Εικόνες της φρίκης στη Σάμο του Εμφυλίου

Εικόνες της φρίκης στη Σάμο του Εμφυλίου

Το νησί της Σάμου, νησί με μεγάλη Κατοχική παράδοση στην Εθνική Αντίσταση, βρέθηκε στις φλόγες του Εμφυλίου ήδη από τα τέλη του 1946, με την εμπρηστική πολιτική δράση του δεξιού νομάρχη Χρ. Κούσουλα. Τα εγκλήματα του δεξιού παρακράτους στη Σάμο, που αποτελούσε παρόλα αυτά μικρό τμήμα του ντόπιου πληθυσμού, ξεκίνησαν από τη δολοφονία του Μανώλη Μόσχου και επεκτάθηκαν καθ όλη τη διάρκεια των εμφύλιων συγκρούσεων έως και το 1949 και το τέλος του ΔΣΕ Σάμου.

Το παρόν άρθρο δεν θα επιχειρήσει να περιγράψει τέτοια περιστατικά, που δικαιούνται δικό τους ξεχωριστό άρθρο. Στο σημερινό μας άρθρο θα εξετάσουμε το μέρος εκείνο της Λευκής Τρομοκρατίας  που αφορά στην έκθεση και διαπόμπευση των σωρών των πολιτικών αντιπάλων από τις κυβερνητικές δυνάμεις στο νησί.

Περίπτωση 1η 

Μετά τη  μάχη του όρους Κέρκη στις 21 Ιουλίου του 1949, ο στρατιωτικός διοικητής του ΔΣΕ Σάμου Γιάννης Μαλαγάρης κινδύνευσε να πιαστεί αιχμάλωτος από τις κυβερνητικές δυνάμεις μαζί με ομάδα ανταρτών του αρχηγείου. Ο Μαλαγάρης, αξιωματικός καριέρας, προτίμησε να αυτοκτονήσει παρά να υποστεί τον εξευτελισμό της διαπόμπευσης. Μαζί του αυτοκτόνησαν και τα στελέχη του αρχηγείου Γρυδάκης, Βακαλόπουλος και Σβερκίδης. Τα σώματα των νεκρών συγκεντρώθηκαν από τον κυβερνητικό στρατό και διαπομπεύθηκαν στο Βαθύ Σάμου. Τα κορμιά πέρασαν πρώτα από το στρατόπεδο αιχμαλώτων στο Βαθύ όπου βρίσκονταν κλεισμένοι, αντάρτες του ΔΣΕ Σάμου και συγγενείς τους. Οι φρουροί του στρατοπέδου ανάγκασαν τους αιχμαλώτους να σταθούν στο συρματόπλεγμα για να δουν την πομπή.

Περίπτωση 2η 

Στις 17 Μαΐου του 1949, ο συγκροτηματάρχης Μιλτιάδης Βακάκης από την Υδρούσα κατεβαίνει στο χωριό του να πάρει πληροφορίες, τον συνοδεύει ο αντάρτης Θεόδωρος Χατζηθεοδώρου από τα Κουμέικα. Η αντάρτες πέφτουν σε ενέδρα κυβερνητικών και σκοτώνεται ο Βακάκης. Ο Χατζηθεοδώρου καταφέρνει να διαφύγει. Οι κυβερνητικές δυνάμεις αφού έγδυσαν το σώμα του Βακάκη το κατέβασαν με κάρο και το εξέθεσαν σε κοινή θέα στο Καρλόβασι. Ο λαός της πόλης όχι μόνο δεν ασέλγησε στο πτώμα του νεκρού αλλά απέφευγαν συστηματικά την πλατεία όπου βρίσκονταν η σωρός. Μόνη εξαίρεση υπήρξε κάποιος παλαιοημερολογίτης ιερέας, ο Παπαθεόδωρος που πλησίασε τον νεκρό, το έβρισε και τον κλώτσησε. 

Περίπτωση 3η 

Στις 4 Σεπτεμβρίου του 1949, η ομάδα των Γ. Βακαλόπουλου, Μ. Κόκα και Βαγγέλη Δεσκέ ξεκίνησε αποκομμένη όπως ήταν μετά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις να πάρει επαφή από τις ομάδες του όρους Καρβούνη. Ενώ η ομάδα προσπαθούσε να περάσει από την περιφέρεια Καρλοβασίων, έγινε αντιληπτή από τους κυβερνητικούς και χτυπήθηκε δίπλα στο Ποτάμι. Στη σύγκρουση σκοτώθηκε ο Βαγγέλης Δεσκές και αιχμαλωτίσθηκε ο Βακαλόπουλος. Οι κυβερνητικοί μετέφεραν τον νεκρό και τον αιχμάλωτο στο πλοίο που μυδραλλιοβολούσε από την θάλασσα και έπαιρνε μέρος στη μάχη. Σε λίγο κουβάλησαν, βαριά τραυματισμένο και τον Μ. Κόκα ο οποίος βλέποντας τους συντρόφους του φώναξε " Μας φάγαν οι φασίστες Βακαλοπουλε". Αυτό εξαγρίωσε έναν αξιωματικό που έβγαλε το περίστροφό του και αποτελείωσε τον τραυματία. Ο Βακαλόπουλος εκτελέστηκε μερικές ώρες αργότερα επάνω στο καράβι υπό άγνωστες συνθήκες. Τα κορμιά των τριών ανταρτών διαπομπεύθηκαν στο Καρλόβασι και μετέπειτα στο χωριό Λέκα από όπου κατάγονταν ο Βακαλόπουλος. Επειδή οι κυβερνητικές δυνάμεις απαγόρευαν την ταφή ανταρτών σε κοινοτικά νεκροταφεία, οι 3 νεκροί θάφτηκαν από τον Στέλιο Σεβαστάκη σε μια ασβεστοκάμινο έξω από το χωριό. Όπως μαθέυτηκε αργότερα οι ΜΑΥ που πρωτοστάτησαν και ζήτησαν την εκτέλεση του Βακαλόπουλου είναι ο Λεκάτες Γεώργιος Βαλής, Μανώλης Κρητικός, Δημήτρης Κόκας, Δημήτρης Πετράκης και Χρυσόστομος Σαρημανώλης. Οι ΜΑΥ εισέπραξαν το ποσό επικήρυξης του Βακαλοπουλου. Ο ΜΑΥ Κρητικός επιχείρησε να δώσει το μερίδιό του στη χήρα του Βακαλόπουλου η οποία του απάντησε " Κράτησέ τα. Αυτά θα σε κυνηγάνε σε όλη σου τη ζωή".

Περίπτωση 4η  

Το 1951, ο ανθυπασπιστής Ευτύχιος, σταθμάρχης Χωροφυλακής Μαραθοκάμπου κάλεσε στο γραφείο του τον κατάδικο τότε καπετάνιο του ΔΣΕ Σάμου Γιάννη Ζαφείρη για να του διηγηθεί το φοβερό έγκλημα του Μαραθόκαμπου. Στα τέλη του Μάη του 1948 οι ΜΑΥδες των Αρβανιτών σε συνεργασία με Πυργιώτες παρακρατικούς και με χωροφύλακες της μονάδας Πύργου εκτέλεσαν με φρικτά βασανιστήρια έξι άνδρες του ΔΣΕ Σάμου που είχαν αιχμαλωτιστεί στις Ξηρόλακες. Ανάμεσά τους βρίσκονταν και ο Μανώλης Αποστόλου που αφού τον βασάνισαν τον έσφαξαν και με ένα κατσούνι και απέκοψαν το κεφάλι του. Το κεφάλι τοποθετήθηκε σε τορβά και διαπομπεύτηκε στον Μαραθόκαμπο. Εκεί οι ΜΑΥ το κλωτσούσαν σαν τόπι.

Περίπτωση 5η 

Το καλοκαίρι του 1948, ομάδες νεολαίων του ΔΣΕ ανατρέπουν τους κυβερνητικούς από την περιοχή Μαρμαρέικα του όρους Καρβούνη. Οι αντάρτες κατάφεραν να πάρουν μαζί τους τους τραυματίες τους, όμως δεν κατάφεραν να θάψουν τους δύο νεκρούς τους. Την επόμενη ημέρα ο γνωστός κεφαλοκυνηγός χωροφύλακας Νίκος Λιόντας, βγήκε να μαζέψει κεφάλια ανταρτών. Μαζί με τα δύο κεφάλια των ανταρτών έριξε στον ίδιο τορβά και το κεφάλι του στρατιώτη Βασμάρη που είχε πέσει στην μάχη και των οποίο οι κυβερνητικοί δεν βρήκαν για να περισυλλέξουν. Τα κεφάλια εκτέθηκαν στο χωριό Κοντέικα όπου ανάμεσα στους θεατές ήταν και η γυναίκα του στρατιώτη η οποία άρχισε να ξεφωνίζει στη θέα του κεφαλιού του άνδρα της. Η μακάβρια υπόθεση και το κανιβαλικό λάθος του Λιόντα πήρε έκταση αφού ξεσήκωσε όλο το χωριό. Τελικά ομάδα φαντάρων στάλθηκε πίσω στο βουνό να περισυλλέξει και το υπόλοιπο κορμί του στρατιώτη το οποίο συγκόλλησε υγειονομικός για να ταφεί με τιμές αξιωματικού αμέσως μετά. Από τότε με στρατιωτική εντολή, οι εκθέσεις κεφαλών έπαψαν και εκτίθονταν ολόκληρα τα σώματα των ανταρτών. 

Περίπτωση 6η 

Τα κορμιά του πολιτικού επιτρόπου του ΔΣΕ Σάμου Γιάννη Σάλλα και του αντάρτη Γιώργου Σαράντη, των τελευταίων διωκόμενων ανταρτών του ΔΣΕ Σάμου εκτέθηκαν σε κοινή θέα στην πρωτεύουσα του νησιού τον Οκτώβρη του 1949, μετά την ωμή εκτέλεσή τους στην περιοχή Κόκκινα Χώματα. 

Περίπτωση 7η 

Το άψυχο σώμα του σαμποτέρ και διμοιρίτη Αριστείδη Ζάγκα του ΔΣΕ Σάμου εκτέθηκε σε κοινή θέα από τους εκτελεστές τους στο Βαθύ Σάμου. Ο Ζάγκας πιάστηκε σοβαρά τραυματισμένος σε παραθαλάσσια σπηλιά και εκτελέστηκε επί τόπου. Το κορμί του περιφέρθηκε γυμνό στους δρόμους, φωτογραφήθηκε κανιβαλικά και κρεμάστηκε για πολλές ημέρες στην πόλη. Οι δολοφόνοι του ανάγκασαν το μικρό του παιδί να σταθεί και να φτύσει το κορμί του πατέρα του. 

