Ο Κοκκίνης

Ο Κοκκίνης

Γρηγοριάδης Κώστας

To χαγιάτι με τις αμμόπλακες κι η αυλή. Στη ρίζα της πέρα ελιάς μια μαυριδερή γελάδα, πεινασμένη, μουγκανίζει κι όλο κοιτάει την πόρτα. Τα παιδιά λείπουν στο σχολείο. Τι σχολείο; Τοίχο τοίχο όσο να πάνε και μετά τρεχάλα μόλις ακουστεί ντουφέκι ή μόλις δώσουνε το σύνθημα από το δρόμο «μπλόκος», «μπλόκος», για να προφτάσουνε να φύγουν δάσκαλος και μαθητές μην τους βρει όλους μαζί το κακό.

Τρίτη χρονιά της Κατοχής. Η κυρά - Μυρσίνη σκουπίζει την αυλή με την αφάνα.

-- Πώς μας έκαναν έτσι οι δολοφόνοι, πώς μας κατάντησαν, μουρμουρίζει.

Ο άντρας μέσα στο σπίτι, χτυπημένος παντού, με πυρετό από μέρες στο στρώμα, δε λέει να συνέλθει. Με την έγνοια του η κυρά - Μυρσίνη παρατάει τη σκούπα και μπαίνει μέσα στο σπίτι. Ακροπατώντας πλησιάζει το κρεβάτι του άρρωστου και στήνει το αυτί ν' ακούσει την αναπνοή του. Σαν καλύτερος τής φαίνεται σήμερα, απύρετος. Σκουπίζει με την πετσέτα το ιδρωμένο του πρόσωπο.

-- Θέλεις νερό, τον ρωτάει. Και ξανά.

-- Θέλεις νερό; Ετσι, για να τον δει να συνέρχεται, έστω για λίγο, να παρηγορηθεί.

-- Ναι, απαντάει εκείνος βυθισμένος.

Του φέρνει νερό, τον βοηθάει να πιει κι έπειτα ξαναβγαίνει στην αυλή.

Από κει, όλα μπορεί να τα βλέπει, το δρόμο, το σχολείο με τα παιδιά μέσα, τον άρρωστο στο σπίτι.

Το μυαλό της, ωστόσο, δουλεύει. Γυρίζει πίσω μια - δυο βδομάδες και στέκεται στη μέρα που πήραν το άλογό τους, τον Κοκκίνη, οι Γερμανοί στην τελευταία επίταξη. Ψάχνει να βρει τι έγινε, τι έφταιξε κι έπεσε από τότε ο άντρας της στο στρώμα, εκείνος που έστεκε μπροστά της σαν το κυπαρίσσι μια ζωή, που δεν είχε παραπονεθεί ούτε για το κεφάλι του ποτέ.

...Από τον Κοκκίνη είναι σίγουρα η αρρώστια του, σκέφτεται. Δεν είναι μονάχα που τον έριξαν κάτω και τον χτυπούσαν, το πείσμα του είναι πιο πολύ. Τον έβλεπαν να καβαλάει πάνω στη ράχη του χωρίς να σκύβει το κεφάλι και του το φύλαξαν... Μη, του έλεγα. Μη σε βλέπουν πάνω του, χριστιανέ μου, γείρε πιο πολύ, κάνε τον κακόμοιρο, έτσι μονάχα θα γλιτώσεις. Πού ν' ακούσει; Ας βγάλουνε διαταγή και γι' αυτό, έλεγε και τα χείλη του στένευαν από το πείσμα... Πάλι καλά, είχανε τύχη οι δυο τους. Πόσες φορές δεν τους ξεφύγανε σαν τον άνεμο μέσα από τα μπλόκα και τα αντίποινα... Επρεπε να τον έπαιρνε μαζί του τον Κοκκίνη ο καπετάν - Γιάννης την τελευταία φορά που είχε κατεβεί με τους αντάρτες του στο χωριό. Κι εκείνος ο δικός μου σα να το 'ξερε, σα να το 'χε σκεφτεί αυτό από καιρό, τον παρακάλαγε.

-- Πάρ' τον, καπετάνιο, του έλεγε. Αν μου τον πάρουνε αυτοί, δε θα το αντέξω.

-- Κράτα το εσύ, του είχε πει ο καπετάν - Γιάννης. Είναι ωραίο άλογο, περήφανο. Κι έχει τρίχα καλή, κόκκινη.

Κι όταν τον ζόρισε ακόμα πιο πολύ, «πάρτο» και «πάρτο» και προ παντός όταν τον άκουσε να λέει: «Κάνε το για μένα, καπετάνιο, μια και δεν μπορούμε εμείς ν' ανέβουμε μαζί σας εκεί πάνω», τότε ο καπετάνιος γέλασε.

-- Μα δε βλέπεις, του είπε. Τούτο το άτι δεν κάνει για τα βουνά που τραβάμε. Κράτα το εσύ. Θα σου χρειαστεί στα χωράφια. Γιατί σε λίγο θα 'χουμε άλλες δουλιές να κάνουμε, να οργώνουμε και να σπέρνουμε... Οσο για το άλλο, βάλτε το καλά στο μυαλό σας. Κι εδώ και στο βουνό και παντού μπορεί να γίνει καλή δουλιά, φτάνει να δουλέψουν όλοι στον Αγώνα.

Τα μάτια της κυρά - Μυρσίνης γεμίζουν δάκρυα. Κατεβάζει ως τα μάτια τη μαντίλα, βάζει δυο κούκλες καλαμπόκια στην ποδιά και πάει και κάθεται σε μια γωνιά, στο πεζούλι, για να τα σκεφτεί όλα τούτα πάλι από την αρχή.

...Δεν ήτανε συνηθισμένος μπλόκος εκείνος τότε, ήταν κάτι άλλο. Ξαφνικός, δεν τον περίμενε κανείς. Αντρας από το χωριό δεν μπόρεσε να τους ξεφύγει ούτε ένας. Τους μάζεψαν στην πλατεία όλους, όλο το χωριό κι έστησαν τα πολυβόλα απέναντι. Ζητούσαν χαρτιά «παπίε», «παπίε» έλεγαν. Οποιος δεν είχε, τον χτυπούσαν στο πρόσωπο, στο κεφάλι. Μετά τους έστειλαν να φέρουν τα ζώα, άλογα και μουλάρια, αυτά ήθελαν περισσότερο, και πρώτα από όλα τον Κοκκίνη μας. Ζήτησαν και τον άντρα μου το επίθετο, πού το ήξεραν;

-- Νικολαΐδης, φώναξε ο διερμηνέας κι αυτός απάντησε «παρών», τι άλλο μπορούσε να κάνει;

-- Το άλογο, του είπαν. Ράους.

Εμάς μας βάλανε κάτω από τα ντουφέκια, εμένανε και τα παιδιά, κι εκείνον τον σπρώχνανε να πάει να φέρει τον Κοκκίνη. «Γρήγορα, Ράους, φώναζαν κι άφριζαν, αλλιώς, μπαμ, μπαμ, όλοι καπούτ».

Πήγε ως το Μετόχι, τις ελιές, στο μοναστήρι της Αγια - Παρασκευής, που είχαμε δεμένον τον Κοκκίνη. Πήγε και τον έφερε. Μια δρασκελιά ήταν πιο πέρα το βουνό και οι Γερμανοί δεν κόταγαν να πάνε πάνω από το Ρέμα, γιατί πιο κει ήταν οι αντάρτες, έλα όμως που εμάς μας είχαν στην πλατεία;

Πέταξε σαν το πουλί και ήρθε πάνω στη ράχη του Κοκκίνη στητός και σοβαρός, με μια αυστηρότητα στο πρόσωπο που πρώτη φορά την έβλεπα. Αποφασισμένος, λες και πήγαινε για κρέμασμα. Ετσι που τον είδα να 'ρχεται, σταυροκοπήθηκα.

-- Λυπήσου τον, είπα, Παναγιά μου.

Οι άλλοι γύρω, στην πλατεία, παγώσανε.

-- Τώρα θα του ρίξουν, λέγανε όλοι.

Τους στράβωσε ο Θεός και η βιάση τους. Μα δεν τους άρεσε καθόλου αυτό, να 'ρθεί καβάλα πάνω στο άλογο, γι' αυτό έπεσαν πάνω του σα λυσσασμένοι και τον κατέβασαν με τα κοντάκια κάτω από τον Κοκκίνη. Τον χτύπησαν παντού. Κι εκείνος να σφίγγει τα δόντια και να μη μιλάει, ούτε κιχ, ώσπου λιποθύμησε στα χέρια μου.

Και τέτοια αγάπη να 'χει γι' αυτό το ζωντανό! Τις πρώτες μέρες, που μπόραγε να σηκωθεί, έβγαινε από την πόρτα, κοίταζε την ελιά όπου έδενε τον Κοκκίνη, βούρκωνε κι έμπαινε μέσα μην τύχει και τον δω έτσι. Εμπαινε μέσα και χτυπιόταν. Τόση αγάπη.

...Με όλες αυτές τις σκέψεις, η κυρά - Μυρσίνη αφαιρέθηκε, ξεχάστηκε, κι όταν συνήλθε ένιωσε ένα κενό, μια σιωπή τριγύρω, την ησυχία να την κυκλώνει, σα να 'χαν βρει όλα τον παλιό τους ρυθμό, εκείνον που είχαν πριν από τον πόλεμο. Πεθύμησε τότε να πέρναγε η ώρα σαν αστραπή, να 'ρχονταν τα παιδιά από το σχολείο, να τα είχε γύρω της, κοντά της, όσο ν' απλώσει το χέρι. Και πρώτα - πρώτα να γινόταν καλά, σήμερα κι όλα ο Νίκος, ο άντρας της. Σαν όνειρο να τέλειωνε πια αυτό το κακό που είχε βρει τον κόσμο, η Κατοχή. Να 'βλεπε ένα σημάδι σίγουρο, θεϊκό, πως όλα θα πάνε καλά...

Εστησε το αυτί και πάλι. Κάτι σα ν' άκουσε, σα βήματα που έρχονταν μέσα από το σπίτι κι έπειτα τη φωνή του άρρωστου που την καλούσε.

-- Μυρσίνη, Μυρσίνη.

Τον πρόφτασε στο κατώφλι.

-- Τι έγινε, τι θέλεις; Είσαι καλά; τον ρώτησε. Εδώ, εδώ κάθισε.

Δεν ήθελε να καθίσει, παρά κρατήθηκε από την πόρτα.

-- Φέρε τα ρούχα μου, είπε.

Η κυρά - Μυρσίνη τον κοίταξε με απορία.

-- Πάω. Καθώς έμπαινε μέσα, κοντοστάθηκε. Τον κοίταξε ξανά. Πόσο είχε κόψει, αλήθεια, πόσο είχε χλομιάσει. Τον είδε να κοιτάει πάλι την ελιά.

-- Μην αρχίσεις τα ίδια, Νίκο, για τον Κοκκίνη, παρακάλεσε.

-- Οχι, όχι, έκανε εκείνος. Το πήρα απόφαση πια. Τέλειωσε. Φέρε μου τα ρούχα. Τον έβαλε μέσα και τον έντυσε όπως ντύνουν ένα μωρό παιδί, αδύνατο.

Επειτα ακούστηκε το κουδούνι του σχολείου και μετά φωνές. Η κυρά - Μυρσίνη πετάχτηκε έξω αλαφιασμένη. Από πίσω ακολούθησε ο άντρας ως το κατώφλι. Στο δρόμο μακριά φάνηκαν τα παιδιά του σχολείου που σκορπούσαν στα σπίτια μπουλούκια - μπουλούκια. Και κάτι φώναζαν κουνώντας τα χέρια, ενώ ο κόσμος κατευθυνόταν στην πλατεία.

-- Ερχονται. Ηρθαν...

