Κεφάλαιο, υπεραξία, κέρδος και μισθός εργασίας στον καπιταλισμό

Τη δεκαετία του 1980 στις ΗΠΑ το 1% του πληθυσμού κρατούσε στα χέρια του το 60% όλου του πλούτου της χώρας, ενώ το 87% είχε το 8%.

Η ουσία της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής συνιστάται στο ότι η ιδιοκτησία αυτή αποτελεί το μέσο της εκμετάλλευσης της μισθωτής εργασίας, τη βάση των καπιταλιστικών παραγωγικών σχέσεων.

Τα μέσα παραγωγής γίνονται κεφάλαιο μόνο όταν χρησιμοποιούνται για την εκμετάλλευση της μισθωτής εργασίας.

Το κεφάλαιο είναι αξία που φέρνει στον ιδιοκτήτη της το κέρδος δια μέσου της εκμετάλλευσης των μισθωτών εργατών. Επομένως το κεφάλαιο δεν είναι πράγμα, αλλά οικονομική, παραγωγική σχέση μεταξύ της τάξεως των καπιταλιστών και της τάξεως των εργατών.

Ο εργάτης πιάνει δουλειά στον καπιταλιστή με σκοπό να πάρει από αυτόν ένα καθορισμένο χρηματικό ποσό και να αγοράσει με αυτό τα μέσα συντήρησης. Επομένως, η μίσθωση του εργάτη είναι μια ιδιόμορφη εμπορική πράξη ανάμεσα στον καπιταλιστή και τον εργάτη.

Η εργασία σαν ξόδεμα πνευματικής και μυϊκής ενέργειας, σαν συνειδητή και σκόπιμη δραστηριότητα δεν αποτελεί η ίδια εμπόρευμα, άλλα είναι το προτσές της παραγωγικής κατανάλωσης κάποιου εμπορεύματος. Η εργασία δημιουργεί την αξία, άλλα η ίδια δεν έχει αξία, γιατί η αξία είναι ενσωματωμένη στο εμπόρευμα εργασία.

Η εργατική δύναμη είναι το σύνολο των σωματικών και πνευματικών ικανοτήτων του ανθρώπου, τις οποίες αυτός ξοδεύει στο προτσές της παραγωγής.

Η ατομική ελευθερία είναι ο πρώτος όρος για την εμφάνιση του εμπορεύματος εργατική δύναμη στην αγορά. Ο δεύτερος όρος είναι να μην έχει ο προσωπικά ελεύθερος άνθρωπος ιδιόκτητα μέσα παραγωγής.

Η αξία της εργατικής δύναμης καθορίζεται από την αξία των μέσων ύπαρξης που είναι αναγκαία για την συντήρηση του ίδιου του εργάτη και για τη συντήρηση της οικογένειάς του.

Το μέγεθος της αξίας του εμπορεύματος εργατική δύναμη εξαρτάται και από πολλούς παράγοντες: τα έξοδα για την άνοδο της ειδίκευσης του εργάτη, τις ιδιομορφίες της ιστορικής ανάπτυξης της κάθε χώρας, κλπ.

Εκτός από την αξία, η εργατική δύναμη έχει και αξία χρήσης. Η αξία χρήσης του εμπορεύματος εργατική δύναμη συνίσταται στην ικανότητά της να δημιουργεί αξία και μάλιστα αξία μεγαλύτερη από αυτήν που έχει η ίδια η εργατική δύναμη.

Η πούληση της εργατικής δύναμης για καθορισμένο μόνο χρονικό διάστημα διαφυλάσσει την προσωπική ελευθερία του προλετάριου.

Η ιδιομορφία του εμπορεύματος εργατική δύναμη συνίσταται επίσης και στο ότι το εμπόρευμα αυτό είναι αδιαχώριστο από τον κάτοχό του. Γι’αυτό η κατανάλωση της εργατικής δύναμης στο προτσές της παραγωγής, η εκμετάλλευσή της στην καπιταλιστική επιχείρηση είναι ταυτόχρονα και εκμετάλλευση του ίδιου του μισθωτού εργάτη.

Αφού αγοράσει εργατική δύναμη και μέσα παραγωγής, ο καπιταλιστής οργανώνει την παραγωγή εμπορευμάτων.

Στην αξία των νέων εμπορευμάτων, η οποία δημιουργήθηκε με την εργασία των μισθωτών εργατών, υπάρχει εκτός από την αξία της εργατικής δύναμης, και ένα πρόσθετο μέρος αξίας, που το ιδιοποιείται δωρεάν ο καπιταλιστής. Αυτό ακριβώς το μέρος της αξίας, που δημιουργείται από την εργασία των μισθωτών εργατών, άλλα δεν πληρώνεται από τον καπιταλιστή, είναι η υπεραξία.

Η υπεραξία αυτή δημιουργήθηκε από την απλήρωτη πρόσθετη εργασία. Στην καπιταλιστική επιχείρηση η εργάσιμη μέρα διαιρείται σε δύο μέρη: α) στον αναγκαίο χρόνο εργασίας, στη διάρκεια του οποίου αναπαράγεται η αξία της εργατικής δύναμης, και β) στον πρόσθετο χρόνο εργασίας, στη διάρκεια του οποίου δημιουργείται η υπεραξία.

Η παραγωγή της υπεραξίας και η ιδιοποίηση της από τους καπιταλιστές είναι ο βασικός οικονομικός νόμος του καπιταλισμού.

Ένα μέρος του κεφαλαίου ο επιχειρηματίας το επενδύει σε μέσα παραγωγής: κτίρια, μηχανές, εγκαταστάσεις, πρώτες ύλες κλπ. Η αξία των χρησιμοποιούμενων μέσων παραγωγής μεταφέρεται με την εργασία των εργατών στο έτοιμο προϊόν και μπαίνει στην αξία του χωρίς μεταβολή. Αυτό το μέρος του κεφαλαίου ονομάζεται σταθερό κεφάλαιο (C).

Το μέρος του κεφαλαίου, που ξοδεύεται για την αγορά της εργατικής δύναμης, στο προτσές της παραγωγής, μεταβάλλει το μέγεθός του και γιαυτό ονομάζεται μεταβλητό κεφάλαιο (v).

Η σύγκριση της υπεραξίας με την πηγή της, με το μεταβλητό κεφάλαιο, εκφράζει το ποσοστό της υπεραξίας. Το ποσοστό της υπεραξίας παριστάνεται με το γράμμα m’ και εκφράζεται σε εκατοστά. Ο τύπος του είναι: m’=m/v x 100.

Το ποσοστό της υπεραξίας εκφράζει με ακρίβεια το βαθμό εκμετάλλευσης της μισθωτής εργασίας από το κεφάλαιο. Αν το ποσοστό της υπεραξίας είναι 100%, τότε σε κάθε ώρα πληρωμένης εργασίας αναλογεί μια ώρα απλήρωτης εργασίας.

Η ιστορία της ανάπτυξης του καπιταλισμού δείχνει, ότι το ποσοστό υπεραξίας και, επομένως, ο βαθμός εκμετάλλευσης αυξάνονται.

Η άσβεστη δίψα για κέρδος και ο συναγωνισμός αναγκάζουν τους καπιταλιστές να διευρύνουν και να τελειοποιούν την παραγωγή τους.

Ένας από τους τρόπους ανεβάσματος του βαθμού εκμετάλλευσης είναι η απόλυτη αύξηση της εργάσιμης μέρας. Εργάσιμη μέρα ονομάζεται το μέρος του εικοσιτετραώρου, στη διάρκεια του οποίου ο εργάτης εργάζεται στην επιχείρηση του καπιταλιστή.

Η υπεραξία που παράγεται με την παράταση της εργάσιμης μέρας ονομάζεται απόλυτη υπεραξία.

Το μέγεθος της εργάσιμης μέρας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την δύναμη και την οργάνωση της εργατικής τάξης, από τη συσπείρωση της στον αγώνα ενάντια στην αστική τάξη για την υπεράσπιση των ζωτικών δικαιωμάτων της.

Η υπεραξία που παράγεται με την μείωση του αναγκαίου χρόνου εργασίας και την αντίστοιχη αύξηση του πρόσθετου χρόνου εργασίας, ονομάζεται σχετική υπεραξία.

Η άνοδος της παραγωγικότητας της εργασίας δεν μπορεί παντού να γίνει ταυτόχρονα. Στην αρχή γίνεται σε ορισμένες επιχειρήσεις, όπου χρησιμοποιούνται πιο τελειοποιημένα τεχνικά μέσα, εργάζονται πιο ειδικευμένοι εργάτες και έχει καλύτερα οργανωθεί η παραγωγή. Η ατομική αξία του προϊόντος αυτών των επιχειρήσεων θα είναι μικρότερη από την κοινωνική και οι καπιταλιστές, που έχουν αυτές τις επιχειρήσεις θα πάρουν συμπληρωματικό εισόδημα.

Η υπεραξία, που παίρνεται χάρη στο ότι η ατομική αξία ενός εμπορεύματος είναι μικρότερη από την κοινωνική του αξία, λέγεται πρόσθετη υπεραξία.

Το μεταβλητό κεφάλαιο, που ξοδεύει ο καπιταλιστής για την αγορά εργατικής δύναμης, παρουσιάζεται με την μορφή του μισθού εργασίας. Εξωτερικά ο μισθός εργασίας φαίνεται σαν πληρωμή για την εργασία, αυτό όμως δεν είναι παρά η επίφαση. Στην ουσία ο μισθός εργασίας είναι παραλλαγμένη μορφή της αξίας και της τιμής της εργατικής δύναμης.

Έτσι, ο μισθός συγκαλύπτει, κρύβει την εκμετάλλευση της εργασίας από το κεφάλαιο. Ο μισθός εργασίας υπάρχει σε δύο βασικές μορφές: με το χρόνο και με το κομμάτι.

Το κέρδος είναι ο μορφή, που παίρνει η υπεραξία στην επιφάνια των φαινομένων της καπιταλιστικής οικονομίας. Πως λοιπόν η υπεραξία μετατρέπεται σε κέρδος;

Ας υποθέσουμε ότι η αξία ενός εμπορεύματος, που παράγεται σε μια καπιταλιστική επιχείρηση, είναι 120 νομισματικές μονάδες (80σ+20μ+20υ). Η αξία αυτή αποτελείται από την μεταφερμένη αξία των μηχανών, των πρώτων υλών και των καυσίμων (80σ) και από την νέα αξία που δημιουργήθηκε με την εργασία των μισθωτών εργατών (20μ+20υ). Αλλά οι δαπάνες του καπιταλιστή για την παραγωγή του εμπορεύματος ή όπως τις ονομάζουν, τα καπιταλιστικά έξοδα παραγωγής, αποτελούνται μόνο από το σταθερό και το μεταβλητό κεφάλαιο που ξόδεψε (80σ+20μ). Οι δαπάνες αυτές αντιπροσωπεύουν μόνο το ένα μέρος της αξίας του εμπορεύματος. Το άλλο μέρος της είναι η υπεραξία. Έτσι η υπεραξία αποτελεί το πλεόνασμα που μένει όταν από την αξία του εμπορεύματος αφαιρεθούν τα καπιταλιστικά έξοδα παραγωγής.