Το κορμί του Αριστέιδη Ζαγκά φωτογραφίζεται με τους δολοφόνους του

Το κορμί του Αριστέιδη Ζαγκά κρεμασμένο στο Βαθύ Σάμου, πάνω αριστερά, παιδιά παρακολουθούν το φρικτό θέαμα 

ΠΗΓΗ

Συλλογικό Έργο, Ο αγώνας του ΔΣΕ στη Σάμου, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2004

Σκέψεις για την εκτίμηση του συσχετισμού δυνάμεων, τη στρατηγική και τακτική του Κόμματος με βάση το 19ο Συνέδριο

Σκέψεις για την εκτίμηση του συσχετισμού δυνάμεων, τη στρατηγική και τακτική του Κόμματος με βάση το 19ο Συνέδριο

Το ΚΚΕ με την προσυνεδριακή συζήτηση και τις Αποφάσεις του 19ου Συνεδρίου απέδειξε ότι έχει επίγνωση του συσχετισμού δυνάμεων στη χώρα μας, όπως και στην Ευρώπη και διεθνώς. Δεν πετάει στα σύννεφα, ούτε αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα με βάση τις δικές του επιθυμίες και επιλογές. Ταυτόχρονα, όμως, γνωρίζει και από την πείρα του ότι ο αρνητικός συσχετισμός δυνάμεων ή και ο θετικός, όπως απέδειξε η πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης σε συνθήκες ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας, δεν είναι στατικός διαφοροποιείται, βελτιώνεται ή χειροτερεύει, πάνω απ' όλα δεν είναι στατικός. Στο 19ο Συνέδριο παρατίθενται όλα τα στοιχεία που συνθέτουν τον αντικειμενικό συσχετισμό δυνάμεων, ενώ ταυτόχρονα φωτίζονται τα καθήκοντα και υποχρεώσεις του υποκειμενικού παράγοντα, του ΚΚΕ, του εργατικού κινήματος, της κοινωνικής συμμαχίας. Η πρόοδος της ταξικής πάλης, της κινητήριας δύναμης των θετικών εξελίξεων, δεν εξαρτάται ούτε από τρικ, ούτε από τακτικισμούς, ούτε από τον δήθεν ρεαλισμό της μοιρολατρίας, ούτε από το άγχος να πάει μπροστά το κίνημα πάση θυσία με οποιαδήποτε γραμμή ή με δήθεν επαναστατικά «στιγμιότυπα». Ούτε, βεβαίως, μπορούμε να σκεπτόμαστε ότι τα πάντα καθορίζονται από αντικειμενικούς παράγοντες, δηλαδή ανεξάρτητα από τη θέλησή μας, χωρίς να βασανίζουμε τι και πώς μπορεί εμείς να κάνουμε, ώστε να επιδρούμε, να συμβάλλουμε στη ριζοσπαστικοποίηση της εργατικής - λαϊκής συνείδησης σε συνθήκες μάλιστα κρίσης και ενώ το κίνημα βρίσκεται σε μια δύσκολη θέση, αλληλοτροφοδοτούμενης μοιρολατρίας και ανυπομονησίας, αγανάκτησης και αυταπάτης.

Αξίζει να θυμηθούμε και να προβληματισθούμε τι εννοούμε εμείς αρνητικό συσχετισμό δυνάμεων, ώστε να γνωρίζουμε με ποια στρατηγική και τακτική, με ποια γραμμή συσπείρωσης και αντιπαράθεσης, με ποια κριτήρια θα συμβάλουμε, όσο εξαρτάται από εμάς, στη θετική διαφοροποίηση, στην αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων. Τα κριτήρια για μας δεν αφορούν μόνο τη δράση μας στο κίνημα, αλλά και την ισχυροποίηση της κομματικής δουλειάς, τον προσανατολισμό της κομματικής οικοδόμησης, το σχεδιασμό και την επιτελικότητα.

Δεν υποτιμάμε καθόλου τα εκλογικά αποτελέσματα ανάμεσα στα αστικά κόμματα, τα κόμματα αστικής διαχείρισης. Πολύ περισσότερο, δεν υποτιμάμε καθόλου το συσχετισμό στα συνδικάτα, στους συνδικαλιστικούς φορείς των εργαζομένων, ακόμα και σε άλλα όργανα του κράτους, όπως είναι τα επιμελητήρια κ.λπ. Δεν τα θεωρούμε όμως το μοναδικό κριτήριο ούτε καν κύριο, βασικό κριτήριο.

Αυτός ο συσχετισμός καταγράφει μεν το επίπεδο της πολιτικής ωρίμανσης της εργατικής τάξης και του εργαζόμενου λαού γενικότερα, όμως εμφανίζεται πλήρως παραμορφωμένος, πλαστός για ευνόητους λόγους, γιατί χρησιμοποιείται πλαστή διαχωριστική γραμμή.

Αναμφίβολα, αποτελεί δείκτη του συσχετισμού δυνάμεων ανάμεσα στις αντικαπιταλιστικές - αντιμονοπωλιακές δυνάμεις και στην αστική τάξη και τους συμμάχους της ένα αποτέλεσμα της κάλπης είτε αφορά πολιτικές εκλογές είτε συνδικαλιστικές. Αποτελεί επίσης σοβαρό δείκτη η μαζικότητα της συμμετοχής, ο βαθμός οργάνωσης στο κίνημα και συμμετοχής στις αγωνιστικές αποφάσεις και στην υλοποίησή τους. Παίρνουμε υπόψη επίσης και πώς τα κόμματα διαμορφώνουν τα ψηφοδέλτιά τους στις τοπικές, λόγου χάρη, εκλογές με τους δήθεν ανεξάρτητους συνδυασμούς, τους «αντάρτες» ίδιας κοπής.

Ο σημερινός συσχετισμός δείχνει ότι η αγανάκτηση και η λαϊκή δυσαρέσκεια ακόμα και αν σημειώνει ένα θετικό βήμα αντίθεσης προς την ΕΕ απέχει για την ώρα από το να αποκτήσει αντικαπιταλιστική - αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση, ζήτημα που από εκεί και πέρα καθορίζει και το βαθμό χειραφέτησης από προκαταλήψεις, φοβίες, αμφιβολίες για τη δυνατότητα του λαού να νικήσει.

Ολα τα άλλα κόμματα, και βεβαίως οι φορείς της εργοδοσίας που συχνά - πυκνά προβαίνουν σε πολιτικές δηλώσεις, έχουν κάθε συμφέρον να κρατήσουν στο παρασκήνιο τον βασικότερο αντικειμενικό παράγοντα που διαμορφώνει, ιδιαίτερα σε μη επαναστατικές συνθήκες, τη λαϊκή συνείδηση, τις σχέσεις ιδιοκτησίας και εξουσίας, την ηγεμονία και κυριαρχία της αστικής τάξης. Δε λογαριάζεται μόνο συσχετισμός στο εθνικό επίπεδο, εσωτερικεύεται και παίζει ακόμα πιο μεγάλο ρόλο σε σύγκριση με το παρελθόν ο ευρωπαϊκός και παγκόσμιος συσχετισμός δυνάμεων σε συνθήκες έντασης της καπιταλιστικής διεθνοποίησης και των ενδοκαπιταλιστικών ανταγωνισμών, σε συνθήκες ενσωμάτωσης στην ιμπεριαλιστική Ευρωπαϊκή Ενωση. Η επίδραση, λόγου χάρη, της αντισοσιαλιστικής και αντικομμουνιστικής φρενίτιδας μετά τη νίκη της αντεπανάστασης, η ενδυνάμωση του οπορτουνισμού, η υποχώρηση του εργατικού επαναστατικού κινήματος αναμφίβολα είναι στοιχεία του αρνητικού συσχετισμού και στην Ελλάδα και σε κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, ανάλογα και με τις ιδιαίτερες συνθήκες.

Ποιος δεν καταλαβαίνει τον αρνητικό ρόλο που έπαιξε για το ΚΚΕ στις εκλογές του Μάη, και ιδιαίτερα Ιούνη του 2012, η συμμετοχή Κομμουνιστικών Κομμάτων σε αστικές κυβερνήσεις άλλων χωρών;

Ο αρνητικός διεθνής συσχετισμός θα αρχίζει να δέχεται πλήγμα στο βαθμό που, σε εθνικό επίπεδο, αναπτύσσεται η ταξική πάλη, αποκτά αντικαπιταλιστική - αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση, συγκρούεται κάθετα με την πολιτική διεξόδου από την κρίση και τις στρατηγικές επιλογές της ΕΕ.

Ο αρνητικός συσχετισμός δυνάμεων, λοιπόν, δεν μπορεί να καταγραφεί με πιστότητα και σε βάθος στο εκλογικό αποτέλεσμα. Αλλοτε μπορεί να καλλιεργεί αυταπάτες και φρούδες ελπίδες ότι υπάρχει πρόοδος. Αλλοτε μπορεί να φαίνεται χειρότερος από ό,τι είναι πραγματικά, να κρύβει υπόγειες διεργασίες, να μην καταγράφει διαφαινόμενες θετικές τάσεις. Ως παράδειγμα, μπορούμε να επικαλεστούμε το γεγονός ότι αν και το ΚΚΕ έχασε τις μισές εκλογικές του δυνάμεις, άλλες προσωρινά και ενδεχόμενα κάποιες μονιμότερα, ωστόσο παρέμεινε και παραμένει ως σήμερα η κύρια δύναμη κινητοποίησης εργατικών, λαϊκών δυνάμεων σε απεργιακές και άλλες κινητοποιήσεις. Την ίδια στιγμή, στο όνομα της τελευταίας θέσης στο κοινοβούλιο, έχει περάσει στα κατώτατα σημεία μιας στοιχειώδους έστω δημοσιότητας.

