Για ποιον χτυπάει η καμπάνα

 Για ποιον χτυπάει η καμπάνα

Πασχαλινές σημειώσεις

Αρχικά με προβλημάτιζε η ανοιξιάτικη αλλαγή της προσευχής στο σχολείο, που ποτέ δεν κατάφερα να αποστηθίσω πολύ καλά, σε αντίθεση με το πατερημών  (το «πατ» από τις καρπαζιές το ‘ξερα, το ερημών δεν καταλάβαινα τι είναι, όπως λέει ένας συγγραφέας) που με μπέρδευε μόνο σε ένα σημείο με τις ρίμες του· και έτσι κρυβόμουν στη σειρά, για να μη με σηκώσουν να την πω και γελάσει και το σουβλιστό κατσίκι, πάνω στη σούβλα του, με όσα θα άκουγε.

Μετά σκόνταφτα σε αυτό το περίφημο «την τρίτη μέρα κατά τας γραφάς». Αφού πέθανε παρασκευή κι εμείς γιορτάζουμε σαββατόβραδο, μία μέρα μετά. Πώς γένεν αυτό; που θα ‘λεγε απορημένος κι ο ογκουνσότο. Δεν είχαν κλείσει ούτε καν δύο 24ωρα, για να πεις ότι πάμε στο τρίτο. Και αν ήμασταν μερικά χρόνια αργότερα, θα το απέδιδα στα περιβόητα greek (orthodox) logistics, και θα ησύχαζα.

Φταίει οπωσδήποτε και το παραδοσιακό μενού των ημερών. Καλά, για μαγειρίτσα δεν το συζητάμε καν, έκανα σαν τη γιουλάκη στο ρετιρέ (αν κι οι «μικρομεσαίοι» του διαλιανίδη είχαν πιο λαϊκοσυμμαχικό όνομα) σε ένα επεισόδιο που της έβαλαν να φάει γατοπόδαρα και τα έφτυνε. Αλλά αρνάκι, κατσικάκι; Αυτά ομολογώ πως ήταν από τις λίγες τροφές, που πέρασαν το τεστ με τη μέθοδο της γάτας, πρώτα μυρίζουμε-μετά τρώμε, και πείστηκα να τις δοκιμάσω, γιατί μύριζαν ωραία, αλλά με ξεγέλασαν και τελικά… άλλη μία γατοπόδαρα στη γιουλάκη, παρακαλώ.

Από την άλλη, στο σούβλισμα πάντα με προβλημάτιζε τι απογίνονται τα γεννητικά όργανα των (πάλαι ποτέ) ζωντανών, που κάποιοι τα τσιμπούσαν τελικά σα μεζεδάκι, μαζί με την πετσούλα. Άλλοι δεν μπορούσαν να βλέπουν στο πιάτο τους το κεφάλι, με τα μάτια να τους κοιτάζουν, αλλά εγώ είχα κολλήσει με αυτό. Και το γλυκό δένει, όταν καταλαβαίνεις από πού ακριβώς διαπερνούσε η σούβλα τον αθανάσιο διάκο κι έβλεπες μια νέα, βέβηλη διάσταση στο στίχο: για δες καιρό που διάλεξε ο χάρος να με πάρει…

Εντάξει τα αυγά δεν μπορεί να μη σου άρεσαν όμως.

Τι, ως γεύση; Όχι. Μου χτυπούσε άσχημα κι εκείνη η ατάκα στη γνωστή ταινία με τον τσεκουράτο, που τον έβαζε η γυναίκα του τιμωρία στη γωνία να ρουφάει το αυγό του. Άσε που δεν μπορώ με τίποτα να συνηθίσω την καινούρια του γραφή με β, λες και πας να πεις από την αρχή το αλφάβητο.

Το έθιμο ωραίο ήταν, είχε και σασπένς, αλλά νομίζω πως, ως παιδί κι εγώ, ήμουν λίγο εγωιστής για να βλέπω το αυγό μου να σπάει μαζί με τα νεύρα μου. Και ήθελα πάντα να παίρνω τα γερά αυγά των άλλων, που έσπαγαν κι αυτά στη συνέχεια. Ή να κάνω εκείνο το κόλπο των πολιτικών, στα ομαδικά τσουγκρίσματα πχ με τους φαντάρους ενός λόχου, που έχουν δίπλα τους ένα καλάθι ολόκληρο με αναπληρωματικά αυγά και κερδίζουν πάντα στο τέλος.

Ούτε η λαμπάδα μου έλεγε πολλά. Αφενός γιατί δε συνηθίζαμε να πηγαίνουμε εκκλησία στο σπίτι, οπότε έμενε χωρίς κάποια χρηστική αξία. Αφετέρου γιατί η νονά μου έπαιρνε πάντα πολύ καλά δώρα, για να μου τραβήξει το ενδιαφέρον ένα μεγάλο κερί που έλιωνε.

Το χειρότερο και με διαφορά όμως είναι ο καταιγισμός των κλισέ ευχών για κάτι που δεν πιστεύεις –ότι δηλ ανέστη- αλλά πρέπει να απαντήσεις και να το επιβεβαιώσεις μάλιστα –αληθώς, αληθώς ανέστη (ε, τι; ψέματα;). Κι άντε, σε άλλες περιστάσεις  τη βγάζεις με ένα τυπικό, διεκπεραιωτικό «επίσης», καλές γιορτές, διακοπές, οτιδήποτε. Εδώ όμως, πώς το αποφεύγεις; Ιδίως αν πετύχεις κάποια ηλικιωμένη γειτόνισσα, που πιάνει να στις πει όλες από την αρχή και περιμένει ανταπόδοση. Και λες μέσα σου, φταίω εγώ τώρα να της πω ένα «χρόνια πολλά» την πρωτομαγιά, και να την αφήσω να ψάχνεται τι γιορτάζουμε; Σιγά μην το καταλάβει όμως. Αφού οι πασχαλινές ευχές μετράνε λέει κι ένα μήνα μετά. Τις ακούς στο δρόμο και ψάχνεις να θυμηθείς ποιος έχει γενέθλια, μέχρι να καταλάβεις τι παίζει.