Φάνηκαν και τα δικά τους, ένα κορίτσι και δυο αγόρια μικρότερα. Μπήκαν στην αυλή κουνώντας τις σχολικές τους σάκες, φωνάζοντας κι αυτά.

-- Ερχονται, έρχονται.

-- Ποιοι; ρώτησαν οι δυο τους, έτοιμοι να τα βάλουν μέσα στο σπίτι και ν' αμπαρώσουνε τις πόρτες.

-- Ο καπετάνιος με τα παλικάρια.

-- Ο καπετάν - Γιάννης;

-- Ναι, στην πλατεία.

Πήγαν κι εκείνοι, ο άντρας σέρνοντας σχεδόν τα πόδια, χλομός, και η κυρά - Μυρσίνη κρατώντας τον από τη μασχάλη.

Στην πλατεία ξεκουραζόταν η διμοιρία. Στο πιο ψηλό χτίριο, του Μικέ, ένα παλικάρι αρματωμένο κιαλάριζε το δρόμο. Ο καπετάν - Γιάννης πάνω σ' ένα κόκκινο άλογο μιλούσε στον κόσμο.

-- Είμαστε βιαστικοί, έλεγε. Δε θα μείνουμε πολύ, θα πιούμε νερό και θα φύγουμε. Η Αλληλεγγύη ό,τι έχει να κάνει να το κάνει γρήγορα. Και μη φοβάστε, ούτε να τους προκαλείτε. Εμείς, το ξέρετε, τα βλέπουμε όλα από το βουνό και είμαστε έτοιμοι. Μη φοβάστε, σύντομα θα τελειώσει ο πόλεμος κι έχουμε πολλή δουλιά μπροστά μας, να χτίσουμε την πατρίδα που ρήμαξε.

Ολοι κοίταζαν μια τον καπετάνιο και μια το άτι που καβαλούσε.

-- Ο Κοκκίνης, έλεγαν, ο Κοκκίνης, και θαύμαζαν.

Οταν τέλειωσε ο καπετάνιος, η κυρά - Μυρσίνη με τον άντρα της προχώρησαν μπροστά. Χαιρέτισαν. Το ζώο τέντωσε τ' αυτιά και χλιμίντρισε αναγνωρίζοντας τ' αφεντικό του.

-- Εϊ, Κοκκίνη, του φώναξε εκείνος. Ετρεξε και αγκάλιασε το λαιμό του αλόγου. Επειτα γύρισε στον καπετάνιο.

-- Χαλάλι σου καπετάνιο, του είπε. Και στην Αθήνα στη ράχη του απάνω.

-- Φχαριστώ συναγωνιστή, θα γίνει κι αυτό, απάντησε εκείνος. Τους ριχτήκαμε στην Ελευσίνα και τον πήραμε πίσω. Μα, λοιπόν, έγινε η επιθυμία σου. Τώρα και να στον αφήσω θα στον πάρουν.

-- Χαλάλι, χαλάλι, φώναξαν όλοι γύρω. Εφεραν νερό στον Κοκκίνη, τον τάισαν κριθάρι. Τον καμάρωναν όλοι. Οταν ξεκουράστηκε η διμοιρία κίνησε να φύγει.

-- Οταν τελειώσει ο πόλεμος, θα σου τον φέρουμε πίσω, είπε ο καπετάν - Γιάννης κι έδωσε το σύνθημα της αναχώρησης.

Εμειναν οι δυο τους τελευταίοι στην πλατεία να βλέπουν τον Κοκκίνη με τον καπετάνιο και τα παλικάρια να παίρνουν τον ανήφορο για το βουνό.

Το μεσημέρι, όταν μαζεύτηκαν όλοι τριγύρω στο τραπέζι, η κυρά - Μυρσίνη θυμήθηκε την προσευχή που είχε κάνει το πρωί, να 'χει τα παιδιά κοντά της, τον άντρα της γερόν. Το θεϊκό σημάδι που είχε ζητήσει να δει και το 'χε μπροστά της ξάστερο, ολοφάνερο.

-- Παναγιά μου, μεγάλη η χάρη σου, είπε. Μου το 'δειξες, σ' ευχαριστώ.

Επειτα σκέφτηκε τα παιδιά εκείνα, τα παλικάρια που τραβούσαν για το βουνό, τον Κοκκίνη που είχε μπει πιο μπροστά από τους ίδιους στον Αγώνα. Σήκωσε τα μάτια ψηλά και κοίταξε πέρα κατά το βουνό, το μοναστήρι της Αγια - Παρασκευής που είχε γίνει από καιρό διοικητήριο του τάγματος.

-- Παναγιά βουνιώτισσα, Αγια - Παρασκευή, έχε τους καλά, ξανάπε και σταυροκοπήθηκε.

Ενα μέρος από την προσευχή πήγαινε και στον Κοκκίνη, οπωσδήποτε.

Του
Μιχάλη Π. ΔΕΛΗΣΣΑΒ

Τεχνητά δομικά υλικά για το μικρόκοσμο

Τεχνητά δομικά υλικά για το μικρόκοσμο

Μια μέτρια συλλογή από μικροσκοπικά δομικά υλικά επιτρέπει την κατασκευή πιο σύνθετων εξαρτημάτων μεγέθους νανοκλίμακας, προγραμματισμένων να έχουν οποιοδήποτε επιθυμητό σχήμα

Οι πρωτεΐνες, οι θεμελιώδες «νανομηχανές» της ζωής, έχουν δώσει πολλά μαθήματα στους επιστήμονες που προσπαθούν να κατασκευάσουν τεχνητές νανομηχανές. Οι πρωτεΐνες είναι μεγάλα μόρια που περιέχουν εκατοντάδες μέχρι και χιλιάδες άτομα και έχουν μέγεθος μερικών νανόμετρων (δισεκατομμυριοστά του μέτρου) έως μερικών δεκάδων νανόμετρων. Ο ανθρώπινος οργανισμός περιέχει τουλάχιστον 20.000 διαφορετικές πρωτεΐνες, που, ανάμεσα στ' άλλα, επιτρέπουν στους μύες να συσπώνται, συμμετέχουν στην πέψη του φαγητού, γίνονται δομικά στοιχεία των οστών, μεταφέρουν πληροφορίες από το περιβάλλον και ακούραστα ανακυκλώνουν εκατοντάδες μικρότερα μόρια μέσα στα κύτταρά μας.

Πολλοί χημικοί ονειρεύτηκαν τη δυνατότητα σχεδίασης και κατασκευής μακρομορίων (μορίων που περιέχουν περισσότερα από 100 άτομα), τα οποία θα μπορούσαν να κάνουν τα θαυμαστά πράγματα που κάνουν οι πρωτεΐνες και ακόμα περισσότερα. Ονειρεύτηκαν τη δυνατότητα να κατασκευάζουν σύνθετες μοριακές μηχανές, το ίδιο εύκολα όπως κατασκευάζεται το λογισμικό των ηλεκτρονικών υπολογιστών, ένα συνδυασμό της πληροφορικής και της χημείας που θα επέτρεπε την περιγραφή του σχήματος μιας νανομηχανής και θα προσδιόριζε αυτόματα στη συνέχεια την ακολουθία των χημικών διεργασιών που θα έπρεπε να πραγματοποιήσει ένας χημικός, ή ένα αυτόματο σύστημα, ώστε να κατασκευαστεί η νανομηχανή που περιγράφηκε.

Αλυτο πρόβλημα

Δυστυχώς, η ιδέα της κατασκευής νανομηχανών με σχεδίαση νέων πρωτεϊνών προσκρούει σε ένα σοβαρό εμπόδιο. Κάθε πρωτεΐνη αρχίζει να σχηματίζεται ως μια απλή, γραμμική αλυσίδα, που συναρμολογείται ως μια συγκεκριμένη ακολουθία αμινοξέων από μία ποικιλία συνολικά 20 αμινοξέων. Ως εδώ δεν υπάρχει πρόβλημα. Ομως οι ιδιότητες της πρωτεΐνης επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από το σχήμα της. Λίγο μετά τη συγκρότηση της πρωτεϊνικής αλυσίδας μέσα στο κύτταρο, η αλυσίδα αυτή καταρρέει σε ένα μπερδεμένο κουβάρι από έλικες και άλλες δομές, μέσα από μια σύνθετη διαδικασία που ονομάζεται αναδίπλωση των πρωτεϊνών. Η ακολουθία των αμινοξέων προκαθορίζει το τελικό σχήμα, αλλά η πρόβλεψη του σχήματος μιας συγκεκριμένης ακολουθίας είναι ένα από τα πιο σημαντικά και μέχρι σήμερα άλυτα προβλήματα που αντιμετωπίζει η επιστήμη, το περίφημο «πρόβλημα της αναδίπλωσης των πρωτεϊνών».

Πρόσφατα σε ένα εργαστήριο στις ΗΠΑ, σημειώθηκε πρόοδος στην ανάπτυξη μιας μεθόδου παραγωγής μεγάλων μορίων με προκαθορισμένα σχήματα, μορίων που σχεδιάζονται με τη βοήθεια ειδικού λογισμικού ηλεκτρονικού υπολογιστή. Η μέθοδος είναι εμπνευσμένη από την αρθρωτή δομή των φυσικών πρωτεϊνών, αλλά δε στηρίζεται στις αλυσίδες αμινοξέων που καταρρέοντας αναδιπλώνονται σε κάποιο σχήμα. Ετσι αποφεύγει να αντιμετωπίσει το άλυτο «πρόβλημα της αναδίπλωσης των πρωτεϊνών».

Η νέα τεχνική χρησιμοποιεί ως δομικά στοιχεία τα διαμινοξέα, μονομερή που περιέχουν δύο ζεύγη από τις χαρακτηριστικές ομάδες των αμινοξέων (αμινική και καρβοξυλική ομάδα). Τα διαμινοξέα μπορούν να συνενωθούν με άλλα διαμινοξέα, σχηματίζοντας ένα πολυμερές μακρομόριο, με μια σημαντική διαφορά σε σχέση με τις πρωτεΐνες. Η θέση που παίρνει κάθε διαμινοξύ εξαρτάται με απλό και απόλυτο τρόπο από το είδος του και το είδος του διαμινοξέος στο οποίο συνδέεται. Ετσι, είναι γνωστό και προβλέψιμο εκ των προτέρων το σχήμα του πολυμερούς διπεπτιδίου που σχηματίζεται.

Εφαρμογές ανοιχτές στη φαντασία

Στόχος των επιστημόνων είναι να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία αυτή για την κατασκευή μορίων που θα μπορούν να φέρουν σε πέρας συγκεκριμένες λειτουργίες. Μια τέτοια λειτουργία μπορεί να είναι η ανίχνευση ουσιών, π.χ. γλυκόζης ή τοξινών. Οταν μια από αυτές τις ουσίες συνδεθεί με το ειδικό μακρομόριο, τότε αυτό θα αλλάξει σχήμα και εφόσον φέρει ειδικές φθορίζουσες χημικές ομάδες, το αποτέλεσμα θα είναι να αλλάζει και χρώμα. Αλλη εφαρμογή μπορεί να είναι η παρασκευή μορίων σε σχήμα γάντζου, που ανοίγουν ή κλείνουν όταν ενεργοποιηθούν από ένα εξωτερικό σήμα. Τέτοια μόρια θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σαν μοριακές βαλβίδες ή στοιχειώδεις διακόπτες για μνήμες υπολογιστών.

Μακροπρόθεσμα, η νέα τεχνική θα μπορούσε να οδηγήσει σε προηγμένες μεθόδους κατασκευής νανομηχανών, ή ακριβέστερα νανομηχανών που να κατασκευάζουν άλλες νανομηχανές, κατ' αναλογία με τα ριβοσώματα στα κύτταρα που κατασκευάζουν πρωτεΐνες από τις πρώτες ύλες που βρίσκονται γύρω τους, ακολουθώντας τις οδηγίες του RNA. Η διαφορά με τα ριβοσώματα θα είναι ότι οι διπεπτιδικές «εργαλειομηχανές» του νανόκοσμου θα φτιάχνουν άλλες νανομηχανές με βάση τον προγραμματισμό, που θα τους έχει δώσει ο άνθρωπος.