Θέτουμε ευθέως το ερώτημα: Τα εκλογικά αποτελέσματα του 2012, της πρώτης και της δεύτερης εκλογικής μάχης, δείχνουν ότι διαμορφώνεται ένα ισχυρό ριζοσπαστικό λαϊκό ρεύμα κατά της πολιτικής των κυβερνήσεων ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, των δύο δηλαδή κομμάτων που εναλλάξ κυβέρνησαν και εκτέθηκαν στα μάτια ενός μεγάλου μέρους της εργατικής τάξης και των συμμάχων της; Οτι ξετυλίγεται σταθερά το κουβάρι θετικών διεργασιών και ανακατατάξεων συνείδησης αντίστοιχα υπέρ της ρήξης και της ανατροπής, ότι ανοίγει ο δρόμος ανόδου της ταξικής πάλης;

Εχουμε απαντήσει με σαφήνεια ότι δε συμβαίνει -για την ώρα βέβαια- κάτι τέτοιο και δεν το επισημαίνουμε μόνο και μόνο γιατί ενισχύθηκε δυστυχώς και η Χρυσή Αυγή. Ολα δείχνουν ότι και πριν το ξέσπασμα της κρίσης η αντικαπιταλιστική - αντιμονοπωλιακή συνείδηση δεν είχε πάρει χαρακτηριστικά σχετικά πιο μαζικά. Οι διαχωρισμοί ανάμεσα στα κόμματα εξακολουθούν να είναι πλαστοί και ψευδεπίγραφοι στη συνείδηση του ελληνικού λαού (πράγμα που εξηγείται). Π.χ. η διαίρεση «μνημονιακές» και «αντιμνημονιακές» δυνάμεις δεν αποτελεί καμία ουσιαστική - πραγματική απειλή για το σύστημα, δεν ανατρέπει συσχετισμούς, αλλά διαφοροποιεί τον «εσωτερικό συσχετισμό δυνάμεων» ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις που στηρίζουν και διαχειρίζονται τις τύχες του καπιταλιστικού συστήματος. Θετικό είναι ότι εγκαταλείφθηκαν ΝΔ και ΠΑΣΟΚ από πολύ μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων τους, όμως αυτό δε σημαίνει ότι καταδικάστηκε η στρατηγική τους, άρα μεταγγίζονται οι ψήφοι σε όμορα κόμματα, ανεξάρτητα αν είναι σύμμαχοί τους ή αυτοπροβάλλονται ως αριστερή αντιπολίτευση.

Στην Ιταλία, λόγου χάρη, μπορούμε να πούμε ότι ηττήθηκε η κυβέρνηση Μόντι; Ως κόμμα ο Μόντι έχασε, η πολιτική του όμως δε βγήκε ηττημένη, αντίθετα στο όνομα του αντιΜόντι μετώπου προωθήθηκε η συνεργασία του Κόμματος της Δημοκρατικής Αριστεράς (πάλαι ποτέ Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας στον πυρήνα του, το κόμμα του γνωστού ιστορικού συμβιβασμού) με το κόμμα του περίφημου και «κυνηγημένου» από την ΕΕ Μπερλουσκόνι. Μπορούμε να θεωρήσουμε ως ελπίδα ανασύνταξης του κινήματος στην Ιταλία το κίνημα των 5 αστέρων του Μπέπε Γκρίλο; Μπορεί σήμερα να θεωρείται φιλολαϊκή επιλογή ο ευρωσκεπτικισμός και η έξοδος από την Ευρωζώνη και μάλιστα με το επιχείρημα ότι η ΕΕ διέψευσε τις ελπίδες των λαών, λες και η ΕΟΚ/ΕΕ από γεννησιμιού της ήταν φιλολαϊκή και αντιμονοπωλιακή.

Στη Γαλλία, ηττήθηκε η πολιτική Σαρκοζί ή συνολικότερα η φιλομονοπωλιακή στρατηγική; To δεύτερο βεβαίως δεν έγινε ούτε με τη νίκη του Ολάντ ή τη «νίκη» Μελανσόν.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο και αυτό έχει σημασία να προσεχθεί και να ξαναπροσεχτεί από εκείνους που ελπίζουν και θέλουν την ισχυροποίηση του ΚΚΕ ότι εμείς δε φοβόμαστε να εκτιμάμε αντικειμενικά τις τάσεις του εκλογικού σώματος και ως προς το δικό μας Κόμμα, να μιλάμε για εκλογικές απώλειες, για πολιτικό εκλογικό πλήγμα, ενώ την ίδια ώρα αρνούμαστε ότι απαξιώθηκε η στρατηγική μας. Δηλαδή, όταν ο λαός ψήφιζε σε ποσοστά 80% - 85% ΝΔ και ΠΑΣΟΚ σήμαινε ότι ήταν σωστή η στρατηγική τους για το λαό, αφού ο λαός την ενέκρινε;

Εξηγούμε τις απώλειες με τη μη πρόοδο της ταξικής πάλης στο ύψος των απαιτήσεων σε κάθε φάση, καθώς αυτή είναι που καθορίζει την ανάπτυξη της οργάνωσης και της πολιτικής συνείδησης της εργατικής τάξης, την πρόοδο της κοινωνικής συμμαχίας με στόχο την εργατική - λαϊκή εξουσία.

Χωρίς να παρακάμπτουμε αδυναμίες, στρέψαμε και στρέφουμε την προσοχή μας, όπως δείχνει και η αυτοκριτική της ΚΕ στο 19ο Συνέδριο, σε εκείνους τους υποκειμενικούς παράγοντες, που καθορίζουν την αντοχή του Κόμματος σε δύσκολες και αντίξοες συνθήκες, σε συνθήκες δυσμενούς ελληνικού και ευρωπαϊκού - διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων. Αναδεικνύουμε υποκειμενικές αδυναμίες, ελλείψεις, ή καθυστερήσεις. Αφετηρία στην κριτική μας είναι πώς δουλεύουμε στην εργατική τάξη, πώς το Κόμμα μας ανταποκρίνεται ως κόμμα παντός καιρού, πώς προωθείται η κομματική οικοδόμηση, πώς δουλεύουμε στη νεολαία, στις γυναίκες, στους μετανάστες, πώς διεξάγουμε την ιδεολογική πάλη, πώς εξειδικεύουμε τη στρατηγική και τακτική μας σε κάθε χώρο χωρίς εκπτώσεις και αντιφάσεις προς τη γενική πολιτική μας γραμμή.

Πρέπει να ρίξουμε πιο σχεδιασμένα από τα πάνω ως κάτω τα βέλη εκεί που αλλάζει ο συσχετισμός σε κατεύθυνση ριζοσπαστική. Το εκεί είναι οι τόποι δουλειάς, οι κλάδοι, οι βιομηχανικές ζώνες, οι εργατογειτονιές, εκεί που υπάρχει η μισθωτή εργασία, εκεί που υπάρχουν οι σύμμαχοι της εργατικής τάξης. Με δουλειά από τα κάτω ώστε οι ρίζες να πηγαίνουν όσο γίνεται πιο βαθιά, για να αντέχει «το δέντρο» στις θύελλες και από τα πάνω, ώστε να ενοποιείται και να γενικεύεται η πάλη, να μη σκορπάει τοπικά και μόνο, η γενικευμένη εμπειρία να γίνει καθοδήγηση δράσης κάτω.

Οι άσπονδοι φίλοι του Κόμματος, καθώς «πονάνε» πολύ για τη μείωση των δυνάμεών του (βρήκαν την ευκαιρία να υποσκάψουν τη στρατηγική του, την αντοχή του στις πιέσεις) ονειρεύονται τάχα την περίοδο που το ΚΚΕ είχε περισσότερες δυνάμεις στο εργατικό - συνδικαλιστικό κίνημα, είχε τη διοίκηση σε δήμους, ή ακόμα καθοδηγούσε μαζικότερες νεανικές κινητοποιήσεις. Το κάνουν μάλιστα, υποβαθμίζοντας το γεγονός ότι οι δυνάμεις του Κόμματος και οι συνεργαζόμενοι στο ΠΑΜΕ σε αρκετούς χώρους έχουν ανεβάσει τα εκλογικά ποσοστά ή έχουν επιδείξει αντοχή.

Κυριολεκτικά, συγκρίνουν εντελώς διαφορετικά, ανόμοια πράγματα. Εχει περάσει η περίοδος όπου οι εργαζόμενοι περιορίζονταν σε κινητοποιήσεις άμεσων διεκδικήσεων με δυνατότητα να ασκήσουν πίεση, αφού ήταν περίοδος που το αστικό πολιτικό σύστημα και η εργοδοσία μπορούσαν να κάνουν ορισμένες παραχωρήσεις, προκειμένου να δημιουργούν επανάπαυση και εφησυχασμό. Σήμερα, απαιτούνται πολύ πιο μαζικοί αγώνες με ανεβασμένες μορφές πάλης, με προωθημένα αιτήματα, με αντοχή σε μακροχρόνιες μορφές, σε παρατεταμένες άμεσες προσωρινές θυσίες. Δεν είναι λίγο να ξέρεις ότι θα χάσεις τη δουλειά σου ή θα μεταταχθείς μακριά αν είσαι σταθερός απεργός, αντιεργοδοτικός, αντικαπιταλιστής. Απαιτείται κατάκτηση μέσα και από την πείρα στοιχειώδους αντικαπιταλιστικής - αντιμονοπωλιακής συνείδησης, ώστε ο εργαζόμενος να πείθεται ότι αξίζει να υποστεί και προσωρινές προσωπικές θυσίες, ώστε να δημιουργήσει θετικές προϋποθέσεις για τη ριζική λύση.

Το ερώτημα, αν πρέπει οι εργαζόμενοι να ενωθούν για τα άμεσα προβλήματά τους ή να παλέψουν για την εργατική - λαϊκή εξουσία δε στέκει έως ερώτημα επιλογής του ενός εκ των δύο ούτε με τη μορφή συρραφής. Είναι θέμα αντιμονοπωλιακής - αντικαπιταλιστικής στρατηγικής και τακτικής που δεν αποσπάται η μια από την άλλη, που η δεύτερη καθορίζεται από την πρώτη ως προς την ευελιξία της. Οπως δε στέκει το ερώτημα κυβέρνηση με κορμό τη ΝΔ ή κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ; Και μόνο αυτό το ερώτημα όποια απάντηση και αν δοθεί είτε με το ένα ή με το άλλο δείχνει ότι ο συσχετισμός δυνάμεων δε θα αλλάξει, θα είναι στο χέρι του συστήματος να διαλέξει με ποια μορφή αστικού πολιτικού συστήματος θα βάλει το λαό στη γωνία, θα ξεφουσκώσει, η όποια διάθεση υπάρχει σήμερα για αντίσταση και γενικότερη αναμέτρηση.

Αυτή η διάθεση υπάρχει, δεν τσακίστηκε παρά τις συστηματικές προσπάθειες που έγιναν, και δε θα σβήσει χάρις στο ΚΚΕ και στις ριζοσπαστικές δυνάμεις που υπάρχουν και συμπαρατάσσονται στο κίνημα. Ο συσχετισμός είναι αρνητικός όμως είναι σοβαρός παράγοντας η δυναμική του ΚΚΕ, η παρακαταθήκη της παλαιότερης και σύγχρονης Ιστορίας του που υπεισέρχεται στο συσχετισμό ακόμα και αν δεν μπορεί να αποτιμηθεί αριθμητικά.