Το κέρδος είναι η υπεραξία που παρουσιάζεται σαν δημιούργημα όλου του επενδυμένου κεφαλαίου. Η μετατροπή της υπεραξίας σε κέρδος κρύβει την πραγματική πηγή της προέλευσης της, συγκαλύπτει την εκμετάλλευση της εργασίας από το κεφάλαιο.

Το ποσοστό του κέρδους είναι ο λόγος της υπεραξίας προς όλο το επενδυμένο κεφάλαιο, εκφρασμένος επί τοις εκατό. Μαζί με την μετατροπή της υπεραξίας σε κέρδος συντελέστηκε και η μετατροπή του ποσοστού της υπεραξίας σε ποσοστό του κέρδους. Αν το ποσοστό του κέρδους παρασταθεί με Κ’, ο τύπος του θα είναι: Κ’=υ/σ+μ x 100.

Το ποσοστό του κέρδους είναι μικρότερο από το αντίστοιχο της υπεραξίας. Έτσι, π.χ. αν η αξία ενός εμπορεύματος θα είναι 120 (80σ+20μ+20υ) το ποσοστό της υπεραξίας θα είναι: υ’=20/20 x100 = 100%, ενώ το ποσοστό του κέρδους θα είναι: Κ’=20υ/80σ+20μ x 100 = 20%.

Το ποσοστό του κέρδους δείχνει μόνο το βαθμό της αποδοτικότητας της καπιταλιστικής επιχείρησης, της αποτελεσματικότητας της επένδυσης του κεφαλαίου και κρύβει σε σημαντικό βαθμό την ουσία της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης.

Στους διαφόρους βιομηχανικούς κλάδους υπάρχει διαφορετική οργανική σύνθεση του κεφαλαίου, δηλαδή διαφορετική αναλογία ανάμεσα στο μεταβλητό και το σταθερό κεφάλαιο, η οποία εκφράζει τις διαφορές στην τεχνική της παραγωγής (σ: μ). Οι διαφορές στην οργανική σύνθεση του κεφαλαίου δείχνουν, ότι τα κεφάλαια ίσου μεγέθους στους διαφόρους κλάδους της παραγωγής βάζουν σε κίνηση διαφορετική ποσότητα ζωντανής εργασίας. Για αυτό ακόμα και στην περίπτωση, που οι άλλοι όροι της παραγωγής είναι όμοιοι, ο όγκος της υπεραξίας, που δημιουργείται σε επιχειρήσεις οι οποίες έχουν όμοια κεφάλαια, αλλά ανήκουν σε διαφορετικούς κλάδους, είναι ανόμοιος. Αυτό σημαίνει ότι όταν τα εμπορεύματα πουληθούν με τιμές που αντιστοιχούν στην κοινωνική αξία αυτών των εμπορευμάτων, οι κλάδοι με υψηλή οργανική σύνθεση του κεφαλαίου θα πάρουν χαμηλό ποσοστό κέρδους και αντίστροφα.

Το τελικό αποτέλεσμα της μετατόπισης των κεφαλαίων από τους λιγότερο επικερδείς κλάδους της βιομηχανίας θα είναι ότι οι ιδιοκτήτες κεφαλαίων ίσου μεγέθους θα αρχίσουν να παίρνουν ίσο περίπου κέρδος.

Το μέσο ποσοστό κέρδους δίνεται με τον τύπο: Κ’μ=ΓΟΥ/ΓΟΚ x100, όπου το ΓΟΥ είναι ο όγκος της υπεραξίας που παράγεται σε όλους τους κλάδους και το ΓΟΚ είναι όλο το κεφάλαιο που έχει επενδυθεί.

Μονοπώλια και μονοπωλιακός καπιταλισμός

Σύμφωνα με τον κλασσικό ορισμό του Λένιν τα βασικά οικονομικά γνωρίσματα του ιμπεριαλισμού είναι: «1) συγκέντρωση της παραγωγής και του κεφαλαίου, φτασμένη σε τέτοια υψηλή βαθμίδα ανάπτυξης ώστε να δημιουργεί μονοπώλια που παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην οικονομική ζωή, 2) συγχώνευση του τραπεζικού κεφαλαίου με το βιομηχανικό και δημιουργία μιας χρηματιστικής ολιγαρχίας πάνω στη βάση αυτού του χρηματιστικού κεφαλαίου, 3) εξαιρετικά σπουδαία σημασία αποκτά η εξαγωγή κεφαλαίου σε διάκριση από την εξαγωγή εμπορευμάτων, 4) συγκροτούνται διεθνείς μονοπωλιακές ενώσεις των κεφαλαιοκρατών που μοιράζουν τον κόσμο, και 5) έχει τελειώσει το εδαφικό μοίρασμα της γης ανάμεσα στις μεγαλύτερες γεωγραφικές δυνάμεις.» (Λένιν, ‘Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού’, Άπαντα τ22, σελ272)

Το μονοπώλιο αποτελεί συμφωνία, ένωση η συνένωση κεφαλαιοκρατών, που έχουν συγκεντρώσει στα χέρια τους την παραγωγή και την πώληση σημαντικού μέρους των προϊόντων ενός η περισσότερων κλάδων παραγωγής με σκοπό τον καθορισμό υψηλών τιμών στα εμπορεύματα και την αποκόμιση μονοπωλιακά υψηλού κέρδους. Οι απλούστερες μορφές μονοπωλίου αποτελούν:

1.Το καρτέλ: είναι μονοπωλιακή ένωση, που τα μέλη της συμφωνούν για τους όρους πώλησης και τις προθεσμίες πληρωμής, μοιράζονται μεταξύ τους τις αγορές πώλησης, ορίζουν την ποσότητα των εμπορευμάτων που πρέπει να παραχθούν, καθορίζουν τις τιμές.

2.Το συνδικάτο: είναι μονοπωλιακή οργάνωση, που η πώληση των εμπορευμάτων και κάποτε και η αγορά των πρώτων υλών γίνονται από ένα κοινό γραφείο.

3.Το τραστ: αποτελεί μονοπώλιο, όπου είναι συνενωμένη η ιδιοκτησία όλων των επιχειρήσεων, και οι ιδιοκτήτες έχουν γίνει συνεταίροι, που παίρνουν κέρδος ανάλογο με τον αριθμό των μεριδίων ή των μετοχών που τους ανήκουν.

4.Το κονσέρν: είναι μια ένωση μιας σειράς επιχειρήσεων διαφόρων κλάδων της βιομηχανίας, εμπορικών οίκων, τραπεζών, μεταφορικών και ασφαλιστικών εταιριών με βάση την κοινή οικονομική εξάρτηση από μια ομάδα πολύ μεγάλων κεφαλαιοκρατών.

Ο συναγωνισμός όχι μόνο δεν εξαλείφεται άλλα παίρνει ακόμα οξύτερες διαστάσεις: α) στους κόλπους των μονοπωλίων, β) ανάμεσα στα μονοπώλια, γ) ανάμεσα στα μονοπώλια και στις μη μονοπωλιακές επιχειρήσεις.

Η συγκέντρωση της βιομηχανίας και ο σχηματισμός των τραπεζικών μονοπωλίων προκαλούν ουσιαστική αλλαγή των αμοιβαίων σχέσεων τραπεζών και βιομηχανίας. Με το μεγάλωμα των διαστάσεων των επιχειρήσεων αποκτούν ολοένα και περισσότερη σημασία οι μεγάλες μακροπρόθεσμες πιστώσεις που χορηγούν οι τράπεζες στους βιομηχάνους κεφαλαιοκράτες. Η αύξηση του όγκου των καταθέσεων που βρίσκονται στη διάθεση των τραπεζών ξανοίγει πλατιές δυνατότητες για μια τέτοια μακροπρόθεσμη επένδυση τραπεζιτικών κεφαλαίων στη βιομηχανία. Η πιο διαδεδομένη μορφή τοποθέτησης των χρηματικών μέσων των τραπεζών στη βιομηχανία είναι η αγορά της μίας ή της άλλης επιχείρησης.

Το γεγονός ότι οι τράπεζες γίνονται συνιδιοκτήτες των βιομηχανικών και εμπορικών επιχειρήσεων και των επιχειρήσεων μεταφορών, αποκτώντας μετοχές και ομολογίες τους, ενώ τα μονοπώλια της βιομηχανίας κατέχουν με τη σειρά τους μετοχές των τραπεζών που συνδέονται μεταξύ τους, έχει σαν αποτέλεσμα να συνυφαίνονται το μονοπωλιακό τραπεζικό και βιομηχανικό κεφάλαιο, να γεννιέται ένα νέο είδος κεφαλαίου, το χρηματιστικό κεφάλαιο.

Τα κύρια χαρακτηριστικά και οι κύριες απαιτήσεις του βασικού οικονομικού νόμου του μονοπωλιακού καπιταλισμού συνίσταται στα εξής: «εξασφάλιση του μέγιστου κεφαλαιοκρατικού κέρδους με την εκμετάλλευση, την καταστροφή και την εξαθλίωση της πλειοψηφίας του πληθυσμού μιας δοσμένης χώρας, με την υποδούλωση και την συστηματική καταλήστευση των λαών άλλων χωρών, και ιδιαίτερα των καθυστερημένων χωρών, τέλος με τους πολέμους και τη στρατικοποίηση της εθνικής οικονομίας που χρησιμοποιούνται για να εξασφαλιστούν τα πιο υψηλά κέρδη.» (Στάλιν, ‘Τα οικονομικά προβλήματα του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ’, σελ.42)

Μια από τις πηγές του ανώτατου κέρδους που παίρνουν τα μονοπώλια είναι η αναδιανομή της υπεραξίας με αποτέλεσμα οι μη μονοπωλιακές επιχειρήσεις πολλές φορές να μη βγάζουν ούτε καν το μέσο κέρδος.

Η εκμετάλλευση των βασικών μαζών της αγροτιάς από τα μονοπώλια εκφράζεται πριν από όλα με το γεγονός ότι η κυριαρχία των μονοπωλίων γεννάει μια αυξανόμενη διάσταση ανάμεσα στο επίπεδο των τιμών των αγροτικών προϊόντων και στο επίπεδο των τιμών των βιομηχανικών εμπορευμάτων.

Η αγορά των προϊόντων του αγροτικού νοικοκυριού από τα μονοπώλια σε εξαιρετικά χαμηλές τιμές δε σημαίνει καθόλου ότι ο καταναλωτής της πόλης αγοράζει φτηνά τρόφιμα. Ανάμεσα στον αγρότη και την καταναλωτή της πόλης παρεμβάλλονται οι ενωμένοι σε μονοπωλιακές ενώσεις, εμπορομεσίτες που ρημάζουν τους αγρότες και γδέρνουν του καταναλωτές της πόλης.