Κι ενώ περιμένεις τουλάχιστον κατανόηση κι επιείκεια σε ένα συντροφικό περιβάλλον (καταταγείτε μας έλεγαν), οι σφοι σου δίνουν την χαριστική βολή με αυτό το «καλή επ-ανάσταση», που είναι πιο πρωτότυπο κι από τους «ήρωες» σε γλέντι της οργάνωσης, ή από το «ας πούμε» σε φοιτητική συνέλευση» και από το «νύχι-κρέας» στο ριζοσπάστη, από το «χωρίς εσένα γρανάζι δε γυρνά» σε μια πορεία. Κι από όλα αυτά μαζί, υψωμένα στον κύβο και το τετράγωνο. Έλεος σφοι, όχι άλλη (επ)ανάσταση, ας ρεφορμίσουμε και λίγο, δεν πειράζει.

Κι αφού ξυπνάει το στρουμφάκι γκρινιάρης μέσα σου, βρίσκει πάντα τρόπο κι αφορμές να επικαιροποιεί τα διαχρονικά, πασχαλινά διδάγματα, δηλ τη μελαγχολία.

-Τι να μας πει κι ο ιησούς, με μια εβδομάδα παθών στις πλάτες του; Εμείς τη ζούμε 52 φορές τον χρόνο. Σηκώνουμε το γολγοθά μας και πάμε σαν πρόβατα για σφαγή, κάθε πρωί. Μία βδομάδα από τη ζωή μας, ολόκληρη η δική Του.

-Το πρόβλημα με τον επιτάφιο είναι ότι θυμίζει τη δική Μας ζωή εν τάφω, καθώς τον περιφέρουμε, σα να κηδεύουμε τα δικαιώματα, τις κατακτήσεις μας και την πρόσκαιρη αντιμνημονιακή αναλαμπή του κινήματος.

Κι ότι δεν είναι ο επιτάφιος που θυμίζει συγκεντρώσεις και πορείες, αλλά οι πορείες του τελευταίου χρόνου που θυμίζουν επιτάφιο και θα γίνονται οσονούπω και με την ίδια περίπου συχνότητα, μία κάθε χρόνο. Εν τω μεταξύ, ο πιο παλιός μου ‘λεγε πως στο χωριό του αντιστοιχεί ένας παπάς για αυτό κι άλλα τρία γειτονικά, οπότε έρχεται μεσημέρι για τον επιτάφιο και τον περιφέρουν σχεδόν τρέχοντας: χοπ-χοπ-χοπ. Αυτοί θα είναι μάλλον οι σεκίτες, όταν πέφτουν οι κρότου-λάμψης.

-Ο κόσμος έχει καλομάθει και περιμένει να φτιάξει ομελέτα, χωρίς να τσουγκρίσει αυγά, και να βολευτούμε όλοι με δέκα ψάρια και δέκα ψωμιά, όπως στο θαύμα… (θέλω να πω της κανά, αλλά δε νομίζω να ‘ναι αυτό, και βαριέμαι λίγο να το ψάξω). Το θέμα δεν είναι όμως να βολευτούμε με τα ψίχουλα, αλλά να μάθουμε στον άλλο να ψαρεύει μόνος του.. όχι στάσου, αυτό το λένε οι φιλελέδες (φιλελέμ,φιλελέμ, ωχ αμάν-αμάν). Το θέμα είναι να πάρουμε όλο το φούρνο και το ψωμί που μας ανήκει.

-Τα έθιμα δε μένουν αναλλοίωτα στη φθορά του χρόνου και της γενικευμένης εμπορευματοποίησης –που είναι η πεμπτουσία της κεφαλαιοκρατίας. Γίνονται ψεύτικα, στημένα, τουριστικά. Η ανθρώπινη επαφή-συμπεριφορά υποκαθίσταται από την πελατειακή σχέση και τη σκοπιμότητά της, απ’ ό,τι υπαγορεύει η λογική του κέρδους. Η οποία σκοτώνει κάθε αυθεντική γραφικότητα και πληθαίνει απότομα τους γραφικούς και τους ντεμέκ αυθεντικούς. Ισοπεδώνει τον ανθρώπινο πλούτο σε προκάτ σχήματα κι ανόητα στερεότυπα: μουζάκα, σουβλάκι, γκρικ σάλατα. Μετατρέπει τα κάλαντα σε κυνήγι θησαυρού και χρημάτων και την ανάσταση σε επίδειξη των καλών μας ρούχων, σε στιλ πασαρέλας.

-Οι πένθιμες καμπάνες της παρασκευής (μεγάλη βδομάδα υπάρχει μόνο σε μικρά μυαλά) χτυπάνε μελαγχολικά για το δικό μας δράμα –κι ας μην είναι θείο. Αλλά οι χαρμόσυνες καμπάνες μετά, σε ποιον απευθύνονται; Γιατί χαίρεται και χαμογελά ο κόσμος πατέρα; Και για ποιον χτυπάει τελικά η καμπάνα;

-Το τελευταίο δεν χρειάζεται να εξηγήσουμε σε ποιο λογοτεχνικό έργο και ποιο νόημα παραπέμπει. Γιατί θα ήταν πιο κλισέ κι από σφο με λάντα στη δεκαετία με τις βάτες, ή από τα σκίτσα του ρίζου με τον αστό να κρατάει πούρο, κι από τα κλασικά θυελλώδικα χειροκροτήματα στο σφο με το μουστάκι και τις αντίστροφες ρητορικές ερωτήσεις του (μήπως μπορούμε σφοι να πούμε ότι… -αγωνία στο κοινό- (…) όχι σφοι, δεν μπορούμε), από τη δικτατορία με «χτ» και από τις πασχαλινές ευχές για καλή επ-ανάσταση.