Αν και τέτοιες εφαρμογές είναι ακόμα πολύ μακριά, τόσο που δεν μπορεί να προσδιοριστεί γι' αυτές ένα συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο, άλλες εφαρμογές ιδιαίτερα χρήσιμες ίσως γίνουν πραγματικότητα μετά από δύο δεκαετίες. Μερικά αντικαρκινικά φάρμακα, όπως η χαλιχονδρίνη-Β και η βρυοστατίνη είναι πολύ δύσκολο να κατασκευαστούν συνθετικά. Οι σπάνιοι σπόγγοι και τα άλλα ζώα της θάλασσας που παράγουν αυτές τις χημικές ενώσεις, δεν μπορούν να τις προσφέρουν σε μεγάλες ποσότητες. Ισως σε 20 χρόνια από τώρα να μπορούμε να κατασκευάσουμε τεχνητά ένζυμα, που θα συνθέτουν με αποτελεσματικό τρόπο αυτές και άλλες πολύτιμες χημικές ενώσεις. Φανταστείτε να αρκεί μια σταγόνα διαλύματος τεχνητών ενζύμων σε ένα βαρέλι γεμάτο σιρόπι καλαμποκιού πλούσιο σε φρουκτόζη, ώστε μερικές μέρες μετά να έχουν παραχθεί πολλά κιλά βρυοστατίνης!

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»

    

ΠΡΟΒΛΕΨΙΜΑ ΔΙΠΕΠΤΙΔΙΑ

Οι χημικοί έχουν παρασκευάσει μια σειρά δομικών υλικών, που ονομάζονται διαμινοξέα και τα οποία φέρουν δύο ζεύγη καρβοξυλομάδων και αμινομάδων. Οταν συνδέονται μεταξύ τους, αυτά τα δομικά στοιχεία, ή μονομερή, σχηματίζουν μια άκαμπτη αλυσίδα, που αποκαλείται διπεπτίδιο και έχει προβλέψιμο σχήμα, που καθορίζεται με άμεσο τρόπο από την ακολουθία των διαμινοξέων που θα χρησιμοποιηθούν. Ετσι, οι χημικοί μπορούν να σχεδιάσουν και να κατασκευάσουν ακριβείς νανοδομές, συνδυάζοντας απλώς τα κατάλληλα διαμινοξέα με μια συγκεκριμένη σειρά.

    

ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ

Οι βιολογικοί οργανισμοί χρησιμοποιούν 20 διαφορετικά αμινοξέα τα οποία συνδυάζουν σε ευέλικτες αλυσίδες, αποκαλούμενες πεπτίδια όταν είναι μικρές και πρωτεΐνες όταν μεγαλώσουν πάνω από ένα όριο. Τα αμινοξέα συνδέονται με αμιδικούς δεσμούς, που σχηματίζονται όταν αντιδράσουν χημικά καρβοξυλομάδες και αμινομάδες. Το τελικό σχήμα μιας πρωτεΐνης εξαρτάται από την περίπλοκη αλληλεπίδραση ανάμεσα στα αμινοξέα που βρίσκονται σε ολόκληρο το μήκος του μακρομορίου. Η πολυπλοκότητα κάνει εξαιρετικά δύσκολη την πρόβλεψη του σχήματος μιας πρωτεΐνης. (Ολα τα σχέδια είναι εξαιρετικά απλουστευτικά για λόγους μεγαλύτερης σαφήνειας).

Ο Γκρέκο και το εργαστήριό του

Ο Γκρέκο και το εργαστήριό του

«Ο Αγιος Φραγκίσκος σε έκσταση»

Μια διαφορετική φιλοσοφία χαρακτηρίζει την έκθεση «Ο Γκρέκο και το εργαστήριό του», που παρουσιάζεται (έως 5/1) στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (Νεοφύτου Δούκα 4). Δίχως να της λείπει η διάσταση της αισθητικής απόλαυσης και γενικότερα της ψυχαγωγίας, η έκθεση προσκαλεί το θεατή να αντιμετωπίσει προβλήματα που απασχολούν την επιστημονική έρευνα και όσους ασχολούνται με την τέχνη και την ιστορία της.

Η σημαντική αυτή παρουσίαση επιχειρεί μια νέα και δημιουργικότερη προσέγγιση του έργου του Γκρέκο, καλλιτέχνη για τον οποίο στον τόπο μας υπάρχει έντονο ενδιαφέρον, κυρίως, λόγω της ελληνικής καταγωγής του. Παράλληλα, αποκαλύπτει πτυχές του εργαστηρίου του. Θέτοντας το βασικό ερώτημα: Ποια έργα από όσα κυκλοφορούν στην αγορά με το όνομα του «Μάστορα» έχουν ολοκληρωθεί και σε ποιο βαθμό, με τη συμμετοχή και άλλων μελών του εργαστηρίου του;

Η έκθεση επικεντρώνεται αποκλειστικά στην ισπανική περίοδο, με στόχο να προβληθεί η καθοριστική επιρροή του Γκρέκο την εποχή εκείνη, καθώς και η επιστημονική τεκμηρίωση του εργαστηρίου του. Φτάνοντας στην Ισπανία, το 1577, ο Δ. Θεοτοκόπουλος είχε ήδη δεχτεί τις επιδράσεις των Ιταλών καλλιτεχνών, από τη δεκάχρονη παραμονή του στην Ιταλία: Το μανιερισμό από την Πάρμα, τη Φλωρεντία και τη Ρώμη, το χρώμα από τους Βενετσιάνους. Στην Ισπανία, τα ενώνει με τρόπο τελείως προσωπικό, λαμβάνοντας υπόψη και τα αιτήματα και τις προσδοκίες της πελατείας του στο Τολέδο, που ήταν η θρησκευτική πρωτεύουσα. Ο ζωγράφος θέτει τα στοιχεία της ιδιόρρυθμης τέχνης του στην υπηρεσία των θρησκευτικών ταγμάτων και εκείνων που προσπαθούν, υπό την πίεση του Προτεσταντισμού, να δώσουν μια νέα πνοή στην καθολική εκκλησία. Εκείνο που τον χαρακτηρίζει ως ζωγράφο είναι η τάση για εξιδανίκευση. Επιμηκύνει και εξαϋλώνει τις μορφές, αποδίδοντας έτσι την πνευματική τους διάσταση και ελαττώνει τα ρεαλιστικά στοιχεία.

«Η μετανοούσα Μαγδαληνή»

Τα 56 συνολικά έργα (ελαιογραφίες, χαρακτικά, παλαιά βιβλία και δημόσια έγγραφα της εποχής του Γκρέκο), της έκθεσης, προέρχονται από μεγάλα μουσεία της Ισπανίας, των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ουγγαρίας και της Ελβετίας. Οκτώ πίνακες φέρουν την υπογραφή του μεγάλου δημιουργού της. Δίπλα τους, συνυπάρχουν και καλούν σε συγκρίσεις δημιουργίες του γιου του Χόρχε Μανουέλ Θεοτοκόπουλι (1578 - 1631), του Λουίς Τριστάν (1585 - 1624) και άλλων ζωγράφων που αποδίδονται στο εργαστήριό του, καθώς και έργα του ζωγράφου Μπλας Μουνιόθ, ο οποίος ακολούθησε, έναν αιώνα αργότερα, τα χνάρια του Γκρέκο. Επίσης, εκτίθεται ένα αντίγραφο από το Μουσείο του Πράδο, το οποίο αρχικά είχε αποδοθεί στον Γκρέκο.

Η επιμέλεια είναι της Κάρμεν Γαρίδο και των: Χοσέ Αλβάρεθ Λοπέρα (Μουσείο Πράδο) και Νίκου Χατζηνικολάου (ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, ειδικός στον Γκρέκο), οι οποίοι επιμελήθηκαν και τη μεγάλη έκθεση «Ελ Γκρέκο, Ταυτότητα και Μεταμόρφωση», το 1999 στην Εθνική Πινακοθήκη.

Και οι τρεις επιμελητές επιδίωξαν αρχικά να εκτεθούν δύο τουλάχιστον εκδοχές κάθε θέματος: Ενας πίνακας που θεωρείται από την έρευνα ιδιόχειρο έργο του Θεοτοκόπουλου και ένα αντίγραφο του εργαστηρίου, που ζωγραφίστηκε υπό την επίβλεψη και ενδεχομένως τη συμμετοχή του Δασκάλου. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις επίτευξης του παραπάνω στόχου: οι τρεις πίνακες με θέμα τον «Αγιο Ιλδεφόνσο», τα έργα με το θέμα του «Αγίου Ιακώβου προσκυνητή» και σε μικρότερη κλίμακα «Ο Αγιος Φραγκίσκος που δέχεται τα στίγματα», οι τρεις διαφορετικές εκδοχές με θέμα τον «Διαμερισμό των ιματίων του Ιησού», κ.ά.

Ιδιαίτερη σημασία για τους στόχους της έκθεσης έχει η παρουσία ενός αντιπροσωπευτικού δείγματος της παραγωγής του Λουίς Τριστάν («Ο Αγιος Ιερώνυμος Καρδινάλιος», «Προσωπογραφία ηλικιωμένου ανδρός» κ.ά.), ο οποίος εξελίχθηκε σε μια σημαντική φυσιογνωμία της Σχολής του Τολέδο και υπήρξε μαθητής του Γκρέκο στα χρόνια 1603 - 1606. Αντιπροσωπευτική είναι και η παρουσία του Χόρχε Μανουέλ, ο οποίος εμφανίζεται σε δημόσια έγγραφα από το 1597 και μετά, και θα διαδραματίσει έναν όλο και σημαντικότερο ρόλο στα χρόνια 1606 - 1614, διάστημα κατά το οποίο εκπροσωπεί τον πατέρα του σε διάφορες υποθέσεις.

Οπως αναφέρει ο Ν. Χατζηνικολάου στο εξαιρετικό βιβλίο - κατάλογο που συνοδεύει την έκθεση «Στόχος ήταν να παρουσιαστούν στην έκθεση περισσότερα πλαστά έργα, ώστε ο επισκέπτης να έρθει σε επαφή και με αυτό το πρόβλημα της έρευνας και του εμπορίου Τέχνης... Ο αριθμός των πλαστών έργων που κυκλοφορούν είναι μεγάλος. Ο Wethey έγραφε το 1962 ότι "στη Μαδρίτη και τη Βαρκελώνη κατασκευάζονται καθημερινά πλαστοί Γκρέκο". Το φαινόμενο έχει από τότε σίγουρα υποχωρήσει αλλά παραμένει υπαρκτό... Το θέμα παρ' όλα αυτά τέθηκε, έστω και με ένα μόνο έργο. Η Ιστορία της Τέχνης δεν μπορεί να συνεχίσει να αγνοεί την ύπαρξη των πλαστών, η μελέτη των οποίων είναι πολλές φορές διδακτική».

Μέρες λειτουργίας: Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή: 10 π.μ. - 4 μ.μ. Πέμπτη: 10 π.μ. - 8 μ.μ. Σάββατο: 10 π.μ. - 5 μ.μ. Στο πλαίσιο της έκθεσης, πραγματοποιείται εκπαιδευτικό πρόγραμμα για μαθητές Γυμνασίου, Λυκείου και μεγάλων τάξεων του Δημοτικού. Τηλ. επικοινωνίας: 210 7239.438.

Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ

    

Πάντα υπάρχει ένα Πολυτεχνείο

1. Το Πολυτεχνείο βαραίνει πάνω μας σαν μια μεγάλη εκκρεμότητα.