Τα μονοπώλια εισπράττουν τεράστια έσοδα προπαντός από τις επενδύσεις κεφαλαίων τους στις αποικιακές και εξαρτημένες χώρες. Τα έσοδα αυτά είναι αποτέλεσμα τις πιο άγριας, της πιο απάνθρωπης εκμετάλλευσης των εργαζομένων μαζών του αποικιακού κόσμου. Τα μονοπώλια κερδίζουν με τις ανισότιμες ανταλλαγές, δηλαδή, με την πώληση των εμπορευμάτων τους στις αποικιακές και τις εξαρτημένες χώρες σε τιμές που ξεπερνάνε σημαντικά την αξία τους και με την αγορά των εμπορευμάτων που παράγονται σε αυτές τις χώρες με υπερβολικά χαμηλές τιμές, που δεν καλύπτουν την αξία τους. Παράλληλα τα μονοπώλια εισπράττουν από τις αποικίες υψηλά κέρδη για μεταφορικά, και για ασφαλιστικές και τραπεζικές πράξεις.

Τέλος, πηγή κέρδους για τα μονοπώλια είναι οι πόλεμοι και η στρατικοποίηση της οικονομίας.

Το κίνημα της Μέσης Ανατολής

Το κίνημα της Μέσης Ανατολής

Προάγγελος της βρετανικής επέμβασης στην Ελλάδα

Το περιοδικό του Εθνικού Απελευθερωτικού Συνδέσμου

Στις 31 Μάρτη του 1944 μια επιτροπή 13 αξιωματικών απ' όλα τα Οπλα, πλην του Ναυτικού, μπήκε στην έπαυλη Ζάμαλεκ του Καΐρου, που στεγαζόταν η ελληνική κυβέρνηση, και συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Εμμ. Τσουδερό. Ως εκπρόσωπος των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων Μέσης Ανατολής η επιτροπή παρέδωσε στον πρωθυπουργό ψήφισμα, το οποίο κατέληγε ως εξής:

«Η ημετέρα Επιτροπή διερμηνεύουσα τέλος την θέλησιν των Ενόπλων Δυνάμεων Μέσης Ανατολής, την απορρέουσαν εξ αυτής ταύτης της θελήσεως όλων των Δυνάμεων του Εθνους, προσκαλεί την Βασιλικήν Κυβέρνησιν Καΐρου και τους αποτελούντας αυτήν Υπουργούς όπως αιρόμενοι εις το ύψος των Εθνικών αναγκών, συντελέσωσι, εντός του ταχυτάτου δυνατού χρονικού ορίου, εις ενοποίησιν των Εθνικών Δυνάμεων και τον σχηματισμόν Κυβερνήσεως αντιπροσωπευούσης τον αγωνιζόμενον λαόν, με βάσιν την Πολιτικήν Επιτροπήν Εθνικής Απελευθερώσεως "ΠΕΕΑ" και μη θελήσωσι να φέρωσι τας βαρυτάτας ευθύνας του εμφυλίου σπαραγμού.

Το παρόν δεν αποτελεί μόνον έκκλησιν των Ενόπλων Δυνάμεων προς υμάς, αλλά συγχρόνως και τον χωρισμόν των ευθυνών εις τυχόν ασύμφορον ενέργειάν σας».

Ο Τσουδερός εμφανίστηκε συγκαταβατικός, αλλά πριν δεχτεί την επιτροπή είχε ζητήσει ενίσχυση της φρουράς του Προεδρικού Μεγάρου. Στα μέλη της επιτροπής συνέστησε μετριοπάθεια, αλλά μόλις έφυγαν διέταξε τη σύλληψη τους, κατορθώνοντας να συλλάβει μερικούς, ενώ οι υπόλοιποι πέρασαν στην παρανομία.

Ετσι άρχισαν τα γεγονότα της Μέσης Ανατολής που, με την ωμή βρετανική επέμβαση, είχαν τραγική κατάληξη για το εκεί αντιστασιακό ελληνικό κίνημα και τις Ενοπλες Δυνάμεις, προοιωνίζοντας αυτό που έμελλε να συμβεί μέσα στην Ελλάδα λίγους μήνες αργότερα. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Το αντιφασιστικό κίνημα στη Μέση Ανατολή

Σοφοκλής Βενιζέλος

Στα τέλη Μάη του 1941 έφτασε στην Αλεξάνδρεια η ελληνική κυβέρνηση της οποίας πρωθυπουργός ήταν ο τραπεζίτης Εμμ. Τσουδερός. Η κυβέρνηση αυτή είχε μαζί της μερικές δεκάδες αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και οπλίτες που είχαν διασωθεί εγκαταλείποντας το ελληνικό έδαφος ύστερα από την επέμβαση των Γερμανών και την κατάρρευση του μετώπου. Στην Αλεξάνδρεια επίσης κατέφυγε και ο ελληνικός πολεμικός στόλος που είχε διασωθεί χάρη στην αυτοθυσία των πληρωμάτων του. Τέλος υπήρχε στην Αίγυπτο κι ένα τάγμα από 600 περίπου Ελληνες που ζούσαν εκεί. Το τάγμα αυτό συγκροτήθηκε μόλις εκδηλώθηκε ο ελληνο- ιταλικός πόλεμος με σκοπό να βοηθήσει τον αγώνα του ελληνικού λαού στο Αλβανικό μέτωπο, αλλά η δικτατορία του Μεταξά εμπόδισε μια τέτοια εξέλιξη.

Μετά την ολοκληρωτική κατάληψη της Ελλάδας από τους χιτλερικούς άρχισαν να καταφθάνουν στην Αίγυπτο εκατοντάδες πολίτες, στρατιώτες και αξιωματικοί τόσο από το ηπειρωτικό όσο κι απ' το νησιωτικό μέρος της χώρας. Απ' αυτούς η κυβέρνηση Τσουδερού έκανε κλιμακωτή επιστράτευση δέκα ηλικιών. Ετσι σιγά- σιγά συγκροτήθηκαν και βαθμιαία αναπτύχθηκαν ο Ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις της Μέσης Ανατολής που έφθασαν τις 30.000 περίπου: 18.000 στο Πεζικό, 7.000 στο Ναυτικό και 4.000-5.000 στην Αεροπορία. Οι δυνάμεις αυτές υπήχθησαν στις αγγλικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής που είχαν αναλάβει την εκπαίδευση, τον εφοδιασμό και τον εξοπλισμό τους.

Σκοπός των Αγγλων και της ελληνικής κυβέρνησης δεν ήταν να χρησιμοποιηθεί αυτός ο στρατός ενάντια στις δυνάμεις του Αξονα, αλλά, ως επί το πλείστον, να διαφυλαχθεί, να εκπαιδευτεί και να διαπαιδαγωγηθεί κατάλληλα με σκοπό να αξιοποιηθεί μετά την απελευθέρωση για να συντρίψει το ελληνικό εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, να παλινορθώσει το αστικό καθεστώς και να εγκαθιδρύσει στην εξουσία την αγγλόδουλη οικονομικοπολιτική ολιγαρχία.

Εμμανουήλ Τσουδερός

Ομως τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν έτσι όπως σχεδίαζε η ντόπια και ξένη αντίδραση. Η ανάπτυξη του αντιφασιστικού, εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του ελληνικού λαού δεν άφησε ανεπηρέαστες τις Ενοπλες Δυνάμεις στη Μέση Ανατολή. Ετσι στις 10 Οκτώβρη του 1941 ιδρύθηκε η Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση (ΑΣΟ) με επικεφαλής τον κομμουνιστή Γιάννη Σαλά. Το Δεκέμβρη του 1941 ιδρύθηκε, επίσης, η Αντιφασιστική Οργάνωση Ναυτικού (ΑΟΝ) και μέσα στο 1942 η Αντιφασιστική Οργάνωση Αεροπορίας (ΑΟΑ). Τέλος, στις 7 Γενάρη του 1943 ιδρύθηκε στο Κάιρο ο Εθνικός Απελευθερωτικός Σύνδεσμος (ΕΑΣ), με σκοπό την οργάνωση και κινητοποίηση των Ελλήνων που ζούσαν στην Αίγυπτο στον αγώνα κατά του φασισμού. Ο ΕΑΣ δημιούργησε τμήματα στην Αλεξάνδρεια, στο Πορτ Σάιδ και στη Βηρυτό, ως δημοσιογραφικό του όργανο είχε το περιοδικό ΕΛΛΗΝ και στην ηγεσία του συμμετείχαν οι διακεκριμένοι δικηγόροι Γιάννης Λαχοβάρης, Γεώργιος Ρούσος, Γεώργιος Βαλεντής, ο μεγαλοβιομήχανος Στρατής Ζερμπίνης, ο ποιητής Θεοδόσης Πιερίδης, ο παιδαγωγός Γιώργης Αθανασιάδης, ο Γιατρός Αυγερινός, ο καθηγητής Π. Ξένος, ο φαρμακοποιός Θέμος Μοτσάκης, ο Οδυσσέας Καραγιάννης κ. ά. (βλέπε: «Στ' άρματα! Στ' άρματα! - χρονικό της Εθνικής Αντίστασης», ΠΛΕ 1967, σελ. 284 και Γ. Αθανασιάδη: «Η πρώτη πράξη της Ελληνικής τραγωδίας», εκδόσεις Ελεύθερη Ελλάδα, 1971, σελ. 79-86).

Η ίδρυση όλων αυτών των εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων στάθηκε αντάξια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα που αναπτύχθηκε στην Ελλάδα με την καθοδήγηση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Είναι δε ενδεικτικό ότι η ΑΣΟ, η ΑΟΝ και η ΑΟΑ οργάνωσαν στις γραμμές τους το 90% των στρατιωτών, των ναυτών και των αεροπόρων.

Τον Απρίλη - Μάη του 1943 λύθηκε και το πρόβλημα του συντονισμού δράσης όλων των προαναφερόμενων, πολιτικών και στρατιωτικών οργανώσεων. Συγκεκριμένα δημιουργήθηκε το Κεντρικό Γραφείο Αντιφασιστικών Οργανώσεων Μέσης Ανατολής με Γενικό Γραμματέα τον Γιάννη Σαλά.

Η βρετανική επέμβαση και η συντριβή του κινήματος

Η τέτοια ανάπτυξη και εξέλιξη του αντιφασιστικού κινήματος στη Μέση Ανατολή, σε συνδυασμό με τη ραγδαία ανάπτυξη του ΕΑΜικού κινήματος στην κατεχόμενη Ελλάδα, όπως ήταν αναμενόμενο, προκάλεσε στους Εγγλέζους τεράστιους πονοκεφάλους και τους υποχρέωσε να λάβουν τα μέτρα τους πριν είναι πολύ αργά γι' αυτούς. Δε θέλει και πολλή μελέτη του θέματος για να καταλάβει κανείς πως οι Βρετανοί και η ντόπια οικονομικοπολιτική ολιγαρχία πολύ γρήγορα κατέληξαν στο συμπέρασμα πως προϋπόθεση για να τσακίσουν εν καιρώ το κίνημα στην Ελλάδα ήταν το τσάκισμα του κινήματος στη Μέση Ανατολή, μέσα κι έξω από το στρατό. Κι έτσι έπραξαν.