Αλλά τώρα στα κοντά κι όχι στη δευτέρα παρουσία (λες κι οι άλλοι πίστεψαν ποτέ στην πρώτη…)

Η «ανάσταση για το λαό»

Σελίδα 1

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η «ανάσταση για το λαό», που τόσα χρόνια ανεβαίνει Γολγοθά και ζει βδομάδες παθών πότε στο όνομα της ανάπτυξης, πότε στο όνομα της κρίσης, πότε στο όνομα της ανάκαμψης, δεν θα έρθει μέσα από αντιλαϊκά παζάρια και διαπραγματεύσεις, τις αντιπαραθέσεις και τους συμβιβασμούς που γίνονται για λογαριασμό των επιχειρηματικών ομίλων, του κεφαλαίου μέσα σε ιμπεριαλιστικές συμμαχίες. Δεν θα έρθει από κυβερνήσεις δεσμευμένες στα συμφέροντα του κεφαλαίου, των μονοπωλίων, των ιμπεριαλιστικών ενώσεων.
Η «ανάσταση για το λαό» θα έρθει μόνο μέσα από το δρόμο της ρήξης με την ΕΕ, το κεφάλαιο και την εξουσία του.

Συνθέτοντας νέα χημικά στοιχεία

Συνθέτοντας νέα χημικά στοιχεία

Ρίξτε μια ματιά γύρω σας. Οτιδήποτε βλέπετε αποτελείται από στοιχεία του Περιοδικού Πίνακα. Από τότε που ο Μεντελέγιεβ κατέταξε για πρώτη φορά τα χημικά στοιχεία με αυτόν τον πολύ εύχρηστο και αποκαλυπτικό για τις χημικές και φυσικές τους ιδιότητες τρόπο, οι επιστήμονες αναρωτιούνται αν υπάρχει τέλος στα στοιχεία και τις παραλλαγές τους (ισότοπα). Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα, έστω κι αν δεν αφορά την καθημερινότητα, έχει μεγάλη επιστημονική αξία.
Σήμερα γνωρίζουμε 118 χημικά στοιχεία, που το καθένα διακρίνεται από το άλλο, με βάση τον αριθμό των πρωτονίων που έχει στον πυρήνα του ατόμου του (ατομικός αριθμός). Παραπάνω από δύο δεκάδες από τα στοιχεία αυτά δεν συναντώνται στη φύση, είναι τεχνητά. Στο πέρασμα των χρόνων, οι επιστήμονες κατασκεύασαν νέα, βραχύβια και κατά κύριο λόγο υπερμεγέθη στοιχεία (με βάση τον αριθμό των πρωτονίων τους), συγκρούοντας ελαφρύτερους πυρήνες (άλλων στοιχείων), μέσα σε επιταχυντές σωματιδίων.
Κάθε νέο στοιχείο που προστίθεται στο τμήμα «υπερβαρέων» του Περιοδικού Πίνακα προσφέρει βαθύτερη κατανόηση των φυσικών νόμων και των ορίων εφαρμογής τους. Τα ισότοπα - παραλλαγές ενός στοιχείου με διαφορετικό αριθμό νετρονίων στον πυρήνα του ατόμου του - μπορεί να έχουν σημαντικά διαφορετικές ιδιότητες, που κάνουν ορισμένα από αυτά πολύτιμα στην έρευνα και τη βιομηχανία. Για παράδειγμα, το ισότοπο που χρησιμοποιείται συχνότερα για ιατρικές απεικονίσεις, είναι ένα ισότοπο του τεχνήτιου, του πρώτου στοιχείου που συντέθηκε τεχνητά, το 1937. Πολλοί ανιχνευτές καπνού περιέχουν ίχνη ισοτόπου του αμερικίου, επίσης τεχνητού στοιχείου, ραδιενεργού και από τα υπερβαρέα, που σχηματίστηκε για πρώτη φορά το 1944.

Το «νησί σταθερότητας»

Διάγραμμα του στοιχείου 117, του πιο πρόσφατου μέλους του Περιοδικού Πίνακα των στοιχείων. Στον πυρήνα του υπάρχουν 117 πρωτόνια (απεικονίζονται ως κόκκινες μπάλες) γύρω από τα οποία περιφέρονται ισάριθμα ηλεκτρόνια (πράσινα). Το συγκεκριμένο ισότοπο είναι το ουνουνσέπτιουμ-294, με 177 νετρόνια (μπλε)

Οι επιστήμονες επιζητούν τη συμπλήρωση του Περιοδικού Πίνακα, ελπίζοντας να φτάσουν κάποια στιγμή στο λεγόμενο «νησί σταθερότητας», που εικάζεται ότι υπάρχει σε μεγαλύτερους ατομικούς αριθμούς. Σε αυτήν την περιοχή, «μαγικοί αριθμοί» πρωτονίων και νετρονίων δίνουν ως αποτέλεσμα ένα σταθερότερο πυρήνα, ένα λιγότερο βραχύβιο ισότοπο. Αν αυτό επιβεβαιωθεί, θα σημαίνει ότι πολύ βαριά άτομα θα είναι πολύ πιο σταθερά από τους ελαφρύτερους γείτονές τους στον Πίνακα. Οι υπερβαρείς πυρήνες, λόγω της θεμελιωδώς ασταθούς και συνθετικής φύσης τους, συμπεριφέρονται με διαφορετικούς και συχνά απρόβλεπτους τρόπους, συγκρινόμενοι με τους πυρήνες των στοιχείων που συναντώνται στη φύση κι έτσι κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος πού ακριβώς υπάρχει αυτό το «νησί». Ωστόσο, πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι βρισκόμαστε ήδη κοντά.
Πριν όμως φτάσουμε στο «νησί σταθερότητας», οι επιστήμονες θεωρούν ότι μπορεί να πέσουμε πάνω σε έναν τοίχο, καθώς προχωράμε πάνω από τα 92 φυσικά και τα 26 συνθετικά χημικά στοιχεία που υπάρχουν και έχουμε συνθέσει μέχρι σήμερα. Ο λόγος είναι ότι οι μέθοδοι σύγκρουσης πυρήνων ατόμων που χρησιμοποιούμε πλησιάζουν όχι μόνο τα τεχνολογικά, αλλά και τα θεωρητικά όριά τους. «Εκτιμούμε ότι ο δρόμος είναι ανοιχτός έως το στοιχείο 120», λέει η Ντον Σόνεσι, χημικός, επικεφαλής του προγράμματος βαρέων στοιχείων του Εθνικού Εργαστηρίου Λόρενς Λίβερμορ, των ΗΠΑ. Κανείς δεν είναι σίγουρος ότι μπορούμε να προχωρήσουμε πέρα από το 120, συμπληρώνει.

