Μια σούμα για την κρίση

 Μια σούμα για την κρίση

Στα προηγούμενα μέρη παρουσιάσαμε σε τρεις συνέχειες, με εκτενή αποσπάσματα από το βιβλίο του Σακελλαρόπουλου για την κρίση και την κοινωνική διαστρωμάτωση στην Ελλάδα, τα βασικά σημεία ενός (ευρύτατα διαδεδομένου στο ελληνικό αριστεροχώρι) ερμηνευτικού σχήματος της καπιταλιστικής κρίσης σε παγκόσμια, ευρωπαϊκή και ελλαδική κλίμακα. Η συγκεκριμένη προσέγγιση επιλέχτηκε γιατί αποτελεί μια τυπική και συνοπτική εκδοχή μιας αντίληψης που υπάρχει σε διάφορες μικροπαραλλαγές, που παρουσιάζουν κάποια βασικά κοινά γνωρίσματα.

-Ο κομβικός ρόλος της κρίσης του 73'
Κατά το Μαυρουδέα, κάθε μεγάλη οικονομική κρίση σηματοδοτεί μια νέα περίοδο και μια δομική αλλαγή στην αρχιτεκτονική του καπιταλιστικού συστήματος. Έτσι, η κρίση του 29' άνοιξε το δρόμο στο new deal και τον κεϊνσιανισμό, (ο οποίος όμως επικράτησε μόνο μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και την καταστροφή-απαξίωση μεγάλης μερίδας κεφαλαίου, στη βάση της ανοικοδόμησης), ενώ η πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του 70' καθόρισε την "αλλαγή υποδείγματος" και την επικράτηση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου. Αντιστοίχως, περιμένουμε να διαφανούν τα χαρακτηριστικά της νέας περιόδου, που σηματοδότησε η κρίση του 08', μετά την "εξάντληση του προηγούμενου μοντέλου συσσώρευσης".

Σε κάθε περίπτωση, αν αληθεύει ότι ο παγκόσμιος καπιταλισμός δεν κατάφερε ποτέ να ξεπεράσει πλήρως την κρίση του 73' και να αναχαιτίσει την πτωτική τάση του μέσου ποσοστού κέρδους, παρά την ενισχυτική ένεση που του έδωσαν οι ανατροπές της διετίας 89-91, επιβεβαιώνεται ταυτόχρονα κι η εκτίμηση πως η αστική τάξη διεθνώς έχει την τάση να αμβλύνει τις συνέπειες της κρίσης, αναβάλλοντας χρονικά την εκδήλωσή τους, που μετατοπίζεται χρονικά προς τα πίσω. Το μόνο που καταφέρνει έτσι, όμως, είναι μια παροδική και αναιμική περίοδος ανάκαμψης, που τη διαδέχεται μια νέα, σφοδρότερη κρίση, με εντονότερες, οξυμένες αντιφάσεις, που σωρεύονται διαρκώς στο καζάνι που σιγοβράζει κι απειλούν να τινάξουν το καπάκι και να εκραγούν, με απρόβλεπτες συνέπειες.

-Τραπεζικό σύστημα
Η θεωρία της χρηματιστικοποίησης, που δείχνει τα αδιέξοδα του καπιταλιστικού συστήματος και της εναγώνιας προσπάθειάς του να ανιστρέψει τις συνέπειες της πτωτικής τάσης του μέσου ποσοστού κέρδους δεν ερμηνεύεται ως επιβεβαίωση της σύμφυσης του χρηματιστικού και του βιομηχανικού κεφαλαίου, που περιλαμβάνει ο Λένιν στα βασικά χαρακτηριστικά του ιμπεριαλισμού, αλλά ως μια υπέρβασή του, με την καθολική επικράτηση του τραπεζικού τομέα. Δημιουργεί συνεπώς το έδαφος για την εισδοχή από την πίσω πόρτα του ιδεολογήματος του καζινοκαπιταλισμού -που αναπτύσσεται εις βάρος της... πραγματικής παραγωγής. Ενώ στην πιο ριζοσπαστική εκδοχή του, καταλήγει στο (μεταβατικό) στόχο της κρατικοποίησης των τραπεζών, θεωρώντας ουσιαστικά πως μπορεί η καρδιά του συστήματος, δηλ οι τράπεζες, να χτυπάνε φιλολαϊκά σε ένα ξένο, αντιλαϊκό σώμα. Μεταβατικό υβρίδιο-Φρανκεστάιν.

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό.

-Κρίση ανταγωνιστικότητας
Η καπιταλιστική κρίση λοιπόν, στα καθ' ημάς, δεν ερμηνεύεται μαρξιστικά ως κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίων (κι όχι υπερπαραγωγής προϊόντων, που ακούγεται συχνά) που δεν μπορούν να επενδυθούν, εξασφαλίζοντας το μέγιστο κέρδος, στα πλαίσια της διευρυμένης αναπαραγωγής, ούτε καν ως τέτοια που εκδηλώνεται όμως ως κρίση χρέους (ένα άλλο "αγαπημένο" ιδεολόγημα για το αριστεροχώρι) αλλά ως κρίση ανταγωνιστικότητας για την περίπτωση της Ελλάδας.

Κατά τη γνώμη μου, αυτό είναι ακριβώς το ίδιο, με το ότι μια μικρή επιχείρηση έκλεισε μες στην κρίση, γιατί δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί τα μονοπώλια στον κλάδο της. Αυτό όμως δε μας λέει απολύτως τίποτα για το χαρακτήρα και τα αίτια της κρίσης.

Επιπλέον, αυτή ακριβώς η ανάλυση δείχνει τα αδιέξοδα και τις αντιφάσεις του όποιου μεταβατικού σχεδίου-προγράμματος. Εφόσον αυτό το τελευταίο προετοιμάζει θεωρητικά το επαναστατικό άλμα στις σημερινές συνθήκες και πάντα εντός των πλαισίων του καπιταλισμού, ακολουθώντας λοιπόν υποχρεωτικά τους δικούς του νόμους, πώς ακριβώς σκοπεύει αυτή η μεταβατική διαδικασία να αντιμετωπίσει το ζήτημα της μειωμένης ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας; Αγνοούν μήπως οι διάφοροι αναλυτές ότι ο βασικός (αν όχι μοναδικός) τρόπος να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα του κεφαλαίου είναι να μειώσει το κόστος παραγωγής, δηλ την αξία της εργατικής δύναμης, δηλ τους μισθούς και τα μεροκάματα; Και μήπως τελικά καταλήγουν έτσι, σε αυτό ακριβώς που ισχυρίζονται πως αποφεύγουν;

Η αναφορά στα προβλήματα ανταγωνιστικότητας του ελληνικού καπιταλισμού σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να εκληφθεί ως κάποιου είδους επιθυμία από μέρους μας για ύπαρξη ενός ιδιαίτερα ανταγωνιστικού ελληνικού καπιταλισμού. Ο σκοπός είναι η περιγραφή κι η ανάλυσης μιας οικονομικοκοινωνικής πραγματικότητας. Από εκεί και πέρα, από τη σκοπιά των συμφερόντων των κυριαρχούμενων τάξεων, το ζήτημα σε τακτικό επίπεδο είναι η μείωση του βαθμού εκμετάλλευσης της ζωντανής εργασίας από το κεφάλαιο, και σε στρατηγικό η κατάργηση του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής.

Κλείνοντας για τη μελέτη του Σακελλαρόπουλου, θα έλεγα πως περιλαμβάνει μερικά άλλα, πολύ πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια στα επόμενα μέρη, όπου εξετάζει την ταξική σύνθεση της ελληνικής κοινωνίας, απαντά σε αστικά ιδεολογήματα κι αποδεικνύει στατιστικά την αύξηση της εργατικής τάξης, αφού πρώτα ασχοληθεί με το μαρξιστικό ορισμό των τάξεων γενικά.

Κλείνοντας παράλληλα αυτό το σημείωμα, θα επαναλάβω κάτι που έγραψε ο Σεχτάρ σε ένα σχόλιό του: ότι πρέπει να τολμάμε να αναπτύσσουμε τη θεωρία μας, παίρνοντας τα ρίσκα που συνεπάγεται μια τόσο δύσκολη προσπάθεια (αναθεώρηση) και να επιχειρήσουμε να εξηγήσουμε τα νέα φαινόμενα, που δεν καλύπτονται από το θεωρητικό κεκτημένο.

Αυτό κατά τη γνώμη μου σημαίνει μεταξύ άλλων να μελετήσουμε ξανά και πολύ, να διερευνήσουμε πώς, πότε, με ποιους υλικούς όρους μια οικονομική κρίση μπορεί να μετατραπεί σε επαναστατική, σε ευκαιρία από τη δική μας σκοπιά. Να βρίσκουμε την ουσία μες στο χαμό και να μη συγχέουμε σκόπιμα τα πιο απλά πράγματα, ιδίως σε μια περίοδο που η κρίση τα απλουστεύει, οι αντιθέσεις οξύνονται στο έπακρο και τείνουν να εμφανιστούν στην πιο καθαρή μορφή. Και παράλληλα να έχουμε την ικανότητα να μιλάμε συγκεκριμένα, να εκλαϊκεύουμε σύνθετες, δυσνόητες οικονομικές έντονες, τάσεις, φαινόμενα.

