image002
Ας μιλήσουμε για την τριτοβάθμια (και όχι μόνο) εκπαίδευση
Με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, όλες οι κυβερνήσεις εμφανίστηκαν πανέτοιμες να αναμορφώσουν το τοπίο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Κατάργηση ασύλου, ιδιωτικοποίηση της ανώτατης εκπαίδευσης, διαγραφή φοιτητών, στροφή στον ιδιωτικό τομέα με κάθε τρόπο, δραστική αλλαγή στον τρόπο διοίκησης των ΑΕΙ, απολύσεις διοικητικών υπαλλήλων και άλλα πολλά που εδώ και χρόνια αποτελούσαν μέρος της κάθε κυβερνητικής ατζέντας όμως έμεναν στα λόγια. Κάθε προσπάθεια της κυβέρνησης να φέρει τέτοιες μεταρρυθμίσεις στα ΑΕΙ συναντούσε μεγάλες κινητοποιήσεις από το φοιτητικό κίνημα.
Το πως και το γιατί το φοιτητικό κίνημα τα τελευταία 3-4 χρόνια έχει γίνει σχεδόν θεατής των όσων συμβαίνουν είναι ζήτημα που πρέπει κάποια στιγμή να το δούμε σοβαρά και σε σχέση με ό,τι εννοούμε “φοιτητικό” αλλά και ό,τι εννοούμε “κίνημα”. Μεγάλη κουβέντα που δεν θα απασχολήσει το παρόν κείμενο.
Το θέμα είναι να αναγνωρίσουμε γιατί υπάρχουν αυτές οι εξελίξεις, ποιός τις προωθεί, γιατί και ποιοι επιλέγονται να τις εφαρμόσουν και κυρίως ποιος βγαίνει κερδισμένος από αυτές.
Η Ελλάδα είναι από τις λίγες χώρες στις οποίες δεν είχε ιδιωτικοποιηθεί η ανώτατη εκπαίδευση. Παρά το γεγονός ότι είχαν εισβάλλει εταιρίες με τον τρόπο τους τα προηγούμενα χρόνια, δεν υπήρξε καθολική ιδιωτικοποίηση. Η αρχή έγινε με την επιβολή διδάκτρων σε μεταπτυχιακά και συνεχίστηκε με την αναγνώριση των ιδιωτικών κολλεγίων. Η ιδιωτικοποίηση της Ανώτατης Εκπαίδευσης δεν είναι κάτι που ξεκίνησε και ολοκληρώθηκε τα τελευταία χρόνια, αλλά έχει μια ιστορία, τουλάχιστον 15ετίας. Από την Συνθήκη της Μπολόνια μέχρι σήμερα πέρασαν χρόνια, αλλά οι αλλαγές που προωθούνται μέσα από κοινοτικά κείμενα και αποφάσεις είναι λίγο-πολύ ίδιες.
Από τη μια θέλουν να εξασφαλίσουν μια εκπαίδευση που σε κάθε της βαθμίδα θα προετοιμάζει τους εκπαιδευόμενους για τις ανάγκες της αγοράς. Διαχρονικά ο στόχος της εκπαίδευσης στον καπιταλισμό είναι η ικανοποίηση των απαιτήσεων των επιχειρήσεων. Αν παλιά αυτό το ψιλοέκρυβαν με ωραίες διατυπώσεις, τώρα ήρθε η ώρα να βγουν από την ντουλάπα.
Και μπορούν πια να βγουν από την ντουλάπα γιατί έχουν καταφέρει μετά από πολύ κόπο να επιβάλλουν στην κοινή γνώμη την ταξική, καπιταλιστική αντίληψη για την παιδεία με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Από την άλλη η Εκπαίδευση είναι και μπίζνα. Αποτελεί έναν κλάδο με μεγάλα περιθώρια κερδοφορίας, ιδιαίτερα σε μια εποχή που το κεφάλαιο υπερσυσσωρεύεται και λιμνάζει, με αποτέλεσμα να μειώνονται οι κλάδοι οι οποίοι μπορούν να κερδοφορήσουν. Μια ματιά στο τι συμβαίνει σε ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες χώρες θα μας πείσει ότι εκεί τα Πανεπιστήμια είναι λίγο πολύ σαν σούπερ μάρκετ, όπου μπαίνεις αν έχεις λεφτά ή δωροεπιταγές (υποτροφία) και ψωνίζεις ό,τι μπορείς για να πάρεις ένα πτυχίο. Παιδεία μόνο για λίγους και εκλεκτούς. Και από όλους αυτούς που δεν έχουν για να σπουδάσουν, ενδεχομένως να ξεχωρίσουν λίγοι, ταλαντούχοι που τους προσφέρεται υποτροφία για τις σπουδές τους. Αν είναι τυχεροί θα επιλεγούν για να μπορούν κάποιοι να λένε ότι στον καπιταλισμό έχουν όλοι ευκαιρίες να πετύχουν. Αυτή η νοοτροπία όλο και περισσότερο αποκτά φανερούς οπαδούς στη χώρα μας. Όχι ότι δεν υπήρχαν πάντα, απλά τώρα φανερώθηκαν και επιτίθενται. Τα κέρδη των μεγάλων εκπαιδευτικών ομίλων είναι πάντως τεράστια.