Ματιά από μακριά

Η σύνθεση νέων στοιχείων γίνεται με σχηματισμό ακτίνων και επιτάχυνση (μέσω ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων) πυρήνων ατόμων, που έχουν σχετικά μικρό ατομικό αριθμό. Οταν οι πυρήνες αυτοί συγκρουστούν με τους πυρήνες του στόχου, που είναι μεγαλύτεροι, συνήθως σκεδάζονται, αλλά ορισμένες φορές γίνεται σύντηξη σε ένα νέο πυρήνα που έχει αριθμό πρωτονίων ίσο με το άθροισμα των πρωτονίων των πυρήνων που συγκρούστηκαν. Από τις συγκρούσεις παράγονται και πολλά μη ενδιαφέροντα παραπροϊόντα, κάνοντας δύσκολο τον εντοπισμό του πυρήνα που ενδιαφέρει.
Πέρσι, οι ερευνητές στο Κέντρο Χέλμχολτζ για Ερευνα Βαρέων Ιόντων, στη Γερμανία, συνέθεσαν για πρώτη φορά μερικά άτομα του (προσωρινά ονομαζόμενου) στοιχείου ουνουνσέπτιουμ, με ατομικό αριθμό 117, ρίχνοντας μια ακτίνα ιόντων ασβεστίου (με 20 πρωτόνια στον πυρήνα), πάνω σε ένα στόχο μπερκελίου (με 97 πρωτόνια στον πυρήνα). Με προσωρινό όνομα παραμένει και το στοιχείο 118, που ανακαλύφθηκε το 2002. Το ουνουνσέπτιουμ διασπάστηκε μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου, αλλά ένα από τα προϊόντα της διάσπασής του, το λορέντσιο-266 (103 πρωτόνια και 163 νετρόνια) έμεινε σταθερό επί 11 ώρες, μια αιωνιότητα στο βασίλειο των υπερβαρέων στοιχείων. Αυτό δείχνει ότι ίσως να βρίσκεται στα ανοιχτά του «νησιού σταθερότητας».

Νέες τεχνικές και επιταχυντές

Για να συνεχιστεί η προσπάθεια συμπλήρωσης του Περιοδικού Πίνακα και την επόμενη δεκαετία, τα εργαστήρια που ασχολούνται με αυτό το αντικείμενο, εντείνουν τις προσπάθειές τους να κατασκευάσουν νέας γενιάς επιταχυντές ατομικών πυρήνων, που θα επιτρέψουν τη σύνθεση εξωτικών χημικών στοιχείων και τη βαθύτερη διερεύνηση της πυρηνικής φυσικής και της ατομικής δομής. Τέτοιος είναι ο ρωσικός επιταχυντής με την ονομασία Εργοστάσιο Υπερβαρέων Στοιχείων, στη Ντούμπνα (όπου έχουν συντεθεί πολλά από τα υπερουράνια στοιχεία). Το μηχάνημα αυτό, που θα αρχίσει να λειτουργεί το 2016, θα επιταχύνει μια ακτίνα πυρήνων 20 φορές πιο πυκνή από εκείνη των σημερινών επιταχυντών, ενώ οι ανιχνευτές του θα είναι 100 φορές πιο ευαίσθητοι, ώστε να μη διαφεύγει της προσοχής ακόμα και ένας ενδιαφέρων πυρήνας που μπορεί να σχηματιστεί.
Για να διερευνήσουν την περιοχή πάνω από το στοιχείο 120 για το «νησί σταθερότητας», οι ερευνητές θα πρέπει να «παίξουν» και με τον αριθμό των νετρονίων. Περισσότερα νετρόνια στον πυρήνα μπορούν να ευνοήσουν τη σταθερότητα, αυξάνοντας τις αλληλεπιδράσεις της ισχυρής πυρηνικής δύναμης, εξισορροπώντας έτσι την άπωση μεταξύ των θετικά φορτισμένων πρωτονίων, που στριμώχνονται σα σαρδέλες μέσα στους υπερβαρείς πυρήνες. Για το σκοπό αυτό, δημιουργήθηκε στις ΗΠΑ η Εγκατάσταση για Ακτίνες Σπάνιων Ισοτόπων, ένας επιταχυντής που θα διαχωρίζει αυτόματα τα κομμάτια από τη σύγκρουση των πυρήνων και θα διαθέτει τα πιο ενδιαφέροντα ισότοπα (αυτά με τον κατάλληλο αριθμό νετρονίων) σε άλλα εργαστήρια, όπως το Λίβερμορ, που κυνηγάνε το επόμενο τεχνητό στοιχείο.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Discover»

ΓΙΩΤΑ ΒΕΗ «Δοξολογώντας τούτα που η μνήμη δεν ξέχασε... »

ΓΙΩΤΑ ΒΕΗ

«Δοξολογώντας τούτα που η μνήμη δεν ξέχασε... »

Η Γιώτα Βέη, με αφοσίωση και πίστη, κόντρα σε συμβάσεις και επιταγές της εμπορικότητας, έχοντας ταχθεί στη διάδοση του ομορφότερου, ίσως, κομματιού της παράδοσης, του δημοτικού τραγουδιού, εδώ και πολλά χρόνια, γίνεται το μουσικό «γεφύρι» ανάμεσα στο χτες και στο σήμερα. Μια ευαίσθητη, αυθεντική φωνή, στη μεγάλη ωριμότητά της, που είχαμε την ευκαιρία να την ακούσουμε, στη σκηνή του «Ιανού», όπου παρουσίασε Υμνους της Μεγάλης Εβδομάδας και θρηνητικά τραγούδια, από τον κύκλο των Παραλογών, καθώς και μια επιλογή από τα ωραιότερα και παλαιότερα τραγούδια της παράδοσης αλλά και μπαλάντες σύγχρονων Ελλήνων (Χατζιδάκι, Καραΐνδρου, κ.ά.) και ξένων δημιουργών.