Οι τράπεζες, τα ρίσκα των κρατικών ομολόγων και οι πολλές ταχύτητες

Οι τράπεζες, τα ρίσκα των κρατικών ομολόγων και οι πολλές ταχύτητες

Το κτίριο της Κομισιόν στις Βρυξέλλες

Σε πρόσφατο άρθρο των «Financial Times», («euro2day»,1/6/2016), αναφερόταν ότι «τα υπουργεία Οικονομικών της Γαλλίας και της Ιταλίας αντιδρούν σε πρόταση για πιο αυστηρούς τραπεζικούς κανονισμούς από την ΕΕ για τις μεγαλύτερες τράπεζες. Η Ελκε Κένινγκ, επικεφαλής του Ενιαίου Συμβουλίου Εκκαθάρισης (SBR), της υπηρεσίας που έχει αναλάβει τη διαχείριση των τραπεζικών κρίσεων στην Ευρωζώνη, έχει δηλώσει ότι το Συμβούλιο μπορεί να αναγκάσει κάποιες τράπεζες να έχουν "μαξιλάρι" απορρόφησης ζημιών "αρκετά πάνω" από το 8% των υποχρεώσεών τους, επίπεδο που προηγουμένως θεωρούνταν το όριο στην ΕΕ. Η δήλωση αυτή έχει δημιουργήσει φόβους στη Γαλλία και στην Ιταλία πως οι μεγαλύτερες τράπεζες της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα αναγκαστούν ουσιαστικά να υπερβούν τα διεθνή κριτήρια που συμφωνήθηκαν πέρυσι στην G20».

Οι αναφορές στις δυσκολίες...

Σε κοινό έγγραφο, τα υπουργεία Οικονομικών των δύο χωρών αναφέρουν ότι η υπέρβαση της απαίτησης του 8% «θα οδηγούσε σε επιπρόσθετο χρηματοδοτικό κόστος για τις τράπεζες και θα μπορούσε να προκαλέσει δυσκολίες σε ένα περιβάλλον που είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς το βάθος της αγοράς του χρέους μειωμένης εξασφάλισης των ευρωπαϊκών τραπεζών».
Θέτουν ζήτημα ανταγωνιστικότητας με τις ΗΠΑ. Οι αμερικανικές τράπεζες θα αντιμετωπίσουν «πολύ μικρές» επιπρόσθετες απαιτήσεις πέρα από το διεθνές μίνιμουμ.
«Το κριτήριο θα καλύπτει μια λίστα που (...) περιλαμβάνονται 30 τράπεζες, μεταξύ των οποίων οι γαλλικές BNP Paribas, Groupe BPCE, Groupe Credit Agricole και Societe Generale, καθώς και την ιταλική UniCredit.
Η Γαλλία έχει τις περισσότερες τράπεζες στη λίστα από οποιαδήποτε άλλη χώρα της ΕΕ, πλην του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, έχει συγκρουστεί με την Ιταλία σχετικά με τις πιέσεις που έχει ασκήσει για να λαμβάνουν οι τράπεζες περισσότερο υπόψη το ρίσκο των απωλειών όταν αγοράζουν κρατικά ομόλογα (...) Την ίδια στιγμή, η Γερμανία αντιστέκεται σθεναρά στα σχέδια των Βρυξελλών για ενιαία εγγύηση καταθέσεων στην Ευρωζώνη».
Την περασμένη Κυριακή, 5/6/2016, σ' αυτήν τη στήλη, γράφαμε ότι σύμφωνα με έκθεση της ΕΚΤ (Μάης 2016), αυξήθηκαν οι απειλές που αντιμετωπίζει το τραπεζικό σύστημα της Ευρωζώνης. «Σε σύγκριση με την έκθεση του Νοεμβρίου του 2015 έχουν αυξηθεί τα ρίσκα (...) Ταυτόχρονα όλες αυτές οι απειλές συνδέονται μεταξύ τους και στην περίπτωση που συμβούν, θα μπορούσαν να ενισχύσουν η μία την άλλη (...) Πράγματι, θα μπορούσαν να ενισχυθούν όλες οι απειλές αν υποχωρήσει ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης».
Στις 25/4/2016, σε αστικά ΜΜΕ εμφανίστηκε παρέμβαση της επικεφαλής του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM) της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), Ντανιέλ Νουί, που έλεγε: «Εχουμε πολλή δουλειά ακόμα να κάνουμε για την αντιμετώπιση στοιχείων ενεργητικού από προηγούμενες χρήσεις (legacy assets), ειδικά των μη εξυπηρετούμενων δανείων και θα επανέλθουμε γρήγορα με συγκεκριμένες προτάσεις».
Τι σημαίνουν όλα τα παραπάνω; Οτι η κατάσταση των τραπεζών της Ευρωζώνης εμφανίζει κινδύνους αδυναμίας ρευστότητας και κυρίως κινδύνους να μην μπορούν να αντιμετωπίσουν μια επιδείνωση ή και αδυναμία αποπληρωμής των τεράστιων «κόκκινων» δανείων που έχουν. Που μπορεί να φτάσει ίσως και μέχρι τη χρεοκοπία κάποιων τραπεζών. Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι αυτοί οι κίνδυνοι εστιάζονται στα ρίσκα απωλειών από κρατικά ομόλογα. Βεβαίως, η Ντανιέλ Νουί δε μίλησε συγκεκριμένα για κρατικά ομόλογα, αλλά για την αντιμετώπιση στοιχείων ενεργητικού, στα οποία υπάρχουν και κρατικά ομόλογα. Ο Β. Σόιμπλε είναι όμως συγκεκριμένος, μιλώντας για το ρίσκο των απωλειών όταν αγοράζουν κρατικά ομόλογα. Και αρνείται ενιαία μέτρα γιατί δεν τα θέλει για τις γερμανικές τράπεζες.

...και η συσχέτιση με το Σύμφωνο Σταθερότητας

Η αύξηση του ορίου του 8% ως συνολικής ικανότητας απορρόφησης ζημιών, σε συνδυασμό με τα τεράστια χρέη των Γαλλίας, Ιταλίας, Ισπανίας κ.λπ., γίνεται πεδίο έντονων ανταγωνισμών. Για παράδειγμα, ο Σόιμπλε πιέζει αυτά τα κράτη να αποπληρώνουν τα χρέη τους στις τράπεζες, σε συνδυασμό με την επιμονή του για την τήρηση του Συμφώνου Σταθερότητας, γεγονός που προκαλεί πρόσθετες δυσκολίες, αφού δεν αφήνει πολλά περιθώρια να δίνεται κρατικό χρήμα για επενδύσεις. Γαλλία και Ιταλία μιλούν για ανταγωνισμό με ΗΠΑ στο τραπεζικό σύστημα εφόσον οι κανόνες γίνουν πιο αυστηροί, αλλά πρωτίστως εκφράζονται ανταγωνιστικά στη Γερμανία, αφού εκτός της πίεσής της για τήρηση του Συμφώνου Σταθερότητας, υπάρχει η ανάγκη εξασφάλισης περισσότερων κεφαλαίων στις τράπεζες ως δικλίδα, γεγονός που δυσκολεύει τη δανειοδότηση για επενδύσεις και την αύξηση των τραπεζικών κερδών.
Επομένως, έχουμε άλλον έναν παράγοντα όξυνσης των ανταγωνισμών σε Ευρωζώνη και ΕΕ για τη διαχείριση του κρατικού χρέους στη σχέση του αφενός με το Σύμφωνο Σταθερότητας αφετέρου με την κατάσταση των τραπεζών και, σε τελευταία ανάλυση, με το «κούρεμα» δυνατοτήτων για επενδύσεις και καπιταλιστική ανάπτυξη. Είναι μέρος των αντιθέσεων για την οικονομική διακυβέρνηση.
Ο επικεφαλής του Γιούρογκρουπ, Γερούν Ντάισελμπλουμ, είπε σε συνέντευξή του σε έξι ευρωπαϊκές εφημερίδες (4/6/2016): «Οταν ο πρόεδρος της Κομισιόν λέει ότι ισχύουν διαφορετικά πράγματα για τη Γαλλία, τότε αυτό πραγματικά βλάπτει την αξιοπιστία της Κομισιόν ως θεματοφύλακα του Συμφώνου Σταθερότητας (...) Εμείς τα κράτη - μέλη χρειαζόμαστε έναν αντικειμενικό κριτή ο οποίος να διαφυλάσσει το Σύμφωνο». Γιατί τα είπε; Ο Ζ. Κ. Γιούνκερ, όταν ρωτήθηκε γιατί η Γαλλία παίρνει συνεχώς εξαιρέσεις από το Σύμφωνο Σταθερότητας, απάντησε: «Επειδή είναι η Γαλλία». Στη συνέχεια ανέβαλε και την εξέταση της Ισπανίας, λόγω εκλογών.
Αλλο ένα δείγμα της κόντρας στην Ευρωζώνη για τη διαχείριση του κρατικού χρέους στη σχέση του με το Σύμφωνο Σταθερότητας.

Πολλές ταχύτητες;

Το γερμανικό περιοδικό «Der Spiegel» έγραψε λίγο πριν από το Γιούρογκρουπ για την «αξιολόγηση» του ελληνικού προγράμματος (Μάης 2016): «Γερμανία και Γαλλία είναι βαθιά διχασμένες όσον αφορά τη "βοήθεια" προς την Ελλάδα και ειδικότερα στο ζήτημα της ελάφρυνσης του χρέους (...) Ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών, Μισέλ Σαπέν, υποστηρίζει τις ελαφρύνσεις για την Ελλάδα, ενώ ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, τις απορρίπτει κατηγορηματικά (...) Σύμμαχοι της Γερμανίας είναι η Φινλανδία και η Αυστρία, ενώ εκτός από τη Γαλλία την Ελλάδα υποστηρίζει κυρίως η Πορτογαλία». Σε άρθρο του «Ρόιτερς» (Μάης 2016) με αφορμή το Brexit, γράφτηκε ότι είναι «το Βερολίνο και το Παρίσι "στα μαχαίρια" για το πώς θα μοιάζει η ένωση».
Αυτές οι οξύτατες αντιθέσεις έχουν τροφοδοτήσει διάφορα σενάρια για το μέλλον της Ευρωζώνης και της ΕΕ.
Ο Γάλλος Πρόεδρος, Φρανσουά Ολάντ, είχε πει σε συνέντευξή του, στη γερμανική εφημερίδα «Bild», ότι όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα για το δημοψήφισμα στη Βρετανία, πρέπει να ξεκινήσουν διαδικασίες για ένα πιο ευέλικτο μοντέλο ευρωπαϊκής ενοποίησης, όπου αυτοί που θέλουν λιγότερη ΕΕ δεν θα μπορούν να κρατούν πίσω όσους θέλουν βαθύτερη συνεργασία.
Ο δε Ιταλός πρωθυπουργός, Ματέο Ρέντσι, σε συνέντευξή του λίγο πριν από την τελευταία Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, είπε: «Δεν είναι εύκολο να συμμερίζεται κανείς τις ίδιες ιδέες και τα ίδια επίσημα κείμενα με όλους τους άλλους συναδέλφους (...) Τελευταία, η Ενωση έδειξε τα όρια, τις αντιφάσεις και τα προβλήματά της (...) Να χρησιμοποιηθεί η δυνατότητα της ενισχυμένης συνεργασίας, μεταξύ μιας ομάδας κρατών - μελών η οποία να επιλέξει να βασίσει την πολιτική της στις ιδρυτικές αξίες και αρχές της Ευρώπης».
Σε άρθρο των «Financial Times», που αναδημοσιεύτηκε στο «euro2day», γράφτηκε με αφορμή τα ευρωομόλογα για το χρέος: «Δεν υπάρχει λόγος να περιμένουν την Γερμανία. Οσοι θέλουν κοινά "ευρωομόλογα" μπορούν να απολαύσουν τα οφέλη προχωρώντας μόνοι τους (...) Μπορούν να αναγνωριστούν "συμμαχίες των προθύμων" και να προχωρήσει η ενοποίηση χωρίς να χρειάζεται να ακολουθήσουν όλα τα κράτη - μέλη».