Η αντίστροφη μέτρηση για το κίνημα της Μέσης Ανατολής άρχισε τον Ιούλη του 1943, όταν με μια καλοστημένη προβοκάτσια οι Εγγλέζοι, συνεπικουρούμενοι από την ντόπια αντίδραση, διέλυσαν τη IIη ταξιαρχία των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Το τελειωτικό, βέβαια, χτύπημα δόθηκε τον Απρίλη του '44 και αφορμή στάθηκε η ανοιχτή εκδήλωση υπέρ της ΠΕΕΑ.

Το ψήφισμα, για το οποίο μιλήσαμε στην αρχή, που παρέδωσε στον Τσουδερό η Επιτροπή Εθνικής Ενότητας Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων Μέσης Ανατολής, συζητήθηκε σε όλες τις στρατιωτικές μονάδες και υπογράφηκε από το 90-95% των στρατιωτών, των ναυτών, των σμηνιτών, αλλά και από πολλούς αξιωματικούς. Είχε, μάλιστα, τέτοια απήχηση, που ο αρχηγός του στόλου υποναύαρχος Κ. Αλεξανδρής εξέδωσε στο ίδιο πνεύμα ημερήσια διαταγή στις 3/4/1944, ενώ ο Τσουδερός υποχρεώθηκε την ίδια μέρα να υποβάλει την παραίτησή του. Το κύριο πρόβλημα όμως στην όλη υπόθεση ήταν η στάση που θα κρατούσαν οι Εγγλέζοι. Κι αυτοί δεν ταλαντεύτηκαν καθόλου. Από τις 2 Απρίλη του 1944 και για τρεις συνεχόμενες εβδομάδες αντιμετώπισαν την κατάσταση με τον μοναδικό τρόπο που γνώριζαν καλά: Με την ωμή στρατιωτική επέμβαση, που από την αρχή ως το τέλος καθοδήγησε προσωπικά ο ίδιος ο Τσόρτσιλ («Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ», τόμος Α`, Εκδόσεις ΣΕ., σελ. 434-440).

Ο Βρετανός πρωθυπουργός επεμβαίνει παντού. Ακόμη και στις λεπτομέρειες. Δε διστάζει, για παράδειγμα, να διατάξει τον Τσουδερό να πάρει πίσω την παραίτησή του, αλλά και να τον αντικαταστήσει με τον Σ. Βενιζέλο λίγες μέρες αργότερα, όταν κρίνει πως ο χρόνος είναι κατάλληλος. Δίνει, επίσης, σαφή εντολή στις βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις που έχουν πολιορκήσει την Ιη ελληνική ταξιαρχία να εμποδίσουν κάθε δυνατότητα εφοδιασμού της με τρόφιμα και νερό. Ετσι, στις 14 Απρίλη τηλεγραφούσε στον Λίπερ (Βρετανό πρεσβευτή δίπλα στην ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου): «Πριν καταφύγωμε στη χρήση όπλων, πρέπει ασφαλώς να αφήσωμε την έλλειψη ανεφοδιασμού να παίξη πλήρως το ρόλο της στο στρατόπεδο και στον λιμένα. Αξιοποιήσατε τον αποκλεισμό και αποκρούσατε κάθε απόπειρα διασπάσεώς του. Μην ανησυχείτε υπερβολικά για τις εξωτερικές συνέπειες. Μη δείχνετε μεγάλη προθυμία να έρθετε σε διαπραγματεύσεις. Περιορισθείτε στο να τους περικυκλώσετε με πυροβολικό και ανώτερες δυνάμεις και αφήσατε την πείνα να φέρη τα αποτελέσματά της...» (Ουιν. Τσόρτσιλ: «2ος Παγκόσμιος Πόλεμος - Απομνημονεύματα», εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ, τόμος ΣΤ` σελ. 40-41).

Τελικά ο εγγλέζικος ιμπεριαλισμός και η ντόπια αντίδραση πέτυχαν στα σχέδιά τους να διαλύσουν τις Ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις της Μέσης Ανατολής. Περίπου 20.000 οπλίτες και αξιωματικοί του στρατού, της αεροπορίας και του ναυτικού κλείστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στις ερήμους της Λιβύης και της Ερυθραίας και υπέστησαν πλήθος βασανιστηρίων για να καμφθεί το ηθικό τους, να υποχωρήσουν και να προδώσουν τα ιδανικά τους.

Η ωμή ένοπλη βρετανική επέμβαση και συντριβή του κινήματος της Μέσης Ανατολής προκάλεσε τη θυελλώδη αντίδραση της Σοβιετικής Ενωσης, όπως με απόλυτη σαφήνεια αποδεικνύεται, τουλάχιστον, από τα ελληνικά διπλωματικά έγγραφα της εποχής (Βλέπε: Β. Παπαδάκη: «Διπλωματική Ιστορία του Ελληνικού Πολέμου 1940-1945», Αθήναι 1957, σελ. 339-347). Τα σοβιετικά αρμόδια όργανα δε δίστασαν να χαρακτηρίσουν την κυβέρνηση Τσουδερού αντιδραστική, στερημένη από κάθε λαϊκό έρεισμα και όργανο των ξένων δυνάμεων. Επίσης εξέφραζαν με κάθε ευκαιρία την υποστήριξη της χώρας τους στο ΕΑΜ και την ΠΕΕΑ, υπογραμμίζοντας πως γύρω τους ήταν συσπειρωμένος ο ελληνικός λαός στη συντριπτική του πλειοψηφία. Δυστυχώς, όμως, η ηγεσία του ελληνικού εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος δεν έβγαλε τα σωστά συμπεράσματα από τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή, αλλά ούτε και έδειξε πως είχε επίγνωση της δύναμής της. Ετσι λίγες μέρες μετά τη συντριβή του κινήματος, αντιπροσωπεία του ΕΑΜ, της ΠΕΕΑ και του ΚΚΕ υπέγραψε το σύμφωνο του Λιβάνου και δέχτηκε χάριν της λεγόμενης εθνικής ενότητας - παρά τις επιφυλάξεις που εξέφρασε - να καταδικάσει το κίνημα της Μέσης Ανατολής χαρακτηρίζοντάς το «στάση». Για το γεγονός αυτό έχει εκφραστεί η άποψη πως η ΕΑΜική ηγεσία απλώς ελίχθηκε πιεσμένη και από την ορθή, κατά τα άλλα, εκτίμηση πως το κίνημα στη Μέση Ανατολή, αν μη τι άλλο, εκδηλώθηκε πρόωρα. Μπορεί να είναι κι έτσι. Ομως συνολικά βλέποντας εκείνο τον αγώνα, δεν μπορείς να μη θαυμάσεις τον ηρωισμό, την αυταπάρνηση και την αυτοθυσία των χιλιάδων στρατιωτών, ναυτών, αεροπόρων, αξιωματικών και απλών πολιτών. Ούτε μπορείς να παραβλέψεις πως όσα έκαναν οι Εγγλέζοι στη Μέση Ανατολή τον Απρίλη του '44 τα επανέλαβαν λίγους μήνες αργότερα με τα Δεκεμβριανά στην Αθήνα. Ετσι τα γεγονότα της Μέσης Ανατολής ήταν η πρώτη πράξη του δράματος που ετοίμαζε για τον ελληνικό λαό ο αγγλικός ιμπεριαλισμός και η ντόπια οικονομικοπολιτική ολιγαρχία. Αυτή είναι η ουσία και δεν πρέπει να το ξεχνάμε.

Το κοινωνικό πρόσωπο του ΠΑΣΟΚ

Το κοινωνικό πρόσωπο του ΠΑΣΟΚ

Αυτό έκανε ο κ. πρωθυπουργός την Τετάρτη που μας πέρασε, περιέγραψε με ωραίες λέξεις το «κοινωνικό πρόσωπο» του ΠΑΣΟΚ. Δεν είναι καιρός για αναφορές σε παραμύθια, βέβαια, αλλά δεν μπορώ να αντισταθώ στον πειρασμό και να μη σας θυμίσω το παραμύθι της Κοκκινοσκουφίτσας, όπου η μικρή χαμένη του δάσους, όταν είδε τον άγριο λύκο ξαπλωμένο στο κρεβάτι της γιαγιάς της, την οποία είχε φάει μόλις πριν από λίγο και είχε φορέσει τα δικά της τα ρούχα, το ρώτησε όλο απορία «γιατί γιαγιά έχεις τόσο μεγάλο στόμα»; Ο λύκος απάντησε «για να σε φάω κοκκινοσκουφίτσα μου». Αυτή την ερώτηση ήθελα να κάνω και γω στον πρωθυπουργό. Κι αυτό, γιατί παρόλη την κοινωνική του μεταμφίεση δεν άφηνε καμία αμφιβολία πως έτσι που μιλούσε μου θύμισε το «λύκο» του παραμυθιού, που ασφαλώς στην ερώτησή μου γιατί είναι μεγάλο το «στόμα» της κυβέρνησης, θα μου απαντούσε «για να σε φάω κοκκινοσκουφίτσα μου». Και φυσικά απαντώντας μου έτσι δε θα μου έλεγε ψέματα γιατί μ' όλ' αυτά που υποσχέθηκε ο πρωθυπουργός δεν μπορούσε παρά μονάχα μια σκέψη να έχει στο μυαλό του: με ποιο τρόπο θα έκανε αυτό που τόσο επιθυμούσε ο λύκος του παραμυθιού. Γιατί θα ήμασταν αφελείς, αν πιστεύαμε πως πραγματικά το ΠΑΣΟΚ είναι διατεθειμένο να αλλάξει το γκρίζο πρόσωπο του πολέμου και της υποταγής, της λιτότητας και της ανεργίας, του τζόγου και της διαπλοκής με ένα άλλο πρόσωπο, το κοινωνικό. Και δεν το ισχυρίζομαι αυτό επειδή είμαι κακόπιστος, αλλά απλώς, γιατί πιστεύω πως μια κυβέρνηση δεν κρίνεται για την κοινωνική της πολιτική από όσα υπόσχεται προεκλογικά, αλλά από όσα έκανε την τετραετία που κυβερνούσε.

