναι, γιατί είναι "ανολοκλήρωτο".

Για να θεμελιωθούν τα παραπάνω διατυπώνονται, τις περισσότερες φορές με αποφατικό τρόπο, "ορθές ερμηνείες" όσων αναλύει ο Μαρξ.

Η αξία και η υπεραξία είναι μη μετρήσιμα μεγέθη, είναι "αντίληψη" για την οποία "έχουμε πειστεί μέσω της μυστικοποίησης", έννοιες που ανήκουν στη σφαίρα των ιδεών ή, καλύτερα, της φαντασιακής πρόσληψης της πραγματικότητας, που κατά τους ΑΑ είναι η ιδεολογία -κάθε ιδεολογία. "Συνεπώς", με την εμφάνιση του εμπορεύματος και -ταυτόχρονα- του χρήματος γίνεται πλέον λόγος για καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και για το βαθμό ανάπτυξής του στους αιώνες των αιώνων.

Η διαδοχή των κοινωνικοοικονομικών σχηματισμών απορρίπτεται, "άρα" η γενίκευση της εμπορευματικής σχέσης και η επικράτηση του καπιταλιστικού κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού είναι θέμα "τυχαιότητας", τρόπου και στιγμής "συνάντησης" του δυνάμει εργάτη -προγραμμένου προλετάριου με το προαιώνιο κεφάλαιο, διαδικασία που, κατ' αυτόν τον τρόπο, υποτίθεται πως περιγράφει ο Μαρξ στο 24ο κεφάλαιο για τη "λεγόμενη πρωταρχική συσσώρευση". Ο καπιταλισμός δεν αποτελεί ιστορικό, δηλαδή παροδικό, στάδιο της εξέλιξης της ανθρώπινης ιστορίας, αλλά αποτέλεσμα σύμπτωσης πληθώρας προϋπαρχουσών περιστάσεων, που επέτρεψαν τη συγκεκριμένη διάταξη των δομών που ονομάζεται "καπιταλισμός".

Αντίστοιχα, οι σχέσεις ιδιοκτησίας δεν μπορούν να εξετάζονται ως κομβικό ζήτημα των σχέσεων παραγωγής, γιατί υπεισέρχεται το ζήτημα της κατοχής των μέσων παραγωγής, όπως για παράδειγμα στην κλασική δουλοκτητική κοινωνία, όπου, "σύμφωνα με τον Άντερσον, οι δούλοι κατείχαν τα μέσα παραγωγής στην ύπαιθρο, ενώ οι δουλοκτήτες διαβίωναν στο άστυ, απολαμβάνοντας το υπερπροϊόν" (εισήγηση Γ. Μηλιού). Το ζήτημα της κατοχής των μέσων παραγωγής αφορά την εσωτερική αναγκαιότητα αναπαραγωγής του τρόπου παραγωγής. Όσο ο τελευταίος εξελίσσεται, εξελίσσονται και οι θεσμικές μορφές της ιδιοκτησίας, που εκφράζουν στο εποικοδόμημα τις οικονομικές σχέσεις και, προφανώς, το περιεχόμενο των σχέσεων - η κατοχή των μέσων παραγωγής δεν ταυτίζεται με τη μορφή που παίρνει στη συνείδηση. Ο εργάτης-ιδιοκτήτης μετοχών του εργοστασίου όπου δουλεύει δεν κατέχει τον τόρνο πάνω στον οποίο μόνο αυτός εργάζεται, γιατί δε νέμεται το προϊόν της εργασίας του που πραγματοποιείται πάνω σε αυτόν τον τόρνο. Το πρόβλημα συνίσταται στην αναγκαία μορφή "συνάντησης" εργάτη - μέσων παραγωγής, που επιβάλλει τη συγκεκριμένη θεσμική μορφή και όχι το αντίστροφο. Αν εκεί αποσκοπεί η αναφορά, τότε έχει σίγουρα θεωρητικό και πρακτικό ενδιαφέρον, που ξεφεύγει από τα όρια της νομικής επιστήμης.