Οι εκτός Ευρωζώνης

Την ίδια ώρα, ο Πολωνός Pawel Swidlicki σε άρθρο του στο «Openeurope.org.uk», που αναδημοσίευσε το «Capital.gr» (22/4/2016), αναφέρει μεταξύ άλλων:
«Εχουμε δημοσιεύσει ένα νέο report από κοινού με το Freedom Institute, ένα κορυφαίο πολωνικό think tank, που καθορίζει τις πολωνικές και βρετανικές απόψεις για το μέλλον της ΕΕ (...) Πρόκειται για μια προσπάθεια να θεσπιστεί η ευρύτερη στρατηγική την οποία πιστεύουμε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να επιδιώξει στην περίπτωση μιας συνεχιζόμενης παραμονής στην ΕΕ, προκειμένου να μεγιστοποιηθούν τα οικονομικά οφέλη, διασφαλίζοντας παράλληλα τα συμφέροντά της ως μη μέλος του ευρώ. Η Πολωνία είναι ήδη ένας σημαντικός παράγοντας εντός της ΕΕ, καθώς, ως το δεύτερο μεγαλύτερο κράτος - μέλος της ΕΕ εκτός Ευρωζώνης, θα πρέπει να γίνει ένας βασικός εταίρος στην ΕΕ για το Ηνωμένο Βασίλειο στο μέλλον (...)
Η ΕΕ χρειάζεται να αποδεχθεί ότι διαφορετικά επίπεδα ενοποίησης για διαφορετικά κράτη - μέλη είναι ένα γεγονός. Χρειάζεται να μάθουμε πώς να ζούμε με αυτές τις διαφορές και πώς θα τις διαχειριζόμαστε και όχι να προσπαθούμε να τις εξαλείψουμε (...) Η εμφάνιση μιας ευέλικτης, "πολυμορφικής" ΕΕ είναι η καλύτερη ελπίδα».

Πού τραβά η κατάσταση;

Οι κίνδυνοι που εντοπίζονται στις τράπεζες, οι προσπάθειες για δικλίδες στην αντιμετώπισή τους, είναι ενδείξεις φόβου για νέα καπιταλιστική οικονομική κρίση λόγω αδύναμης ανάπτυξης και σε Ευρωζώνη - ΕΕ, αλλά και λόγω επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας (κρίση σε Ρωσία, Βραζιλία, επιβράδυνση σε Κίνα, κ.λπ.).
Επίσης, οι οξύτατες αντιθέσεις και οι ρωγμές που εμφανίζονται στην Ευρωζώνη και στην ΕΕ, με εμφανείς τάσεις για πόλους, όπως Γερμανία, Γαλλία - Νότος, Βρετανία, Πολωνία, Αυστρία με Βαλκάνια, οι απόψεις περί «πολλών ταχυτήτων», που ήδη υπάρχουν ή βρίσκονται εν εξελίξει, αποτελούν αντανάκλαση της αβέβαιης εξέλιξης της οικονομίας της Ευρωζώνης και της ΕΕ, των ενδοκαπιταλιστικών αντιθέσεων στο εσωτερικό κρατών - μελών (θυμίζουμε τις κόντρες στη Γερμανία, με την Afd να έχει εκφραστεί υπέρ του μάρκου, ή τις αντιθέσεις στη Βρετανία για το Brexit, τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις υπεράσπισης της ΕΕ στην Πολωνία, κ.λπ.), των σχέσεων διαφορετικών τμημάτων του κεφαλαίου με διαφορετικούς συμμάχους εκτός ΕΕ - Ευρωζώνης, και την εναγώνια αναζήτηση στρατηγικής για δυναμική καπιταλιστική ανάπτυξη.
Ετσι, εμφανίζεται αυτό που στον καπιταλισμό είναι αντικειμενικό και πηγάζει από τις αξεπέραστες αντιφάσεις του. Η καπιταλιστική ενοποίηση να συνοδεύεται από το αντίθετό της, τον καπιταλιστικό ανταγωνισμό. Σ' αυτήν την κατεύθυνση επιδρούν και η κατάσταση της οικονομίας των ΗΠΑ (φαίνεται να μειώνονται οι ρυθμοί ανάπτυξης, όπως και στην Ευρωζώνη), οι παρεμβάσεις των ΗΠΑ σε Ευρωζώνη - ΕΕ, οι οξύτατες ενδοκαπιταλιστικές αντιθέσεις ανάμεσα σε ΗΠΑ και ΕΕ - Ευρωζώνη, όπως π.χ. επανεμφανίστηκαν οξυμένες με αφορμή την υπόθεση της Διατλαντικής Συμφωνίας Εμπορίου και Επενδύσεων (ΤΤΙΡ), στην οποία αντιδρούν ισχυρά κράτη της Ευρωζώνης.
Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον αντιθέσεων πρέπει να βλέπουμε ενταγμένη και την προσπάθεια ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας, από την κυβέρνηση και τις αστικές δυνάμεις.
Ποια θα είναι η πορεία της Ευρωζώνης και της ΕΕ; Οποια και αν είναι θα γίνονται ολοένα και πιο αντεργατικές, αντιλαϊκές, αντιδραστικές οι πολιτικές τους, μιας και η εκμετάλλευση θα βαθαίνει, θα ενισχύεται. Επομένως, ο δρόμος της εργατικής τάξης, των άλλων φτωχών λαϊκών στρωμάτων είναι η οργάνωση της συμμαχίας τους και της αντικαπιταλιστικής - αντιμονοπωλιακής πάλης τους, διεκδικώντας κάλυψη των αναγκών τους. Πάλη που συνδέεται με την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου, την αποδέσμευση από την ΕΕ, την κοινωνικοποίηση των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής για να βάλουν την οικονομία στην υπηρεσία ικανοποίησης των αναγκών τους.

ΧΕΒΡΩΝΑ «Σπάζοντας τη σιωπή» σε μία πόλη - φάντασμα

ΧΕΒΡΩΝΑ

«Σπάζοντας τη σιωπή» σε μία πόλη - φάντασμα

Ο Ναντάβ Μπίγκελμαν από την οργάνωση «Σπάζοντας τη Σιωπή»

Η Χεβρώνα είναι η μεγαλύτερη πόλη στη Δυτική Οχθη με παλαιστινιακό πληθυσμό περίπου 175.000 και βρίσκεται 30 χιλιόμετρα νότια της Ιερουσαλήμ. Σε αυτήν ζουν περίπου 750 Εβραίοι έποικοι και από το 1997 η πόλη έχει διχοτομηθεί σε δύο ασύμμετρους τομείς: Τον τομέα Η1 και τον τομέα Η2. Ο τομέας Η1 συμπεριλαμβάνει το 80% της πόλης και είναι υπό παλαιστινιακή διοίκηση. Ο τομέας Η2 είναι υπό άμεσο ισραηλινό στρατιωτικό έλεγχο και σε αυτόν ζουν δεκάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι, πέρα από τους 750 εποίκους. Το κίνητρο για τη δημιουργία εβραϊκού εποικισμού στην πόλη ήταν - υποτίθεται - «θρησκευτικό», λόγω του Σπηλαίου ή Τύμβου των Πατριαρχών, όπου θεωρείται πως είναι θαμμένοι οι βιβλικοί πατριάρχες Αβραάμ, Ισαάκ και Ιακώβ με τις συζύγους τους. Ο Τύμβος των Πατριαρχών (ή Τζαμί Ιμπραΐμι) θεωρείται ιερός τόπος, λόγω Αβραάμ, και για τους Μουσουλμάνους.
Ακριβώς απέναντι από το Σπήλαιο των Πατριαρχών, μερικές δεκάδες μέτρα μακριά, παραμένει ανοικτό «περιέργως» μόλις ένα παλαιστινιακό μαγαζί με τουριστικά ενθύμια. Από 'κει και πέρα, σιωπή και ερημιά... Εκτός και εάν εξαιρέσεις τα σημεία ελέγχου που έχουν στηθεί διαδοχικά, ανά μερικές δεκάδες μέτρα, από νεαρούς Ισραηλινούς στρατιώτες, αρκετοί εκ των οποίων δεν έχουν κλείσει καν τα 19 χρόνια...

Η εκκωφαντική σιωπή της κατοχής...