Πώς, λοιπόν, να πιστέψω σ' αυτά που άκουσα, και με πιο τρόπο να τα επαληθέψω; Εχουν κιόλας κυκλοφορήσει τα άσχημα νέα. Δε φτάνει, λένε οι άνθρωποι του ΠΑΣΟΚ, να μπούμε στην ΟΝΕ. Το πιο δύσκολο είναι να διατηρηθούμε. Και επειδή το ομολογεί η κυβέρνηση, πως εκεί μπήκαμε με τις θυσίες του λαού, αυτό σημαίνει πως για να διατηρηθούμε μέσα, πάλι οι ίδιοι πρέπει να θυσιαστούν; οι εργαζόμενοι. Ποιος τολμάει όμως να το ομολογήσει αυτό με θάρρος; Ποιος, δηλαδή, τολμάει να μας περιγράψει ποιες θα είναι οι νέες θυσίες; Μα ασφαλώς και θα είναι αυτές που μόνο τους «λύκους» δεν αφορούν, αλλά αφορούν και τρομάζουν μόνο εμάς. Εμάς, τις ανυπεράσπιστες «κοκκινοσκουφίτσες», που περιπλανιόμαστε χρόνια τώρα μέσα στο πυκνό δάσος της αντιλαϊκής πολιτικής του ΠΑΣΟΚ, ψάχνοντας άδικα να βρούμε το σπίτι της άρρωστης γιαγιάς μας, χωρίς να μπορούμε να βρούμε το σωστό μονοπάτι που θα μας οδηγήσει εκεί. Και δεν το βρίσκουμε, όχι γιατί μας λείπει ο «προσανατολισμός», όχι γιατί δεν ξέρουμε από «δάση» και κρυφές απειλές που μας περιβάλλουν με τη μορφή του λύκου ή των άκακων αρνιών που δε λένε να καταλάβουν τον κίνδυνο που μας απειλεί και να 'ρθούν κοντά μας. Γιατί μόνο έτσι θα πάμε μέχρι το τέρμα. Και τότε ούτε, οι «λύκοι» θα μας φοβίζουν, που όσο και αν μεταμφιεστούν θα τους αναγνωρίζουμε. Ούτε το πράσινο δάσος του ΠΑΣΟΚ με τις γαλάζιες βούλες. Μόνοι μας όμως, κρατώντας στο χέρι το καλαθάκι του παραμυθιού θα κουραστούμε πολύ. Θα γυρίζουμε εδώ και κει, κουβαλώντας μέσα μας στην αταλάντευτη καρδιά μας και στο άκρατο ιδεολογικό μας όραμα, την ανάγκη για τη διαμόρφωση της λαϊκής εξουσίας.

Να λοιπόν, ποιος είναι ο δρόμος του λαού, να ποια είναι η δράση του. Να σκύψει με προσοχή σε όσα του λένε και να βρει την αλήθεια. Να δει με την ίδια προσοχή και να συνειδητοποιήσει, επιτέλους, πως όλα αυτά τα παχιά προεκλογικά λόγια, που δεν μπόρεσαν να γίνουν πράξη ως τα σήμερα, βγαίνουν μέσα από το μεγάλο «στόμα» ενός αδίστακτου «λύκου» που ένα μόνο ονειρεύεται, να μας«φάει», μόλις μας συναντήσει μέσα στο μεγάλο δάσος της ευρωπαϊκής χλωρίδας, μονάχους!

Του Γ. Χ. ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΑΔΗ

    

Αντίσταση, ο μόνος δρόμος

Συζήτηση με τους Δημήτρη Μητροπάνο, Διονύση Τσακνή και Λαυρέντη Μαχαιρίτσα

Η συνάντησή τους επί σκηνής είναι από τις πιο όμορφες κι επιτυχημένες φετινές συνεργασίες. Η σύμπραξη των Δημήτρη Μητροπάνου,Διονύση Τσακνή και Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, σμιλεμένη με τις καλύτερες στιγμές του καθενός, με εξαιρετικά μουσικά «παντρέματα», αλλά και με την κοινή πεποίθησή τους ότι το αληθινό τραγούδι είναι ένα, συνεχίζεται για λίγες ακόμη μέρες στο «Μιούζικ Μποξ». Σ' αυτήν την «όμορφη περιπέτεια» αναφέρεται ο Δ. Τσακνής, ανοίγοντας τη συζήτησή μας με τους τρεις καλλιτέχνες, λέγοντας: «Είναι μια δουλιά, που δεν αντιμετωπίζεται στενά επαγγελματικά, σαν καθήκον. Δέσαμε με το πρώτο. Μας αρέσει αυτό που κάνουμε, το διασκεδάζουμε. Κι αυτό το πιάνει αμέσως ο κόσμος και συμμετέχει».

Δ. Μητροπάνος. «Αυτό που μας ένωσε είναι η αγάπη, η εκτίμηση που είχαμε ο ένας για τη δουλιά του άλλου. Τα παιδιά τα ήξερα από τους δίσκους τους. Ακούς κάτι και λες "εδώ κάτι γίνεται". Κι έπειτα διαπιστώνεις ότι δεν είναι μόνο το ένα που σε φέρνει κοντά, αλλά είναι και το άλλο και το πάρα άλλο. Κάθε μέρα, ανακαλύπτεις κάτι διαφορετικό. Αυτή η συνεργασία είναι από τα πιο γλυκά πράγματα που μου έχουν συμβεί. Δέσαμε μεταξύ μας και περνάμε πολύ καλά. Υπάρχει κέφι, διάθεση».

Λ. Μαχαιρίτσας: «Περνάμε καλά κι εμείς και ο κόσμος, γι' αυτό έρχονται κατά χιλιάδες. Είναι μεγάλη μας ευχαρίστηση, χαρά και τιμή, που τραγουδάμε με τον Μήτσο. Φορμαλιστικά μπορεί ν' ανήκουμε σε διαφορετικούς χώρους, όμως πιστεύω ότι πρεσβεύουμε τον ίδιο "θεό": Μια συνέπεια, ένα γούστο, όχι κακογουστιά. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Μητροπάνος εδώ και χρόνια δεν άφηνε να του πετάνε γαρδένιες. Αυτό σημαίνει ότι στο μυαλό του έχει κάτι που ταιριάζει με εμάς».

- Πρόκειται για συνάντηση του λαϊκού με το ροκ, που σπάει διαχωριστικές γραμμές. Υπάρχουν, τελικά, διαχωριστικές γραμμές;

Δ. Μητροπάνος: «Δεν ξεκαθαρίσαμε τα πράγματα ότι εγώ είμαι λαϊκός ή τα παιδιά ροκ. Ο Διονύσης, εξάλλου, έχει γράψει και πολλά λαϊκά τραγούδια. Η καθαρή μουσική είναι μία. Ο,τι καλό χωράει παντού».

Λ. Μαχαιρίτσας: «Διαχωριστικές γραμμές φορμαλιστικά υπάρχουν, όχι όμως ιδεολογικά, αισθητικά, από πλευράς ήθους. Με ανθρώπους που μοιάζουν στη δική μου φόρμα πιθανόν να έχω διαχωριστικές γραμμές, με τον Μητροπάνο όχι».

Δ. Τσακνής: «Φαντάσου μια ραδιοφωνική εκπομπή μ' αυτό που λέμε έντιμο τραγούδι, όσον αφορά στις προθέσεις των δημιουργών του. Δεν πιστεύω ότι ένας άνθρωπος που ακούει την "Πιρόγα" ή τη "Ρόζα" ή το "Κηφ" του Δημήτρη, αν ακούσει μετά το "Νότο" του Λαυρέντη ή το δικό μου "Με την πλάτη στον τοίχο" θ' αλλάξει σταθμό».

«Πάντα θα υπάρχουν καλά τραγούδια»

- Εχετε το προνόμιο της τέχνης σας, του τραγουδιού, που μιλά στις καρδιές και πολλές φορές αφυπνίζει. Σε εποχή σαν τη σημερινή, όπου κυριαρχούν το κέρδος, η εμπορευματοποίηση, έχετε αισθανθεί ν' απειλείται η επαφή σας με το κοινό;

Δ. Μητροπάνος: «Η σχέση και η επαφή με το κοινό είναι μία. `Η την αποδέχεσαι και τη στηρίζεις, ή νομίζεις ότι είσαι κάποιος και βλέπεις αφ' υψηλού το κοινό. Αν είσαι απλός, λιτός, θα σε δεχτούν πάρα πολλοί. Πάντα θα υπάρχουν καλά τραγούδια και οι άνθρωποι που τα υπηρετούν. Και θα γίνεται ό,τι γίνεται εδώ μέσα, που τραγουδάει όλος ο κόσμος. Υπάρχουν, βέβαια, και αυτοί που κάνουν άλλες επιλογές. Δικαίωμά τους. Αλλά ποτέ το καλό τραγούδι δε θα σταματήσει να υπάρχει».

Δ. Τσακνής: «Είναι δεδομένο ότι σήμερα η μουσική βιομηχανία θέλει να επιβάλει άλλα πρότυπα. Ενδιαφέρεται για το εύκολο και γρήγορο κέρδος. Να ανεβοκατεβάζει είδωλα και ειδωλάκια, να τους κάνει σταρς για ένα διάστημα, να τους απομυζά και να τους πετάει στα σκουπίδια, για να βγάλει τον επόμενο. Εμείς δεν ανήκουμε σ' αυτήν την κατηγορία. Θέλω να πιστεύω ότι τα καταφέραμε να επιβάλουμε στις δισκογραφικές μας εταιρίες το ποιοι είμαστε και να μην περιμένουν από εμάς "εκπτώσεις". Θέλω το κοινό μου να διευρύνεται, αλλά με τους δικούς μου όρους, όχι με αυτούς της εμπορευματοποίησης και της ξεφτίλας».

Λ. Μαχαιρίτσας: «Υπάρχουν όρια, που μπορείς να ξεπεράσεις και άλλα που δεν μπορείς. Οι συνθήκες για τον κόσμο εδώ οικονομικά δεν είναι ευχάριστες. Πληρώνει αρκετά λεφτά για να μας δει, πράγμα που δε συμβαίνει στις καλοκαιρινές μας συναυλίες. Εμείς προσπαθούμε, βάζουμε όρους στο μαγαζί, έχουμε κάνει την μπάρα για να μπορούν να 'ρθουν κάποιοι να πιουν ένα ποτό και να μας ακούσουν. Μέχρις αυτό το σημείο, μπορείς να ελέγξεις τα πράγματα. Οσον αφορά στην τρέχουσα εμπορευματοποίηση της δισκογραφίας, εκεί πια, σε ιδεολογική βάση, απέχουμε».

«Το θέμα είναι να μη σκύβεις το κεφάλι»

- Πρόσφατα, με στυγνό τρόπο, Αμερικανοί και Ευρωπαίοι έδωσαν δείγματα μιας μεγάλης βαρβαρότητας στη γειτονιά μας.

Δ. Μητροπάνος: «Με τον πιο στυγνό τρόπο, που θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Επεσαν οι μάσκες. "Εμείς είμαστε, εμείς κανονίζουμε και αν τολμήσει κανείς να μιλήσει τον ...καθαρίσαμε".Δεν υπήρξε ούτε πρόσχημα... Απροκάλυπτα έδειξαν το πρόσωπό τους, με το "αποφασίζουμε και διατάζουμε και μη μιλήσει κανείς"».

Λ. Μαχαιρίτσας: «Εκείνη την εποχή έκανα το δίσκο μου, λέγοντας σαφέστατα "Ετσι δραπετεύω από τις παρέες". Εννοούσα πως την παρέα των "συμμάχων" μας δεν την πάω καθόλου. Παρέα κάνεις με τους φίλους σου, την παρέα σου τη διαλέγεις. Αυτή την παρέα δεν τη διάλεξα εγώ. Κανένας μας δεν τη διάλεξε και το δείξαμε εμείς στην Ελλάδα, με ποσοστό τρομακτικό. Δε γουστάρουμε αυτή την παρέα, που πήγαν να μας φορτώσουν με το ζόρι. Δεν αισθάνομαι "σύμμαχος" με τον Μπλερ, πώς να το κάνουμε; Οσο περνάει από το χέρι μας, κάνουμε άμυνα. Το θέμα είναι να μη σκύψεις το κεφάλι. Δεν είμαι της άποψης "αφού θα σε βιάσουν, απόλαυσέ το". Οχι! Με βιάζεις, αλλά δε θα τ' απολαύσω, θα βρίζω. Αυτό κάνουμε. Δε γουστάρεις αυτό που γίνεται και προσπαθείς να το δείξεις. Ξεκινάς αντίσταση. Από το σπίτι σου, μέχρι όπου σε παίρνει».