Η απάντηση που λέει «να συσπειρωθούμε αποκλειστικά για τα άμεσα προβλήματα» από χέρι είναι ουτοπική και επιζήμια γιατί απέναντι στο λαό «υψώνεται» στρατηγική γραμμή διάσωσης του καπιταλιστικού συστήματος σε συνθήκες που έχει χάσει ή δυσκολεύεται να χρησιμοποιεί τα εργαλεία του παρελθόντος. Η απάντηση να «δώσουμε βάρος στη γενική λύση και ανατροπή» είναι επίσης επιζήμια, γιατί δεν παίρνει υπόψη ότι η συνειδητοποίηση και αγωνιστική διαπαιδαγώγηση για την αναγκαιότητα ανατροπής της τάξης που είναι στην εξουσία συντελείται στο έδαφος της ταξικής πάλης γύρω από οξυμένα προβλήματα, συσπείρωση ενταγμένη στη στρατηγική ανατροπής.

Η επιλογή ανάμεσα στο νέο δικομματισμό - διπολισμό είναι από χέρι καταστροφή. Θα οδηγήσει σε μια ήττα προσωρινή μεν αλλά δεν παύει να φέρνει ένα πισωγύρισμα.

Για μας τους κομμουνιστές και κομμουνίστριες αυτό που έχει σημασία είναι να επιδράσουμε στο βασικό πεδίο, εκεί που ο αντίπαλος καθορίζει και αναπαράγει το συσχετισμό δύναμης, στον τόπο δουλειάς, στον κλάδο με ταυτόχρονη οπτική και δράση την κοινωνική συμμαχία. Απαιτείται να ξεφύγουμε από ορισμένα επιφανειακά και κοινοβουλευτικού τύπου κριτήρια με τα οποία μετράμε το συσχετισμό δυνάμεων. Το θέμα δεν είναι να τον μετράμε μόνο, αλλά να μετράμε από πού θα αρχίσει να ξετυλίγεται το κουβάρι. Σημασία έχει πώς δουλεύουμε, τι αποτελέσματα έχουμε στο βασικό μέτωπο, το εργατικό κίνημα. Οσο και αν έχουμε κάνει βήματα, δεν έχει γίνει βαθιά συνείδηση και πεποίθηση ότι εδώ πρέπει να είμαστε απαιτητικοί από τον εαυτό μας, αυστηροί παρά πολύ. Δεν πρόκειται να γίνει ούτε ένα βήμα θετικό στον αρνητικό συσχετισμό, αν δεν γίνει ένα βήμα στο εργατικό κίνημα, στο κίνημα εκείνο που μόνο το ΚΚΕ, ως οργανωμένη πρωτοπορία της εργατικής τάξης, μπορεί να το κάνει, να συσπειρώσει ευρύτερες λαϊκές δυνάμεις.

Η Πολιτική Απόφαση του 19ου Συνεδρίου, το Πρόγραμμα και το Καταστατικό αποτελούν στην ουσία ένα ενιαίο ντοκουμέντο με ιεραρχήσεις, παίρνοντας υπόψη το συσχετισμό δυνάμεων, τις προσαρμογές και εξειδικεύσεις που χρειάζονται, ταυτόχρονα εξασφαλίζουν, ανεξάρτητα από τις ανηφόρες και τις κατηφόρες την ίσια ως ενιαία γραμμή πάλης που οδηγεί σε ριζική ανατροπή στο επίπεδο της εξουσίας άρα και της ιδιοκτησίας.

ΜΠΑΓΚΛΑΝΤΕΣ Η ιστορία του φασόν συνεχίζει να γράφεται με το αίμα των εργαζομένων

ΜΠΑΓΚΛΑΝΤΕΣ

Η ιστορία του φασόν συνεχίζει να γράφεται με το αίμα των εργαζομένων

Τα κέρδη των καπιταλιστών θρέφονται με αίμα

Περισσότεροι από 1.000 νεκροί, 2.500 τραυματίες, άγνωστο πόσοι ακόμα αγνοούμενοι είναι ο τελικός απολογισμός του εγκλήματος στα κάτεργα του φασόν της βιομηχανίας ρούχων, στο Μπαγκλαντές. Λίγο πριν οι μπουλντόζες σαρώσουν τα ερείπια του «Ράνα Πλάζα», την Παρασκευή, κανείς δεν ήταν σε θέση να πει πόσοι άνθρωποι βρίσκονταν - τελικά - στο οκταώροφο κτίριο που στέγαζε πέντε εργοστάσια ρούχων, γράφοντας με αίμα ακόμα μία τραγική σελίδα στην ιστορία της παγκόσμιας βιομηχανίας και περιγράφοντας με τον πιο τραγικό τρόπο, πόσο ασήμαντη θεωρείται η ανθρώπινη ζωή, απέναντι σε ένα μπλουζάκι των δύο ευρώ. Η πλειοψηφία των θυμάτων γυναίκες και ανήλικα κορίτσια, που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των εργατών του φασόν στα περισσότερα από 4.500 κάτεργα του του είδους στο Μπαγκλαντές.

Τη δική τους τραγωδία ζουν οι οικογένειες των θυμάτων, που αναζητούν τους δικούς τους ανθρώπους μεταξύ των σορών που βρίσκονται πλέον σε προχωρημένη κατάσταση αποσύνθεσης και η αναγνώριση καθίσταται δυνατή μόνο μέσω κάποιων προσωπικών αντικειμένων και εξέτασης DNA. Τα σωστικά συνεργεία που συμμετείχαν στις έρευνες περιγράφουν την κατάσταση με το χειρότερο τρόπο, λέγοντας ότι σε κάθε μετακίνηση μπάζων βρίσκονται μπροστά και σε νέους νεκρούς.

Σωρεία παραβιάσεων

Από τις διαδηλώσεις των εργαζομένων

Το «Ράνα Πλάζα» είχε κατασκευαστεί με σωρεία παραβιάσεων των κανόνων ασφαλείας, ενώ την κατάσταση του κτιρίου επιβάρυναν ιδιαίτερα τα εργοστάσια που λειτουργούσαν σε αυτό. Οι τέσσερις μεγάλες γεννήτριες στους πάνω ορόφους του κτιρίου, λόγω του βάρους και των κραδασμών, καταπόνησαν ακόμα περισσότερο την οικοδομή, η οποία είχε αρχίσει να παρουσιάζει ρωγμές και ραγίσματα στις κολώνες μέρες πριν συμβεί τελικά το μοιραίο, με τις προειδοποιήσεις να αγνοούνται από τον ιδιοκτήτη, αλλά και τους διευθυντές των εργοστασίων, οι οποίοι υποστήριζαν ότι δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας και καλούσαν τους εργάτες να μπουν στον τάφο τους, διαβεβαιώνοντάς τους ότι είναι «ασφαλείς».

Η κατάρρευση του κτιρίου και οι εκατόμβες νεκρών που προκάλεσε οδήγησαν σε νέες μαζικές διαδηλώσεις των εργατών στα εργοστάσια του φασόν, οι οποίοι βιώνουν τη φτώχεια, την εξαθλίωση και την εκμετάλλευση, συνθήκες στις οποίες βασίζεται η βιομηχανία ρούχων στο Μπαγκλαντές, αξιοποιώντας τα μεροκάματα πείνας και τη νομοθεσία που στηρίζει την κερδοσκοπία του κεφαλαίου, προκειμένου να παράγει για πολυεθνικούς κολοσσούς ενδύματα και άλλα είδη φασόν με ελάχιστο κόστος.

Οι εργαζόμενοι με κινητοποιήσεις που κράτησαν για περισσότερο από μία βδομάδα απαίτησαν εφαρμογή των κανόνων ασφαλείας, τιμωρία των υπευθύνων και θανατική ποινή για τον ιδιοκτήτη του «Ράνα Πλάζα», κατηγορώντας ξεκάθαρα το κράτος για συγκάλυψη των εγκλημάτων στη βιομηχανία του φασόν και στήριξη των ιδιοκτητών. Η αστυνομία απάντησε με βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων, αλλά και υποσχέσεις από την πλευρά της κυβέρνησης για καλύτερη εφαρμογή των κανόνων ασφαλείας και ελέγχους στα εργοστάσια του φασόν.

Το ΚΚ Μπαγκλαντές σε ανακοίνωσή του υπογράμμισε τη στήριξή του στους εργαζόμενους απαιτώντας από την κυβέρνηση εφαρμογή των κανόνων ασφαλείας και τιμωρία των υπεύθυνων για την τραγωδία, τόσο του ιδιοκτήτη του κτιρίου, Σοχέλ Ράνα, όσο και των ιδιοκτητών των εργοστασίων, καταδικάζοντας τις πολιτικές της συγκάλυψης που συντηρούν τη συγκεκριμένη κατάσταση εδώ και χρόνια.

Τρομοκρατία εναντίον των εργαζομένων

Οι μεγαλύτερες κινητοποιήσεις στον κλάδο, των τελευταίων χρόνων έγιναν το 2010, με συνεχείς απεργίες και διαδηλώσεις που απαιτούσαν αυξήσεις στα εξευτελιστικά τους μεροκάματα. Οι εργαζόμενοι ρισκάρουν τη ζωή τους, χωρίς να καταφέρνουν στο τέλος της μέρας να εξασφαλίσουν ούτε καν την τροφή τους, αφού τα χρήματα δεν καλύπτουν το κόστος ζωής και τελικά καταλήγουν να κοιμούνται στο δρόμο ή να νοικιάζουν χώρο για ύπνο σε σπίτια μαζί με δεκάδες άλλους.

Την ανοχή του κράτους, που βρίσκεται πάγια στο πλευρό των ιδιοκτητών, τους μισθούς πείνας και τους ανύπαρκτους κανόνες ασφαλείας εκμεταλλεύονται οι πολυεθνικές που συρρέουν στο Μπαγκλαντές το οποίο έχει μετατραπεί σε ένα τεράστιο σκλαβοπάζαρο και χαρακτηρίζεται το βασίλειο του φασόν. Οι εργάτες αναγκάζονται να δουλεύουν περισσότερες από 10 - 16 ώρες, έξι μέρες τη βδομάδα, δεμένοι ακόμα και με αλυσίδες, κλειδωμένοι στα κάτεργα, για να εξασφαλιστεί ότι δε θα εγκαταλείψουν τη θέση τους για κανένα λόγο και δε θα χαθεί λεπτό από το χρόνο παραγωγής.