Το παλιό ιστορικό κέντρο της Χεβρώνας σήμερα θυμίζει μία πόλη - φάντασμα. Είναι ερημωμένο. Τα άλλοτε πολύβουα παλαιστινιακά μαγαζιά δεν υπάρχουν πια. Στέκουν το ένα πλάι στο άλλο, με τις πόρτες κλειστές, χωρίς εμπορεύματα. Αλλα έχουν καταληφθεί παράνομα από Εβραίους εποίκους που τα έχουν μετατρέψει σε πάρκινγκ ή αποθήκες... Οι δρόμοι είναι και αυτοί άδειοι. Γκράφιτι σε ορισμένους τοίχους προπαγανδίζουν την ...«επιστροφή των Ισραηλινών» στο «σπίτι τους» από την εποχή της Παλαιάς Διαθήκης... Αλλα γκράφιτι, σαφώς λιγότερα σε αριθμό, ονειρεύονται ειρήνη...
Σε ένα μπαλκόνι εγκαταλελειμμένου σπιτιού, «τυλιγμένο» με κάγκελα και συρματόπλεγμα, διακρίνουμε μία αυτοσχέδια πινακίδα που καταγγέλλει με κεφαλαία γράμματα στα αγγλικά το «ΑΠΑΡΤΧΑΪΝΤ» που έχουν επιβάλει στην πόλη οι κατοχικές δυνάμεις, για χάρη μερικών εκατοντάδων εξτρεμιστών εποίκων. Το «Απαρτχάιντ» που στο όνομα της «ασφάλειας» τούς έκλεισε σπίτια και μαγαζιά, που τους εμποδίζει να ξεμυτίσουν από τα σπίτια τους και να βγουν στους κεντρικούς δρόμους του τομέα Η2...
Το καθεστώς μίσους και στρατιωτικής κατοχής του ιστορικού κέντρου της Χεβρώνας επιβλήθηκε μετά το Φλεβάρη του 1994, όταν ο Ισραηλινός Μπαρούχ Γκολντστάιν μπήκε στο Σπήλαιο των Πατριαρχών, γαζώνοντας με σφαίρες 29 Παλαιστίνιους την ώρα της προσευχής και τραυματίζοντας άλλους 120. Σταμάτησε μόνο όταν το όπλο του έπαθε εμπλοκή, πέφτοντας λίγη ώρα αργότερα και αυτός νεκρός...
Ο τάφος του, που τον βρίσκει κανείς μπαίνοντας στην περιοχή Κιργιάτ Αρμπα, στον ισραηλινό τομέα της πόλης, στέκει σαν αδιάψευστη υπενθύμιση του μακελειού που έγινε αφορμή για να εφαρμοστεί από τις ισραηλινές κατοχικές αρχές η λεγόμενη «Αρχή του Διαχωρισμού», κατά την οποία οι έποικοι που ζουν στο κέντρο της πόλης κοντά στο Σπήλαιο των Πατριαρχών «απολαμβάνουν» πλήρη απομόνωση από τους Παλαιστίνιους γείτονές τους.

Πώς επιβάλλεται η κατοχή

Η απομόνωση επιτυγχάνεται έως σήμερα με σειρά δρακόντειων μέτρων, που εμποδίζουν πλήρως την κίνηση των Παλαιστινίων είτε πεζοί, είτε με οχήματα. Επιβάλλεται με το κλείσιμο σπιτιών και καταστημάτων που βρίσκονται στο κέντρο της πόλης, που ανάγκασε πριν περίπου δύο δεκαετίες χιλιάδες Παλαιστίνιους να εγκαταλείψουν τα πάτρια εδάφη μετά από πολλές γενιές.
Οσοι άντεξαν ζουν μια ζωή - εφιάλτη, που φαντάζει σκληρότερη και από εκείνη που βίωναν επί του ρατσιστικού καθεστώτος Απαρτχάιντ στη Ν. Αφρική οι μαύροι Νοτιοαφρικανοί.
Ισραηλινοί στρατιώτες μπαίνουν στις αυλές και στα σπίτια τους, οποιαδήποτε ώρα της μέρας ή νύχτας θελήσουν, με οποιαδήποτε αφορμή, για «ελέγχους ασφαλείας». Εάν κρίνουν απαραίτητο, τους αναγκάζουν να τα εκκενώσουν για ώρες ή μέρες εφόσον αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες κάποιων έποικων... Εάν το επιθυμήσουν, μπορούν να εισβάλουν στα σπίτια των Παλαιστινίων στις 2.00 π.μ. για να τους κάνουν ...«έλεγχο ταυτότητας» ή να μπαινοβγαίνουν ελεύθερα από τα μπαλκόνια και τις ταράτσες τους στο πλαίσιο νυχτερινής περιπολίας... Ορισμένα βράδια εκτοξεύουν αυτόφωτες ράβδους φωσφόρου (χημικό φως) μέσα στα σπίτια των Παλαιστινίων, για να τους υπενθυμίσουν πως «μπορούν» να «μπουν» στα σπίτια τους ανά πάσα στιγμή...
Η βία (σωματική και ψυχολογική) δεν ασκείται μόνο από τους στρατιώτες, αλλά (κυρίως...) από τους εποίκους. Δεν υπάρχει μέρα που οι φανατικοί Εβραίοι έποικοι να μην προβαίνουν σε ύβρεις, ταπεινώσεις, σωματικές επιθέσεις σε βάρος των λιγοστών Παλαιστινίων (ακόμη και παιδιών...) που παραμένουν στον τομέα Η2, ζώντας σε σπίτια - κλουβιά με συρματοπλέγματα, σφραγισμένες πόρτες, μπαλκόνια - κοτέτσια και ευφάνταστους δρόμους διαφυγής ή εξόδου προς τον ελεύθερο τομέα της πόλης.

«Σπάζοντας τη σιωπή...»

Τα κρούσματα βίας και οι σαφείς παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων των Παλαιστινίων κατοίκων της Χεβρώνας είναι τόσο βαριά που δεν τα αντέχουν, ενίοτε, ούτε οι νεαροί Ισραηλινοί που καλούνται να διεκπεραιώσουν την υποχρεωτική, τριετή στρατιωτική τους θητεία. Αρκετές δεκάδες από αυτούς συγκρότησαν το Μάρτη του 2004 την οργάνωση «Σπάζοντας τη σιωπή», δίνοντας φωνή στις διαμαρτυρίες εκατοντάδων στρατιωτών που αντιδρούν στο σκληρό καθεστώς κατοχής που επιβάλλεται σε βάρος του παλαιστινιακού λαού. Μέσα σε μιάμιση δεκαετία κατάφεραν να συγκεντρώσουν αξιόπιστες, έγγραφες καταθέσεις πάνω από 1.000 στρατιωτικών αξιωματούχων και στρατιωτών, διασταυρώνοντας τρεις και τέσσερις φορές τα στοιχεία της μαρτυρίας τους από συστρατιώτες τους και άλλες πηγές, ώστε να τεκμηριώνουν απόλυτα κάθε καταγγελία. Αυτό σιγά σιγά δείχνει να «φρενάρει», έστω και σε ένα μικρό βαθμό, τις πιο ακραίες συμπεριφορές και δράσεις των κατοχικών στρατευμάτων...
Ο Ναντάβ Μπίγκελμαν, ερευνητής στην οργάνωση «Σπάζοντας τη σιωπή», ξενάγησε τη δημοσιογραφική αποστολή στο ιστορικό κέντρο της Χεβρώνας εξηγώντας τις συνέπειες του καθεστώτος «απομόνωσης» που έχει επιβληθεί στους Παλαιστίνιους και Εβραίους κατοίκους της πόλης.
Τον συναντήσαμε στην Ιερουσαλήμ, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε. Μας συστήθηκε, λέγοντάς μας τα εξής: «Γεννήθηκα στην Ιερουσαλήμ στο κέντρο της πόλης. Μεγάλωσα στη διάρκεια της δεύτερης Ιντιφάντα (σ.σ. παλαιστινιακής εξέγερσης), όπου είχαμε χιλιάδες θύματα και η βία και η κατοχή ήταν τριγύρω μας. Λεωφορεία και αυτοκίνητα ανατινάσσονταν ανά πάσα στιγμή. Μέχρι εκείνα τα χρόνια, δεν είχα γνωρίσει Παλαιστίνιο. Μέχρι που η Ιταλία κάλεσε στο Μιλάνο αντιπροσωπεία Παλαιστινίων και Ισραηλινών μαθητών γυμνασίου για να μείνουν και να γνωριστούν μεταξύ τους, να διασκεδάσουν λίγο και να βγουν από το τρελό κλίμα της κατάστασης που επικρατούσε τότε στην πόλη... Ακούγεται παράξενο, αλλά, αν το καλοσκεφτείς, δεν είναι... Στο Μιλάνο, λοιπόν, γνώρισα για πρώτη φορά έναν Παλαιστίνιο που ζούσε μόλις 15 λεπτά μακριά από το σπίτι μου...».
Η στρατιωτική θητεία στο Ισραήλ διαρκεί τρία χρόνια και από αυτήν εξαιρείται το 30% του πληθυσμού (Αραβες, Ορθόδοξοι Εβραίοι, για κοινωνικούς ή άλλους λόγους...). Ο Μπίγκελμαν σημείωσε πως όταν ήρθε η σειρά του, δεν είχε πρόβλημα να υπηρετήσει, νιώθοντας, όπως μας είπε, πως έπρεπε «να ανταποδώσει στην κοινωνία». «Δεν είμαστε πασιφιστές. Απλώς δεν θέλουμε ο στρατός να λειτουργεί ως δύναμη κατοχής...» μας εξηγεί...
Σύντομα, καταλαβαίνουμε γιατί...

«Πρόβα σύλληψης...»