Αναφερόμενος στην αντίσταση του ελληνικού λαού ενάντια στη ΝΑΤΟική εισβολή στη Γιουγκοσλαβία, ο Δ. Τσακνής λέει: «Το ότι στη Θεσσαλονίκη στείλαμε, με τον φίλο τον Σαχίνη, τα τανκς στην αγορά, καλό ήταν... Η αντίδραση των Ελλήνων στο θέμα της Σερβίας βοήθησε πάρα πολύ για ν' αφυπνιστούν κάποιες συνειδήσεις στην Ευρώπη , ανθρώπων που αρχικά ήταν αδιάφοροι, δήλωναν ότι δεν ήξεραν ή και ότι καλά έκαναν οι ΝΑΤΟικοί. Νομίζω ότι βοήθησε ακόμη και διανοούμενους, προσωπικότητες της Ευρώπης, με τους οποίους είχαμε επαφές. Αρχισαν ν' αναρωτιούνται, μήπως δεν είναι έτσι τα πράγματα. Και στην Ιταλία αριστεροί έκαναν εξίσου τέτοια όμορφα πράγματα, παρόλο που εμείς δεν τα μαθαίναμε».

- Το έγκλημα κατά της Γιουγκοσλαβίας συνοδευόταν από τον κυνισμό του ισχυρότερου. Η είσοδος της νέας χιλιετίας προμηνύει τον ερχομό ενός νέου μεσαίωνα;

Δ. Μητροπάνος: «Ενα παράδειγμα είναι η απαγόρευση της κυκλοφορίας του βιβλίου του Μίμη Ανδρουλάκη. Πού φτάσαμε;».

Δ. Τσακνής: «Συμφωνώ με τον Δ. Μαρωνίτη, ότι το ζήτημα είναι πώς έρχεται αυτή η απαγόρευση. Οταν τα ΜΜΕ κατασκευάζουν τον αρχιεπίσκοπο σαν το πρώτο πρόσωπο σε δημοτικότητα και έτσι τον "νομιμοποιούν" για να προχωρήσει σε ακρότητες. Θεωρώ ότι σε κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό επίπεδο, θα δούμε χειρότερα πράγματα. Θα βιώσουμε δύσκολες στιγμές, αν η Αριστερά δεν αποκτήσει σημαντικό λόγο. Αν δεν καταφέρει να προσεγγίσει περισσότερους ανθρώπους, ποσοτικά και ποιοτικά. Δεν υπάρχει ελπίδα πουθενά αλλού, εκτός από την Αριστερά. Βλέπουμε στις μέρες μας τα πάντα να εξαγοράζονται. Συνειδήσεις, άνθρωποι, θεσμοί καταρρέουν. Ο μοναδικός ανατρεπτικός λόγος μπορεί να προέλθει μόνο από την Αριστερά. Οχι μόνο σε ελληνικό, αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο».

- Η πρόοδος στις μέρες μας ταυτίζεται με την «ευημερία» των αριθμών και των δεικτών του Χρηματιστηρίου. Οι αριθμοί έχουν αντικαταστήσει τους ανθρώπους...

Δ. Τσακνής: «Ζούμε στη δικτατορία των αριθμών...».

Δ. Μητροπάνος: «Κι αυτό το φαινόμενο όσο πάει μεγαλώνει. Τα μόνα "προβλήματά" μας είναι το Χρηματιστήριο και το αν θα μπούμε στην ΟΝΕ. Κανείς απ' αυτούς δε μας είπε ποτέ τι θα συμβεί, αφού μπούμε στην ΟΝΕ. Για το τι έρχεται μετά την ένταξη, γι' αυτά που θα είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε.Γιατί τώρα δε μας λένε τίποτα για όλα αυτά; Μόνο λένε και ξαναλένε ότι με την ΟΝΕ μπαίνουμε στους πλούσιους. Ας σοβαρευτούμε, ρε παιδιά! Σε ποιους πλούσιους μπήκαμε; Ποιο είναι το δικό μας βιοτικό επίπεδο σε σχέση με των Γάλλων, των Γερμανών; Πώς θα πάμε; Ξυπόλυτοι στ' αγκάθια; Γιατί δε μας λένε τι θα συμβεί μετά;».

Λ. Μαχαιρίτσας: «Δεν τα βλέπω καλά τα πράγματα. Δεν μπορώ να χασκογελάω και ας με κριτικάρουν γι' αυτό. Για να έχω ακτίνες αισιοδοξίας, πρέπει να υπάρχει μια χαραμάδα φως. Είμαι πάρα πολύ προβληματισμένος, που η εξάχρονη κόρη μου και τα παιδιά των φίλων μου ζουν σ' αυτήν την κοινωνία. Το μόνο, που κάπως με ησυχάζει είναι η διάθεση του Ελληνα, που το ρίχνει και λίγο έξω.Αυτά που ακούμε περί ευημεριών είναι παραμύθια της Χαλιμάς. Ευημερία με ένα νταβατζή στο κεφάλι σου, δε γίνεται».

«Φως» η Αριστερά

- Υπάρχει φως στο «τούνελ»;

Δ. Τσακνής: «Το φως στο "τούνελ" είναι η Αριστερά. Η σύγχρονη Αριστερά, που θ' ανοίξει τους κόλπους της σε δεκάδες ανθρώπους και το διάλογο με όλους και με όλα. Η Αριστερά, που δε θα κάνει εκπτώσεις από τις αρχές της, αλλά θα είναι ανοιχτή στα ρεύματα της οικολογίας, σ' αυτούς που είναι ανένταχτοι και θα γύρευαν μια αφορμή, για να μιλήσουν, να ενταχθούν, να πρωτοστατήσουν στους χώρους δουλιάς τους και αλλού. Μόνο εκεί. Πού αλλού μπορεί να υπάρχει ελπίδα; Πού;».

Δ. Μητροπάνος: «Δε βλέπω τι άλλο μπορεί να είναι. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο σήμερα, που όλα είναι ισοπεδωμένα».

Λ. Μαχαιρίτσας: «Φως στο "τούνελ" είναι μόνο ο άνθρωπος. Οι αντιστάσεις του, που ξεκινούν από την παιδεία του και από κάποια ιδεολογική φόρτιση που τον κρατάει. Ιδεολογίες πάντα υπάρχουν, παρόλο που μπορεί να υπάρχει κάποια κάμψη από την ιδεολογία στην πράξη... Θα πω, όμως, κάτι που μου την έχει δώσει πολύ. Οταν πέρσι όλοι πανηγύριζαν ότι βρήκαν το νέο ύφος και ήθος στην πολιτική διά μέσου τουΣπύρου Βούγια, εγώ κορόιδευα από σκηνής, στο "Μετρό". Και βγήκαν δυο - τρεις προοδευτικοί να μου πουν "όχι κι έτσι, όλα έχουν ένα όριο". Συμπαθής ο Βούγιας εμφανισιακά, μοντέρνος... Ομως, μην τρελαθούμε κιόλας οι αριστεροί. Εμείς είμαστε οι αριστεροί, που 'χαμε ανθρώπους στις φυλακές και στα νεκροταφεία».

Ρουμπίνη ΣΟΥΛΗ

ΕΓΓΡΑΦΟ - ΒΟΜΒΑ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΤΟΥ «ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ»

Καταργούν τις Συλλογικές Συμβάσεις!

Αποκαλυπτική καταγγελία του ΠΑΜΕ: Στο τραπέζι των «κοινωνικών εταίρων» βρέθηκε πρόταση που υπονομεύει κάθε Συλλογική Σύμβαση. Ανοίγει ο δρόμος για την απόλυτη κυριαρχία των ατομικών διαπραγματεύσεων με την εργοδοσία

Θέλουν να καταργήσουν τις Συμβάσεις και μάλιστα με νόμο! Αυτό προωθούν οι «κοινωνικοί εταίροι» στο διάλογο - απάτη που έχουν στήσει με τη ΓΣΕΕ. Αυτό αποκάλυψε χτες το Πανεργατικό Αγωνιστικό Μέτωπο, παρουσιάζοντας έγγραφο - φωτιά το οποίο βρέθηκε στο τραπέζι του «διαλόγου» κατά την πρώτη συνάντηση των «κοινωνικών εταίρων» την Τετάρτη στα γραφεία της ΓΣΕΒΕΕ.

Το έγγραφο - βόμβα, το οποίο έχει μάλιστα συνταχθεί υπό τη μορφή προσθήκης στο βασικό νόμο για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις (ν. 1876/1990), φέρει τον τίτλο «Αναστολή ισχύος κλαδικών - ομοιοεπαγγελματικών συμβάσεων». Από το περιεχόμενό του βεβαιώνεται πως στο στόχαστρο των «εταίρων» μπαίνει κάθε συλλογική διαπραγμάτευση και κατοχύρωση των εργαζομένων, επιδιώκουν να καταργήσουν όλες τις Συμβάσεις και να οδηγήσουν τους εργαζόμενους στην καταστροφή. Θέλουν αποκλειστική εφαρμογή των ατομικών συμβάσεων από μηδενική βάση ώστε να επιβάλουν οι εργοδότες πιο άθλιους όρους εργασίας.

Πρέπει να σημάνει ξεσηκωμός. Να πάρουν την απάντηση που τους πρέπει από τους ίδιους τους εργαζόμενους.

Στο έγγραφο περιλαμβάνεται τροπολογία που προβλέπει:

«Στο άρθρο 7 του Ν. 1876/1990 προστίθεται παράγραφος 4 με το εξής περιεχόμενο: "Για το χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος του παρόντος μέχρι και τις 31-12-20..... αναστέλλεται η ισχύς των κλαδικών και των εθνικών και τοπικών ομοιοεπαγγελματικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας, καθώς και των με αυτές εξομοιούμενων διαιτητικών αποφάσεων. Η παρούσα διάταξη διαλαμβάνει και τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας που είχαν συναφθεί καθώς και τις διαιτητικές αποφάσεις που είχαν εκδοθεί πριν τη δημοσίευση του παρόντος».

Οσοι συμμετέχουν στο διάλογο έχουν εγκληματικές ευθύνες

Απόσπασμα από το έγγραφο - φωτιά των «κοινωνικών εταίρων»

Την ύπαρξη αυτού του εγγράφου και των σχεδιασμών που υπάρχουν και μάλιστα σε πολύ προχωρημένο στάδιο - έτοιμες νομοθετικές διατάξεις - κατήγγειλε χτες σε έκτακτη συνέντευξη Τύπου η Εκτελεστική Γραμματεία του ΠΑΜΕ.