Τα συγκεκριμένα εργοστάσια ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια παντού, χωρίς προϋποθέσεις. Μπορεί να στεγαστούν σε παράγκες, υπόγεια, πολυκατοικίες, χωρίς υποδομή να αντέξουν βαριά μηχανήματα, όπως το «Ράνα Πλάζα», κάνοντας τα ατυχήματα, όπως αυτό, αλλά και την πυρκαγιά του περασμένου Νοέμβρη, που οδήγησε 112 εργαζόμενους στο θάνατο, καθεστώς και όχι εξαίρεση. Οι κυβερνητικές υποσχέσεις δεν έλειψαν και τότε, ωστόσο όταν ξεχάστηκε το θέμα, το κέρδος τέθηκε ξανά επικεφαλής της πολιτικής και τα «ατυχήματα» συνεχίστηκαν να «καταγράφονται», χωρίς να λαμβάνεται καμία πρόνοια για την πρόληψή τους.

Ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί στη χώρα και της στάσης της σοσιαλδημοκρατικής διαχείρισης που ακολουθεί η κυβέρνηση της Σεϊχ Χασίνα, προασπιζόμενη την εργοδοσία είναι ότι με βάση τα στοιχεία του 2011 η βιομηχανία του φασόν αποφέρει το 80% των κερδών του Μπαγκλαντές από τις εξαγωγές, με το συνδικαλισμό και την οργάνωση των εργαζομένων να καθίσταται επί της ουσίας απαγορευμένη, προκειμένου να αποφεύγονται οι αντιδράσεις και να διασφαλίζεται ο εκβιασμός. Τον περασμένο Ιούνη περισσότερα από 300 εργοστάσια ρούχων, που λειτουργούν ως φασόν για τις δυτικές πολυεθνικές ανέστειλαν τη λειτουργία τους επ' αόριστον, με τις διοικήσεις τους να επικαλούνται παρατεταμένη «ανομία και καθεστώς φόβου» στο οποίο δεν μπορούν να λειτουργήσουν, μετά από πέντε μέρες απεργιακών κινητοποιήσεων...

Οι εργοστασιάρχες μίλησαν για εξαιρετικά «βίαιες» κινητοποιήσεις των εργαζομένων και υποστήριξαν ότι τα αιτήματά τους θα τους οδηγούσαν στο κλείσιμο, με την αστυνομία, όπως και τώρα, να προχωρά σε βίαιη καταστολή των κινητοποιήσεων και να υποχρεώνονται οι εργαζόμενοι να επιστρέψουν στη δουλειά χωρίς καμία κατάκτηση. Η δολοφονία μάλιστα του συνδικαλιστή Αμινούλ Ισλάμ, επικεφαλής του Κέντρου Αλληλεγγύης των Εργατών του Μπαγκλαντές (Bangladesh Centre for Worker Solidarity - BCWS) και της Ομοσπονδίας Εργατών Ενδύματος και Βιομηχανικών Εργατών, ο οποίος τόλμησε να καταγγείλει δημόσια τις συνθήκες εργασίας στα κάτεργα του φασόν, έδωσε σαφές μήνυμα για τις προθέσεις τόσο της κυβέρνησης όσο και των εργοδοτών.

Υποσχέσεις χωρίς αντίκρυσμα

Το μέγεθος της τραγωδίας που προκάλεσε το νέο εργοδοτικό έγκλημα, στα φασόν του Μπανγκλαντές - το έκτο, πλέον πολύνεκρο, της παγκόσμιας βιομηχανίας από το 1900 μέχρι σήμερα - και η σειρά αντιδράσεων θορύβησαν τις πολυεθνικές που χρησιμοποιούν τα συγκεκριμένα κάτεργα, που άρχισαν να ασκούν πιέσεις στην κυβέρνηση, καθώς βλέπουν κίνδυνο μείωσης των πωλήσεών τους. Αρχικά οι αρχές της χώρας έκλεισαν 18 εργοστάσια σε σύνολο 4.500 και πλέον βιομηχανικών μονάδων υφαντουργίας, με υποσχέσεις για σκλήρυνση των μέτρων, σε μία προσπάθεια να διασκεδαστούν οι εντυπώσεις και η ασυδοσία να επιστρέψει από το... παράθυρο, όταν καλμάρει η δημοσιότητα. Η κατάρρευση του «Ράνα Πλάζα» χαρακτηρίστηκε ως «σύμβολο της αποτυχίας του κράτους», ενώ η κυβέρνηση εξακολουθεί να προστατεύει τα εργοστάσια, τα οποία λειτουργούν υπό αστυνομική προστασία, δείχνοντας ότι επί της ουσίας δεν έχει καμία πρόθεση για αλλαγές.

Δυνατότητες και κίνδυνοι από την πρόοδο στη χαρτογράφηση του γενετικού κώδικα

Δυνατότητες και κίνδυνοι από την πρόοδο στη χαρτογράφηση του γενετικού κώδικα

Σε μερικά χρόνια από τώρα θα μπορεί καθένας - που διαθέτει 800 ευρώ - να παραγγείλει την πλήρη αποκωδικοποίηση του γενετικού του κώδικα. Μια διαδικασία, που πρώτα χρειαζόταν πολλά χρόνια και πολλά εκατομμύρια για να ολοκληρωθεί, θα μπορεί να γίνεται με μεγαλύτερη ακρίβεια, μέσα σε διάστημα ημερών και με συγκριτικά ελάχιστο κόστος. Βέβαια, οι ενήλικοι δεν μπορούν να κάνουν πολλά για να αλλάξουν τη βιολογική τους υπογραφή, αλλά σε όσους πρόκειται να γίνουν γονείς θα τεθούν νέα διλήμματα. Και θα τεθούν με βεβαιότητα και αυθόρμητα από την επίγνωση της διαθέσιμης δυνατότητας, αλλά και όπως μπαίνει σήμερα στους γονείς το δίλημμα της διατήρησης βιολογικού υλικού από τον ομφάλιο λώρο του παιδιού τους, έναντι αμοιβής.

Ενας ορατός κίνδυνος βρίσκεται στην τάση πέρα από τις παθήσεις που αποδεδειγμένα σχετίζονται με βλάβες γονιδίων, να χρεώνονται στο βιολογικό επίπεδο οργάνωσης της ύλης χαρακτηριστικά που αφορούν ανώτερες σύνθετες ανθρώπινες ικανότητες και συμπεριφορές, ακόμα και κοινωνικές. Δεν είναι απίθανο να υπάρξουν μέχρι και διακοπές κύησης επειδή στο γονιδίωμα του εμβρύου υπάρχει, π.χ., κάποιο γονίδιο που υποτίθεται προδιαθέτει για εγκληματικότητα. Η απόφαση για διακοπή κύησης με βάση την ανακριβή ερμηνεία περίπλοκων γενετικών δεδομένων που προκαλούν σύγχυση, ίσως αποδειχτεί τραγική.

Φυσικά, αν η πλήρης χαρτογράφηση του γενετικού κώδικα κατ' άτομο γίνει προσιτή σε πολλούς, θα είναι ακόμα πιο προσιτή για εφαρμογή σε μεγαλύτερη κλίμακα από κρατικές υπηρεσίες και μονοπώλια, που με νόμιμο ή παράτυπο τρόπο εξασφαλίζουν λίγο από το DNA ανθρώπων που ενδιαφέρουν.

Αυθαιρεσίες και διαστρεβλώσεις

Δύο διαφορετικά πανεπιστημιακά εργαστήρια στις ΗΠΑ έχουν αναπτύξει μεθόδους που μπορούν να αποκωδικοποιήσουν το σύνολο του γενετικού κώδικα του εμβρύου, χρησιμοποιώντας μόνο ένα δείγμα αίματος από τη μητέρα ή μαζί μ' αυτό και λίγο σάλιο από τον πατέρα. Κι από τις σχετικές ανακοινώσεις είναι προφανές ότι ήδη η παρανόηση έχει ξεκινήσει, αφού η χωριστή ανάλυση του γενετικού κώδικα της μητέρας και του πατέρα (πολύ περισσότερο μόνο της μητέρας) δεν αντανακλά το γενετικό κώδικα του παιδιού, δεν προδιαγράφει πώς ακριβώς θα συνδυαστούν τα γονίδια και κυρίως πώς θα διαμορφωθούν οι περιοχές του DNA που ελέγχουν αν και πόσο εκφράζεται κάθε γονίδιο στο συγκεκριμένο άτομο. Ακόμα και μια ανάλυση του DNA του ίδιου του εμβρύου δεν αποκαλύπτει την πορεία έκφρασης των γονιδίων του κατά τη διάρκεια της ζωής του, πρώτα και κύρια γιατί η επιστήμη δεν γνωρίζει ακόμα πάρα πολλά για τη ρύθμιση των γονιδίων και δευτερευόντως γιατί αυτή η ρύθμιση επηρεάζεται και από επίκτητους παράγοντες.

Παρ' όλ' αυτά η χαρτογράφηση του γονιδιώματος των εμβρύων θα κάνει διαθέσιμο πολύ μεγαλύτερο όγκο πληροφοριών απ' όσες συγκεντρώνονται σήμερα με τους ελέγχους για γενετικές ανωμαλίες, όπως το σύνδρομο Ντάουν, το Τέι-Σακς κ.ά. Τα τρία δισεκατομμύρια μονάδων γενετικού κώδικα που θα προσφέρουν οι νέοι γενετικοί έλεγχοι θα υπερκεράσουν κατά πολύ το ένα εκατομμύριο σημείων στο γονιδίωμα που ελέγχουν εργαστήρια της καπιταλιστικής βιομηχανίας υπηρεσιών υγείας.

Πνιγμένοι στις «πληροφορίες»

Κάθε γυναίκα που θα κάνει ένα από τα νέα τεστ θα μαθαίνει γρήγορα ότι δεν υπάρχει τέλειο μωρό. Οι γονείς θα βρίσκονται αντιμέτωποι με εκατοντάδες και - καθώς η επιστήμη προχωρά - χιλιάδες περιπτώσεις, όπου μια παραλλαγή κάποιου γονιδίου μπορεί να υποδηλώνει στατιστικά (αλλά όχι να εγγυάται) την εμφάνιση κάποιου προβλήματος υγείας κατά τη διάρκεια της ζωής του παιδιού. Οι γιατροί που θα υιοθετήσουν τη λογική των προγεννητικών ελέγχων πλήρους γονιδιώματος, θα καλούν τους γονείς να απαντήσουν αν θα διακινδυνέψουν την Χ πιθανότητα το παιδί τους να αναπτύξει μελάνωμα, διαβήτη, αλλά και να γίνει μανιοκαταθλιπτικό, εσωστρεφές (!), ή από την άλλη μεριά να έχει καλές επιδόσεις στη μουσική ή τον αθλητισμό! Κι αν τα τελευταία χαρακτηριστικά δεν γίνονται αποδεκτά από όσους αντιλαμβάνονται ως πρωτεύοντα τον κοινωνικό παράγοντα, είναι πιο δύσκολες οι περιπτώσεις όπου υπάρχει αδιαμφισβήτητη σχέση γονιδίου με κάποιο χαρακτηριστικό, όπως ο αλμπινισμός. Το να είναι αλμπίνος δεν είναι αρρώστια, αλλά μπορεί να προκαλεί προβλήματα σε ορισμένα κοινωνικά περιβάλλοντα. Θα είναι αυτό αρκετό σε κάποιους γονείς για να διακόψουν την κύηση;

Δε μ' ενδιαφέρει ποιος είσαι, βλέπω τα γονίδιά σου

Μέχρι πού φτάνει ο θεμιτός προγεννητικός έλεγχος και πού αρχίζει η ευγονική; Πώς μπορεί να εξασφαλιστεί η σωστή αξιοποίηση των νέων δυνατοτήτων που δίνει η επιστήμη, σε ένα σύστημα που έχει κίνητρο το κέρδος και γεννάει το φασισμό και τον πόλεμο για να συνεχίσει να το εξασφαλίζει; Ευγονική υπήρξε τις πρώτες δεκαετίες του 1900 στις ΗΠΑ χωρίς φασισμό, ευγονική υπήρξε και από τους ναζί. Η επίδραση της βαθιάς καπιταλιστικής κρίσης στην κοινωνική συνείδηση την ευνοεί και πάλι.