Στην έκδοση της οργάνωσης «Breaking the Silence», που αφορά καταθέσεις που έδωσαν Ισραηλινοί στρατιώτες μεταξύ 2008 - '10, εκτυλίσσονται με λεπτομέρεια σκηνές από τις βίαιες πρακτικές εφαρμογής μέτρων «Απαρτχάιντ» σε βάρος του παλαιστινιακού λαού. Σε μία από αυτές (υπ' αριθμόν 18, 2008) ένας ισραηλινός στρατιώτης διηγείται μία «κλασική» πρόβα... εφόδου σε σπίτι Παλαιστινίων στη Χεβρώνα.
«Την πρώτη μας φορά μπήκαμε σε ένα σπίτι Παλαιστινίων για να εξασκηθούμε στις συλλήψεις. Πας και ως συνήθως βγάζεις όλους τους ανθρώπους έξω από το σπίτι τους. Τους ξυπνάς στη 1.00 π.μ., τους βγάζεις έξω, τους δένεις τα μάτια, τους παίρνεις τις αστυνομικές ταυτότητες, και αυτό είναι. Δεν πηγαίνουν πουθενά. Εάν υπάρχει ένα πράγμα για το οποίο λυπάμαι, από άποψη ανθρωπιστική, είναι πως πολύ απλά δεν υπήρχε κανένας λόγος, καμία δικαιολογία για όλο αυτό...».

«Αποστειρωμένος δρόμος»

Ενας στρατιώτης κληθείς να καταθέσει τις οδηγίες που είχε λάβει για τη «φύλαξη της οδού Σουχάντα» (κεντρικός δρόμος στο παλιό εμπορικό κέντρο της Χεβρώνας, που είναι τώρα υπό τη στρατιωτική κατοχή των Ισραηλινών), διηγείται:
«Οι Αραβες απαγορεύεται απολύτως να έχουν πρόσβαση στην οδό Σουχάντα. Καμία απολύτως. Κάποιος, που ζει στη μία πλευρά της οδού Σουχάντα, δεν μπορεί να ανοίξει την πόρτα του και να περάσει στην άλλη άκρη του δρόμου! Απαγορεύεται απολύτως να βγουν στην οδό Σουχάντα. Είναι δρόμος αποστειρωμένος... Δεν θυμάμαι ούτε μία μέρα που να επιτράπηκε η είσοδος Αραβα σε αυτόν το δρόμο».
«Δρόμος αποστειρωμένος»! Λες και οι Παλαιστίνιοι είναι «παθογόνοι» οργανισμοί που μπορούν «να μολύνουν» τους εποίκους...
Αλλες μαρτυρίες Ισραηλινών στρατιωτών που υπηρέτησαν σε άλλες περιοχές της Δυτικής Οχθης, καταγράφουν την εμπειρία τους από το ξεσπίτωμα οικογενειών Παλαιστινίων και Βεδουίνων. Το γκρέμισμα των σπιτιών τους. Την καταστροφή ελαιώνων και χωραφιών στο πλαίσιο «ασκήσεων του στρατού». Την αρπαγή πηγών και πηγαδιών για την υδροδότηση παράνομων εποικισμών που διευρύνονται συνεχώς από Εβραίους εποίκους που κατακλύζουν τα Κατεχόμενα σχεδόν από κάθε σημείο του κόσμου... Γνωρίζοντας ότι θα έχουν πλήρη ατιμωρησία για τα εγκλήματά τους και ότι θα αποκτήσουν περιουσία κλέβοντας και καταπατώντας ξένη γη με τη στήριξη της ισραηλινής αστικής τάξης.

ΒΡΕΤΑΝΙΑ Δημοψήφισμα υπό τη «σκιά» μιας δολοφονίας

ΒΡΕΤΑΝΙΑ

Δημοψήφισμα υπό τη «σκιά» μιας δολοφονίας

«Θέλουμε τη χώρα μας πίσω»: με αυτό τον ευφάνταστο τρόπο κάνει εκστρατεία το ευρωσκεπτικιστικό κόμμα του Φάρατζ, εκφράζοντας το τμήμα εκείνο του κεφαλαίου που θέλει τη Βρετανία εκτός ΕΕ

Κλιμακώνεται η αντιπαράθεση των δύο αστικών στρατοπέδων τμημάτων του κεφαλαίου, πολέμιων και υποστηρικτών της παραμονής της Βρετανίας στην ΕΕ, ενόψει του δημοψηφίσματος της ερχόμενης Πέμπτης, 23 Ιούνη, με φόντο τη φονική επίθεση που σημειώθηκε το απόγευμα της 16ης Ιούνη σε βάρος της 41χρονης βουλευτίνας του Εργατικού Κόμματος, Τζο Κοξ, από 52χρονο άνδρα που φέρεται να φώναξε «Πρώτα η Βρετανία».
Ο θάνατος της βουλευτίνας, που είχε εκλεγεί στη Βουλή των Κοινοτήτων πρώτη φορά το Μάη του 2015 και συμμετείχε δραστήρια στην εκστρατεία υπέρ της παραμονής της χώρας στην ΕΕ, τάραξε ακόμη περισσότερο τα ήδη ταραγμένα νερά, ανέστειλε (τουλάχιστον προσωρινά) την προεκλογική εκστρατεία και των δύο στρατοπέδων και ανέβασε στο κόκκινο το θερμόμετρο της έντασης.
Αυτά ενώ ήταν ήδη σε πλήρη λειτουργία οι μηχανές προπαγάνδας κάθε πλευράς, με το «βαρύ πυροβολικό» σημαντικού μέρους των μονοπωλίων να δείχνει, μάλλον καθαρά, την προτίμησή του ενάντια στο λεγόμενο Brexit. Την αποχώρηση, δηλαδή, της Βρετανίας από την ΕΕ, που, ας μην ξεχνάμε, είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ και η πέμπτη μεγαλύτερη στον κόσμο.
Η ισχυρή Τράπεζα της Αγγλίας, για παράδειγμα, την Πέμπτη «βομβάρδισε» για μία ακόμη φορά, με νέα έκθεση, διαβλέποντας «σημαντικό ρίσκο» για την οικονομική ανάπτυξη της Βρετανίας, νέες «έντονες πιέσεις» στη στερλίνα, πιθανές «δονήσεις στην παγκόσμια οικονομία».
Ακόμη πιο απειλητικός εμφανίστηκε ο Βρετανός υπουργός Οικονομικών, Τζορτζ Οσμπορν, προειδοποιώντας την Τετάρτη ότι σε περίπτωση Βrexit, θα παρθούν έκτακτα μέτρα ευρύτερων περικοπών, για να καλυφθεί «τρύπα» 30 δισ. στερλινών, ακόμη και στους τομείς της Υγείας και της Εκπαίδευσης, που υποτίθεται ότι έχουν γλιτώσει έως σήμερα από τη «λαιμητόμο» της λιτότητας.
Το ίδιο διάστημα, σημαντικά μονοπώλια, όπως ο τηλεπικοινωνιακός όμιλος ΒΤ, η αγγλοολλανδική πολυεθνική καταναλωτικών προϊόντων UNILEVER, ο όμιλος «Ρολς Ρόις» και η αεροπορική εταιρεία «easyJet» «βομβάρδιζαν» τους υπαλλήλους τους και τα Μέσα Ενημέρωσης με ανακοινώσεις για τους πολλαπλούς κινδύνους σε περίπτωση Brexit. Αντίθετα με την προοπτική ενός Brexit είναι και ξένα μονοπώλια, όπως η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία BMW, που έχει επενδύσει πάνω από 1,75 δισεκατομμύρια στερλίνες στη Βρετανία από το 2000 και υποστηρίζει την παραμονή της Βρετανίας στην ΕΕ, σημειώνοντας ότι δεν θέλει η Βρετανία να χάσει το ρόλο της «ως μέλος της ΕΕ με επιρροή και ενεργητικότητα»...
Από το παιχνίδι των πιέσεων δεν έλειψαν, και πάλι, ούτε οι ξένοι ηγέτες και υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της ΕΕ, όπως ο Ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι, που επιχειρηματολόγησε υπέρ της παραμονής της Βρετανίας στην ΕΕ, ο πρόεδρος της Επιτροπής της ΕΕ, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, που προέβλεψε περίοδο «μεγάλης αβεβαιότητας» σε περίπτωση που αποφασιστεί η αποχώρηση της Βρετανίας, ο εκπρόσωπος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Τζέρι Ράις, που εκτίμησε πως τυχόν «έξοδος» του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ θα προκαλούσε «μακρά κρίση αβεβαιότητας και αστάθειας στις αγορές και βραδύτερη οικονομική ανάπτυξη» και η Γερμανίδα υπουργός Αμυνας, Ούρσουλα Φον Ντε Λέγιεν, που σε συνέντευξή της στο περιοδικό «Die Zeit» εξέφρασε «φόβους» πως η ισορροπία της ΕΕ θα ανατραπεί εάν η Βρετανία επιλέξει να αποχωρήσει.

Στοιχήματα...

Μέσα στη «θύελλα» των δηλώσεων και ανακοινώσεων των δύο πλευρών, οι δημοσκοπήσεις μεγάλων εταιρειών αδυνατούν να προβλέψουν με ασφάλεια το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Η θολή εικόνα μπροστά στις κάλπες της Πέμπτης ανάγκασε, μάλιστα, μεγάλους χρηματοπιστωτικούς οίκους αξιολόγησης, όπως οι Morgan Stanley, BlackRock και UBS, να στραφούν στα βρετανικά γραφεία στοιχημάτων, σε μία προσπάθεια να διαβλέψουν, με μεγαλύτερη «ασφάλεια», πού θα οδηγήσει το δημοψήφισμα της 23ης Ιούνη.
Σε γενικές γραμμές, τα γραφεία στοιχημάτων φαίνεται να διακρίνουν ως πιο ισχυρή την τάση το 60-62% των ψηφοφόρων να ψηφίσει υπέρ της παραμονής της Βρετανίας στην ΕΕ. Σε κάθε περίπτωση, όμως, είναι προφανές πως η κουβέντα που έχει ανοίξει δεν αφορά μόνο τη Βρετανία και τις (παραδοσιακά...) «ιδιαίτερες» σχέσεις της με την ΕΕ, αλλά το μεγαλύτερο «παιχνίδι» των μονοπωλίων στη λεγόμενη Γηραιά Ηπειρο και την όξυνση του ανταγωνισμού τους, που μπλέκει, περισσότερο από ποτέ, το κουβάρι... Και βέβαια, το κριτήριο για τους εργαζόμενους δεν είναι απλά το μέσα ή έξω από τη λυκοσυμμαχία της ΕΕ, αλλά το ποιος έχει την οικονομία στα χέρια του. Και όσο το κεφάλαιο κάνει κουμάντο, αυτοί δεν πρόκειται να δουν ουσιαστική βελτίωση στη ζωή τους.