Οι Υμνοι της Μεγάλης Εβδομάδας και Αναστάσιμοι Υμνοι (που κυκλοφορούν και σε cd), ερμηνευμένοι μοναδικά από την Γιώτα Βέη, αποδόθηκαν λιτά - ακαπέλα τα περισσότερα ή με ελάχιστα όργανα και φωνή - και δημιούργησαν μια κατανυκτική ατμόσφαιρα. Ο Θάνος Πάνου στην κιθάρα και η Κατερίνα Μητροπούλου στο ούτι και τα κρουστά. Συγκλονιστικές ερμηνείες από μια φωνή που συνδυάζει την αμεσότητα και τη λειτουργικότητα άλλοτε της προσευχής και άλλοτε της διαμαρτυρίας, την ευαισθησία και τη δυναμικότητα, το πάθος και τη δωρικότητα. Ενα οδοιπορικό στα βάθη των αιώνων, με «καράβι» το λόγο και τη μουσική της δημοτικής μας παράδοσης αλλά και της σύγχρονης δημιουργίας. Ενα ταξίδι στην ομορφιά της απλότητας και της αυθεντικότητας, στον αστείρευτο κόσμο της αληθινής μουσικής. Ενα ταξίδι στους ρυθμούς και τις μελωδίες της ελληνικής αντάρτισσας ψυχής.

Τα πρώτα βήματα και η διεθνής αναγνώριση

Εχοντας στο ενεργητικό της μια συνεπή και συνεχή πορεία στο χώρο του δημοτικού τραγουδιού, η Γιώτα Βέη πιστεύει με πάθος στο δημοτικό τραγούδι θεωρώντας το «αντιστάθμισμα στη σημερινή αγχώδη κατάσταση, που έρχεται να μετριάσει τη σημερινή σκληρή πραγματικότητα μέσω ενός κόσμου και μας φέρνει αξίες σμιλεμένες από τους αιώνες, διαχρονικές και αμετάβλητες. Αξίες, που χρειάζεται να εισβάλουν σε μια τέτοια σκληρή εποχή. Το έχουμε ανάγκη για να αντλήσουμε τροφή και δύναμη. Είναι ένα ζωντανό είδος, που πάλλεται διαρκώς και αναπλάθεται από γενιά σε γενιά».
Η Γιώτα Βέη μυήθηκε στο δημοτικό τραγούδι από τη γιαγιά της. Από πολύ μικρή αναζητούσε και μάθαινε δημοτικά τραγούδια από όλη την Ελλάδα. Κάποια από αυτά, σπάνια και ανέκδοτα, της τα εμπιστεύτηκαν λαογράφοι και εθνομουσικολόγοι. Αυτό το θησαυρό (γύρω στα 600 τραγούδια) η Γιώτα Βέη τον κράτησε με επιμονή μακριά από την εύκολη εμπορικότητα.
«Το πρώτο μήνυμα - λέει - που πήρα ότι τα παραδοσιακά τραγούδια έχουν απήχηση ήταν το 1977 στο Πανεπιστήμιο Πατρών, όπου κάναμε συναυλίες με τον Νότη Μαυρουδή. Εκεί οι φοιτητές έδειχναν μεγάλο ενθουσιασμό. Αρχισε να ωριμάζει η σκέψη ότι τα δημοτικά έχουν μέλλον και άρχισα να συλλέγω τραγούδια απ' όλη την Ελλάδα. Τη χρονιά αυτή δημιουργείται το Τρίτο Πρόγραμμα με τον Μάνο Χατζιδάκι. Εκεί συνάντησα την Καραΐνδρου και συνεργαστήκαμε για 7 χρόνια. Το '78 έκανα την πρώτη μου εκπομπή τραγουδώντας a capella. Ο Γιάννης Ρίτσος με άκουσε και με σύστησε στη δισκογραφική εταιρεία ΛΥΡΑ. Σε λίγο κυκλοφόρησε ο πρώτος μου δίσκος».
Η συνεργασία της με το Τρίτο Πρόγραμμα (1978) ήρθε στη στιγμή της ωριμότητάς της και της έδωσε σε πανελλήνια κλίμακα την αναγνώριση που της άξιζε. Από τη στιγμή εκείνη επιβραβεύονται το ταλέντο και η αυθεντικότητά της παντού, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Εκπομπές στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Συναυλίες σε Γαλλία, Ιταλία, Σουηδία, Ολλανδία, Τουρκία, Γερμανία. Συμμετοχή σε διεθνούς φήμης φεστιβάλ και σε ξεχωριστές μουσικές εκδηλώσεις της Ευρώπης, όπως τα κονσέρτα «PROMENOS» της Ολλανδικής Ραδιοφωνίας σε απευθείας μετάδοση στο ευρωπαϊκό δίκτυο (1979, 1980), το εθνομουσικολογικό φεστιβάλ της Φλωρεντίας «MUSICA DEI POPOLI» (1980), το φεστιβάλ «RENCONTRES MUSICALES MEDITERANEES» στη Νότια Γαλλία (1981). Οι κριτικές είναι ενθουσιώδεις με κορυφαία διάκριση το πρώτο βραβείο που απέσπασε μαζί με την ελληνική ομάδα το 1979 στο 30ό παγκόσμιο συνέδριο της Ομοσπονδίας «JENUESSES MUSICALES», στο Ζάγκρεμπ, ανάμεσα σε 36 χώρες. Το 1986 αντιπροσωπεύει την Ελλάδα στο φεστιβάλ «TROBADA DE MUSICA DEL MEDITERRANI», στη Βαλένθια της Ισπανίας. Στη συνέχεια δίνει συναυλίες σε Κύπρο, Αίγυπτο, Κορσική, Καναδά, Αμερική και αλλού. Το 1994 παίρνει μέρος σε περιοδεία στη Νότια Γαλλία με τη λαϊκή όπερα «Mammas» και στη Γερμανία παρουσιάζοντας το έργο «Παραλογές». Το 1996 παρουσίασε αρχαία χορικά σε σχέση με τις «Παραλογές» στα πανεπιστήμια της Βόρειας Γαλλίας. Είχε συμμετοχή στο «Brugges festival 2000» στο Βέλγιο.