Σε ό,τι αφορά τους δούλους, θα σημειώναμε μια ανακρίβεια της παραπάνω διατύπωσης: Οι δούλοι ούτε κατείχαν, ούτε νέμονταν τίποτα, και αυτό ισχύει στο μέγιστο βαθμό εάν γίνει λόγος για τη γη, που στη δουλοκτησία ήταν το βασικό μέσο παραγωγής. Πώς θα μπορούσαν οι δούλοι να "κατέχουν τις τσέπες τους" ή μέρος του προϊόντος, όταν δεν κατείχαν τα ίδια τους τα χέρια; Θα μπορούσαμε κατ'α αναλογία να πούμε ότι τα ζώα εργασίας κατέχουν τις οπλές τους. Μια τέτοια πραγματιστική-τεχνολογική αντιμετώπιση των εργαλείων, των μέσων παραγωγής, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή.

Έτσι, όταν ο Μαρξ μιλά για ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων που έρχονται σε σύγκρουση με τις σχέσεις παραγωγής, γίνεται "οικονομιστής" και, όταν μιλά για διαδοχή σχηματισμών, γίνεται ιστορικιστής και τελεολόγος, δηλαδή μεταφυσικός, και στους ΑΑ που το αποκάλυψαν λαχαίνει ο κλήρος να ξαναγράψουν το "Κεφάλαιο" ή "κάτι παρόμοιο", που θα παίρνει, επιτέλους, υπόψη τις ανάγκες των εργατών και, ιδιαίτερα των γυναικών, παιδιών και λοιπών "απόντων" από τις σελίδες του πρωτότυπου έργου.

Και αυτοί οι ισχυρισμοί προβάλλονται, όταν οι Μαρξ και Ένγκελς από κοινού είχαν, από το 1846 ήδη, ξεκαθαρίσει τη θέση τους: "Η Ιστορία είναι απλώς η διαδοχή ξεχωριστών γενιών, που καθεμιά τους εκμεταλλεύεται τα υλικά, τα κεφάλαια, τις παραγωγικές δυνάμεις που της παραδόθηκαν απ' όλες τις προηγούμενες γενιές, και έτσι από τη μια μεριά συνεχίζει την παραδοσιακή δραστηριότητα μέσα σε τελείως αλλαγμένες συνθήκες και, από την άλλη, μεταβάλλει τις παλιές περιστάσεις με μια τελείως αλλαγμένη δραστηριότητα. Αυτό μπορεί να διαστρεβλωθεί θεωρητικά έτσι, που η κατοπινή ιστορία να γίνεται ο σκοπός της προηγούμενης ιστορίας... ενώ αυτό που σημαίνουν οι λέξεις "προορισμός", "σκοπός", "σπέρμα" ή "ιδέα" της παλιότερης ιστορίας δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια αφαίρεση δημιουργημένη από την κατοπινή ιστορία, μια αφαίρεση της δραστήριας επίδρασης, που η παλιότερη ιστορία ασκεί πάνω στην κατοπινή ιστορία".

Οι "απορίες" (σ.σ.: αδιέξοδα) στο "Κεφάλαιο" του Μαρξ οφείλονται στις χεγκελιανές επιρροές στο έργο του. Αυτό το θέμα το ανέδειξε ο Αλτουσέρ και από τότε αποτελεί κοινό σημείο αναφοράς για όσους ακολουθούν τη σκέψη του. Ένα ενδιαφέρον σχετικό σημείο είναι ότι ο ίδιος ο Αλτουσέρ, στο "Να διαβάσουμε το Κεφάλαιο", ονοματίζει δύο εξέχοντες Σοβιετικούς φιλοσόφους, το Ρόζενταλ και τον Ιλιένκοφ, χωρίς να αναφέρεται σε συμπεράσματα των μελετών τους (πέρα από μια ασαφή αναφορά στις "κακές αφαιρέσεις"). Ακόμα κι αν δεχτούμε ότι μια τόσο φτωχή αναφορά (αν όχι γνώση) του θεωρητικού έργου της σοβιετικής επιστήμης είναι αρκετή για μια "κριτική του σταλινισμού" σε επίπεδο θεωρίας, οφείλουμε να σημειώσουμε ότι δε θίγονται, ούτε βέβαια αντικρούονται τα επιχειρήματα πλειάδας φιλοσόφων για τη μέθοδο, τη συνοχή, τη σημασία και τα συμπεράσματα του "Κεφαλαίου". (Δεν αναφέρεται για παράδειγμα το έργο Νταβίντ Ρόζενμπεργκ "Σχόλια στο Κεφάλαιο του Μαρξ" που με πολυάριθμες εκδόσεις αποτέλεσε για δεκαετίες σημείο αναφοράς για τους μελετητές του "Κεφαλαίου" στην ΕΣΣΔ και πολλές ακόμα χώρες).

