Γράφει ο 2310net //
Τέτοιες μέρες πάντα με πιάνει μια τάση να γίνομαι βλάσφημος. Να τα βάζω με τις θρησκείες, τα έθιμά τους, την ίδια τους την ύπαρξη. Από αντίδραση; Από έμφυτη διάθεση τρολαρίσματος; Ένας θεός ξέρει… ( το πιάσατε το αστείο ε;)
Ωστόσο, όταν σκέφτομαι σοβαρά το ζήτημα της θρησκείας, αναρωτιέμαι με ποιον τρόπο μπορούμε να το προσεγγίσουμε σήμερα. Έτσι, πηγαίνω πίσω στα βασικά. Στον Μεγάλο.
Η θρησκεία, έλεγε ο Μεγάλος, είναι το όπιο του λαού. Βέβαια, η σκέψη του Μαρξ ήταν πολύ πιο σύνθετη και όχι ένα απλό σύνθημα, όπως κατέληξε το νόημα αυτής της φράσης στις μέρες μας. Η θρησκεία είναι το όπιο του λαού γιατί είναι εκείνο το στοιχείο που κάνει βιώσιμο τον αβίωτο καπιταλιστικό βίο. Με άλλα λόγια, οι συνθήκες ζωής της μεγάλης μάζας είναι τόσο άσχημες που αυτός που τις βιώνει σχεδόν αντανακλαστικά αναζητά κάποιο αποκούμπι, μια παρηγοριά, μια ελπίδα κάπου αλλού. Και από τη στιγμή που από τη βιωμένη του εμπειρία δύσκολα βρίσκει ελπίδα την ψάχνει στο μεταφυσικό, στο έξω από το υπάρχον.
Η εμμονή και η προσκόλληση στη θρησκεία εμφανίζονται από πολλούς προοδευτικούς στις μέρες μας ως αντίθεση στον διαφωτισμό και στον πολιτισμό εν γένει. Θεωρείται αντιφατικό να πιστεύεις στις μεταφυσικές ιδιότητες ενός θεού, να ακολουθείς θρησκευτικές διαδικασίες και τελετουργίες όταν την ίδια στιγμή (αυτό)προσδιορίζεσαι ως διαφωτισμένος άνθρωπος. Είναι πράγματι τόσο αντιφατικό;
karl-marx-1
Ο ίδιος ο Διαφωτισμός έχει επιβληθεί σχεδόν σαν θρησκεία. Με αφαιρεμένο το περιεχόμενο, έχει εγκατασταθεί ως τρόπος σκέψης στις σύγχρονες κοινωνίες. Έφερε όμως μαζί του και επέβαλε μια σειρά από παράγωγες αντιλήψεις οι οποίες εμφανίζονται σχεδόν ως δόγματα. Έννοιες όπως ο ορθολογισμός, η αξιοκρατία, ο υπολογισμός του συμφέροντος, η τεχνοκρατία και πολλές άλλες, μολονότι έχουν τις ρίζες τους σε εποχές προ Διαφωτισμού, στη διαφωτιστική σκέψη προσλαμβάνουν τον χαρακτήρα δόγματος που πρέπει να πιστεύουμε και να μην ερευνάμε. Έννοιες οι οποίες όπως μας έχει μάθει ο Μεγάλος, προσλαμβάνουν τον χαρακτήρα που θέλει να τους αποδώσει η κάθε φορά κυρίαρχη τάξη. Στη βάση αυτού του τρόπου σκέψης δικαιολογούνται όλα τα εγκλήματα, οι θυσίες και η βαρβαρότητα που βιώνουν οι σύγχρονες κοινωνίες. (Διαβάστε την «Διαλεκτική του Διαφωτισμού» των Χορκχάιμερ και Αντόρνο)
Η προσκόλληση στις ιδέες του Διαφωτισμού, με τον χαρακτήρα που αυτές προσλαμβάνουν στον καπιταλισμό, μόνο με την αντίστοιχη προσκόλληση στην θρησκεία μπορεί να συγκριθεί. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που με πολλές από αυτές τις έννοιες υπάρχει ταύτιση η οποία εκφράζεται με μορφή πίστης. Πιστεύουμε στην πρόοδο και εννοούμε την πρόοδο των αριθμών, των ΑΕΠ, των ποσοστών και των άλλων δεικτών χωρίς να καταλαβαίνουμε το πραγματικό τους περιεχόμενο. Επιθυμούμε τον ορθολογισμό ξεχνώντας ότι για παράδειγμα ένας ιμπεριαλιστικός πόλεμος είναι αποτέλεσμα ορθολογιστικής σκέψης και υπολογισμού κέρδους. Θεωρούμε αποτέλεσμα του Διαφωτισμού το γεγονός ότι ο άνθρωπος απελευθερώθηκε από τα μεταφυσικά του δεσμά για να επιβάλλει συνθήκες ανελευθερίας και σκλαβιάς σε συνανθρώπους του στο όνομα του Διαφωτισμού.
Συνεπώς, αν κάπου μπορώ να καταλήξω πρόχειρα, είναι ότι ναι, πρέπει να υπερβούμε τη θρησκεία, αλλά σε ποια κατεύθυνση; Η επίκληση του Διαφωτιστικού πνεύματος δεν είναι επαρκής για την απελευθέρωση του Ανθρώπου από τα δεσμά της θρησκείας. Δεν είναι αρκετή, αν δεν απαλλαγούμε από τα δεσμά εκείνα που καθιστούν αναγκαία την καθήλωση του ανθρώπου σε κατάσταση ανελευθερίας.
Άλλωστε, όπως έλεγε ο Μεγάλος, η θρησκεία είναι ο απατηλός ήλιος που περιστρέφεται γύρω από τον άνθρωπο όσο ο άνθρωπος δεν μπορεί να περιστραφεί γύρω από τον εαυτό του…