«Γεφύρι» ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον

Εχοντας η ίδια ανακαλύψει πολλά από τον αστείρευτο και μαγικό κόσμο της δημοτικής μουσικής και των δημοτικών τραγουδιών, θέλησε να τα μεταδώσει και στους άλλους. Ετσι, λίγο λίγο έχτισε αυτό τον κόσμο, συνέβαλε στο να επικοινωνήσουν, να τη νιώσουν και άλλοι άνθρωποι. Βέβαια, δεν ήταν κάτι εύκολο. Πρέπει να πάει κανείς κόντρα στις συμβάσεις, στην εμπορικότητα, στο βόλεμα, που προσφέρει το σύστημα. Πάλεψε μόνη της, με τη στήριξη ελάχιστων ανθρώπων. Ηταν μια δύσκολη διαδικασία και για να αντέξει κανείς. Χρειαζόταν δύναμη και πίστη. Και τα έχει και τα δύο.
Από την άλλη, για να αποδώσεις ένα δημοτικό τραγούδι στις μέρες μας χρειάζεται πολύ μεγάλη διεργασία. Να το ακούσεις, να το υιοθετήσεις, να αποδώσεις κατά προσέγγιση το ύφος του. Κάθε γενιά έχει τα δικά της χαρακτηριστικά, κι εκείνη γίνεται το γεφύρι ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον. Η Γιώτα Βέη άκουσε εκατοντάδες τραγούδια από παλιές ηχογραφήσεις από δίσκους, προσπάθησε να πάρει την ανάσα τους, τον παλμό τους, άκουσε γριές σε απόμακρα χωριά και πάντα οδηγός στα αυτιά της και την ψυχή της η στέρεη φωνή της γιαγιάς της, που, καθώς αρμάθιαζε τα καπνά, της έμαθε τη δοξολογία της ζωής τραγουδώντας. Τη συγκίνηση και την ευτυχία της ανακάλυψης της ίδιας της ψυχής της καταθέτει και μοιράζεται με τον κάθε ακροατή της μέσα από τις συναυλίες και ταξιδεύουν μαζί.
«Ο κόσμος - λέει - που αξιώθηκα να κουβαλάω, βαρύς από τους αιώνες, πυκνός κι απέραντος από φωνές και χρώματα, από πατρίδες και τόπους, από στοιχειά και ήρωες, Διγενήδες, λήσταρχους, βασιλιάδες, αλήθειες και παραμύθια, συχνά με καλεί και μυστικά με προστάζει να συμπορευτώ προς το παρελθόν, άγρυπνη να ψάξω ιστορίες χαμένες, σκοτεινές ψυχές καταδικασμένες, μου ζητούν να σκορπιστώ σε μύρια μόρια λυτρωμένη, δοξολογώντας τούτα που η μνήμη δεν ξέχασε...».

Δύο κορυφαίες δισκογραφικές στιγμές

«Αστέρι τ' ουρανού, φως του αυγερινού πού πας και τι ζητάς στον άνεμο και σκορπάς το φως στην άβυσσο / φεγγάρι του Μαγιού, κορίτσι τ' ουρανού τ' όνειρο κεντάς, τον κόσμο χαιρετάς, τη δύναμη στα χέρια σου κρατάς / την Ανοιξη παντού σκορπάς και τη ζωή ξαναγεννάς...».
Το τραγούδι, σε στίχους της ίδιας και σε μουσική του διακεκριμένου Γάλλου συνθέτη Φιλίπ Εντέλ, δεσπόζει στο δίσκο «Μάμμας» (Μητέρες), μια παλιότερη, αλλά πάντα επίκαιρη δουλειά, στην οποία συνυπάρχουν γυναικείες παραδοσιακές φωνές από έξι χώρες της Μεσογείου: Γιώτα Βέη (Ελλάδα), Λουτσίλα Γκαλεάτσι (Ιταλία), Εκιντάντ Μπαρές (Ισπανία), Χαγιέτ Αγιάτ (Αλγερία), Αϊσά Ρεντουάν (Μαρόκο), Καρολίν Ζαντλίν (Ισραήλ). Ο δίσκος - ύμνος στη δημιουργία και τη φύση - ηχογραφήθηκε το 1997, στη Γαλλία, και φέρει την ονομασία του συγκροτήματος, το οποίο δημιουργήθηκε πριν από αρκετά χρόνια, με πρωτοβουλία του Φιλίπ Εντέλ.
Η Γιώτα Βέη, μαθήτρια ακόμη, είχε την ευκαιρία να τραγουδήσει στο πάλκο δίπλα στον Βασίλη Τσιτσάνη. Παρ' όλο που εκείνος ήθελε να την κρατήσει κοντά του η Γιώτα Βέη έφυγε. Για να κλείσει ένας κύκλος όμως, όπως λέει και η ίδια, είχε πάντα την επιθυμία να κάνει ένα άλμπουμ με τραγούδια του Τσιτσάνη. Στο cd συμπεριέλαβε 18 τραγούδια του - κάποια από τα οποία μάλιστα γράφτηκαν για αντρική φωνή - και τα ερμηνεύει με το μοναδικό της τρόπο. Μια δουλειά του 2011, με τίτλο «Τσιτσάνη Εργα», η οποία σφραγίστηκε με το δικό της, μοναδικό τρόπο, προσφέροντας το αίσθημα των παλιών ερμηνειών.

Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ

ΑΓΓΛΙΑ - ΠΡΕΜΙΕΡ ΛΙΓΚ Η άκρατη εμπορευματοποίηση και τα... θύματά της

ΑΓΓΛΙΑ - ΠΡΕΜΙΕΡ ΛΙΓΚ

Η άκρατη εμπορευματοποίηση και τα... θύματά της

Συνεχώς αυξάνονται τα τελευταία χρόνια οι διαμαρτυρίες των φιλάθλων στην Αγγλία για τα ακριβά εισιτήρια

Associated Press

Μπορεί οι πρόσφατες ανακοινώσεις για το ποσό με το οποίο πουλήθηκαν τα δικαιώματα του αγγλικού πρωταθλήματος ποδοσφαίρου της πρώτης κατηγορίας να προκάλεσαν ίλιγγο καθιστώντας την Πρέμιερ Λιγκ την πλέον ακριβή διοργάνωση εθνικών πρωταθλημάτων της Ευρώπης, ωστόσο οι φίλαθλοι στο Νησί έχουν να αντιμετωπίσουν τους δικούς τους... ιλίγγους. Αυτούς που τους προκαλούν τα πανάκριβα εισιτήρια που πρέπει να πληρώσουν προκειμένου να δουν κάποιον ποδοσφαιρικό αγώνα. Ενα θέμα που εδώ και μια διετία περίπου έχει βρεθεί στο προσκήνιο εξαιτίας των πολλών αντιδράσεων που υπάρχουν και φέρνουν ακόμα και παραδοσιακούς αντίπαλους οπαδούς να ενώνονται μπροστά στο πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί.

«Το ακριβό προϊόν... ακριβά πουλιέται»

Πρόβλημα που φυσικά δεν είναι ξεκομμένο από τις λογικές της εμπορευματοποίησης που επικρατούν και στο συγκεκριμένο πρωτάθλημα, το οποίο συν τοις άλλοις κατέχει και τα πρωτεία σε αυτόν τον τομέα. Το κυνήγι του κέρδους των επιχειρηματιών των ομάδων αφορά όλους τους τομείς απ' όπου μπορούν να αντλήσουν κέρδος. Και ένας από αυτούς είναι το ξεζούμισμα των φιλάθλων, αφού το ακριβό προϊόν πρέπει να προσφέρεται και με το ανάλογο κόστος. Παράλληλα η έλευση ξένων επενδυτών από τις ΗΠΑ, τις αραβικές χώρες ή τη Ρωσία επέφερε σημαντικές αλλαγές σε παραδοσιακές λογικές που επικρατούσαν στο αγγλικό ποδόσφαιρο και φυσικά αυτό δε θα μπορούσε να μην έχει συνέπειες και στην εικόνα της μάζας των οπαδών, όπως αυτή ήταν διαμορφωμένη μέχρι πριν λίγα χρόνια.

Η αγοραστική δύναμη των οπαδών είναι το ζητούμενο για τους επιχειρηματίες και τις πολυεθνικές που δραστηριοποιούνται στο αγγλικό ποδόσφαιρο

Associated Press

Πλέον το εισιτήριο διαρκείας ως οικογενειακή παράδοση, που ουσιαστικά περνούσε σε διάφορες γενιές, δεν είναι αυτό που ενδιαφέρει τους υπεύθυνους των ομάδων, ούτε φυσικά ακόμα και ο οπαδός των λαϊκών στρωμάτων. Αντίθετα, η επένδυση στους έχοντες να πληρώσουν είναι ο στόχος, αφού αυτοί, εκτός του ακριβού εισιτηρίου, θα αφήσουν επίσης ένα σημαντικό ποσό σε άλλους τομείς του γηπέδου, όπως η μπουτίκ με τα πανάκριβα προϊόντα, η αγορά αναμνηστικών, το ακριβό φαγητό κτλ. Και τέτοιου είδους οπαδοί μπορούν να βρεθούν όχι μόνο εντός της Αγγλίας, αλλά πλέον και πολύ εύκολα εκτός αυτής. Τα τελευταία χρόνια μέσω και των διεθνών κλαμπ οπαδών των λεγόμενων ισχυρών ομάδων που υπάρχουν ανά τον κόσμο έχει βρεθεί μια νέα καταναλωτική αγορά, μέσω των ταξιδιών που διοργανώνονται ακόμα και για ένα διήμερο, προκειμένου κάποιος να παρακολουθήσει τον αγώνα της αγαπημένης του ομάδας.
Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται μια σειρά ενέργειες όπως η συνεχώς αυξανόμενη τακτική σχεδόν όλων των ομάδων για πώληση εισιτήριων (που τυγχάνει να είναι και τα πλέον ακριβά) μέσω του Διαδικτύου ή τουριστικών πρακτορείων. Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια οι αρμόδιοι του αγγλικού πρωταθλήματος μελετούν την περίπτωση να προχωρήσουν και ένα βήμα παραπέρα, παρουσιάζοντας τα σχέδιά τους ώστε η τελευταία αγωνιστική του πρωταθλήματος να διεξάγεται σε γήπεδα του εξωτερικού.