«Στις 18 Γενάρη, είπε εκ μέρους της Γραμματείας ο Γ. Πέρρος, το ΠΑΜΕ παρεμπόδισε τον "κοινωνικό διάλογο" με τον οποίο επιδιώκουν να τσακίσουν ό,τι εργασιακό δικαίωμα απέμεινε στους εργάτες. Το τι έδωσαν οι προηγούμενοι "κοινωνικοί διάλογοι", οι εργάτες το γνωρίζουν καλά, και στα εργασιακά και στο Ασφαλιστικό.

Χτες (σ.σ. προχτές) ο ΣΕΒ κάλεσε τους φορείς που συμμετείχαν σε αυτόν και τα κόμματα να καταδικάσουν το ΠΑΜΕ γιατί τους παρεμπόδισε... Και όλοι τους, ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, Μπακογιάννη, ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ και ΓΣΕΕ στοιχήθηκαν πίσω από την εντολή του αφεντικού τους, του μεγάλου αφεντικού τους, του ΣΕΒ... Τώρα αποκαλύπτεται τι πραγματικά συζητούσαν στο διάλογό τους.

Πάνω στο τραπέζι βρέθηκε έγγραφο με τη μορφή έτοιμου νόμου που καταργεί τις κλαδικές και τις ομοιοεπαγγελματικές συμβάσεις. Να τι συζητούν. Να τι ετοιμάζουν για τους εργάτες. Εχουν εγκληματικές ευθύνες και πρέπει να απολογηθούν απέναντι στους εργαζόμενους.

Ενα μήνυμα, ένα σήμα προς την ηγεσία του ΣΕΒ. Για ένα να είναι σίγουροι: Οσο περνάει από το χέρι του ταξικού συνδικαλιστικού κινήματος θα κάνουμε προσπάθεια οι χώροι δουλειάς να γίνουν κόλαση γι' αυτούς».

Και πρόσθεσε:

«Τώρα αποκαλύπτεται και πόσο υποκριτικά είναι τα κροκοδείλια δάκρυα που χύνουν για τους μισθούς και τις συμβάσεις, όταν την ίδια στιγμή προωθούν την κατάργησή τους. Εδώ κρίνονται συνδικαλιστικές οργανώσεις, κόμματα, η κυβέρνηση. Να γιατί παρεμποδίσαμε τον "κοινωνικό διάλογο", που μόνο δεινά φέρνει στους εργαζόμενους». Το στέλεχος του ΠΑΜΕ κάλεσε στη συνέχεια τους εργάτες να δώσουν απάντηση και στα νέα αντεργατικά σχέδια, να συζητήσουν στους χώρους δουλειάς και να κλιμακώσουν την πάλη τους με την προκήρυξη νέας απεργίας στις αρχές Φλεβάρη, όπως προτείνουν δεκάδες συνδικαλιστικές οργανώσεις.

Πιάστηκαν στα πράσα

Για την αποκάλυψη του ΠΑΜΕ, συνδικαλιστικά στελέχη της ΓΣΕΕ που συμμετέχουν στο διάλογο - καρμανιόλα για τους εργάτες, διέρρεαν ότι δε θέλουν να σχολιάσουν το περιεχόμενο του εγγράφου (τι να πουν, άλλωστε, αφού είναι γνωστός ο ρόλος τους) και πρόσθεταν ότι δεν πρόκειται να ασχοληθούν «με ένα χαλκευμένο και ανυπόστατο κείμενο του ΠΑΜΕ». Σύμφωνα με πληροφορίες, τα ίδια στελέχη έλεγαν ότι το έγγραφο που έδωσε στη δημοσιότητα το ΠΑΜΕ περιέχει απόψεις του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) που έχουν υποβληθεί στον πρωθυπουργό. Σημείωναν, πάντως, ότι ο ΣΕΤΕ δε συμμετέχει στον «κοινωνικό διάλογο» ούτε υπογράφει την Εθνική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας. Και εδώ πιάστηκαν στα πράσα αφού ο ΣΕΤΕ δεν ήταν στο διάλογο, ενώ το χαρτί βρέθηκε στο τραπέζι του διαλόγου όπου είχαν κάτσει τα στελέχη της ΓΣΕΕ και οι υπόλοιποι «κοινωνικοί εταίροι».

Κανένα πρόσχημα για την εργοδοσία

Στο ίδιο έγγραφο που αποκάλυψε το ΠΑΜΕ, με άλλη διάταξη, προβλέπεται η κατάργηση της διάταξης στο άρθρο 9 του ίδιου νόμου με την οποία οι όροι συλλογικής σύμβασης που έληξε ή καταγγέλθηκε εξακολουθούν να έχουν ισχύ για ένα επιπλέον εξάμηνο και μάλιστα να καλύπτουν και τους νεοπροσλαμβανόμενους μέσα σε αυτό το εξάμηνο. Ακόμα προβλέπεται η κατάργηση της επόμενης παραγράφου του ίδιου άρθρου, που προβλέπει ότι για όλους τους εργαζόμενους και μετά την πάροδο του εξαμήνου εξακολουθούν να ισχύουν οι υφιστάμενοι όροι εργασίας, τουλάχιστον μέχρις ότου λυθεί ή τροποποιηθεί η ατομική σχέση εργασίας.

Τέλος, με άλλη ερμηνευτική διάταξη κάνει ρητό ότι αντικείμενο της προσφυγής στη διαιτησία δεν μπορεί να είναι «η διατήρηση ή μη της ισχύος προηγούμενων συλλογικών ρυθμίσεων», ικανοποιώντας άλλη μια αξίωση της εργοδοσίας σχετικά με την αρμοδιότητα του ΟΜΕΔ και το εύρος των αποφάσεών του.

Τα παραπάνω συνιστούν ολική ανατροπή στο καθεστώς των συλλογικών διαπραγματεύσεων και ουσιαστικά καταργούν όλες τις κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές συμβάσεις - γιατί αυτό σημαίνει στην πράξη η έννοια της αναστολής τους - και δίνουν τη δυνατότητα στους κεφαλαιοκράτες να ρίξουν τους μισθούς όσο πιο χαμηλά γίνεται.

    

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

21/1/2012

 -- Καταργούν τις συλλογικές συμβάσεις!

21/1/2012

 -- Συναγερμός! Εργοδότες-ΓΣΕΕ καταργούν όλες τις Συλλογικές Συμβάσεις

21/1/2012

 -- Συναγερμός! Καταργούν τις Συλλογικές Συμβάσεις

11/12/2010

 -- Υπεράσπιση των ανατροπών με τη γλώσσα του ΣΕΒ

9/12/2010

 -- Στην γκιλοτίνα μισθοί και μεροκάματα

Η Ιστορία απομυθοποιημένη

Η Ιστορία απομυθοποιημένη

Λύσανδρου Παπανικολάου: «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΙΚΟΣΙΕΝΑ» εκδόσεις «Καστανιώτης»

Υπάρχει άραγε μια καθημερινή Ιστορία του Εικοσιένα; Το βιβλίο αυτό, θα πει ο συγγραφέας του, δεν αναφέρεται στην καθημερινή Ιστορία του '21 με την έννοια της καθημερινής πείρας, για την οποία ο Αριστοτέλης μάς έλεγε ότι «τα φαινόμενα απατούν» και ο Μαρξ μας προειδοποιούσε ότι «αν τα πράγματα ήταν μόνο αυτό που δείχνουν, τι θα χρειαζόταν η επιστήμη;», κάνοντας την Ιστορία επιστήμη. Την καθημερινή αυτή Ιστορία μπορεί να την αντιληφθούμε μέσα από τον επιστημονικό φακό της αντικειμενικότητας σαν απομυθοποίηση των ιστορικών γεγονότων. Μακριά από στατική περιγραφή της καθημερινής ζωής στο Εικοσιένα, το βιβλίο αυτό του Λύσανδρου Παπανικολάου αποτελεί «μια εξιστόρηση των μεταβολών που προκάλεσε στην καθημερινή ζωή η Ελληνική Επανάσταση». (σελ. 18)

Ο συγγραφέας αναμετριέται με τις καθιερωμένες - και συχνά μυθοποιημένες - βεβαιότητες βάζοντας στο πεδίο αυτής της μάχης με τη στρεβλωμένη ιστοριογραφία μια πειστική, διεισδυτική επιχειρηματολογία θέλοντας να υπηρετήσει τη «σκληρή θεότητα» Ιστορία, που δε χαρίζει κάστανα και αγαπάει να κρύβεται («κρύπτεσθαι φιλεί»). Μπορεί να έχει γίνει κοινός τόπος, ότι το κρυφό σχολειό και ο Ευαγγελισμός της Αγίας Λαύρας είναι σχολικοί μύθοι, αλλά πολύ πιο σύνθετο πρόβλημα, σύμφωνα με το συγγραφέα, αποτελεί η Φιλική Εταιρεία και ο Ρήγας Βελεστινλής, που την πρώτη θεωρεί «ρομαντικά εξαγνισμένη» και το δεύτερο «υπερφυσικά αγιοποιημένο». Ο εθνικός ποιητής Σολωμός έλεγε πάντως, ότι «Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές». Και ο Π. Καρολίδης, ο δεύτερος μετά τον Κ. Παπαρρηγόπουλο «εθνικός ιστορικός» έγραφε, ότι η Ιστορία «δεν είναι στάδιον επιδείξεως φιλοπατρίας και διαχύσεως και εκχύσεως πατριωτικών αισθημάτων».

Το κλειδί, λοιπόν, της καθημερινής αυτής Ιστορίας, σύμφωνα με τον Λύσανδρο Παπανικολάου - και το τεκμηριώνει ακριβολογημένα - ο βαθύτερος πυρήνας του Εικοσιένα, είναι ο εσωτερικός αγώνας, ο εμφύλιος πόλεμος, που είναι η πεμπτουσία κάθε επανάστασης.

Η εξολόθρευση των θρησκευτικών μειονοτήτων της κυρίως Ελλάδας, της Ελλάδας νότια του Σπερχειού, ασφαλώς δεν εξυπηρέτησε τη δημιουργία του ενιαίου ανεξάρτητου εθνικού κράτους, αλλά την κατάτμηση της επαναστατημένης Ελλάδας σε χριστιανικά πασαλίκια, δηλαδή αυτόνομες ηγεμονίες υποτελείς στο σουλτάνο, που δεν επιτρεπόταν τέτοιες να διαθέτουν μουσουλμανικό στοιχείο, διαβάζουμε στο βιβλίο. Γιατί σε μια εποχή που η οθωμανική αυτοκρατορία διατηρούσε ακόμα τον αρχέγονο ιεροπολεμικό χαρακτήρα της, καμιά περιφέρεια του οθωμανικού κράτους δεν μπορούσε να αυτονομηθεί όσο περιείχε και το παραμικρό ποσοστό μουσουλμάνων κατοίκων. Η ελληνική «αποστασία», η αποσχιστική εξέγερση άναψε από αντίδραση στις μεταρρυθμίσεις των σουλτάνων, που εκείνη την εποχή έτειναν να μετατρέψουν την οθωμανική αυτοκρατορία σε κοσμικό συγκεντρωτικό κράτος.