2. Η εξέγερση έβαλε στην άκρη την αμφιβολία, τη γέρικη σοφία και το φθόνο, θύμισε σε όλους πως εδώ είναι Βαλκάνια, δεν είναι «παίξε, γέλασε».

3. Το Πολυτεχνείο είχε όλα τα χαρακτηριστικά ενός μετεωρίτη που έπεσε μέσα στα σπίτια μας. Οπως πάντα, κανείς δεν πίστευε πως θα συμβεί - και όμως συνέβη.

4. Ας είναι ελαφρά η αμνησία που σκεπάζει τις κυρίες Δαμανάκη, Μωροπούλου και τον Νίκο Μπίστη.

5. Ο μαθητής που μπαίνει στο Πολυτεχνείο για να το τιμήσει δεν περιορίζεται στα όρια της γιορτής. Μπαίνει για να αναστήσει τον νεοέλληνα Λάζαρο. Να τονίσει πως η μόνη διέξοδος από το καθημερινό δράμα είναι το πάθος. Να δώσει με τα χαρακτηριστικά του προσώπου του το τέλος στην κηδεία που επιχειρούν διάφοροι για την εξέγερση. Ο μαθητής ακούει με προσοχή τον ιδιοφυή Τόμας Μαν, όταν του ψιθυρίζει; «Τι είναι σήμερα η επιστήμη; Απόλυτη και στυγνή εξειδίκευση με στόχο το όφελος, την εκμετάλλευση, την κυριαρχία. Τι είναι η μόρφωση; Ανθρωπιά μήπως; Ευρύτητα πνεύματος και καλοσύνη; Οχι, τίποτα περισσότερο από ένα μέσον για κέρδος και κυριαρχία». Τα ακούει όλα ο μαθητής με προσοχή και βγαίνει έπειτα στη σέντρα της καθημερινότητας για να τα ανατρέψει.

6. Η μόνιμη αποστροφή μας για την Αμερική δεν έχει σε τίποτα να κάνει με μας. Φρόντισε η υπερδύναμη τότε να εγκαταστήσει μια χούντα πρακτόρων τους οποίους τροφοδοτούσε ανελλιπώς εφτά ολόκληρα χρόνια. Οσον αφορά τη δικτατορία, το πνεύμα του λαού μας κατάφερε το αδύνατο, θυμίζοντας τα λόγια του Χέγκελ: «Καμία δύναμη δεν μπορεί να καταστρέψει το πνεύμα ενός λαού είτε απ' έξω είτε από μέσα, αν δεν είναι ήδη δίχως ζωή, αν δεν έχει ήδη πεθάνει».

7. Η οδός Πατησίων από τότε δεν είναι πια ίδια. Το Πολυτεχνείο της έδωσε διαστάσεις που δεν είχε. Κανείς δε θυμάται πώς ήταν πριν. Το βλέμμα είτε το θέλει είτε όχι πέφτει σ' αυτό που συνέβη και το οποίο δεν παραγράφεται.

8. Η κοινωνία μας δεν παρουσιάζει μόνο στοιχεία παρακμής αλλά και πολιτικής γελοιότητας. Κι αυτό είναι που πονάει περισσότερο. Αν οι δικτάτορες ήταν καρικατούρες, οι σημερινοί κυβερνώντες βουλιάζουν μέσα στη γελοία σοβαροφάνειά τους. Ανταλλάσσουν απόψεις κατά βάθος αλληλομισούμενοι, νιώθοντας ο καθένας το βάρος της δόξας του (!) ασήκωτο. Μονίμως έξω από τη φωτιά, είναι έτοιμοι να κάψουν ό,τι τους ενοχλεί, τους μαθητές, που δε συμβιβάζονται.

9. Ολοι γνωρίζουν πως ...«κάτι σάπιο υπάρχει στη δημοκρατία της Ελλάδας». Εθνικιστικές προκαταλήψεις, δημαγωγία, καθεστώς που επιβιώνει με φτηνά ανταλλάγματα, πικραμένοι, παραιτημένοι χωρίς φωνή, ή εχθροί θανάσιμοι κάθε προσπάθειας ενάντια στην κυρίαρχη ιδεολογία, διανοούμενοι που κοιμούνται στους διαδρόμους του υπουργείου Πολιτισμού. Παρ' όλα αυτά, σε κάθε επέτειο της εξέγερσης το βλέμμα μου οδηγείται σε κάτι που μένει πάντα ζωντανό και μας δίνει μια ανάσα δροσιάς: και αυτό το χρόνο στους μαθητές.

Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ

ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΩΤΑΣ Το έργο του για τα παιδιά

ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΩΤΑΣ

Το έργο του για τα παιδιά

Ο Βασίλης Ρώτας, αμέσως μετά την κατοχή

Τριάντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από το θάνατο του Βασίλη Ρώτα (1889-1977) και η «Σύγχρονη Εποχή» τιμά την επέτειο με την έκδοση της μελέτης του Θανάση Ν. Καραγιάννη «Ο Βασίλης Ρώτας και το έργο του για παιδιά και εφήβους» στο θέατρο, την ποίηση, την πεζογραφία, ακόμη και στα «Κλασσικά Εικονογραφημένα». Ο «Ρ» προδημοσιεύει σήμερα ένα απόσπασμα.

«(...) Το ποίημα "Πατρίδα", κατάλληλο για παιδιά και εφήβους, αποτελεί ένα σπουδαίο μάθημα πατριωτισμού με ταξικό προσδιορισμό και έχει σημαντική παιδαγωγική σημασία για τη νεολαία. Ο ποιητής αναφέρεται, αρχικά, στους πατριδοκάπηλους και στους προδότες, για να δημιουργήσει, στη συνέχεια, έντονη αντίθεση με την αναλυτική και προσδιοριστική παράθεση (με συγκεκριμένα παραδείγματα) του έτερου αντιθετικού πόλου: του γνήσιου, άδολου και πραγματικού πατριώτη. Από τη μια φανερώνει και καυτηριάζει με λόγια προσβλητικά και σκληρά την προδοτική πρακτική όσων τοποθετούν το "χρυσάφι", το "κέρδος/ από αρπαγή και φόνον", πάνω από την αγάπη στην πατρίδα, πάνω από την εργασία και το μόχθο των εργαζομένων, πάνω από τη συντροφικότητα, από "το τυραννοχτόνο" πνεύμα, από τη "σεμνή αγάπη", από την "αγνή φιλία", από "τους χορούς του λαού και τα τραγούδια". Εδώ, έχουμε ένα ολόκληρο μωσαϊκό ιδεών και κοινωνικών αξιών, τις οποίες ο "στρατευμένος" κοινωνικά ποιητής "οφείλει", με βάση τη συνείδησή του να συνθέσει ποιητικά και να απευθύνει στους αναγνώστες του, ασπαζόμενος και υπηρετώντας την ιδεολογία του περί της κοινωνικής αποστολής της τέχνης και ενάντια στο αισθητικό δόγμα "η τέχνη για την τέχνη" (...)».

«(...) Παιάνας ξεσηκωμού για τη λευτεριά με αντιπολεμικά και κοινωνικά μηνύματα, μάθημα για τη νέα γενιά, είναι και το ποίημα "Στ' άρματα, Ελλάδα", κατάλληλο για εφήβους. Το ποίημα αποτελείται από εννέα οκτάβες. Στην α΄ στροφή ο ποιητής αναφέρεται στην επίθεση που δέχτηκε η Ελλάδα από τους ναζί. Στη β΄ στροφή περιγράφει τη φρίκη της εισβολής και του προσώπου του κατακτητή. Στις γ΄ και δ΄ στροφές επιχειρηματολογεί για το ότι οι Ελληνες ανέκαθεν είμαστε φιλειρηνικός λαός και ουδέποτε είχαμε ναούς προς τιμή του θεού του πολέμου, Αρη, και ότι ποτέ δεν κάναμε πανηγύρια γι' αυτόν. Αλλά, αντιθέτως, όπως αναφέρει στην ε΄ στροφή, οι Ελληνες έκαναν (και κάνουν) πανηγύρια στον Αη-Δημήτρη και στον Αη-Γιώργη. Στις στ΄ και ζ΄ στροφές καταγράφει και θρηνεί για τη σύγχρονη πραγματικότητα, την εισβολή των Γερμανών και τις συνέπειές της. Το ποίημα γράφτηκε το 1941 και, όπως μας πληροφορεί ο ίδιος, "Το ποίημα τούτο απαγγέλθηκε πολύ στην κατοχή". Στις δύο τελευταίες στροφές (η΄ και θ΄) ο ποιητής σαλπίζει εγερτήριο παιάνα, καλεί σε ένοπλη επαναστατική δράση, με μηνύματα για λευτεριά, δικαιοσύνη και αδερφοσύνη με όλους τους λαούς. Τα πατριωτικά μηνύματα που εκπέμπει, σε συνδυασμό με τα διεθνιστικά, καθώς και με την ιστορική γνώση που προσφέρει, ανάγουν το ποίημα σε σημαντικό παιδαγωγικό μάθημα για τον ευρύτερα κοινωνικό, αλλά και για τον εκπαιδευτικό χώρο (...)».

Θέατρο «Κεντρικόν»στην Αθήνα μετά από ομιλία του (30.03.1957). Από τα αριστερά: Στ. Κανελλόπουλος, Στέφ. Σαράφης, Γ. Ρίτσος, Χρ. Θεοδωρίδης, Β. Δαμιανάκου, Β. Ρώτας, Κώστας Καλαντζής, οι στρατηγοί Αυγερόπουλος και Χατζημιχάλης, Κώστας Βάρναλης κ.ά.

«(...) Αρκετά ποιήματα του Ρώτα είναι αφιερωμένα στη θυσία επώνυμων αγωνιστών, όπως το ποίημα "Ηλέχτρα", κατάλληλο για εφήβους και νέους (ιδιαίτερα για μαθητές Λυκείου), που είναι αφιερωμένο στη θυσία της ηρωίδας της Εθνικής Αντίστασης, Ηλέκτρας Αποστόλου (...) Ο ποιητής χωρίζει το ποίημα σε πέντε ενότητες: Στις α΄ και β΄ ενότητες ο ποιητής, για να δείξει το μέγεθος και την αξία της ηρωίδας, την αντιπαραθέτει στον εαυτό του, τον οποίο χαρακτηρίζει συμβολικά "καθρέφτη", ο οποίος στην ουσία δε διαθέτει δική του οντότητα, παρά μόνο είναι ένα είδωλο που δείχνει τον άλλο κόσμο, είναι ένας ψεύτης κι ένα ετερόφωτο ανύπαρκτο, ουσιαστικά, ον. Είναι ένας τρόπος, ποιητική αδεία, για να φανεί η διαφορά και η απόσταση ανάμεσα σε έναν ήρωα πατριώτη και σε έναν προδότη. Στις γ΄ και δ΄ ενότητες η ίδια η ηρωίδα περιγράφει με παραστατικό τρόπο τα βασανιστήρια που υπέστη από τους δήμιους κατακτητές, από τους τυράννους, τους μπόγιες, τους απάνθρωπους, τους αιματοβαμμένους βασανιστές. Η ηρωίδα απορεί για το πώς όλα αυτά μπορούν να τα κάνουν άνθρωποι: "Και τώρα οι δυο μας,/ Ηλέχτρα./ Εμείς οι δυο/ κλεισμένοι εδώ,/ να η ζωή κι ο κόσμος./ Σε λεν Ηλέχτρα,/ με λεν Καθρέφτη./ Εσύ 'σαι φως/ κι εγώ σκοτάδι/ και σε σβήνω./ Εσύ 'σαι θάρρος/ κι εγώ 'μαι φόβος/ και σε χτυπάω./ Εσύ 'σαι ελπίδα/ κι εγώ 'μαι αγκούσα/ και σε δαγκώνω./ Εσύ η χαρά/ κι εγώ 'μαι η θλίψη/ και σε πατάω./ Εσύ ομορφιά/ κι εγώ η ασκήμια/ και σε στραβώνω./ Εσύ 'σαι η αγνότη/ κι εγώ 'μαι ασέλγεια/ και σε μολέβω./ Εσύ τιμή/ κι εγώ ντροπή/ και σε λερώνω./ - Ανόητε δούλε,/ δεν ξέρεις τι 'σαι,/ ούτε τι κάνεις:/ το σκοτάδι δεν μπορεί/ να σβήσει το φως" (...)».