Ο καπιταλισμός, όχι τόσο επίσημα όσο κυρίως μέσω της παραφιλολογίας, προσπαθεί πάντα να ρίχνει την ευθύνη για τη μιζέρια που γεννά η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο στους ίδιους τους εκμεταλλευόμενους, που είναι τάχα ανίκανοι, τεμπέληδες, αδιάφοροι, σε σχέση με τους επιτυχημένους καπιταλιστές. Η σχετική προπαγάνδα υπονοεί ότι οι γόνοι εργατών είναι από τη φύση τους (εκ γενετής) αδύναμοι και γι' αυτό υποζύγια, σε έναν κόσμο που η ανισοτιμία θεωρείται φυσικός νόμος και η πραγματική ισοτιμία διαστροφή. Είναι πολύ πιθανό ότι τα γενετικά τεστ θα χρησιμοποιηθούν για την ενίσχυση αυτής της ιδιαίτερα κατασταλτικής αντίληψης, με στόχο ένα μέλλον που ίσως θα μοιάζει αρκετά με εκείνο της ταινίας επιστημονικής φαντασίας «Γκάτακα». Είναι συνηθισμένο φαινόμενο στον καπιταλισμό η επιστημονική πρόοδος να χρησιμοποιείται για μεγαλύτερο έλεγχο, καταπίεση και ξεζούμισμα των εργατών.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγές: «Scientific American», «Discover»

ΑΛΕΞ ΦΕΡΓΚΙΟΥΣΟΝ Η αποχώρηση ενός θρύλου

ΑΛΕΞ ΦΕΡΓΚΙΟΥΣΟΝ

Η αποχώρηση ενός θρύλου

Το σημερινό παιχνίδι της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ με τη Σουόνσι, στο «Ολντ Τράφορντ», έχει αποκτήσει (από την Τετάρτη) ξεχωριστή, ιστορική σημασία. Θα είναι το τελευταίο, στο οποίο ο Αλεξ Φέργκιουσον θα κοουτσάρει τους «κόκκινους διαβόλους» στην έδρα τους.

Οπως ανακοίνωσε μεσοβδόμαδα, στο τέλος της τρέχουσας αγωνιστικής σεζόν ολοκληρώνεται και η θητεία του στην τεχνική ηγεσία (θα παραμείνει σε διοικητικό πόστο) της ομάδας. Το τελευταίο παιχνίδι της περιόδου είναι στις 19 του μήνα αλλά στην έδρα της Γουέστ Μπρομ. Σήμερα λοιπόν ο Σκοτσέζος τεχνικός θα πει, μετά από 27 χρόνια, αντίο από τη (και στη) θέση του στο «θέατρο των ονείρων».

Μάλλον και στο αγαπημένο του γραφείο. Το οποίο (λόγω λατρείας στα αυτοκίνητα) έχει διακοσμήσει με σχετικά αντικείμενα. Καναπέδες από καθίσματα αυτοκινήτων, καθρέφτες από πολυτελή οχήματα, καρέκλες με ταχύτητες πάνω τους κ.ά.

Το αντίο

Αρκετές φορές στο παρελθόν ο Φέργκιουσον είχε πει, υπαινιχθεί ή διέρρευσε πως θα σταματήσει την προπονητική του καριέρα. Ποτέ δεν το έκανε πράξη. Την περασμένη Τρίτη το βράδυ, οι φήμες επανακυκλοφόρησαν. Πολλοί θεώρησαν ότι επρόκειτο για άλλο ένα επεισόδιο στο... σίριαλ. Ομως, την Τετάρτη, αποδείχτηκαν λάθος. Με δήλωσή του, στην επίσημη ιστοσελίδα της ομάδας, ο 71χρονος επισημοποιούσε το τέλος εποχής.

«Η απόφαση να αποσυρθώ ήταν κάτι που σκέφτηκα πολύ και σοβαρά. Είναι η σωστή στιγμή. Ηταν σημαντικό για εμένα να αφήσω την ομάδα στην καλύτερη δυνατή κατάσταση και πιστεύω ότι το έκανα. Η ποιότητα αυτής της πρωταθλήτριας ομάδας και η ηλικιακή ισορροπία που υπάρχει θα εγγυηθούν για τη συνέχεια των επιτυχιών, ενώ η δομή των ακαδημιών δείχνει ότι το μέλλον του συλλόγου θα είναι λαμπρό», ανέφερε.

Και μοίρασε ευχαριστίες. Στην οικογένειά του και ειδικά στη γυναίκα του («η Κάθι ήταν το καθοριστικό πρόσωπο σε ολόκληρη την καριέρα μου. Ηταν ένας βράχος υποστήριξης και σταθερότητας»), στους συνεργάτες του, στους παίχτες, στις διοικήσεις, στους φιλάθλους.

Πολλοί ήταν αυτοί που δήλωσαν ακόμα και σοκαρισμένοι. Χαρακτηριστική είναι η τοποθέτηση του πρώην τερματοφύλακα στη Γιουνάιτεντ, Πέτερ Σμάιχελ: «Είμαι σοκαρισμένος. Πραγματικά αυτό έσκασε σαν μια βόμβα, καθώς δεν το έβλεπα να έρχεται. Είμαι λυπημένος και απογοητευμένος». Ξαφνιασμένος δήλωσε - ένας άλλος μεγάλος της προπονητικής - ο Μαρσέλο Λίπι («φυσικά και δεν το περίμενα αυτό») και πρότεινε ο Φέργκιουσον «να γυρίσει τον κόσμο ως πρεσβευτής του ποδοσφαίρου και όχι μόνο της Γιουνάιτεντ».

Υπήρχε πάντως κάποιος που - προφανώς - γνώριζε. Και μάλιστα είχε προαναγγείλει (περίπου ένα χρόνο πριν) το αντίο του Σκοτσέζου. Πρόκειται για τον (παλιό γνώριμό του) ιδιοκτήτη της Γουίγκαν, Ντέιβ Γουέλαν: «Μετά το τέλος της επόμενης σεζόν, ο σερ Αλεξ θα αποχωρήσει. Η πίεση παίζει μεγάλο ρόλο, ειδικά εάν είσαι για καιρό σε τόσο υψηλό επίπεδο», είχε πει. Επιχειρηματολογώντας πως με τα προβλήματα στην υγεία του «τρόμαξε λίγο και αυτό με κάνει να πιστεύω ότι το σκέφτεται σοβαρά να σταματήσει». Να θυμίσουμε πως το 2004 στον «Φέργκι» τοποθετήθηκε βηματοδότης.

Ο εκρηκτικός «Φέργκι»

Για την προσφορά του στο βρετανικό ποδόσφαιρο, του είχε απονεμηθεί ο (αστικός) τίτλος του σερ. Τα υποτιθέμενα χαρακτηριστικά (ευγένεια, ηρεμία, σεβασμός στο πρωτόκολλο) που συνοδεύουν τον τίτλο, πάντως, δεν διακρίνουν τον Σκοτσέζο. Δεν είναι καθόλου τσιγκούνης σε διαμάχες, εντάσεις, επιθέσεις και είναι γνωστό πόσο αθυρόστομος γίνεται όταν νευριάζει (δηλαδή πολύ συχνά).

Ιστορικές είναι, π.χ., οι φραστικές διαμάχες του με τον προπονητή της Αρσεναλ, Αρσέν Βενγκέρ. Το 1996, για τις αναφορές στις γνώσεις του Αλσατού είχε δηλώσει: «Λένε ότι μιλάει 5 γλώσσες, σωστά; Λοιπόν, κι εγώ έχω ένα 15χρονο από την Ακτή Ελεφαντοστού που μιλάει 5 γλώσσες».

Το 2001 είχε πει για την Αρσεναλ πως «είναι ένα μάτσο καυγατζήδες που βασίζονται στις εχθροπραξίες τους. Είμαστε καλύτερη ομάδα». Για να του απαντήσει ο Βενγκέρ: «Ολοι νομίζουν ότι σπίτι τους έχουν την ωραιότερη γυναίκα». Ενώ το 2005 είχε αναφέρει (στη γαλλική τηλεόραση): «Ο Φέργκιουσον το έχει χάσει. Βγαίνει έξω και ψάχνει κάποιον να τσακωθεί. Μετά ζητάει από αυτόν που τσακώθηκαν να του πει συγνώμη. Αυτή τη φορά το παραξήλωσε».

Πέρυσι - κατά τη διάρκεια του ντέρμπι με τη Σίτι - είχε έντονο λεκτικό επεισόδιο με τον Μαντσίνι. Αν μάλιστα δεν παρενέβαιναν οι ψυχραιμότεροι, ίσως και να ξέφευγε. Στον φετινό επαναληπτικό για τους «16» του Τσάμπιονς Λιγκ, με τη Ρεάλ, ο Τούρκος διαιτητής, Τσακίρ, απέβαλε τον Νάνι. Ως άλλος Μπολτ, ο Φέργκιουσον κατέβηκε στο γήπεδο και έξαλλος άρχισε στα «γαλλικά» τον διαιτητή. Στη συνέντευξη έστειλε τον βοηθό του, Μάικ Φίλαν.