Το ζητούμενο, λοιπόν, της Ελληνικής Επανάστασης, συνεχίζει ο συγγραφέας το σκεπτικό του, δεν ήταν ένας τοπικιστικός κατακερματισμός, αλλά ο εθνικός συγκεντρωτισμός, δηλαδή το αστικό εθνικό κράτος. Επομένως, καταλήγει, η επανάσταση δεν μπορούσε να διεξαγάγει ως το τέλος με την απαιτούμενη αποφασιστικότητα τον αγώνα εναντίον των άσπονδων εχθρών της «αστικής ενότητας του έθνους».

Το ελληνικό κράτος ποτέ δεν υπήρξε γνήσια εθνικό, διότι ένα εθνικό κράτος δεν μπορεί παρά να είναι κοσμικό, αλλά πώς να είναι κοσμικό ένα κράτος που δεν έχει χωριστεί από την εκκλησία; Ούτε η αστικοποίηση της γαιοκτησίας σαν οικονομικό θεμέλιο του έθνους - κράτους δεν έγινε για λόγους, που ο συγγραφέας αναπτύσσει εκτενώς στο βιβλίο του αυτό. Οι επιστημονικά θεμελιωμένες απόψεις του ρίχνουν το γάντι στους ιστορικούς, να μπουν σε μια επιτέλους ειλικρινή και αντικειμενική συζήτηση για τα δρώμενα του 1821 και αποτελεί κάλεσμα στους αναγνώστες να διαβάσουν την Ιστορία χωρίς φόβο και πάθος και να καταλάβουν τις ιστορικές ρίζες των σημερινών δεινών της χώρας τους.

Α. Ι.

    

ΘΑΝΟΣ ΜΙΚΡΟΥΤΣΙΚΟΣ

«Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΝΟΤΟΥ»

Ποίηση: Νίκου Καββαδία. Ερμηνεύουν: Γιάννης Κούτρας, Αιμιλία Σαρρή, Βασίλης Παπακωνσταντίνου

1. kuro siwo (Πούσι)

Πρώτο ταξίδι έτυχε ναύλος για το Νότο,

δύσκολες βάρδιες, κακός ύπνος και μαλάρια.

Είναι παράξενα της Ιντιας τα φανάρια

και δεν τα βλέπεις, καθώς λένε, με το πρώτο.

Πέρ' απ' τη γέφυρα του Αδάμ, στη Νότιο Κίνα,

χιλιάδες παραλάβαινες τσουβάλια σόγια.

Μα ούτε στιγμή δεν ελησμόνησες τα λόγια

που σου 'πανε μια κούφια ώρα στην Αθήνα.

Στα νύχια μπαίνει το κατράμι και τ' ανάβει,

χρόνια στα ρούχα το ψαρόλαδο μυρίζει,

κι ο λόγος της μες το μυαλό σου να σφυρίζει,

«ο μπούσουλας είναι που στρέφει ή το καράβι;».

Νωρίς μπατάρισε ο καιρός κι έχει χαλάσει.

Κατζάρισες, μα σε κρατά λύπη μεγάλη.

Απόψε ψόφησαν οι δυο μου παπαγάλοι

κι ο πίθηκος που 'χα με κούραση γυμνάσει.

Η λαμαρίνα!... η λαμαρίνα όλα τα σβήνει.

Μας έσφιξε το kuro siwo σαν μια ζώνη

κι εσύ κοιτάς ακόμη πάνω απ' το τιμόνι,

πως παίζει ο μπούσουλας καρτίνι με καρτίνι.

* * *

«Σάββατο 11 Φεβρουαρίου 1956. Απόγεμα ο Μαραμπού ξαφνικά. Επιασε εδώ το καράβι του. Ερχεται από την Αυστραλία. Φοράει μια μαβιά φανέλα ως τον λαιμό. Δεν έχει ρούχα, παρά τα καλοκαιρινά του, λέει. Αυτός είναι ταξιδιώτης στ' αλήθεια. Μιλάει για τα νησιά Κόκο, κάτοικοι λιγότερο από 100, όπου άραξαν για να νοσηλέψουν ένα θερμαστή που τον χτύπησε στο χέρι μια σταγόνα μαζούτ (μια μικρή σταγόνα, λέει, τινάζεται με τόση πίεση που μπορεί να σου κόψουν το χέρι). Είναι ένα αξεδιάλυτο μείγμα μύθου και αλήθειας αυτός ο άνθρωπος, καθώς μιλά ψευδίζοντας ή μ' εκείνο το συρτό τόνο απαγγελίας».

Ο Νίκος Καββαδίας

Γιώργος Σεφέρης

    

«Bread and Roses»

Τα Τριαντάφυλλα που δεν άνθησαν ακόμα

Το 1912 ο James Oppenheim (1882 - 1932) Αμερικανός ποιητής, συντάκτης και ιδρυτής του «Οι επτά τέχνες», ένα σημαντικό πρόωρο αμερικανικό λογοτεχνικό περιοδικό του εικοστού αιώνα, επηρεασμένος από τη μεγάλη «απεργία των ρούχων» που κήρυξαν οι γυναίκες εργάτριες στη βιομηχανία κατασκευής έτοιμων ενδυμάτων στη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ, το Μάρτη του 1912 και είχε ως βασικό αίτημα την αύξηση του μεροκάματου (ψωμί) και τη βελτίωση των συνθηκών της δουλειάς τους (τριαντάφυλλα) έγραψε το ποίημα «Bread and Roses» όπου δημοσιεύτηκε σε ένα αμερικανικό περιοδικό και ήταν αφιερωμένο στις «γυναίκες της Δύσης».

Βαδίζοντας στη διαδήλωση - είναι όμορφη η μέρα

Για τους ανθρώπους που μας ακούν να απαιτούμε: Ψωμί και τριαντάφυλλα! Ψωμί και τριαντάφυλλα!

Τα σκοτεινά μαγεριά, οι γκρίζες αποθήκες των κλωστοϋφαντουργείων,

Λούζονται με τη λάμψη ενός αναπάντεχα ανατέλλοντος ήλιου.

Βαδίζοντας στη διαδήλωση, παλεύουμε και για τους άντρες εργάτες,

Γιατί τους γέννησαν γυναίκες, και μεις γινόμαστε τώρα οι μάνες τους.

Ποτέ πια οι ζωές μας ένας μόχθος, από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο,

Οι καρδιές μαραίνονται το ίδιο όπως και το κορμί, ανάγκη το ψωμί, ανάγκη τα τριαντάφυλλα,

Βαδίζοντας στη διαδήλωση, τα συνθήματα μας,

Αιώνια κραυγή αγωνίας αναρίθμητων νεκρών γυναικών για ψωμί,

Γιατί δούλες αυτές λίγη ομορφιά κι αγάπη γνώρισαν.

Ναι, παλεύουμε για το ψωμί, μα παλεύουμε και για τριαντάφυλλα.

Βαδίζοντας στη διαδήλωση, φέρνουμε τις υπέροχες ημέρες,

Ο ξεσηκωμός μας, ξεσηκωμός του Ανθρώπου.

Ποτέ πια σκλάβοι και αφέντες, ποτέ πια οι πολλοί να ταΐζουν τον ένα,

Ολοι να απολαμβάνουμε τα αγαθά της ζωής: Ψωμί και τριαντάφυλλα, ψωμί και τριαντάφυλλα.

Ποτέ πια οι ζωές μας ένας μόχθος, από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο,

Οι καρδιές μαραίνονται το ίδιο όπως και το κορμί, ψωμί και τριαντάφυλλα, ψωμί και τριαντάφυλλα.*

James Oppenheim 1912

Η ταινία

«Bread and Roses» είναι μια ταινία εμπνευσμένη από το ομώνυμο ποίημα, από τον στρατευμένο Βρετανό σκηνοθέτη, Κεν Λόουτς, αφιερωμένη στις σύγχρονες εργάτριες στη χώρα των «ίσων ευκαιριών», τις ΗΠΑ. Η αφήγησή του περιγράφει αλήθειες που δεν μπορούν να αμφισβητηθούν από κανένα. Δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνική ειρήνη, μας λέει μέσα από τα πανό των διαδηλωτών, αν δεν υπάρχει δικαιοσύνη. Και δικαιοσύνη δεν μπορεί να υπάρξει, αν δεν ενωθεί η εργατική τάξη.

Η Μάγια, μια νεαρή Μεξικανή λαθρομετανάστης, καταφέρνει να γλιτώσει από τα νύχια των λαθρεμπόρων, που την περνάνε παράνομα από τα αμερικάνικα σύνορα προκειμένου να εργαστεί μαζί με τη μεγαλύτερη αδελφή της, τη Ρόζα, καθαρίστρια σε ένα κεντρικό κτίριο γραφείων του Λος Αντζελες, όπου βρίσκονται εγκαταστημένοι μερικοί από τους ισχυρότερους κεφαλαιοκράτες της πόλης. Οι συνάδελφοί της χωρίς καμιά ταξική συνείδηση, θύματα εκμετάλλευσης των εργοδοτών τους, μισθοί της πείνας, ανύπαρκτη περίθαλψη και η απόλυση να κρέμεται πάνω από τα κεφάλια τους. Ο Σαμ Σαπίρο εισβάλλει δυναμικά στη ζωή της Μάγια και της Ρόζα και των εργατριών, τις προκαλεί να αγωνιστούν για την επαγγελματική τους αξιοπρέπεια, για το δικαίωμα να συγκροτηθεί μια συνδικαλιστική οργάνωση. Ο Σαμ έλκεται από το ελεύθερο πνεύμα της Μάγια, εκείνη παρασύρεται από τους επαναστατικούς στόχους του.

Με τη βοήθειά του, οι εργάτριες οργανώνουν διαμαρτυρία, την ώρα που οι κεφαλαιοκράτες εργοδότες τους δεν το περιμένουν. Καταφέρνουν να κάνουν τα αιτήματά τους γνωστά στην κοινή γνώμη. Ο προσωπάρχης απολύει τους πρωτεργάτες, ανάμεσα στους οποίους βρίσκεται και η Μάγια. Και ενώ ο αγώνας κλιμακώνεται η ασφυξία πνίγει τους απολυμένους εργάτες. Ο φλογερός, γεμάτος ιδανικά νεαρός, που οργανώνει το κίνημα των εργατών, όσο και αν προσπαθεί, δεν μπορεί να βιώσει τα συναισθήματά τους, ούτε να ταυτιστεί με τα προβλήματά τους και την αντίληψή τους για τη ζωή.

«Ψωμί και τριαντάφυλλα», λοιπόν γιατί μετά από 96 χρόνια από τη συγγραφή του ποιήματος, ούτε στο τραπέζι μας είναι μπόλικο το ψωμί, ούτε τις μέρες μας ομορφαίνουν τα Τριαντάφυλλα.

Ηθοποιοί: ΑΝΤΡΙΕΝ ΜΠΡΟΝΤΙ, ΕΛΠΙΝΤΙΑ ΚΑΡΙΓΙΟ, ΠΙΛΑΡ ΠΑΝΤΙΓΙΑ

* Ελεύθερη μετάφραση

Κώστας Σταματόπουλο