«(...) Στο ποίημα "Διακόσια παλικάρια", κατάλληλο για παιδιά και εφήβους, απεικονίζεται ποιητικά η εκτέλεση των διακοσίων πατριωτών στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής, την Πρωτομαγιά του 1942. Με κοφτό στίχο και γοργό ρυθμό ο ποιητής εκφράζει τα συναισθήματα των πατριωτών κατά την ώρα που τους οδηγούν στον τόπο της θυσίας, καθώς και τη συμμετοχή της φύσης και των συμπολιτών τους στην οδύνη τους: "(...) Μας πάνε για ντουφέκι/ χαράματα,/ κοιτάμε ένας τον άλλον/ κατάματα (...) Μας είδαν οι ραχούλες/ κι αντάριασαν,/ μας είδανε τα ουράνια/ και δάκρυσαν./ Μας είδαν οι διαβάτες/ οι πρωινοί,/ λιγοθυμιά τους ήρθε/ και συντριβή". Το ποίημα αυτό ανήκει και στην κατηγορία ποιημάτων "Φιλειρηνικά και Αντιπολεμικά", λόγω της τελευταίας στροφής του: "Μας είδε ένα αηδόνι,/ Πρωτομαγιά,/ και λάλησε για ειρήνη/ και λευτεριά"».

«(...) Στο ποίημα "Αποχωρισμός", κατάλληλο για εφήβους, εικονοποιείται ποιητικά ο αποχωρισμός μεταξύ των συναγωνιστών, μετά τη λήξη του πολέμου. Είναι βαθιά ριζωμένο μέσα τους το χρέος που επιτέλεσαν για τη λευτεριά της πατρίδας, ένα χρέος που έφτασε για πολλούς ως τα όρια της θυσίας. Η συντροφικότητα που απέκτησαν στις ώρες του Αγώνα, υπόσχονται να μην τους εγκαταλείψει ποτέ και δηλώνουν πολύ συγκινημένοι κατά την ώρα αυτή του χωρισμού: "Το χρέος που μας είχε ενώσει/ τώρα μας θέλει άλλον αλλού,/ τι κι αν χωρίζουμε; Ενωμένοι/ θα 'μαστε πάντα και παντού./ Δάκρυ θολώνει τις ματιές μας/ πνίγει τα στήθια μας λυγμός,/ τόσο μας έδεσε η θυσία / που μας πονάει ο χωρισμός". (...) Στο ποίημα "Εχετε γεια ψηλά βουνά", κατάλληλο για παιδιά και εφήβους, ο ποιητής ακολουθώντας τη μορφή του δημοτικού μας τραγουδιού, μας δίνει το κλίμα του αγώνα των δυνάμεων του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ), στην περίοδο της Κατοχής, δηλαδή του στρατιωτικού σκέλους του ΕΑΜ. Ο ποιητής απευθύνεται προς τα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας, όπου εκεί ζούσαν και μετακινούνταν με μεγαλύτερη ασφάλεια οι αντάρτες πριν και μετά τα σαμποτάζ που πραγματοποιούσαν ενάντια στον κατακτητή. Οπως ο λαϊκός τραγουδιστής του δημοτικού μας κλέφτικου τραγουδιού, έτσι κι ο Ρώτας, "θέλει" τα βουνά να τον εμπνέουν και να του συμπαραστέκονται στον ένοπλο απελευθερωτικό του αγώνα ενάντια στους ξένους κατακτητές. Ο πόλεμος τελειώνει. Ο Ρώτας, όμως, νιώθει την υποχρέωση να αποχαιρετήσει τα βουνά που στάθηκαν πιστοί φίλοι και "συναγωνιστές" του και να τους πει και τα όνειρά του για την ειρηνική και λεύτερη, πια, ζωή τους. Σε αυτά αφήνει τα ιερά όπλα του αγώνα, γιατί ξέρει ότι αυτά δε θα τον προδώσουν, διότι, απλούστατα, αυτά δε διαθέτουν δόλο. Και ο ποιητής συνεχίζει με τις βάσιμες ανησυχίες του για τη μελλοντική δράση των ντόπιων φασιστών ενάντια στη δημοκρατία και στα λαϊκά συμφέροντα του λαού μας: "κι αν ψόφησε ο φασισμός ζουν όμως οι φασίστες / που χίλια δυο στοχάζονται και χίλια δυο πασκίζουν / για να μας ξαναβάλουνε στη ζεύγλαν αποκάτω. / Ε τώρα θέλει προσοχή να μη μας ξεπουλήσουν / γιατί είν' αυτοί παμπόνηροι, πολλά τερτίπια ξέρουν / και ρίχνουνε το δόλωμα, το χρήμα, το ταγήνι, / και παζαρεύουν τις ψυχές μ' αλεύρι και κονσέρβα / με λίρα στρογγυλούτσικη, χρυσήν όπου γυαλίζει / ω να σε βάλουν στον ζυγό απ' όπου πια δε βγαίνεις. / Ολοζωής για χάρη τους σκυφτός θα καματεύεις / κι αυτή τη λίρα τη χρυσή θα την ξεράσεις αίμα (...)". Το ποίημα ανήκει και στην κατηγορία ποιημάτων "Κοινωνικά"»

Ο ΣΥΡΙΖΑ ζήλεψε τη ΔΗΜΑΡ;..

Ο ΣΥΡΙΖΑ ζήλεψε τη ΔΗΜΑΡ;.. 

 Αναδημοσιευση από το http://sibilla-gr- sibilla.blogspot.gr

Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι με τους λαούς που αγωνίζονται ή κάνει αγώνα δρόμου για να μπει στη «Σοσιαλιστική» Διεθνή του γΑΠ; 

Τελικώς η συνάντηση του κ. Τσίπρα με τον εγκληματία πολέμου, τον πρόεδρο του σιωνιστικού ναζιστικού καθεστώτος ήταν...
πολύ καλά προετοιμασμένη κι όχι τυχαία.
Η κυρία Δούρου μας «προετοιμάζει» για την “εκσυγχρονιστική” κωλοτούμπα στο «Έθνος» κι αποδεικνύει ότι δεν μιλάμε πλέον για κωλοτούμπες, αλλά για πλήρη ένταξη του συνασπισμού -που προκάλεσε ελπίδες στο λαό μας- στο αμερικάνικο στρατόπεδο.
Τα «μηνύματα» σηματοδοτούσαν αυτό που γίνεται, αλλά πολλοί πίστευαν ότι πρόκειται για παραπατήματα κι όχι για μια πολιτική στη «νέα εποχή».
Το μήνυμα της σιωπής, αλλά και της ταύτισης της Αυγής με τους ισλαμοφασίστες των ΗΠΑ στην ιμπεριαλιστική επίθεση εναντίον της Συρίας, δεν θα μπορούσε να ήταν διαφορετικό.
Στις γενικότερες ανακατατάξεις σε παγκόσμιο επίπεδο, έμεινε μόνο του το ΚΚΕ να υπερασπίζεται το Κομμουνιστικό Κόμμα της Συρίας και το Κομμουνιστικό Κόμμα Τουρκίας, που παλεύουν εναντίον των ιμπεριαλιστών και των μισθοφόρων τους στη Συρία.

Βέβαια, η κυρία Δούρου και οι συναγωνιστές της στην πορεία για τον «εκσυγχρονισμό» οφείλουν να λογοδοτήσουν πολιτικά για τη σοσιαλδημοκρατική τους στροφή. Να μας εξηγήσουν, για παράδειγμα, πως επισκέπτεται τη Βενεζουέλα του Τσάβες, που στηρίζει τη νόμιμη κυβέρνηση και το λαό της Συρίας- κι από την άλλη συντάσσονται με τους ισλαμοφασίστες μισθοφόρους των ΗΠΑ στη Συρία.
Τι υποκρισία… Κάνουν το γΑΠ να φαντάζει «ρεαλιστής»… Αλλά ανακάλυψαν στο πρόσωπο της κυρίας Δούρου την υπουργό Εξωτερικών σε μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, τη δική τους Χίλαρυ... μόνον που η ΔΗΜΑΡ τους πρόλαβε.
Και… τέλος πάντων… στο σημερινό ΣΥΡΙΖΑ δεν υπάρχουν φωνές που θα έπρεπε να μιλήσουν για όλα αυτά;
Η σιωπή είναι απόλυτη συνενοχή!



 Κόκκινη προπαγάνδα εκτοξεύθηκε από  yiok-yiok

ΚΟ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΔΗΜΟΥ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΚΕ :Καταγγέλλει τραμπουκισμούς χρυσαυγιτών.

ΚΟ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΔΗΜΟΥ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΚΕ :Καταγγέλλει τραμπουκισμούς χρυσαυγιτών. 

H Κομματική Οργάνωση εργαζομένων του Δήμου Περάματος του ΚΚΕ, καταγγέλλει τα μέλη της «Χρυσής Αυγής» οι οποίοι στις 8 Αυγούστου 2012 μπήκαν στο Δημαρχείο και με το γνωστό τους τραμπούκικο τρόπο κατέβασαν και πέταξαν τον πίνακα ανακοινώσεων του ΚΚΕ.


 Χτες σημειώθηκε νέο επεισόδιο με τραμπούκο «χρυσαυγίτη» πάλι, στον πίνακα ανακοινώσεων να σκίζει το λογότυπο του ΚΚΕ και να απειλεί «κομμούνια θα γίνετε σαπούνια», και «όταν μπαίνω εγώ στο Δημαρχείο όλοι πέφτουν κάτω». 
 «Νομίζουν ότι θα τρομοκρατήσουν το ΚΚΕ με τέτοιες ενέργειες; Είναι βαθιά νυχτωμένοι», αναφέρει στην ανακοίνωσή της η Κομματική Οργάνωση Εργαζομένων Δήμου Περάματος του ΚΚΕ και προσθέτει:

 «Αποκάλυψαν για άλλη μια φορά τον ρόλο τους. Είναι ταγμένοι προστάτες του καπιταλιστικού συστήματος. Προστάτες των αφεντικών και εχθροί του εργατικού λαϊκού κινήματος. Αποτελούν το μαστίγιο ενάντια στους αγώνες του λαού που καλείται να εκπληρώσει το ρόλο του σε συνθήκες βαθέματος της κρίσης. Η "Χρυσή Αυγή" είναι η άλλη όψη του ίδιου πολιτικού νομίσματος της πλουτοκρατίας. Είναι ακριβώς εκεί, στον κόρφο της πλουτοκρατίας, που επωάζεται το αυγό του φιδιού. Εκεί βρίσκεται η φωλιά του. 
 Κάθε εργαζόμενος, κάθε λαϊκή οικογένεια που στενάζει, αντιλαμβάνονται πλέον ότι απέναντί τους εκτός από τα αφεντικά, τις κυβερνήσεις τους, την Ευρωπαϊκή Ενωση και τη στρατηγική της, έχουν και τους "Χρυσαυγίτες". Επιτίθενται στο ΚΚΕ ακριβώς γιατί θέλουν δεμένο χειροπόδαρα το εργατικό λαϊκό κίνημα. Γι΄ αυτό και μόνο ένα ρωμαλέο, ταξικό, εργατικό, λαϊκό, αντικαπιταλιστικό κίνημα είναι αυτό που έχει τη δύναμη όχι απλά να λιώσει το φασιστικό φίδι, αλλά ταυτόχρονα να αχρηστέψει και την καπιταλιστική μήτρα που το συντηρεί και το αναπαράγει».
 Κόκκινη προπαγάνδα εκτοξεύθηκε από  yiok-yiok

Καθ' οδόν: Στο Τατάρ Πάζαρτζικ

Καθ' οδόν: Στο Τατάρ Πάζαρτζικ

«Γαλατάς», πίνακας του Νικηφόρου Λύτρα

Η συνέχεια της ιστορίας του μπάρμπα - Γιάννη Κανατά

Ο μπάρμπα - Γιάννης ήταν πρωταγωνιστής της αθηναϊκής ζωής τρία χρόνια περίπου. Ο κόσμος γελούσε με αυτόν και αυτός περισσότερο με τον κόσμο.