Τι αλλάζει στον εγκέφαλο κατά την κατασκευή λίθινων εργαλείων

Τι αλλάζει στον εγκέφαλο κατά την κατασκευή λίθινων εργαλείων

Η σύγχρονη επιστήμη επιβεβαιώνει εκτιμήσεις και συμπεράσματα που διατύπωσε, ο Φρίντριχ Ενγκελς, στο έργο του «Ο ρόλος της εργασίας στην εξανθρώπιση του πιθήκου», πριν από 140 χρόνια!

Το τελικό προϊόν της δουλειάς ενός φοιτητή (αιχμή τσεκουριού) και τα κομμάτια πυριτόλιθου που απέσπασε από την αρχική πέτρα, κατά τη διαδικασία κατασκευής του εργαλείου

Για να μελετήσουν την επίδραση της κατασκευής εργαλείων στην εξέλιξη του ανθρώπου, αρχαιολόγοι και νευροεπιστήμονες στο πανεπιστήμιο Εμορι των ΗΠΑ εφάρμοσαν τεχνικές τομογραφίας του εγκεφάλου σε σύγχρονους ανθρώπους, για να παρατηρήσουν τι συμβαίνει στον εγκέφαλό τους, καθώς μαθαίνουν την τεχνική κατασκευής λίθινων εργαλείων με τα ίδια μέσα, που είχαν στη διάθεσή τους και οι προϊστορικοί άνθρωποι.

Ιδεαλιστικοί ανορθολογισμοί

Η απόφαση να προχωρήσουν σε αυτήν την ερευνητική κατεύθυνση δεν ήταν εύκολη, καθώς όπως υπογραμμίζει ο Ντίτριχ Στάουτ, καθηγητής ανθρωπολογίας στο Εμορι, η ιδέα ότι η κατασκευή εργαλείων ήταν σημαντικός παράγοντας για την εξέλιξη του ανθρώπου είχε δυσφημιστεί τις τελευταίες δεκαετίες. Το κυρίαρχο αυτήν την περίοδο ιδεαλιστικό ρεύμα του συμπεριφορισμού (behaviorism) βάζοντας σε ίση βάση τα εργαλεία που φτιάχνει ο άνθρωπος, με τα απλά εργαλεία που διαπιστώθηκε ότι χρησιμοποιούν ορισμένα πρωτεύοντα θηλαστικά (πίθηκοι), τα κοράκια, τα δελφίνια και τα χταπόδια, δήλωναν ότι «είτε πρέπει να ορίσουμε εκ νέου τι είναι εργαλείο και τι είναι άνθρωπος, είτε πρέπει να αποδεχτούμε τους χιμπατζήδες ως ανθρώπους».
Το φαινόμενο δεν είναι καινούριο. Εγραφε ο Ενγκελς: «Οι άνθρωποι συνήθισαν να εξηγούν τη δραστηριότητά τους με τη σκέψη τους, αντί να την εξηγούν με τις ανάγκες τους (που αντανακλώνται βέβαια στο μυαλό τους, γίνονται συνείδηση). Ετσι γεννήθηκε με τον καιρό η ιδεαλιστική αντίληψη του κόσμου, που κυριάρχησε, προπαντός ύστερ' από την παρακμή της αρχαιότητας. Η αντίληψη αυτή κυριαρχεί ακόμα σε τέτοιο σημείο, ώστε και οι πιο υλιστές επιστήμονες της δαρβινικής σχολής, δεν μπορούν πάντα να αποκτήσουν μια σαφή ιδέα για την προέλευση του ανθρώπου. Κι αυτό γιατί κάτω από την επίδραση αυτής της ιδεολογίας, δεν αναγνωρίζουν το ρόλο που έπαιξε η εργασία σ' αυτήν την εξέλιξη».

Ο παράγοντας εργασία

Η κατασκευή εργαλείων δεν χρειάζεται να είναι αποκλειστικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό για να είναι σημαντική στην εξέλιξη του ανθρώπου, λέει ο Στάουτ. Εκείνο που έχει σημασία είναι το είδος εργαλείων που φτιάχνουμε και πώς μαθαίνουμε να τα φτιάχνουμε. Μεταξύ των πρωτευόντων θηλαστικών, οι άνθρωποι πραγματικά ξεχωρίζουν στην ικανότητά τους να μαθαίνει ο ένας από τον άλλο. Η διδασκαλία και η εκμάθηση όλο και πιο σύνθετων τεχνικών κατασκευής εργαλείων, ίσως να αποτέλεσαν ικανή πρόκληση προς τους προγόνους μας, που να οδήγησε τελικά στην εμφάνιση της γλώσσας. Πολλοί νευροεπιστήμονες σήμερα θεωρούν ότι οι γλωσσικές και χειρωνακτικές ικανότητες εδράζονται στις ίδιες εγκεφαλικές δομές.
Εγραφε ο Ενγκελς πριν από 140 χρόνια στο μνημειώδες έργο του «Ο ρόλος της εργασίας στην εξανθρώπιση του πιθήκου»: «Η κατάκτηση της φύσης, που αρχίζει με την ανάπτυξη του χεριού, με την εργασία, πλάτυνε με κάθε πρόοδο τους ορίζοντες του ανθρώπου. Ο άνθρωπος ανακάλυπτε συνεχώς νέες, άγνωστες μέχρι τότε ιδιότητες των φυσικών αντικειμένων. Η ανάπτυξη της εργασίας από την άλλη μεριά βοήθησε αναγκαστικά στη σύσφιξη των δεσμών ανάμεσα στα μέλη της κοινωνίας, πολλαπλασιάζοντας τις περιπτώσεις αμοιβαίας βοήθειας, κοινής δραστηριότητας και κάνοντας πιο ξεκάθαρη σε κάθε άτομο τη συνείδηση της χρησιμότητας αυτής της συνεργασίας. Με λίγα λόγια, οι άνθρωποι στην πορεία της διαμόρφωσής τους έφτασαν στο σημείο όπου είχαν κάτι να πουν ο ένας στον άλλο. Η ανάγκη δημιούργησε το όργανό της, ο μη αναπτυγμένος λάρυγγας του πιθήκου διαμορφώθηκε με την ποικιλοφωνία αργά, αλλά σίγουρα, για πιο αναπτυγμένη ποικιλοφωνία και τα όργανα του στόματος μάθανε βαθμιαία να προφέρουν τον έναν έναρθρο φθόγγο μετά τον άλλο. Η σύγκριση με τα ζώα αποδεικνύει ότι αυτή η ερμηνεία για την προέλευση της γλώσσας, που γεννήθηκε από την εργασία και μαζί με την εργασία, είναι η μόνη σωστή».

Τομογραφικό αποτύπωμα

Δεκάδες φοιτητές υποβλήθηκαν σε πρόγραμμα 150 ωρών για την εκμάθηση της αρχαίας τέχνης της κατασκευής τσεκουριών από πυριτόλιθο (είδος χαλαζιακού πετρώματος από το οποίο είναι κατασκευασμένα τα περισσότερα εργαλεία της λίθινης εποχής). Ολα κινηματογραφήθηκαν και στη συνέχεια τα έτοιμα εργαλεία, αλλά και τα θραύσματα από τη δουλειά κάθε φοιτητή συλλέχθηκαν, αριθμήθηκαν και χαρακτηρίστηκαν, ώστε να μπορεί ποσοτικά να μετρηθεί η εξέλιξη της δεξιότητάς του. Επανειλημμένα κατά τη διαδικασία οι φοιτητές υποβάλλονταν σε μαγνητική τομογραφία (με τις τεχνικές FDG-PET και DTI) και ψυχολογικά τεστ, ώστε να παρακολουθούνται αλλαγές στις εγκεφαλικές δομές, αλλά και στην ικανότητα σχεδιασμού και τη βραχείας διάρκειας ικανότητα απομνημόνευσης.
Από την εμπειρία των συμμετεχόντων στο πείραμα αποδείχτηκε ότι ήταν λαθεμένη η άποψη πως το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της διαδικασίας ήταν η πνευματική ικανότητα να φανταστείς αυτό που ήθελες να φτιάξεις. Το δυσκολότερο ήταν να φτιάξεις αυτό που εύκολα φανταζόσουν. Η τεχνική απαιτεί ισχυρά, αλλά ακριβή χτυπήματα στα κατάλληλα σημεία και υπό κατάλληλη κλίση. Το παραμικρό λάθος οδηγεί στην καταστροφή του εργαλείου, το ίδιο όπως ένα λάθος χτύπημα του γλύπτη πάνω στο μάρμαρο μπορεί να καταστρέψει όλο το έργο. Μόνο η πολύωρη πρακτική μπορεί να οδηγήσει σε βελτίωση της τεχνικής. Προφανώς, για τους προϊστορικούς προγόνους μας, η ικανότητα κατασκευής εργαλείων σήμαινε τη διαφορά ανάμεσα στη ζωή και στο θάνατο, από την πείνα ή τα άγρια θηρία.