Λόγω ενός ντοκιμαντέρ, το οποίο αμφισβητούσε τις δραστηριότητες του γιου του Τζέισον, ο «Φέργκι» έκανε εμπάργκο δηλώσεων για επτά χρόνια στο BBC. Το σταμάτησε το 2011. Την ίδια χρονιά - με αφορμή την κλήση πολλών «κόκκινων διαβόλων» στην Εθνική - επιτέθηκε στην αγγλική ομοσπονδία: «Ισως έτσι καταλάβουν στην ομοσπονδία πόσο σημαντικοί είμαστε για την Αγγλία αντί να φέρονται σαν να είμαστε σκ...ά».

Το 2009 επιτέθηκε στον διαιτητή της αναμέτρησης με τη Σάντερλαντ (2-2), Αλαν Γουίλεϊ. Ανάμεσα σε άλλα τον χαρακτήρισε χοντρό, παρομοιάζοντάς τον με σκύλο χασάπη. Αργότερα παραδέχθηκε την απρεπή συμπεριφορά του, για την οποία τιμωρήθηκε με αποκλεισμό τεσσάρων αγωνιστικών και πρόστιμο 20.000 λιρών.

Το 2010 έβαλε κατά των δημοσιογράφων που καλύπτουν το ρεπορτάζ της Μάντσεστερ. Μεταξύ άλλων τους είπε (σε συνέντευξη για το επικείμενο παιχνίδι με τη Σάντερλαντ): «Σας μποϊκόταρα για αρκετό διάστημα επειδή σας είχα βαρεθεί. Η δουλειά σας ως δημοσιογράφοι είναι να λέτε και να γράφετε την αλήθεια. Την επόμενη φορά που θα αντιληφθώ να ξαναλέτε ψέματα, τέλος. Δεν ξαναμπαίνετε μέσα». Και λόγω επικριτικών σχολίων για τον Χουάν Σεμπαστιάν Βερόν: «Συνεχίζεται το ίδιο. Δεν θα μιλήσω μαζί σας. Είναι ένας παικταράς και εσείς ηλίθιοι».

Υπάρχει όμως και ένα άλλο χαρακτηριστικό στο χαρακτήρα του «Φέργκι». Η κυκλοθυμία. Για τον Βενγκέρ, το 2009, (ανάμεσα σε άλλα) δήλωσε: «Από τότε που πήγε στην ομάδα, η επιτυχία του συλλόγου ήταν τεράστια. Είναι ένας απίστευτος μάνατζερ για τον σύλλογο. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία γι' αυτό».

Την ίδια χρονιά, αναφέρθηκε υποτιμητικά για τη Σίτι: «Είναι ένας μικρός σύλλογος με φτωχή φιλοσοφία». Τρία χρόνια αργότερα δήλωνε: «Πρέπει να θαυμάζει κανείς τη Σίτι. Τα έχει πάει εξαιρετικά καλά και ήταν στην κορυφή της βαθμολογίας για αρκετό καιρό».

Επιτυχημένος με αιτία

Την αξία του κοκκινοπρόσωπου Σκοτσέζου (με τον χαρακτηριστικό τρόπο μασήματος της τσίχλας, όταν βρίσκεται στον πάγκο) έχουν αναγνωρίσει φίλοι και «εχθροί». Ο αρχηγός της συμπολίτισσας Σίτι, Βενσάν Κομπανί, έγραψε στο «twitter»: «Ο σερ Αλεξ είναι ένας από τους μεγαλύτερους προπονητές όλων των εποχών. Ολοι του χρωστάμε μια υπόκλιση». Ενώ ο πρώην τεχνικός της Ιπσουιτς, Πολ Τζιούελ, είχε δηλώσει: «Πρέπει να σηκώσεις τα χέρια ψηλά και να παραδεχθείς ότι είναι το νούμερο ένα».

Αλλωστε, η διάρκεια και τα επιτεύγματα του - γεννημένου στο Γκάβαν της Γλασκώβης (31/12/1941) - «Φέργκι» δεν επιτρέπουν βάσιμες αμφιβολίες και αμφισβητήσεις. Ξεκίνησε την προπονητική του καριέρα στην Ιστ Στέρλινγκ το 1974, και ακολούθησαν Σεντ Μίρεν, Αμπερντίν (με την οποία κατέκτησε το Κύπελλο Κυπελλούχων το 1983), Εθνική Σκοτίας και από το Νοέμβρη του 1986 η Γιουνάιτεντ.

Ο πρώτος του τίτλος (Κύπελλο), στο «Ολντ Τράφορντ», ήρθε 4 χρόνια αργότερα και το πρώτο του πρωτάθλημα πανηγύρισε το 1993. Στο παλμαρέ του έχει συνολικά 17 Πρωταθλήματα (τα 13 με τη Μάντσεστερ), 5 Κύπελλα Αγγλίας, 4 Κύπελλα Σκοτίας, 4 Λιγκ Καπ Αγγλίας, 1 Λιγκ Καπ Σκοτίας, 10 Σούπερ Καπ (Charity ή Community Shield) Αγγλίας, 2 Champions League, 2 Κύπελλα Κυπελλούχων, 2 UEFA Σούπερ Καπ, 1 Διηπειρωτικό Κύπελλο, 1 Παγκόσμιο Κύπελλο Συλλόγων.

Κέρδισε και πολλά προσωπικά βραβεία, μεταξύ των οποίων, 10 φορές αυτό για τον «Τεχνικό της χρονιάς», του καλύτερου προπονητή για τη δεκαετία του '90 και από την UEFA για το 1999, ενώ πέρυσι η Παγκόσμια Υπηρεσία Ιστορίας και Στατιστικής του Ποδοσφαίρου (IFFHS) τον ανέδειξε καλύτερο προπονητή στην ιστορία του 21ου αιώνα.

Κομμάτια του... μυστικού της επιτυχίας του «αποκάλυψαν» δύο στενοί του συνεργάτες. Μια άλλη εμβληματική μορφή «των κόκκινων διαβόλων», ο Μπόμπι Τσάρλτον: «Θα σηκωνόταν από το κρεβάτι του στη μέση της νύχτας και θα ταξίδευε 300 μίλια αν ήξερε ότι υπάρχει ένα μικρό παιδί το οποίο πρέπει να πάρει στην ομάδα». Και ο πρώην βοηθός του, Στιβ Μακλάρεν: «Στο τέλος της σεζόν του τρεμπλ, πίναμε ένα τσάι στο προπονητήριο και μου έλεγε τι χρειαζόταν για τη νέα σεζόν»...

Γ. Κ.

ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ Ενας σπουδαίος «ποιητής» της σκηνής

ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ

Ενας σπουδαίος «ποιητής» της σκηνής

Από την «Ημερη»

Μεγάλος δάσκαλος, δύσκολος, απαιτητικός, τελειομανής, ασυμβίβαστος, αλλά πάνω απ' όλα αξιαγάπητος. Το ελληνικό θέατρο και ο σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός πενθεί γιατί έχασε έναν από τους πιο άξιους εργάτες του. Ο Λευτέρης Βογιατζής, ηθοποιός και σκηνοθέτης που άλλαξε την πορεία του ελληνικού θεάτρου, άνθρωπος και καλλιτέχνης, με έμφυτη ευγένεια, σεμνότητα, ήθος, έφθασε στο τελευταίο σύνορο του χρόνου, κάνοντας όνειρα μέχρι την τελευταία στιγμή. Εμελλε να πεθάνει όπως οι περισσότεροι μεγάλοι ηθοποιοί σχεδόν πάνω στη σκηνή. Λίγες μέρες πριν την πρεμιέρα του «Θερμοκηπίου» του Πίντερ, η καταπονημένη υγεία του τον πρόδωσε και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, όπου μετά από δύο περίπου βδομάδες, στις 2 Μάη, άφησε την τελευταία του πνοή νικημένος από τον καρκίνο. Ονειρευόταν να σκηνοθετήσει το καλοκαίρι «Οιδίποδα», αλλά δεν πρόλαβε.

Δημιούργησε «σχολή»

Ο Λευτέρης Βογιατζής, ζούσε μέσα στο θέατρο, για το θέατρο και από το θέατρο. Αγχώδης και πνευματώδης. Παρορμητικός και ενθουσιώδης. Ο πλέον ακάματος, ανήσυχος, νεωτερικός και τελειοθήρας αναλυτής και ερμηνευτής του περιεχομένου και της μορφής κάθε έργου που ανέβαζε. Ενας σπουδαίος «ποιητής» της σκηνής και από τους σημαντικότερους «δασκάλους». Δε θα ήταν καθόλου υπερβολή, αν λέγαμε ότι η «φιλοσοφία» και η μέθοδός του στην ερμηνευτική εμβάθυνση και επεξεργασία ενός έργου, αισθητικά, σκηνοθετικά, υποκριτικά, συνιστά, πλέον, «σχολή», της οποίας επιρροές, αφομοιωμένες ή μη, φανερές ή υπόκρυφες, διακρίνουμε στη δουλειά όλο και περισσότερων νεότερων καλλιτεχνών, κυρίως ηθοποιών, αλλά και σκηνοθετών.

Σκηνή από το «Θερμοκήπιο»

Και οι παραστάσεις του σημείο αναφοράς πάντα. Γιατί κατόρθωνε να «αποκαλύπτει» τα πιο αφανή και κρυφά βάθη των συγγραφέων, αλλά και να τους προσφέρει νέα, ουσιωδέστερη βαθύτητα, πολυσημία και ποιητικό μέγεθος, υπεράνω ακόμη και της δραματουργικής πρόθεσης του συγγραφέα.

Ο Λ. Βογιατζής δεν ήταν, όμως, μόνο μεγάλος σκηνοθέτης. Ηταν πρωτίστως μεγάλος ηθοποιός. Θα θυμόμαστε όλοι την «Αντιγόνη», σημαντικό «σταθμό» στην ερμηνεία του αρχαίου δράματος. Ενώ η δική του ερμηνεία στο ρόλο του Κρέοντα, υπήρξε εξαιρετική. Μια ερμηνεία ψυχογραφικής σύνθεσης, σπαρακτικά θρηνητική. Οπως και στο μονολογικό αφήγημα του Ντοστογιέφσκι «Ημερη» που το μετέτρεψε σε ένα μοναδικά συναρπαστικό θεατρικό δημιούργημα, χάρη στην εκπληκτικά ιδιοφυή σκηνοθετική σύλληψη και υποκριτική ερμηνεία του. Η ερμηνευτική σύλληψη του Λ. Βογιατζή «δόξασε», αλλά και μεγέθυνε στο έπακρο, την ψυχαναλυτική δεινότητα της ντοστογιεφσκικής γραφής.