Αντίθετα, ο Αλτουσέρ, στην απολύτως διδακτική συνέντεξή του "Μια φιλοσοφία για το μαρξισμό: Η γραμμή του Δημοκρίτου", που αποφύγαμε επιμελώς να προτάξουμε, γιατί κάθε δικό μας επιχείρημα θα περίττευε, σημειώνει: "Ήθελα να παρέμβω στη Γαλλία, στο Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα, του οποίου ήμουν μέλος από το 1948, για να αγωνιστώ εναντίον του θριαμβεύοντος τότε σταλινισμού και των καταστροφικών του συνεπειών στην πολιτική του κόμματός μου. Τότε λοιπόν, δεν είχα άλλη επιλογή: Αν είχα μια δημόσια παρέμβαση στην πολιτική του Κόμματος, το οποίο αρνείτο να δημοσιεύσει ακόμα και τα φιλοσοφικά μου κείμενα (Για το Μαρξ), επειδή αυτά κρίνονταν αιρετικά και επικίνδυνα, τουλάχιστον μέχρι το 1970, θα είχα διαγραφεί και περιθωριοποιηθεί αμέσως, χωρίς δυνατότητα άσκησης καμιάς επιρροής στο Κόμμα... ήθελα να εγκαταλείψουμε τις αδιανόητες θέσεις του διαλεκτικού υλισμού, τη "diamat", που κυριαρχούσε ως απόλυτος άρχων σε όλα τα δυτικά κομμουνιστικά κόμματα.. θεωρούσα επιτακτικό να παραιτηθούμε από τον υλιστικό μονισμό και τους παγκόσμιους διαλεκτικούς νόμους του: Μια ολέθρια μεταφυσική σύλληψη της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ, που είχε υποκαταστήσει το "Πνεύμα" και την "Απόλυτη Ιδέα" του Χέγκελ με την "ύλη". Δε νομίζω ότι υπερβάλλουμε αν πούμε ότι η πολιτική στρατηγική του Στάλιν και όλη η τραγωδία του σταλινισμού θεμελιώθηκαν εν μέρει στο "διαλεκτικό υλισμό", το φιλοσοφικό τερατούργημα που αποσκοπούσε να δικαιώσει την εξουσία και να της προσφέρει μια θεωρητική εγγύηση, καθώς η εξουσία επιβαλλόταν στη διανόηση".