Πλαστικότητα

Διαπιστώθηκε ότι ιδιαίτερα σε όσους έγιναν μαστόροι στην κατασκευή εργαλείων από πυριτόλιθο, υπήρξε σημαντική δραστηριότητα σε 5 περιοχές του αριστερού ημισφαιρίου και 6 περιοχές του δεξιού, ανάμεσά τους σε περιοχές που σχετίζονται με την αντίληψη της θέσης του σώματος στο χώρο, στο οπτικό κύκλωμα στο πίσω μέρος του εγκεφάλου και σε περιοχή του προμετωπιαίου φλοιού, που σχετίζεται με την ικανότητα εναλλαγής μεταξύ διαφορετικών εργασιών, αλλά και αποτροπής παρορμητικών κινήσεων. Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι υπήρχε σαφής συσχέτιση ανάμεσα στον αριθμό ωρών πρακτικής και τελειοποίησης της τεχνικής και την ποσότητα της λευκής ουσίας που συνδέει τις επίμαχες περιοχές του εγκεφάλου. Διαπίστωσαν δηλαδή φαινοτυπική πλαστικότητα, που σημαίνει ότι η φυσική επιλογή θα μπορούσε να ευνοήσει όσους είχαν δυνατότητα να αναπτύσσουν ισχυρότερες διασυνδέσεις μεταξύ των περιοχών του εγκεφάλου που συμμετέχουν στην εκμάθηση της τεχνικής της κατασκευής λίθινων εργαλείων. Συγκρίνοντας τις διασυνδέσεις λευκής ουσίας με τις αντίστοιχες των χιμπατζήδων, διαπίστωσαν ότι στους σύγχρονους ανθρώπους είναι πολύ ισχυρότερες. Η κατασκευή εργαλείων αναμφίβολα έπαιξε ρόλο στην ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου.

Οργανο και προϊόν

Αν θέλουμε να έχουμε μια πληρέστερη εικόνα για την εξέλιξη του ανθρώπου από τον πίθηκο, ας παρακολουθήσουμε τα βασικά σημεία της σκέψης του Ενγκελς, βασισμένης στη θεωρία του ιστορικού υλισμού, που διατυπώθηκαν σε μια εποχή που η σύγχρονη επιστήμη είχε μεν αρχίσει να αναπτύσσεται ραγδαία, αλλά ωχριούσε ακόμη μπροστά στις γνώσεις της επιστήμης του 21ου αιώνα:
«Το χέρι δεν είναι μονάχα το όργανο, παρά και το προϊόν της εργασίας. Μόνο με την εργασία, με την προσαρμογή σε όλο και νέες λειτουργίες, με την κληρονομική μεταβίβαση της αποκτημένης μ' αυτό τον τρόπο ειδικής ανάπτυξης των μυών, των τενόντων και σε μακρύτερα χρονικά διαστήματα των ίδιων των οστών και με την ασταμάτητα επαναλαμβανόμενη εφαρμογή αυτής της κληρονομικής τελειοποίησης σε νέες, όλο και περισσότερο περίπλοκες λειτουργίες, το ανθρώπινο χέρι έφτασε σ' αυτό τον υψηλό βαθμό τελειότητας...».
«Πρώτα η εργασία κι ύστερα απ' αυτήν και σε συνέχεια μ' αυτήν η γλώσσα, είναι τα δύο ουσιαστικά ερεθίσματα, που κάτω απ' την επίδρασή τους μεταμορφώθηκε σιγά-σιγά ο πιθηκίσιος εγκέφαλος σ' ανθρώπινο, που παρ' όλες τις ομοιότητές του με τον πρώτο, είναι πολύ πιο μεγάλος και τέλειος. Παράλληλα, όμως με την ανάπτυξη του εγκεφάλου, προχωρούσε και η ανάπτυξη των άμεσων εργαλείων του, των αισθητηρίων οργάνων».

Κοινωνία

«Η επίδραση στην εργασία και τη γλώσσα της ανάπτυξης του εγκεφάλου και των αισθήσεων που εξαρτιούνται απ' αυτόν, της αυξανόμενης σαφήνειας της συνείδησης, της αφαιρετικής δύναμης και της κρίσης, έδωσε μια νέα ώθηση στην παραπέρα ανάπτυξη και της εργασίας και της γλώσσας. Η παραπέρα αυτή ανάπτυξη δεν τελείωσε τη στιγμή που ο άνθρωπος χωρίστηκε οριστικά απ' τον πίθηκο, αλλά συνολικά συνέχισε έκτοτε να επιτελεί τεράστιες προόδους, που ποίκιλλαν σε βαθμό και κατεύθυνση στους διάφορους λαούς και τις διάφορες εποχές και που διακόπτονταν εδώ και εκεί από τοπικές και προσωρινές πισωδρομήσεις. Η παραπέρα αυτή ανάπτυξη επισπεύσθηκε έντονα από τη μια και οδηγήθηκε σε πιο καθορισμένες κατευθύνσεις από την άλλη, χάρη σ' ένα νέο στοιχείο που ήρθε στο προσκήνιο με την εμφάνιση του ολοκληρωτικά αναπτυγμένου ανθρώπου: την κοινωνία».
«Η εργασία αρχίζει με την κατασκευή εργαλείων. Και ποια είναι τα πιο παλιά εργαλεία που συναντούμε - τα πιο αρχαία, αν κρίνουμε από τα αντικείμενα των προϊστορικών ανθρώπων που ανακαλύφθηκαν και από τον τρόπο ζωής των πρώτων ιστορικών λαών, καθώς και των πιο πρωτόγονων από τους σύγχρονους αγρίους; Είναι εργαλεία για κυνήγι και ψάρεμα και τα πρώτα χρησιμεύουν ταυτόχρονα και για όπλα. Αλλά το κυνήγι και το ψάρεμα προϋποθέτουν το πέρασμα από την αποκλειστικά φυτική διατροφή στην ταυτόχρονη χρήση κρέατος. ... Η διατροφή με κρέας περιέχει, σχεδόν εντελώς έτοιμα, τα πιο ουσιώδη υλικά που έχει ανάγκη ο οργανισμός για το μεταβολισμό του. ...Αλλά το πιο ουσιαστικό ήταν η επίδραση της κρεοφαγίας στον εγκέφαλο, που δεχόταν σε πολύ πιο άφθονες ποσότητες από πριν τα στοιχεία που χρειάζονταν για τη διατροφή και την ανάπτυξή του και μπόρεσε έτσι να αναπτυχθεί γρηγορότερα και τελειότερα από γενιά σε γενιά. ...Η κρεοφαγία οδήγησε σε δύο νέες προόδους αποφασιστικής σημασίας: στη χρήση της φωτιάς και στην εξημέρωση των ζώων. Η πρώτη συντόμευσε ακόμα πιο πολύ τη διαδικασία της πέψης ... Η δεύτερη έκανε πιο άφθονο το κρέας...».

Πολιτισμός

«Με τη συνεργασία του χεριού, των φωνητικών οργάνων και του εγκεφάλου, όχι μόνο σε κάθε άτομο, αλλά και σ' ολόκληρη την κοινωνία, τα ανθρώπινα όντα έγιναν ικανά να εκτελούν όλο και πιο περίπλοκες εργασίες, να θέτουν και να πετυχαίνουν όλο και υψηλότερους σκοπούς. Η ίδια η εργασία γινόταν από γενιά σε γενιά διαφορετική, τελειότερη, περισσότερο ποικίλη. Στο κυνήγι και στην κτηνοτροφία προστέθηκε η γεωργία, σ' αυτήν προστέθηκαν το κλώσιμο, η υφαντουργική, η μεταλλουργία, η αγγειοπλαστική, η ναυσιπλοΐα. Η τέχνη και η επιστήμη εμφανίστηκαν, τέλος, πλάι στο εμπόριο και στη βιοτεχνία».
«Το ζώο απλώς χρησιμοποιεί τη εξωτερική φύση και τη μεταβάλλει μόνο με την παρουσία του. Με τις αλλαγές που της δημιουργεί ο άνθρωπος, την κάνει να υπηρετήσει τους σκοπούς του, την εξουσιάζει. Σ' αυτό βρίσκεται η τελευταία ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στον άνθρωπο και στα υπόλοιπα ζώα και τη διαφορά αυτή τη χρωστά για άλλη μια φορά στην εργασία».
Σημείωση: Ολα τα αποσπάσματα προέρχονται από το βιβλίο «Η Διαλεκτική της φύσης», του Φρίντριχ Ενγκελς, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», 2001

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»

Ενδοϊμπεριαλιστικές κόντρες με ... οπαδικό μανδύα

Ενδοϊμπεριαλιστικές κόντρες με ... οπαδικό μανδύα

Associated Press

Τα επεισόδια μεταξύ Ρώσων και Αγγλων έφεραν ξανά στο προσκήνιο τις αντιπαραθέσεις των δύο χωρών για ζητήματα εκτός αθλητισμού

Η πρεμιέρα του ΕURO στη Γαλλία και ιδιαίτερα οι πρώτες μέρες της διοργάνωσης σίγουρα δεν ήταν ό,τι θα επιθυμούσαν οι διοργανωτές και η γαλλική κυβέρνηση. Τα σοβαρά και ιδιαίτερα εκτεταμένα - αν σκεφθεί κανείς ότι κράτησαν τουλάχιστον δύο μέρες - επεισόδια μεταξύ Ρώσων και Αγγλων οπαδών, αλλά και τα αντίστοιχα σε άλλες πόλεις με τη συμμετοχή Γερμανών, Ιρλανδών, Πολωνών, Ουκρανών, ακόμα και Ουαλών, στιγμάτισαν με το «καλημέρα» τη διοργάνωση. Και όλα αυτά σε μια διοργάνωση όπου τα μέτρα ασφαλείας χαρακτηρίζονται πρωτοφανή και αυστηρότερα από κάθε άλλη αντίστοιχη στο παρελθόν, με το βάρος όμως να ρίχνεται στο ενδεχόμενο «τρομοκρατικών» επιθέσεων και κυρίως στην αντιμετώπιση των εργατικών κινητοποιήσεων. Εξάλλου, παρά τα όσα ακούστηκαν για την «ανετοιμότητα» της γαλλικής Αστυνομίας το περασμένο Σαββατοκύριακο στη Μασσαλία, τρεις μέρες μετά (στις 14 Ιούνη) επέδειξαν εξαιρετική «ετοιμότητα» στην αντιμετώπιση της μεγάλης εργατικής κινητοποίησης στο Παρίσι, με 26 διαδηλωτές να τραυματίζονται από την επέμβασή της...