Πανάκριβα τηλεοπτικά δικαιώματα

Μείωση της προσέλευσης των παραδοσιακών φιλάθλων του αγγλικού ποδοσφαίρου έχουν επιφέρει οι πρακτικές της εμπορευματοποίησης

Associated Press

Τα τηλεοπτικά δίκτυα «Sky» και «BT Sport» θα συνεχίσουν να έχουν τα τηλεοπτικά δικαιώματα της Premier League, που ανακοίνωσε την πώλησή τους για την περίοδο 2016 - 2019. Οι Αγγλοι θα βάλουν συνολικά στα ταμεία τους το ιλιγγιώδες ποσό των 5,136 δισ. λιρών (εκ των οποίων το «Sky» θα πληρώσει τα 4,176), ενώ πρέπει να τονιστεί ότι τα δικαιώματα αφορούν μόνο το Ηνωμένο Βασίλειο!
Στην ουσία οι επιχειρηματίες του ποδοσφαίρου κατάφεραν να αυξήσουν κατά 50% την προηγούμενη συμφωνία. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα τηλεοπτικά δικαιώματα από το 2011 - 2013 είχαν πωληθεί για 1,77 δισ. λίρες, ενώ για την περίοδο 2014 - 2016 για 3. Αυτήν τη φορά η συμφωνία είναι για 3 σεζόν, κάτι που σημαίνει ότι οι 20 ομάδες της Premier League θα μοιράζονται περισσότερα από 1,7 δισ. λίρες ετησίως! Βέβαια αυτό δεν μπορεί να είναι χωρίς συνέπεια και για τους ίδιους τους φιλάθλους, αφού είναι προφανές ότι τα τηλεοπτικά δίκτυα θα πουλήσουν από την πλευρά τους σε διόλου ευκαταφρόνητα ποσά τα συνδρομητικά πακέτα που θα περιλαμβάνουν τους αγώνες της Πρέμιερ Λιγκ, με αποτέλεσμα οι φίλαθλοι να πληρώσουν κατά κάποιον τρόπο μέρος των ποσών που τα ίδια δαπάνησαν για την απόκτηση των δικαιωμάτων.

Ξαναφουντώνουν οι αντιδράσεις των φιλάθλων

Ωστόσο το πρόβλημα για τους φιλάθλους στην Αγγλία δεν αφορά μόνο τα τηλεοπτικά δρώμενα, άλλα και τα πιο άμεσα, όπως είναι η παρακολούθηση των αγώνων από τις εξέδρες του γηπέδου. Η πρόσφατη ανακοίνωση του ποσού που πουλήθηκαν τα τηλεοπτικά δικαιώματα αποτέλεσε την αιτία ώστε για μια ακόμη φορά να υπάρξουν σφοδρές αντιδράσεις από μέρους των φιλάθλων για τα ακριβά εισιτήρια, για πολλοστή φορά τα τελευταία χρόνια.
Οι πλέον πρόσφατες συνέβησαν στις αρχές του μήνα μέσα και έξω από το «Εμιρέιτς» με χιλιάδες κόσμου, οπαδούς τόσο της Αρσεναλ όσο και της Λίβερπουλ, πριν και μετά από την έναρξη της αναμέτρησης στο Λονδίνο να εκφράζουν την αντίθεσή τους στις υψηλές τιμές των εισιτηρίων.
«Το ποδόσφαιρο χωρίς οπαδούς είναι ένα τίποτα. Αρκετά ως εδώ», ήταν το μήνυμα σε πανό που εμφανίστηκε έξω από το γήπεδο πριν την έναρξη του αγώνα, ενώ με ένα άλλο σχετικό πανό που υψώθηκε στις εξέδρες κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού καταδικάζονταν οι ακριβές τιμές των εισιτηρίων, ενώ καλούνταν οι υπεύθυνοι να μειώσουν τις τιμές. Μάλιστα, μερίδα των οπαδών και των δύο ομάδων αποφάσισε να μείνει εκτός γηπέδου για τα πρώτα δέκα λεπτά της σπουδαίας αναμέτρησης, στέλνοντας έτσι ακόμα ένα μήνυμα για το σκοπό αυτό.
Σε ένα άλλο περιστατικό λίγο καιρό πριν, όταν ανακοινώθηκαν επίσημα τα ποσά για τα τηλεοπτικά δικαιώματα, υπήρξε αντίδραση των φίλαθλων της Κρίσταλ Πάλας, καθώς θεωρούσαν ότι αυτό θα επιφέρει και αύξηση της τιμής των εισιτηρίων. Σε αγώνα με την Αρσεναλ για το πρωτάθλημα σήκωσαν πανό που έγραφε «5 δισ. λίρες η συμφωνία και οι φίλαθλοι ακόμα εκμεταλλεύονται», ενώ στην αναμέτρηση με τη Λίβερπουλ είχαν υψώσει αντίστοιχο που έγραφε «Σταματήστε την απληστία της Πρέμιερ Λιγκ». Σημειώνεται πως για την ομάδα του Νότιου Λονδίνου, που θεωρείται από τις μικρομεσαίες σε αγωνιστική δυναμικότητα στο πρωτάθλημα, το φθηνότερο εισιτήριο διαρκείας της φετινής σεζόν στο «Σέλχαστ Παρκ» άγγιζε τα 645 δολάρια.
Σε ένα άλλο περιστατικό, η Ενωση Φιλάθλων της Πρέμιερ Λιγκ προχώρησε σε συμβολική διαμαρτυρία ζητώντας τη μείωση της τιμής των εισιτηρίων και τη θέσπιση ανώτατου ορίου. Σύμφωνα με στοιχεία της Ενωσης, οι αυξημένες τιμές είναι η αιτία της μείωσης στην προσέλευση στο πρωτάθλημα, ζητώντας παράλληλα τη θέσπιση ανώτατης τιμής εισιτηρίου, ύψους 27 ευρώ. Μάλιστα στο στόχαστρο των διαμαρτυριών βρέθηκαν και ειδικά οι τιμές των εισιτηρίων για τα εκτός έδρας παιχνίδια στην Πρέμιερ Λιγκ, που έχουν φτάσει σε επίπεδα που είναι πλέον πολύ δύσκολο για τους οπαδούς να διαθέτουν τέτοια ποσά, αφού θα πρέπει να υπολογιστούν και τα έξοδα της μετακίνησης γι' αυτούς. Από την πλευρά της, η Ενωση Φιλάθλων δημοσιοποίησε τα αιτήματά της, όπως το να μπει πλαφόν στα εισιτήρια (20 λίρες για τα εκτός έδρας) ή το να μην υπάρχει διαχωρισμός των παιχνιδιών από τους συλλόγους για τον τρόπο διάθεσης και το κόστος των εισιτηρίων ανάλογα μεομάτην έδρα στην οποία φιλοξενείται η ομαδα.