Εν μια νυκτί εξαφανίστηκε διά παντός. Ηταν αμέσως μετά τη λήξη του Ρωσοτουρκικού πολέμου (1877 - 1878). Διαδόθηκε η φήμη πως αυτός «ο λέων των Κυριακών και των εορτών», ήταν ...Βούλγαρος! Προφανώς είχε έρθει σε σύγκρουση με τις οθωμανικές αρχές και είχε αναζητήσει καταφύγιο στην Αθήνα. Μόλις όμως η πατρίδα του απελευθερώθηκε, επέστρεψε στον τόπο του. (Αν γινόταν νωρίτερα γνωστή η καταγωγή του πιθανά να μην είχε τύχει αυτής της αποδοχής. Είναι η εποχή που όταν τον ύπνο των Αθηναίων δεν τον ταράζει το φάντασμα του πανσλαβισμού, ονειρεύονται κατακτήσεις).

Οι σύγχρονοί του αναρωτήθηκαν «Τι ήτο κατά βάθος;» ο Μπάρμπα - Γιάννης, ο άνθρωπος που ήρθε και έφυγε σαν ένα μεγάλο ερωτηματικό: «Τρελός ή φιλόσοφος; Σκαρτάδος, εκκεντρικός, ιδιότροπος, τρόφιμος της Μιχαλούς, με τον οποίον εχαχάνισαν και εξεκαρδίθησαν αι Αθήναι; `Η μεγαλοφυής και μέγας φαρσέρ και σατιριστής, ο οποίος εκορόιδευσε, εγλέντησε και ενέπαιξεν εκατόν και πλέον χιλιάδας έξυπνων δήθεν και εκ συνθήκης σοβαρών Αθηναίων;»... «Με ένα ζευγάρι γάντια - ήξευρε βέβαια ότι ημπορεί κανείς να έχει διαφοροτρόπως λερωμένα τα χέρια, φθάνει μόνον να φορεί γάντια διά να εισέλθει εις τον καλόν κόσμον - και μ' ένα υψηλό καπέλο - είχε μάθει, φαίνεται ότι εις το ρωμέικο ημπορείς να έχεις πέρασιν χωρίς κεφάλι, όχι όμως και χωρίς καπέλο του λούσου - κατόρθωσε να γίνει εις μίαν εβδομάδα πανελλήνιος.

...Απλούς καραγκιόζης, σκορπίζων την ευθυμίαν και τον γέλωτα; `Η μεταρρυθμιστής και επαναστάτης κοινωνικός, ζητών να κρημνίσει είδωλα και προλήψεις; Διατί έπαιρνε την λίγδαν και την ασβόλην της καθημερινής του εργασίας και την έρριπτε τας Κυριακάς με γαντοφορεμένη χείρα κατά πρόσωπον των πλουτοκρατών και της ψευδοαριστοκρατίας του υψηλού καπέλου και της μεταξωτής γραβάτας; Το έκαμνε ως Μώμος διά να σατιρίσει την καλοενδεδυμένην κουφότητα και αλλαζονείαν; `Η ως οδοστρωτήρ διά να ισοπεδώσει τας κοινωνικάς διακρίσεις εις το επίπεδον της ρεδιγκότας και του κολλαρισμένου φωκόλ; Από φιλοσοφικήν τάχα πεποίθησιν, ότι και ο τελευταίος άνθρωπος του λαού ημπορεί και δικαιούται να δουλεύει σαν σκυλί τας άλλας ημέρας διά να ζει και αυτός σαν αφέντης την Κυριακήν; `Η μήπως εξ υπολογισμού, διά να κερδίσει όνομα, φήμην, πελάτας, κέρδη και ευμάρειαν;

«Δύο κ' η μυρωδάτη τρεις», έργο του Ν. Λύτρα

Δεν ηξεύρω. Η αλήθεια είναι ότι υπήρξεν εν ζωντανόν σύμβολον. Κάποια ισοπέδωσις επήλθεν έκτοτε. Με μιαν φοβεράν γροθιάν, την οποίαν έδωκε κατά του ψηλού καπέλου και των προλήψεων...».

Πολλά πράγματα άλλαξαν. Το ψηλό καπέλο εξαφανίστηκε, το σάλι έφυγε από τους αριστοκρατικούς ώμους, τα λουστρίνια τα φόρεσαν οι λιμοκοντόροι, τη γραβάτα τη φόρεσαν και τα γκαρσόνια, τα γάντια και οι πλύστρες...

Η επιστροφή στην πατρίδα...

Ο προσφιλής και δημοφιλής Μπάρμπα - Γιάννης, ο πρωταγωνιστής της αθηναϊκής κοσμικής ζωής που τις καθημερινές γύριζε στα κανάτια και το γαϊδαρό του, όπως ο Κινγκινάτης στο αλέτρι του, επέστρεψε στην πατρίδα του, το Τατάρ Πάπαρντζικ, σημερινό Πάζαρτζικ. Πήρε το παλιό του όνομα Χατζή Ιβάν Λίγκοφ Χιμιτζίεφ, διατήρησε την ελληνική του υπηκοότητα και έγινε γραφιάς. Συνέτασσε συμβόλαια, αναφορές και επιστολές. Ηταν και λαμπρός καλλιγράφος. Εγραφε και στίχους, στα ελληνικά και βουλγάρικα.

Το Πάζαρτζικ ανήκε στην επαρχία της Ανατολικής Ρωμυλίας, εκτείνεται από τη Φιλιππούπολη έως τις ακτές του Εύξεινου Πόντου, όπου κατοικούν Βούλγαροι, Ελληνες και Τούρκοι. Με τη Συνθήκη του Βερολίνου έγινε αυτόνομη επαρχία υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Είχε τον δικό της κυβερνήτη, τον πρίγκιπα Αλέξανδρο της Βουλγαρίας, που ορίστηκε με τη σύμφωνη γνώμη της Τουρκίας και των Μεγάλων Δυνάμεων. Είχε το δικό της Κοινοβούλιο και τις δικές της αρχές. Την εσωτερική τάξη διασφάλιζε εθνοφρουρά αποτελούμενη από ντόπιους πολίτες.

Το 1884 ξεσπά κίνημα με αίτημα την ένωση της επαρχίας με την Ηγεμονία της Βουλγαρίας. Την άνοιξη του 1984 η κατάσταση είναι τεταμένη. Συνεχή συλλαλητήρια ενάντια στις τοπικές αρχές και την κακοδιοίκηση. Το αθηναϊκό κοινό αναγνωρίζει στο πρόσωπο ενός εκ των πρωταγωνιστών τον Μπάρμπα - Γιάννη Κανατά.

Ο Μπάρμπα - Γιάννης κανατάς

Δημοσιεύει σάτιρες κατά των αρχών και καλεί τους Βούλγαρους δίπλα του, υπό την αρχηγία του να κατακτήσουν την Τάσριγκραντ (Πόλη) πριν την κατακτήσουν οι Ελληνες. Εκεί, έλεγε, θα βρούμε τον τσάρο Γεώργιο, ο οποίος με τη μεσολάβησή μου θα σας χαρίσει βαθμούς, θα σας κάνει συνταγματάρχες, στρατηγούς, διοικητές και νομάρχες. Εγινε προσπάθεια από τις αρχές για την ποινική του δίωξη, εγκαταλείφθηκε όμως.

Ο Μπάρμπα - Γιάννης όμως δε σταματά τη δράση του. Ενθουσιασμένος από τα συλλαλητήρια, έγραψε εκτενές ποίημα κατά του κυβερνήτη, των αρχών, της διοίκησης της χώρας και συγκρότησε πολυάριθμο συλλαλητήριο όπου διάβασε το έμμετρο κατηγορητήριό του. Το κοινό ενθουσιάστηκε από τον ομιλητή και χρειάστηκε η παρέμβαση των στρατιωτικών αρχών, με τη συνδρομή και από άλλα μέρη, για να επιβάλουν την τάξη και την ησυχία. Ο Μπάρμπα - Γιάννης, καταλαβαίνοντας έγκαιρα τι συμβαίνει κατέφυγε στο χωριό του όπου σώθηκε από τους συγχωριανούς του. Αρνήθηκαν να τον παραδώσουν στις αρχές και υποσχέθηκαν ότι θα τον οδηγήσουν αυτοί στο Πάζαρτζικ. Η εκεί εισαγγελική αρχή τον συνέλαβε με την κατηγορία της παράβασης του οργανικού νόμου και του οθωμανικού ποινικού κώδικα, ως εχθρός του κράτους...

Στις 6 Σεπτέμβρη 1885 η Ανατολική Ρωμυλία ενώθηκε με τη Βουλγαρία. Η Τουρκία δεν αντέδρασε, εν αντιθέσει με τη Ρωσία που εκδήλωσε την αντίθεσή της και διέταξε την αποχώρηση όλων των Ρώσων στρατιωτικών συμβούλων της στο βουλγαρικό στρατό. Η Σερβία και η Ελλάδα διαμαρτυρήθηκαν για την καταπάτηση της Συνθήκης του Βερολίνου. Η Σερβία κήρυξε τον πόλεμο στη Βουλγαρία και ηττήθηκε. Στην Ελλάδα η κίνηση ενόχλησε τους οπαδούς του μεγαλοϊδεατισμού. Η ελληνική κυβέρνηση, παρά την επιστράτευση που κήρυξε, δεν αντέδρασε ουσιαστικά.

Σκίτσο της εποχής

Δεν ξέρω να σας πω τι απέγινε Μπάρμπα - Γιάννης. Η ιστορία του όμως «πέταξε» με τα φτερά του τραγουδιού του και έφτασε σε εμάς, μαζί με το «άρωμα» και τη «σκόνη» μιας άλλης εποχής. Μιας εποχής ρευστότητας σε μια περιοχή όπου τα σύνορα είναι υπό διαμόρφωση. Και μιας κοινωνίας όπου συναντιούνται διαφορετικοί τύποι ανθρώπων, αντιλήψεις και πολιτισμοί και ψάχνει να βρει την ταυτότητά της.

Στην Αθήνα του 19ου αιώνα: Η πλατεία Συντάγματος

Ηρακλής ΚΑΚΑΒΑΝΗΣ

    

Η επιστροφή της Μαντώς

Είναι μια σημαντική είδηση για τους βιβλιόφιλους όταν ένα ποιοτικό βιβλίο επανεκδίδεται για τρίτη φορά. Πρόκειται για το εξαιρετικό ιστορικό μυθιστόρημα της Λιλής Μαυροκεφάλου σχετικά με τη ζωή της Μυκονιάτισσας ηρωίδας του 1821, Μαντώς Μαυρογένους, που τιτλοφορείται «Της φωτιάς και της ερημιάς» (εκδ.«ΛΙΒΑΝΗ»). Η συγγραφέας αναπλάθει την εποχή με ακρίβεια, αντικειμενικότητα, χωρίς πατριωτικές εξάρσεις και μας ταξιδεύει ιστορικά και πολιτισμικά, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη εκείνης της εποχής. Ενα από τα ευρήματα της συγγραφέως είναι ότι η ηρωίδα της αφηγείται τη ζωή της στην ξενιτεμένη Ακριβή - την παλιά της ψυχοκόρη - που είναι και το μόνο επινοημένο πρόσωπο στο βιβλίο.