Και μετά από μια μικρή ιστορία κατασκοπίας, για το πώς τον παρακολουθούσαν οι νεολαίοι του Κόμματος, συνεχίζει: "Όσον αφορά εμάς, σκεφτήκαμε ότι δεν είχε προσωπική αντίληψη της φιλοσοφίας που ήταν παρούσα στην έρευνά του. Είναι αυτό που επιχειρήσαμε να κάνουμε, όταν προτείναμε να δώσουμε στο Μαρξ μια φιλοσοφία που θα επέτρεπε την κατανόησή του: Τη φιλοσοφία του "Κεφαλαίου", της οικονομικής, πολιτικής και ιστορικής του σκέψης. Στο σημείο αυτό, νομίζω ότι κατά κάποιο τρόπο χάσαμε το στόχο μας, στο βαθμό που δε δώσαμε στο Μαρξ τη φιλοσοφία που ταίριαζε καλύτερα στο έργο του. Του δώσαμε μια φιλοσοφία που χαρακτηριζόταν από την "ατμόσφαιρα της εποχής", μια ατμόσφαιρα μπασελαριανής (σ.σ.: Μπασελάρ, Γάλλος φιλόσοφος, λογοτέχνης, καθηγητής του εικοστού αιώνα) και στρουκτουραλιστικής έμπνευσης, η οποία, ακόμα και αν συνεκτιμά μια σειρά όψεων της σκέψης του Μαρξ, δε νομίζω ότι θα μπορούσε να αποκληθεί μαρξιστική φιλοσοφία. Είχαμε κατασκευάσει μια "φανταστική" φιλοσοφία για τον Μαρξ, μια φιλοσοφία που δεν υπήρχε στο έργο του -αν μείνει κανείς αυστηρά στο γράμμα των κειμένων του.

Στη συνέντευξή του ο Αλτουσέρ μας διαβεβαιώνει ότι: "Ο Μαρξ δε χρησιμοποίησε ποτέ τον όρο 'διαλεκτικός υλισμός', αυτόν τον 'κίτρινο λογάριθμο', όπως του άρεσε να αποκαλεί τους θεωρητικούς παραλογισμούς. Αυτός που, σε μια συγκεκριμένη συγκυρία, βάπτισε το μαρξιστικό υλισμό με το όνομα του διαλεκτικού υλισμού ήταν βέβαια ο Ένγκελς. Ο Μαρξ δεν ευτύχησε να γράψει πάνω από μια εικοσαριά σελίδες για τη διαλεκτική. Ό,τι γνωρίζουμε σχετικά με τη θέση του Μαρξ για το ζήτημα (πέραν του διαλεκτικού παιγνιδιού των εννοιών της θεωρίας της εργασιακής αξίας) περιέχεται σ' αυτήν την ωραία φράση: Η διαλεκτική, η οποία τις περισσότερες φορές υπηρέτησε τις κατεστημένες εξουσίες, είναι επίσης κριτική και επαναστατική". Ωστόσο, η πρόταση σε εισαγωγικά δεν ανήκει στο Μαρξ, αλλά στη στρεβλή αντίληψη του Αλτουσέρ για το Μαρξ, που στην πραγματικότητα γράφει: "Με τη μυστικιστική της μορφή η διαλεκτική έγινε γερμανική μόδα, γιατί φαινόταν σα να εξυμνεί αυτό που υπάρχει. Με τη λογική της μορφή είναι για τους αστούς και για τους δογματικούς ιδεολόγους τους σκάνδαλο και φρίκη, γιατί στη θετική αντίληψη αυτού που υπάρχει, περικλείνει ταυτόχρονα και την αντίληψη της άρνησής του, του αναγκαίου αφανισμού του, γιατί αντιλαμβάνεται κάθε συντελεσμένη μορφή μέσα στη ροή της κίνησης, επομένως την αντιλαμβάνεται και από την παροδική της πλευρά, γιατί τίποτε δεν μπορεί να της επιβληθεί και γιατί στην ουσία της είναι κριτική και επαναστατική". Ο υλισμός, που, κατά τον Αλτουσέρ, ως όρος δε βρέθηκε ποτέ δίπλα με τη διαλεκτική, παύει, σύμφωνα με το Μαρξ, να είναι "αφηρημένα φυσικοεπιστημονικός υλισμός", γίνεται "η μοναδικά υλιστική και επομένως επιστημονική μέθοδος", όταν "δεν αποκλείει το ιστορικό προτσές" και "από τις κάθε φορά πραγματικές συνθήκες ζωής... συνάγει... τις μορφές τους".