Πρόσφορο έδαφος για... μπόλιασμα του εθνικισμού

Τα όσα έγιναν τις πρώτες μέρες του EURΟ ούτε πρωτοφανή βεβαίως είναι ούτε και μεμονωμένα περιστατικά, όπως επιχειρήθηκε να παρουσιαστούν, αφού για μια ακόμη φορά τα τελευταία χρόνια αρκετά είναι τα στοιχεία που δείχνουν ότι ο τάχα «οπαδικός» πόλεμος κάθε άλλο παρά έχει σχέση με τα στενά όρια της ποδοσφαιρικής αντιπαλότητας. Οσο και εάν τα διεθνή ΜΜΕ απέφυγαν επιμελώς και αυτή τη φορά να δουν το «δάσος» εστιάζοντας στο «δέντρο», εκείνο που είναι σίγουρο είναι ότι για μια ακόμη φορά το έδαφος του σημερινού εμπορευματοποιημένου ποδοσφαίρου λειτούργησε ως πεδίο επίδειξης δύναμης στην αντιπαράθεση συμφερόντων, με απώτερους σκοπούς που ξεπερνούν την αντιπαλότητα μεταξύ χούλιγκανς.

Η σημαία της «Μεγάλης Αλβανίας» αποτέλεσε την αφορμή να μετατραπεί σε ρινγκ ο αγώνας Αλβανίας - Σερβίας για τα προκριματικά του φετινού ΕURO

Η παρουσία, ανάμεσα στις ομάδες οπαδών, οργανωμένων στρατών με φασιστικά και νεοναζιστικά σύμβολα, οι κραυγές του τύπου «εισβάλαμε ξανά» (Γερμανοί), η ανάρτηση ματωμένων αγγλικών σημαιών στο διαδίκτυο ως λάφυρου πολέμου (Ρώσοι), οι μάχες όλων εναντίον όλων (Ρώσοι με Αγγλους, Αγγλοι με Γάλλους, Γερμανοί με Ουκρανούς και πάει λέγοντας) συνθέτουν ένα σκηνικό άρρηκτα δεμένο με τους ανταγωνισμούς και τις γενικότερες ενδοϊμπεριαλιστικές αντιπαραθέσεις που διεξάγονται στο έδαφος της Ευρώπης και ευρύτερα. Σε αυτές τις αντιπαραθέσεις σπουδαίο όπλο για τα αντιμαχόμενα συμφέροντα αποτελεί η στοίχιση κυρίως νέων - αλλά όχι μόνο - με τα συμφέροντα της «δικής τους» αστικής τάξης, με το μπόλιασμα του εθνικισμού και της τάχα «εθνικής περηφάνιας» που λειτουργεί ως μανδύας για τους πραγματικούς σκοπούς. Οπως έχει αποδειχθεί, ο χώρος των γηπέδων αποτελεί ένα πρόσφορο έδαφος για τους σκοπούς αυτούς, ώστε οι εργαζόμενοι και η νεολαία να γίνονται ένα πραγματικό «κλοτσοσκούφι» ανάμεσα στα αντιμαχόμενα συμφέροντα.

Από τα... φλογισμένα Βαλκάνια στη Μασσαλία

Η τέτοια αξιοποίηση του οπαδισμού, ο οποίος πέρα από τη συστηματική εξυπηρέτηση των κάθε λογής επιχειρηματικών συμφερόντων μπαίνει από καιρού εις καιρόν στην υπηρεσία και της εξωτερικής πολιτικής των αστικών τάξεων, δεν είναι βέβαια πρωτόγνωρη. Ποιος δε θυμάται, για παράδειγμα, το πρόσφατο «βαλκανικό ντέρμπι» μεταξύ της Αλβανίας και της Σερβίας, που αποτέλεσε αφορμή για να εκδηλωθούν οι πολύ μεγάλες κόντρες των δύο αντιμαχόμενων αστικών τάξεων, με το drone με τη σημαία της «Μεγάλης Αλβανίας», που ήταν η αιτία της διακοπής του παιχνιδιού στο Βελιγράδι, την... απάντηση εντός και εκτός γηπέδου των Σέρβων εθνικιστών, την εμπλοκή πολιτικών παραγόντων από τις δύο χώρες, που έριξαν το δικό τους λάδι στη φωτιά, φανερώνοντας ξεκάθαρα τους απώτερους σκοπούς της κόντρας; `Η τον επίσης επεισοδιακό αγώνα (και πάλι για τα προκριματικά) μεταξύ της Ρουμανίας και της Ουγγαρίας, όπου εθνικιστικές ομάδες στις τάξεις των οπαδών συνεπλάκησαν τόσο στον αγώνα του Βουκουρεστίου όσο και στον επαναληπτικό της Βουδαπέστης με επίκεντρο των επεισοδίων την αντιπαράθεση των δύο χωρών για την περιοχή της Τρανσιλβανίας. Σε ανάλογο πνεύμα άλλωστε ήταν και η ενέργεια των Αλβανών οπαδών στην πρεμιέρα των αγώνων τους στη Γαλλία (κόντρα στην Ελβετία), με το προβοκατόρικο πανό για τη λεγόμενη «Τσαμουριά» και τα «100.000 θύματα των Ελλήνων», που έδωσε συνέχεια στις αξιώσεις της αλβανικής αστικής τάξης στην περιοχή και έναν νέο γύρο αντιπαράθεσης με το ΥΠΕΞ της Ελλάδας.

Το υποβρύχιο, η Βόρεια Θάλασσα και το... ξύλο

Την ίδια στιγμή, στα σοβαρότερα επεισόδια της Μασσαλίας οι συμπλοκές Ρώσων και Αγγλων ουσιαστικά έρχονται ως συνέχεια της αντιπαράθεσης σε διεθνές επίπεδο των δύο αστικών τάξεων για μια σειρά από σοβαρά ζητήματα, όπως η κόντρα συμφερόντων στη Βόρεια Θάλασσα και γενικότερα στη Βαλτική. Πέντε μέρες μόλις πριν από τον αγώνα οι σχέσεις Αγγλίας - Ρωσίας είχαν διαταραχθεί για πολλοστή φορά το τελευταίο διάστημα, με αφορμή ένα ναυτικό επεισόδιο στην περιοχή της Γιουτλάνδης με την ύπαρξη ρωσικού πυρηνικού υποβρυχίου που προκάλεσε αγγλικές αντιδράσεις. Απ' την πλευρά του το Κρεμλίνο, αν και επισήμως δεν αναγνώρισε την ύπαρξη του υποβρυχίου στη συγκεκριμένη περιοχή, με διαρροές επιχείρησε να συνδέσει την παρουσία του με... το EURO και την ασφάλεια της Εθνικής Ρωσίας λόγω του φόβου επίθεσης από.... τζιχαντιστές! Από την άλλη, η Αγγλία έχει βρεθεί αρκετές φορές στο στόχαστρο του Ρώσου Προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, την οποία έχει κατηγορήσει για κάλυψη αρκετών Ρώσων επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στη Βρετανία, οι οποίοι εναντιώνονται (για τα δικά τους συμφέροντα προφανώς) στις πολιτικές του Κρεμλίνου.

Αφορμή για πολύπλευρες ενδοαστικές αντιπαραθέσεις

Ολα αυτά τη στιγμή που αποκαλύψεις για τα μεθεόρτια των επεισοδίων όσον αφορά τους Ρώσους οπαδούς κάνουν λόγο για οργανωμένο σχέδιο επίθεσης στους Αγγλους, ύπαρξη ομάδων νεοναζί και εθνικιστικών που αποτέλεσαν τους «κομάντο» αυτής της επίθεσης και οι οποίοι ταξίδεψαν στη Γαλλία ειδικά γι' αυτόν τον σκοπό, «για να δείξουν ποιος έχει το πάνω χέρι».
Αλλωστε, δεν είναι τυχαία και η άμεση πολιτική εκμετάλλευση των επεισοδίων, που έγινε και από τις δύο εμπλεκόμενες χώρες. Από πλευράς Ρωσίας χαρακτηριστικές ήταν οι δηλώσεις του υπερεθνικιστή βουλευτή του ακροδεξιού κόμματος LDPR και μάλιστα αντιπροέδρου της ρωσικής Βουλής, Ιγκόρ Λεμπέντεφ, που απέδωσε τα εύσημα στους Ρώσους οπαδούς, οι οποίοι, όπως είπε, «υπερασπίστηκαν την τιμή και την πατρίδα». Σε ένα άλλο περιστατικό, την Πέμπτη, προκλήθηκε διπλωματική αντιπαράθεση Ρωσίας - Γαλλίας με αφορμή τη σύλληψη (την Τετάρτη) 40 Ρώσων οπαδών που μετέβαιναν με λεωφορείο στη Λιλ για τον αγώνα Ρωσίας - Σλοβακίας, με την κατηγορία ότι συμμετείχαν στα επεισόδια της Μασσαλίας. Ανάμεσά τους μάλιστα ήταν και ο πρόεδρος της «Ενωσης Ρώσων Φιλάθλων», Αλεξάντρ Σπρίγκιν, άμεσος συνεργάτης του Λεμπέντεφ. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, μιλώντας στη Δούμα θεώρησε «απαράδεκτο διπλωματικό επεισόδιο» το περιστατικό. Από την άλλη, η Γαλλία κατηγόρησε τη Ρωσία ότι επέτρεψε στους πιο σκληρούς χούλιγκανς να βγουν από τη χώρα για να πάνε στο EURO. Από το παιχνίδι της αντιπαράθεσης δεν έλειψε ούτε η Αγγλία, η οποία με δηλώσεις αξιωματούχων της κυβέρνησης στις αρχές της βδομάδας κατηγόρησε ευθέως τις γαλλικές αρχές για τη μη σύλληψη αρχικά κανενός Ρώσου χούλιγκαν.