Ένα άλλο ζήτημα είναι το ποιοί επιλέγονται για να προωθήσουν αυτές τις αλλαγές στα ΑΕΙ. Η περίπτωση Φορτσάκη είναι ενδεικτική. Η κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου από την πρώτη της μέρα έδειξε ότι δεν έχει κανένα πρόβλημα να εγκαταστήσει στη χώρα ένα σχεδόν φασιστικό καθεστώς. Η στελέχωση του δημόσιου τομέα με άτομα που είτε ιδεολογικά ανήκουν στην άκρα δεξιά, είτε είναι τροϊκανότεροι της τρόικας, είτε θέλουν με κάθε κόστος να παραμείνουν στην εξουσία είτε όλα τα παραπάνω μαζί, δεν αφήνει καμία αμφιβολία για το που θα πήγαινε το πράγμα. Τα 2,5 χρόνια που πέρασαν είδαμε πολλά: δολοφονίες από φασίστες, βασανιστήρια από αστυνομικούς, πυροβολισμούς στη Μανωλάδα, δολοφονία κρατούμενου σε σοφρωνιστικό ίδρυμα, τραπεζικά σκάνδαλα, κλεισίματα νοσοκομείων, απολύσεις και άλλα πολλά. Όλα αυτά για να πραγματοποιηθούν απαιτούνταν άνθρωποι με σιδερένια πυγμή ή πίστη σε αυτό που τους ανατέθηκε. Ο Φορτσάκης, παιδί του κομματικού σωλήνα, δεν θα μπορούσε παρά να είναι ένας από αυτούς.
Το υψωμένο δάχτυλο δεν είναι μια άτυχη στιγμή για αυτόν. Είναι ακριβώς η εικόνα που θέλει να αποτυπωθεί, πρώτα-πρώτα στην συνείδηση της κοινής γνώμης: τέρμα με τα κωλόπαιδα (που έτσι κι αλλιώς τα λοιδορούμε τόσα χρόνια), κάποιος επιτέλους να βάλει μια τάξη.
Άλλωστε, σε ένα κράτος το οποίο οι περισσότεροι πιστεύουν ότι είναι μπουρδέλο και χρειάζεται μια τάξη, αυτό είναι μια προτεραιότητα. Ας μπει μια τάξη, κι ας είναι όποια τάξη να ΄ναι. Ελάχιστοι από τους μη εμπλεκόμενους γνωρίζουν γιατί έγιναν τα σκηνικά της προηγούμενης εβδομάδας στην συνεδρίαση της Συγκλήτου του ΕΚΠΑ. Ακόμα λιγότεροι θα ενδιαφερθούν να μάθουν για το ποιόν του Φορτσάκη. Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι να μπει μια τάξη.
Επίσης η εικόνα του Φορτσάκη είναι και μια αφορμή. Είναι σαν να δίνει τη σκυτάλη στους παπαγάλους να αρχίσουν να κεντάνε, να εξηγούν με τον τρόπο τους και σύμφωνα με τα δικά τους συμφέροντα την κατάσταση στα tabula rasa μυαλά των τηλεθεατών/ακροατών/αναγνωστών.
Καμία επίκληση στα δημοκρατικά συναισθήματα του λαού δεν έχει νόημα. Κανείς δεν θα πειστεί για την αντιδημοκρατικότητα της κυβέρνησης ή του Φορτσάκη γιατί κανέναν δεν ενδιαφέρει.