Όπως σημειώνει ο Μ. Ρόζενταλ, τον οποίο ο Αλτουσέρ απλώς κατονομάζει, "πριν το Μαρξ, η υλιστική φιλοσοφία δεν μπορούσε να δώσει μια επιστημονική απάντηση στα ζητήματα αυτά (σ.σ.: της θεωρίας της γνώσης), εξαιτίας του μεταφυσικού χαρακτήρα της. Μονάχα η εφαρμογή του διαλεκτικού υλισμού μπόρεσε να δώσει στη γνωσιοθεωρία ένα πραγματικό επιστημονικό θεμέλιο". Και ο μη κατονομαζόμενος Ν. Ρόζενμπεργκ: "Ο Μαρξ δεν ήταν μόνο διαλεκτικός αλλά και υλιστής. Η μέθοδός του είναι η μέθοδος του διαλεκτικού υλισμού. Στο Μαρξ η διαλεκτική αποκτά ορθολογική έννοια ακριβώς επειδή γίνεται υλιστική".

Και ο Αλτουσέρ καταλήγει προτείνοντας το δικό του "κίτρινο λογάριθμο", έναν "υλισμό της συνάντησης, της τυχαιότητας (σ.σ.: δες και το σημείο για την εμφάνιση των κοινωνικοοικονομικών σχηματισμών), με δυο λόγια του στοχαστικού, ο οποίος αντιτίθεται ακόμα και στους υλισμούς που είναι αναγνωρισμένοι ως τέτοιοι, συμπεριλαμβανομένου αυτού που γενικά αποδίδεται στους Μαρξ, Ένγκελς και Λένιν, ο οποίος, όπως κάθε υλισμός της ορθολογιστικής παράδοσης είναι ένας υλισμός της αναγκαιότητας και της τελεολογίας, δηλαδή μια μεταμφιεσμένη μορφή ιδεαλισμού".

Έτσι, ξεκαθαρίζεται ότι στη θέση του διαλεκτικού υλισμού μπαίνει ο στρουκτουραλισμός, στη θέση της θεωρίας της γνώσης ο θετικισμός της επιστημολογίας, στη θέση της αντανάκλασης "η κατασκευή εννοιών και η παραγωγή γνώσης", απωθώντας και φιλοδοξώντας να καταλάβει το χώρο του diamat, αφού "στη φιλοσοφία δεν υπάρχει κενός χώρος".

Αντί απάντησης, θα δανειστούμε έναν περιεκτικό χαρακτηρισμό της διαλεκτικής του Μαρξ, που ανήκει στο Σοβιετικό φιλόσοφο Βίκτορ Βαζιούλιν: "Η ριζική καινοτομία της λογικής του "Κεφαλαίου" έγκειται στην αποκάλυψη της λογικής της άρνησης του αντικειμένου από την ανάπτυξη αυτού του ίδιου του αντικειμένου. Από αυτή την προσέγγιση ολόκληρο το κεφάλαιο προβάλλει από τη σκοπιά της ωρίμανσης και απεικονίζεται με τις κατηγορίες της άμεσης γνώσης (της ποσότητας, της ποιότητας και του μέτρου)... Ο Μαρξ, σε αντιδιαστολή με το Χέγκελ, αποκαλύπτει τον ιστορικά παροδικό και ποιοτικά προσδιορισμένο χαρακτήρα της ουσίας του αντικειμένου, τον τρόπο με τον οποίο μια ορισμένη ουσία αναιρεί τον ίδιο τον εαυτό της... Κατ' αυτόν τον τρόπο, "η ανάπτυξη των αντιφάσεων μιας ιστορικής μορφής παραγωγής αποτελεί το μοναδικό ιστορικό δρόμο της διάλυσής της και του σχηματισμού μιας νέας". Αυτή είναι συνοπτικά η λογική της ωρίμανσης των αντικειμενικών όρων της σοσιαλιστικής επανάστασης".
(Β. Βαζιούλιν - Το πρόβλημα της αντίφασης στο Κεφάλαιο του Κ. Μαρξ. Βλέπε επίσης του ίδιου: "Το σύστημα της λογικής του Χέγκελ και το σύστημα λογικής στο Κεφάλαιο του Μαρξ" - Περιοδικό Επιστημονική Σκέψη).