Η αρχοντοπούλα και πολύφερνη νύφη Μαντώ Μαυρογενούς ξόδεψε τη μεγάλη της προίκα για να στρατολογεί στρατιώτες της Ελευθερίας και δε δίστασε να πολεμήσει και η ίδια. Η δράση της ξεσήκωσε μεγάλο θαυμασμό, η φήμη της εξαπλώθηκε στην Ευρώπη, μα η καχυποψία, συμμαχώντας με τη στενομυαλιά, κατέστρεψαν τον έρωτά της με τον Δημήτρη Υψηλάντη και όλη της τη ζωή.

Εποχή πλέον της οθωμανικής βασιλείας - 1838 - και η Μαντώ, λησμονημένη, έρημη και πάμφτωχη στη Μύκονο, πιάνει και αφηγείται, όχι μόνο τη ζωή και δράση της μες στο καμίνι της εθνεγερσίας του '21, αλλά και τις περιπέτειες του ξεσηκωμένου γένους. Τις εξάρσεις, τους ηρωισμούς, τα πάθη, τις προδοσίες, τον αλληλοσπαραγμό, το ρόλο των Μεγάλων Δυνάμεων.

Καθώς ο λόγος της Μαντώς στήνει το σκηνικό του εθνικού και προσωπικού της δράματος, οι διάσημοι της ιστορίας συμφύρονται με τους άσημους, για να αναδυθούν τα ευγενικά ή ταπεινά τους ελατήρια, τα πάθη και οράματα που τους κινούν. Κινούν την ιστορία.

Σκοπός της να μην αφήσει την ξενιτεμένη «να λησμονήσει τις πικρές της ρίζες και πώς το όνειρο αλλάζει τον κόσμο...».

Η αφήγηση είναι σε πρώτο πρόσωπο, ο τόνος εξομολογητικός και θερμός, ενώ η παρείσφρηση θραυσμάτων του παρόντος στη ροή του παρελθόντος φωτίζει και βαθαίνει αμφότερα. Η ηρωίδα γίνεται οικεία στον αναγνώστη και μέσα από τα σύγχρονά της γεγονότα φωτίζει και πτυχές της δικής μας πραγματικότητας.

Θεωρητικά ζητήματα της σοσιαλιστικής επανάστασης για τη δικτατορία του προλεταριάτου

Θεωρητικά ζητήματα της σοσιαλιστικής επανάστασης για τη δικτατορία του προλεταριάτου

Πέμπτο μέρος

Μικροαστικές και οπορτουνιστικές αντιλήψεις για τη δικτατορία του προλεταριάτου

Η μαρξιστική - λενινιστική θεωρία της δικτατορίας του προλεταριάτου διαμορφώθηκε και αναπτύχθηκε σε σκληρή διαπάλη με τον αναρχισμό και τον αναθεωρητισμό, διαπάλη που έχει την αφετηρία της στο 19ο αιώνα.

Η πρώτη σημαντική ιδεολογική πάλη εκδηλώνεται το 19ο αιώνα, την περίοδο 1840-1870 ενάντια στο μικροαστικό ρεύμα του αναρχισμού. Βασική αρχή του αναρχισμού είναι η άρνηση κάθε κρατικής εξουσίας και το δόγμα της απόλυτης ελευθερίας του ατόμου. Οι κυριότεροι εκπρόσωποι του αναρχισμού στα διάφορα στάδια της εξέλιξής του είναι οι Μάρτινερ (Γερμανία), Μ. Α. Μπακούνιν και Π. Α. Κροπότκιν (Ρωσία) και Π. Ζ. Προυντόν και Ζ. Γκραβ (Γαλλία).

Ο αναρχισμός, αντιστρέφοντας τη σχέση της οικονομικής βάσης με το εποικοδόμημα, θεωρούσε οποιοδήποτε κράτος (και της δικτατορίας του προλεταριάτου) ως πρωταρχική αιτία για την κοινωνική εκμετάλλευση και αδικία και πρότεινε την άμεση κατάργησή του, σαν πρώτο βήμα για τη δημιουργία της αταξικής κοινωνίας. Ετσι οι αναρχικοί αρνούνταν κάθε εξουσία, και την εργατική, ήταν αντίθετοι στην κοινωνική πειθαρχία και την αναγκαιότητα της υποταγής της μειοψηφίας στην πλειοψηφία, ως βασικούς όρους οικοδόμησης της κομμουνιστικής κοινωνίας, επίσης εναντιώνονταν στον πολιτικό αγώνα της εργατικής τάξης και στην οργάνωση των εργατών στο κομμουνιστικό κόμμα.

Το 1871 οι διαμάχες στις γραμμές της Α' Διεθνούς ανάμεσα στον Μαρξ και τον Ενγκελς από τη μια και τον Μιχαήλ Μπακούνιν από την άλλη κορυφώνονται στο εάν η δικτατορία του προλεταριάτου είναι βασικός όρος για την πραγματοποίηση του περάσματος στον κομμουνισμό.

Στην Α' Διεθνή τελικά, με τη διαγραφή των αναρχικών, κυριαρχεί η θέση των μαρξιστών για το τσάκισμα του αστικού κράτους και τη συγκρότηση της εργατικής τάξης ως κυρίαρχης με τη «δικτατορία του προλεταριάτου».

Ο Λένιν διατύπωσε τις εξής βασικές διακρίσεις μεταξύ μαρξισμού και αναρχισμού για το ζήτημα του κράτους:

...«1. Οι μαρξιστές, βάζοντας για σκοπό τους την ολοκληρωτική κατάργηση του κράτους, παραδέχονται πως ο σκοπός αυτός μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο μετά την κατάργηση των τάξεων από τη σοσιαλιστική επανάσταση, σαν αποτέλεσμα της εγκαθίδρυσης του σοσιαλισμού, που οδηγεί στην απονέκρωση του κράτους.

Οι αναρχικοί θέλουν την ολοκληρωτική κατάργηση του κράτους από τη μια μέρα στην άλλη, χωρίς να καταλαβαίνουν τους όρους κάτω από τους οποίους μπορεί να πραγματοποιηθεί αυτή η κατάργηση.

2. Οι μαρξιστές παραδέχονται πως το προλεταριάτο αφού κατακτήσει την πολιτική εξουσία, είναι ανάγκη να καταστρέψει εντελώς την παλιά κρατική μηχανή και να την αντικαταστήσει με μια νέα, που να αποτελείται από την οργάνωση των ένοπλων εργατών, σύμφωνα με το πρότυπο της Κομμούνας.

Οι αναρχικοί υποστηρίζοντας την καταστροφή της κρατικής μηχανής, έχουν πολύ θολή αντίληψη για το ζήτημα: Με τι θα την αντικαταστήσει το προλεταριάτο και πώς θα χρησιμοποιήσει την επαναστατική εξουσία; Οι αναρχικοί αρνούνται ακόμη και τη χρησιμοποίηση της κρατικής εξουσίας από το επαναστατικό προλεταριάτο, αρνούνται την επαναστατική δικτατορία του»²⁴.

Οι Μαρξ και Ενγκελς στο ζήτημα της δικτατορίας του προλεταριάτου δεν πάλευαν μονάχα ενάντια στους αναρχικούς. Ο Μαρξ στο έργο του «Κριτική του προγράμματος της Γκότα»²⁵ άσκησε οξύτατη κριτική στην οπορτουνιστική θέση για «Ελεύθερο λαϊκό κράτος» που στηριζότανε σε αντιμαρξιστικές αντιλήψεις για το κράτος, ως ένα όργανο υπεράνω των τάξεων, ένα όργανο αταξικό.

Ο Ενγκελς έγραφε το Μάρτη του 1875, σε γράμμα του στον Μπέμπελ:

«Αν το πάρουμε γραμματικά, ελεύθερο κράτος είναι εκείνο το κράτος που είναι ελεύθερο απέναντι στους πολίτες του, δηλαδή ένα κράτος με δεσποτική κυβέρνηση. Θα 'πρεπε να παρατήσουν όλη τη φλυαρία για το κράτος, ιδιαίτερα από την Κομμούνα που δεν ήταν πια κράτος στην καθεαυτό έννοιά του. Το "λαϊκό κράτος" μάς το χτύπησαν στα μούτρα μέχρι αηδίας οι αναρχικοί, παρ' όλο που το έργο κιόλας του Μαρξ ενάντια στον Προυντόν (εννοεί την αθλιότητα της φιλοσοφίας) και ύστερα το "Κομμουνιστικό Μανιφέστο" λένε ανοιχτά ότι με την εγκαθίδρυση του σοσιαλιστικού κοινωνικού καθεστώτος, το κράτος αυτό διαλύεται (sich auflst) και εξαφανίζεται. Μια και είναι, λοιπόν, το κράτος ένας προσωρινός θεσμός, που τον χρησιμοποιεί κανένας στον αγώνα, στην επανάσταση για να καταστέλλει με τη βία τους αντιπάλους του, είναι καθαρή ανοησία να μιλάει κανείς για "ελεύθερο λαϊκό κράτος". Οσο καιρό το προλεταριάτο χρειάζεται ακόμα το κράτος, το χρειάζεται όχι προς το συμφέρον της ελευθερίας, αλλά της καταστολής των αντιπάλων του και από τη στιγμή που θα μπορεί να μιλάει κανείς για ελευθερία, παύει να υπάρχει το κράτος σαν τέτοιο»²⁶.

Οι οπορτουνιστές και οι αναθεωρητές προσπαθούν σε όλες τις εποχές να διαστρεβλώσουν το νόημα της δικτατορίας του προλεταριάτου, τελικά να την απαλείψουν και να την αντικαταστήσουν με μια αφηρημένη, φιλελεύθερη αντίληψη για τη δημοκρατία. Αναζητούν αντιφάσεις στα έργα των κλασικών, υποστηρίζουν ότι συμπτωματικά και αποσπασματικά χρησιμοποιήθηκε από αυτούς ο όρος δικτατορία του προλεταριάτου.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, το ρεύμα του αναθεωρητισμού αναπτύχθηκε στις γραμμές του γερμανικού επαναστατικού κινήματος κι επιχείρησε την πρώτη γενική προσπάθεια αναθεώρησης του μαρξισμού.

Ο Εντουαρντ Μπερνστάιν (1850-1932), κύριος εκπρόσωπος αυτού του ρεύματος στη Γερμανία, δημοσίευσε μετά το θάνατο του Φρ. Ενγκελς (1895) το άρθρο του «Προβλήματα του σοσιαλισμού» (1897) και αργότερα το βιβλίο του «Οι προϋποθέσεις και τα καθήκοντα της σοσιαλδημοκρατίας» (1899), με το οποίο κάνει ολομέτωπη επίθεση ενάντια στο μαρξισμό.

Ο Μπερνστάιν και το ρεύμα του οπορτουνισμού απολυτοποιούσαν την αστική δημοκρατία, όπως αυτή διαμορφώθηκε στη λεγόμενη σχετικά «ειρηνική» περίοδο ανάπτυξης της ταξικής πάλης (1871-1914), τις παραχωρήσεις και τα πολιτικά δικαιώματα που δόθηκαν τότε στην εργατική τάξη.