Άλλωστε υπάρχουν και χειρότερα από έναν πρύτανη που θυμίζει χουντικό. Ο Υπουργός Παιδείας μαζί με την Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, ψάχνει να βρει τον υποκινητή των καταλήψεων των μαθητών ενώ σύσσωμη η κυβέρνηση προβαίνει σε κυνήγι μαθητών, μέσα κι έξω από τα σχολεία, προσαγωγές, συλλήψεις και ξύλο από τους μπάτσους. Ο Υφυπουργός Παιδείας κάνει πρότυπο την πράξη του Κασιδιάρη, ως τρόπο αντιμετώπισης της Λιάνας Κανέλλη και η ζωή συνεχίζεται.
Η επίδειξη δύναμης και απο-φασιστικότητας της κυβέρνησης δεν είναι τυχαίο ότι πραγματοποιείται με ιδιαίτερο τρόπο και πολυμορφικά στην Παιδεία. Ανέκαθεν ο χώρος της Εκπαίδευσης, ιδιαίτερα στην ανώτατη βαθμίδα της, ήταν ιδιαίτερα ριζοσπαστικός και έγραψε χρυσές σελίδες στην ιστορία του λαϊκού κινήματος. Πάντα η αντίδραση της κάθε κυβέρνησης ήταν η ίδια: άφηνε τα πράγματα να εξελιχθούν μήπως και απομαζικοποιηθούν. Όταν αυτό δεν συνέβαινε χρησιμοποιούσε όλα τα μέσα: εκφοβισμός (είτε για τα εξάμηνα που χάνονται είτε για τους εξωσχολικούς που καταστρεφουν το σχολείο), διώξεις, διαπόμπευση και ψέματα στα κανάλια τους και ξύλο όταν πια τίποτα δεν έπιανε. Τα ίδια κάνουν και τώρα, απλά τώρα τα διατυμπανίζουν και δεν τα κάνουν στα μουλωχτά. Και τα διατυμπανίζουν γιατί θέλουν να κερδίσουν και το παιχνίδι των εντυπώσεων, να βοηθήσουν στην εμπέδωση της λογικής του “νόμος και τάξη” σε μια κοινή γνώμη που ζητάει να μπει μια τάξη.
Επίσης η παιδεία είναι προνομιακός χώρος επίδειξης δύναμης. Στα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ η ΔΑΠ κυριαρχεί εδώ και χρόνια, κυρίως όμως κυριαρχεί η αποπολιτικοποίηση της μεγαλύτερης μάζας των φοιτητών, με αποτέλεσμα το φοιτητικό κίνημα να ζει περιόδους βαθιάς παρακμής. Οι πανεπιστημιακοί, όσοι δεν έχουν ξεπουληθεί τις τελευταίες δεκαετίες μάλλον κουράστηκαν να παλεύουν και αποσύρονται μπροστά στην ορμητική επέλαση της νεοφιλελεύθερης κλίκας που διοικεί την χώρα και τα πανεπιστήμια. Στα σχολεία, οι καθηγητές δίνουν τις παραδοσιακές τους μάχες, απεργούν, παλεύουν, αλλά κανείς δεν τους συμπαθεί σε αυτή τη χώρα γιατί κάνουν τρεις μήνες διακοπές και έχουν το θράσος να έχουν και αιτήματα. Οι μαθητές το παλεύουν κατά καιρόυς, αλλά είναι θύματα της λογικής ότι επειδή είναι ανήλικοι δεν πρέπει να έχουν άποψη. Ευνουχισμένοι, πρώτα από τους ίδιους τους γονείς τους, δεν πρέπει να μετέχουν σε καμία πολιτική συζήτηση.
Απαιτείται οργάνωση, επιμονή, υπομονή και θυσίες για να φτιαχτεί ένα δυνατό πανεκπαιδευτικό κίνημα. Όμως πάνω από όλα χρειάζεται η πάλη να γίνει και στο επίπεδο των ιδεών. Δεν αρκεί να βγει κανείς στο δρόμο, να κάνει μια κατάληψη ή να διακόψει μια συνεδρίαση. Χρειάζεται να αλλάξουν συνειδήσεις. Και αυτό είναι το επίπονο…
ΥΓ. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου σε αυτή τη χώρα ψάχνουμε τον “Υποκινητή των Καταλήψεων”. Προτείνω να φτιάξουμε ένα μνημείου του Άνωστου Υποκινητή για την προσφορά του στο κίνημα.
ΥΓ 2. Κουράγιο και δύναμη στα παιδιά που αγωνίζονται. Ιδιαίτερα στους μαθητές. Θέλει κότσια να τα βάλεις με τους πάντες και να έχεις απέναντί σου γονείς, καθηγητές, αστυνομία, δημοσιογράφους, υπουργούς, κυβέρνηση κτλ.