Κατά την άποψη του Μπερνστάιν, η σοσιαλιστική επανάσταση όχι μόνο δεν είναι απαραίτητη, αλλά είναι και αδύνατη. Θεωρούσε ότι ο καπιταλισμός είχε αναπτυχθεί σε δημοκρατική κατεύθυνση, ώστε δίνεται η δυνατότητα για «την ειρηνική του ανέλιξη» σε σοσιαλισμό. Υποστήριζε ότι το προλεταριάτο δεν ήταν σε θέση να οργανώσει το σοσιαλιστικό τρόπο παραγωγής κι ότι αν πραγματοποιούνταν η σοσιαλιστική επανάσταση κάτω από την καθοδήγηση της εργατικής τάξης, θα κατέληγε στο χάος και την καταστροφή. Για τον Μπερνστάιν, ο μόνος δρόμος που απέμενε για το προλεταριάτο ήταν ο ρεφορμισμός, δηλαδή ο δρόμος των βαθμιαίων μεταρρυθμίσεων που θα μετέτρεπαν με «ειρηνικό τρόπο» τον καπιταλισμό σε σοσιαλιστική κοινωνία. Ο Μπερνστάιν θεμελίωσε αυτό που ο ίδιος ονόμασε «δημοκρατικό σοσιαλισμό» απαλλαγμένο από τη δικτατορία του προλεταριάτου. Θέση που υιοθετήθηκε αρχικά από το οπορτουνιστικό σοσιαλδημοκρατικό ρεύμα και στη συνέχεια από νεότερα οπορτουνιστικά ρεύματα μέσα στο κομμουνιστικό κίνημα, ιδιαίτερα μετά το β' Παγκόσμιο πόλεμο.

(Το κείμενο είναι επεξεργασία της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ)

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

24. Β. Ι. Λένιν, «Απαντα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τ. 33, σελ. 112-113.

25. Στην πόλη Γκότα, το Μάη του 1875, πραγματοποιήθηκε το ενωτικό συνέδριο της Γερμανικής Εργατικής Ενωσης (Λασαλικοί) και του Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος (Αϊζεναχικοί) της Γερμανίας. Το Πρόγραμμα που προέκυψε, που ήταν προϊόν συμβιβασμού ανάμεσα σε δύο Γερμανικά Εργατικά Κόμματα, ήταν οπορτουνιστικό.

26. Κ. Μαρξ: «Κριτική του Προγράμματος της Γκότα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 35.

ΕΠΙΤΥΧΗΣ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΚΙΝΕΖΙΚΟΣ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ Σταθερά βήματα σε τροχιά

ΕΠΙΤΥΧΗΣ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΚΙΝΕΖΙΚΟΣ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ

Σταθερά βήματα σε τροχιά

Ο Κινέζος κοσμοναύτης Ζάι Ζιγκάγκ κατά το διαστημικό του περίπατο ανεμίζει τη σημαία της Κίνας. Συνάδελφός του που προβάλλει από την καταπακτή τον βοηθάει να ολοκληρώσει με επιτυχία τον εικοσάλεπτο περίπατο που περιλάμβανε και την τοποθέτηση σε τροχιά ενός μικροσκοπικού δορυφόρου

Με πλήρη επιτυχία ολοκληρώθηκε πριν λίγες μέρες η αποστολή τριών Κινέζων κοσμοναυτών, στη διάρκεια της οποίας ο Ζάι Ζιγκάγκ έκανε τον πρώτο διαστημικό περίπατο για λογαριασμό της πατρίδας του. Με το νέο αυτό βήμα, η Κίνα φαίνεται να προχωρά σταθερά στο δρόμο της εξερεύνησης και αξιοποίησης του Διαστήματος με επανδρωμένες αποστολές, που άρχισε στις 16 Οκτώβρη του 2003. Τότε, με την τροχιακή πτήση του Γιανγκ Λιουέι μέσα στο «Σεντζού 5» η Κίνα γινόταν η τρίτη χώρα μετά την ΕΣΣΔ και τις ΗΠΑ που έστελνε επιτυχώς άνθρωπο στο Διάστημα, αποκλειστικά με τις δικές της δυνάμεις. Ακολούθησε η πτήση του «Σεντζού 6» με διμελές πλήρωμα, τον Οκτώβρη του 2005 και τώρα η πτήση του «Σεντζού 7».

Επόμενος στόχος για το κινεζικό διαστημικό πρόγραμμα, με νέα πτήση μέσα στο 2009 (Οκτώβρη και πάλι άραγε;), είναι η σύνδεση δύο διαστημοπλοίων σε τροχιά. Αν και αυτή η πτήση πάει καλά, τότε ο δρόμος για την κατασκευή κινεζικού τροχιακού σταθμού είναι ανοιχτός. Οι Κινέζοι αξιωματούχοι δεν περιορίζουν τα ενδιαφέροντα της χώρας τους στην περιοχή του Διαστήματος που εκτείνεται μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια του πλανήτη μας. Παράλληλα με τις επανδρωμένες τροχιακές αποστολές σχεδιάζουν και μη επανδρωμένες αποστολές προς τη Σελήνη, αφήνοντας ανοιχτό κάθε ενδεχόμενο για ακόμα πιο φιλόδοξα προγράμματα.

Η πορεία της Κίνας στο Διάστημα, πέρα από την επίδραση που έχει στην ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας της χώρας και τα ενδεχόμενα οφέλη από αξιοποίηση στην καθημερινή ζωή τεχνολογιών που θα αναπτυχθούν για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα των διαστημικών πτήσεων, έχει και άλλα, έμμεσα αποτελέσματα: Την ενδυνάμωση του γεωστρατηγικού της κύρους, την καλύτερη τοποθέτησή της σε ένα χώρο που δείχνει πιθανό πεδίο για το επόμενο κυνήγι των εξοπλισμών, την ενίσχυση της θέσης της στην αγορά δορυφορικών υπηρεσιών.

Στην πορεία αυτή η Κίνα προχωρά αξιοποιώντας την εμπειρία από τα διαστημικά προγράμματα της Σοβιετικής Ενωσης και των ΗΠΑ προ σαρακονταετίας, με αποτέλεσμα να κάνει τα απαιτούμενα βήματα με λιγότερα λάθη και μικρότερο κόστος. Ετσι, έφτασε στο στάδιο του διαστημικού περιπάτου με το ένα τρίτο των αποστολών και αντίστοιχο ποσοστό ωρών διαστημικής πτήσης σε σχέση με τους πρωτοπόρους.

Τα διαστημόπλοια της σειράς «Σεντζού» είναι βασισμένα στα σοβιετικά «Σογιούζ», αλλά τροποποιημένα και εκσυγχρονισμένα από Κινέζους ειδικούς. Οι πρώτοι κοσμοναύτες της Κίνας εκπαιδεύτηκαν στη Ρωσία, αλλά τώρα η ασιατική χώρα μπορεί να εκπαιδεύσει η ίδια ξένους κοσμοναύτες. Μία από τις τρεις διαστημικές στολές που χρησιμοποιήθηκαν στην αποστολή του «Σεντζού 7» ήταν ρωσικής κατασκευής, οι άλλες δύο όμως ήταν κινεζικής. Με αυτή την τακτική η Κίνα διευρύνει σταθερά και μελετημένα τις διαστημικές της ικανότητες.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγές: XinHua, space.com

    

Ιδιωτικός πύραυλος σε τροχιά

Ο «Φάλκον 1», ο πρώτος ιδιωτικός πύραυλος με υγρά καύσιμα που μπαίνει σε τροχιά

Μετά από τρεις αποτυχημένες απόπειρες, που ξεκίνησαν το Μάρτη του 2006, η εταιρεία «SpaceX» κατάφερε, την περασμένη Τρίτη, να εκτοξεύσει με επιτυχία και να θέσει σε τροχιά τον πύραυλο «Falcon 1» («Γεράκι 1»). Πρόκειται για πύραυλο δύο σταδίων με υγρά καύσιμα (κηροζίνη και οξυγόνο) και συνολικό ύψος 21 μέτρων, που εκτοξεύτηκε από την αμερικανική στρατιωτική βάση στην ατόλη Κουάτζαλεϊν, 2.500 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Χαβάης και έθεσε σε τροχιά ένα αδρανές φορτίο 165 κιλών. Είναι ο πρώτος ιδιωτικός πύραυλος με υγρά καύσιμα που πετυχαίνει να μπει σε τροχιά.

Στόχος της «SpaceX», του μεγιστάνα του Διαδικτύου Ελον Μασκ, είναι να μπει στην αγορά δορυφορικών υπηρεσιών προσφέροντας τη δυνατότητα τοποθέτησης δορυφόρων σε τροχιά, με κόστος μικρότερο των 10 εκατομμυρίων δολαρίων. Ηδη, έχει προγραμματιστεί η εκτόξευση ενός δορυφόρου της Μαλαισίας για το 2009, ενώ η εταιρεία σχεδιάζει για την ίδια χρονιά την πρώτη εκτόξευση του «Falcon 9», που κατασκευάζει σε συνεργασία με τη NASA. Με το «Falcon 9», η αμερικανική διαστημική υπηρεσία ελπίζει ότι θα αποφύγει την εξάρτηση από τη Ρωσία και τον Ευρωπαϊκό Διαστημικό Οργανισμό για τον ανεφοδιασμό του Διεθνούς Διαστημικού Οργανισμού και, βέβαια, η «SpaceX» ελπίζει ότι θα «βάλει χέρι» στα κρατικά κονδύλια των ΗΠΑ για τη χρηματοδότηση της NASA.

    

Λαμπρό ουράνιο πυροτέχνημα

1. Το «Ιούλιος Βερν» θερμαίνεται από την τριβή με τα ανώτερα τμήματα της ατμόσφαιρας και αρχίζει να λάμπει

Στον Ειρηνικό Ωκεανό κατέληξαν την περασμένη Τρίτη τα κομμάτια του διαστημικού φορτηγού «Ιούλιος Βερν» που δεν κάηκαν κατά την επανείσοδο στην ατμόσφαιρα, αφού πρώτα διέγραψαν μια λαμπρή διαδρομή στον ουρανό. Η όλη διαδικασία παρατηρήθηκε και καταγράφηκε λεπτομερώς από τους επιστήμονες. Το ενδιαφέρον για την προγραμματισμένη καταστροφή του Αυτοματοποιημένου Οχήματος Μεταφοράς (ATV), του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), οφείλεται στο ότι λειτούργησε ως πείραμα μελέτης της συμπεριφοράς μεγάλων φυσικών μετεώρων κατά τη διαδρομή τους μέσα στην ατμόσφαιρα. Επίσης, με τα στοιχεία που συλλέχτηκαν θα μπορέσει να γίνει πιο ασφαλής η επάνοδος των άλλων οχημάτων ATV, που θα εκτοξευτούν τα επόμενα χρόνια.

Το κόστους 1,3 δισεκατομμυρίων ευρώ «Ιούλιος Βερν» είχε πραγματοποιήσει μια απολύτως πετυχημένη αποστολή ανεφοδιασμού του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού και είχε παραλάβει απ' αυτόν 2,5 τόνους σκουπίδια. Δε διέθετε προστατευτική θερμική ασπίδα και γι' αυτό διαλύθηκε σε ύψος 75 χιλιομέτρων, όταν η θερμοκρασία εξαιτίας της τριβής ανέβηκε τόσο, ώστε να λιώσει το αλουμινένιο περίβλημά του.

2. Φτάνοντας στα πυκνότερα τμήματα της ατμόσφαιρας η θερμοκρασία μέσα στο σκάφος ανεβαίνει αρκετά, ενώ το αλουμίνιο στο εξωτερικό του αρχίζει να καίγεται

4. Το σκάφος εκρήγνυται καθώς τα θερμά αέρια εισβάλλουν στο εσωτερικό του

5. Τα κομμάτια του «Ιούλιος Βερν» συνεχίζουν τη διαδρομή τους μέσα από την ατμόσφαιρα μοιάζοντας με πυροτέχνημα

6. Αν και τα μεγάλα κομμάτια του διαστημικού φορτηγού έχουν καεί και συρρικνωθεί, συνεχίζουν να φέγγουν με εντυπωσιακό τρόπο καθώς πλησιάζουν στην επιφάνεια της Γης

3. Το «Ιούλιος Βερν» μοιάζει πια με κομήτη, εξαιτίας των πυρακτωμένων κομματιών που αφήνει πίσω του