Ενα έργο που αγάπησε πολύ ήταν το «Καθαροί, πια» της νεαρής Αγγλίδας Σάρα Κέιν, που αυτοκτόνησε το 1999 στα 28 της χρόνια. Ο Λευτέρης Βογιατζής, ενθουσιασμένος με το έργο της Κέιν, δήλωνε το 2001 που το ανέβασε «ολοκληρωτικά συγκινημένος για το έργο που μιλάει για την αγάπη χωρίς όρια και για τη βαθύτατη επιθυμία να αγαπήσει κανείς και να αγαπηθεί. Ταυτόχρονα μιλάει για την υποκρισία, την προδοσία, τις ενοχές, τη βίαιη καταστολή, τον ακρωτηριασμό, την τρέλα. Οι ήρωές της είναι αθεράπευτα ρομαντικοί. Ο ρομαντισμός τους, όμως, είναι απελπισμένος, σκληρός, αμείλικτος. Η γλώσσα της είναι γυμνή, "αποσταγμένη" και άκρως συμπυκνωμένη, παρά τη φαινομενική καθημερινότητά της. Μια γλώσσα δραστική και καίρια, που δυναμιτίζει τον πυρήνα της δράσης και αποκαλύπτει οριακά ακραίες καταστάσεις».

Κρέοντας στην «Αντιγόνη»

Αναμφίβολα, ο Λ. Βογιατζής ταύτισε το όνομά του με την ιστορία του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου. Γι' αυτό και το κοινό τον αποθέωνε στην Επίδαυρο πέρσι το καλοκαίρι, αλλά και όπου αλλού παρουσίασε τον «Αμφιτρύωνα» με το Εθνικό Θέατρο, όρθιο, με ένα παρατεταμένο χειροκρότημα και ευχόταν να τα καταφέρει. Και όσο τον βλέπαμε να δουλεύει για την επανάληψη του «Θερμοκηπίου», στο Θέατρο της οδού Κυκλάδων, ενώ παράλληλα σχεδίαζε να παρουσιάσει στο Φεστιβάλ Αθηνών τη δική του εκδοχή πάνω στον Οιδίποδα Τύραννο, όλοι αισιοδοξούσαμε. Αλλά η μάχη ήταν άνιση. Είχε πολλά ακόμη να προσφέρει στο θέατρο.

Μια ζωή θέατρο

Γεννήθηκε στην Αθήνα (1945). Σπούδασε αγγλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, παρακολούθησε για δύο χρόνια το Ράινχαρτ Σεμινάρ στη Βιέννη και τελείωσε τη Σχολή Κ. Μιχαηλίδη στην Αθήνα. Στο θέατρο εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1973, στο ρόλο της Γιαγιάς, στον Κυριακάτικο Περίπατο, σε σκηνοθεσία Γ. Μιχαηλίδη. Ακολούθησαν συνεργασίες με τον Σπύρο Ευαγγελάτο, και αργότερα με την Ελεύθερη Σκηνή, σε μια προσπάθεια ανανέωσης του επιθεωρησιακού κώδικα, καθώς και με την Ελλη Λαμπέτη, Σάρα (Children of a Lesser God).

Τα χρόνια αυτά, έπαιξε πολλούς ρόλους του κλασικού κυρίως ρεπερτορίου, μεταξύ άλλων: τον Αλφρεντ, στιςΙστορίες από το Δάσος της Βιέννης, την επώνυμη ηρωίδα στη Λυσιστράτη του Αριστοφάνη, τον Ευριπίδη στουςΒατράχους, τον Ταρτούφο, στον Ταρτούφο, του Μολιέρου κ.ά.

Το 1981 ίδρυσε την Εταιρία Θεάτρου Η ΣΚΗΝΗ με τη συνεργασία έξι ακόμα ηθοποιών. Από το 1982 έως το 1987 που λειτούργησε η ΣΚΗΝΗ, ο Λ. Β. σκηνοθέτησε και έπαιξε στα έργα: Η Σπασμένη στάμνα, του Χ. φον Κλάιστ (Δικαστής Αδάμ, σε συσκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου), Οι Αγροίκοι, του Κάρλο Γκολντόνι (Λουνάρντο),Συμφορά από το πολύ μυαλό, του Α. Γκριμπογιέντοφ (Φάμουσοφ), Σε φιλώ στη μούρη... σύγχρονο ελληνικό έργο του Γ. Διαλεγμένου (Μήτσος), για το οποίο τιμήθηκε με το βραβείο σκηνοθεσίας «Κάρολου Κουν» για την περίοδο 1986-87.

Το 1988 ίδρυσε τη νέα ΣΚΗΝΗ, όπου με τη συμμετοχή νέων ηθοποιών, παρουσίασε συστηματικά έργα που καλύπτουν το τρίπτυχο: κλασικό έργο, σύγχρονο έργο αιχμής και νεοελληνικό έργο.

Σκηνοθέτησε και έπαιξε στις παραστάσεις: Θείος Βάνιας, του Αντον Τσέχωφ (Βάνιας)1989, Ρίττερ, Ντένε, Φοςτου Τόμας Μπέρνχαρντ (Φος) 1991 (για πρώτη φορά στην Ελλάδα). Παράλληλα, το 1989, ιδρύει το Εργαστήριο Αρχαίου Δράματος, απ' όπου αποφοίτησαν (1991) δώδεκα μαθητές, ύστερα από τριετή εντατική φοίτηση. Είναι η απαρχή της ενασχόλησής του με το αρχαίο ελληνικό δράμα. Ξεκινάει το 1992 σκηνοθετώντας την Αντιγόνη του Σοφοκλή. Μια Αντιγόνη κλειστού χώρου, όπου κυριάρχησε «η ένταση του τραγικού ψιθύρου». Με τους μαθητές του εργαστηρίου, συνεχίζει τη διερεύνησή του στον ελληνικό ποιητικό λόγο και την «παιδική ηλικία του θεάτρου», ανεβάζοντας αυτή τη φορά την αναγεννησιακή κρητική κωμωδία Κατσούρμπος, του Γ. Χορτάτζη.

Επιστρέφοντας στους επαγγελματίες ηθοποιούς, το 1995, ανεβάζει ένα ακόμα σύγχρονο ελληνικό έργο, τη σατιρική κωμωδία των Δημήτρη Κεχαΐδη - Ελένης Χαβιαρά, Με δύναμη από την Κηφισιά, 1995. Ακολουθεί οΜισάνθρωπος, του Μολιέρου, 1996, όπου παίζει τον Αλσέστ.

Το ίδιο καλοκαίρι παίζει στην Ελένη, του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Γ. Χουβαρδά, στην Επίδαυρο (Μενέλαος). Το 1998, δεύτερο έργο του Γιώργου Διαλεγμένου, Η νύχτα της κουκουβάγιας (Ιων). Για την παράσταση αυτή τιμήθηκε με το βραβείο σκηνοθεσίας «Φώτος Πολίτης», και το βραβείο «Κάρολος Κουν», βραβείο της Ενωσης Ελλήνων Θεατρικών Κριτικών.

Το 1999 σκηνοθέτησε τους Πέρσες του Αισχύλου για το Εθνικό Θέατρο στο Θέατρο της Επιδαύρου. Το 2000 σκηνοθέτησε και έπαιξε στο έργο του Χάρολντ Πίντερ, Τέφρα και σκιά (Ντέβλιν). Το 2003, καινούριο νεοελληνικό έργο, της Λούλας Αναγνωστάκη, Σ' εσάς που με ακούτε (Χανς) και για δεύτερη φορά Σάρα Κέην το Λαχταρώ, στο οποίο παίζει τον Α.

Το 2004, ένας δεύτερος Μολιέρος, Το Σχολείο των γυναικών (Αρνόλφος). Το 2005 σκηνοθέτησε και έπαιξε (Ιων) σ' ένα ακόμα καινούριο έργο του Γιώργου Διαλεγμένου, το Bella Venezia. Και για το έργο αυτό του Γ. Διαλεγμένου απέσπασε το βραβείο Κριτικών Θεάτρου και Μουσικής, «Κάρολος Κουν». Το 2006 έκλεισε το Φεστιβάλ Επιδαύρου με τη νέα του παράσταση της Αντιγόνης του Σοφοκλή, ενώ το καλοκαίρι του 2007 η παράσταση άνοιξε, αυτή τη φορά, το ίδιο Φεστιβάλ. Η Αντιγόνη είχε προσκληθεί στα φεστιβάλ Festwochen της Βιέννης, Les nuits de la Fourviere, της Λυών και το Festival d' Automne στο Παρίσι. Το 2007, σε συνεργασία με τον Γ. Σκεύα, ανέβασε και έπαιξε στην Ημερη, του Φ. Ντοστογιέφσκι. Αλλες σπουδαίες θεατρικές δημιουργίες του ήταν τα έργα «Bella Venzia» του Γιώργου Διαλεγμένου, από τη «νέα Σκηνή» του Λ. Βογιατζή, στο «Θέατρο οδού Κυκλάδων», οι «Δούλες» του Ζαν Ζενέ, από την «Πράξη», στο «Θέατρο οδού Κεφαλληνίας».

Εχει παίξει σε αρκετές ταινίες Ελλήνων σκηνοθετών: Β. Βαφέα, Ανατολική Περιφέρεια, Π. Βούλγαρη, Ακροπόλ, Μ. Νικολακοπούλου, Ν. Παναγιωτόπουλου, Μελόδραμα, Βαριετέ, Ονειρεύομαι τους φίλους μου, για την οποία τιμήθηκε με το α΄ βραβείο ανδρικού ρόλου στο Φεστιβάλ του Σαν Ρέμο 1994 - Αθήνα - Κωνσταντινούπολη, Τα οπωροφόρα της Αθήνας, Χ. Χριστοφή Ρόζα, κ.ά.

Το 2011 του απονεμήθηκε το Μεγάλο Βραβείο Θεάτρου - βραβείο, μάλλον, οφειλόμενο εδώ και χρόνια, λόγω των ουκ ολίγων σπουδαίων θεατρικών δημιουργιών του στη «νέα Σκηνή» - για «την εξαιρετική σκηνοθετική και υποκριτική διδασκαλία της παράστασης του έργου "Θερμοκήπιο" του Χ. Πίντερ, για την επί δεκαετίες εξέχουσα προσφορά του στο θέατρο, τη συγκινητική αφοσίωση και το θαυμαστό πάθος του, καθώς και για την ουσιαστική συμβολή του στην άνοδο της ποιότητας της θεατρικής τέχνης».

Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ

ΖΙΖΗ ΜΑΚΡΗ Εκθεση - φόρος τιμής στην αγωνίστρια εικαστικό

ΖΙΖΗ ΜΑΚΡΗ

Εκθεση - φόρος τιμής στην αγωνίστρια εικαστικό

Με μοναδικά σχέδια και χαρακτικά από τη ζωή στις Γυναικείες Φυλακές Αβέρωφ στις αρχές της δεκαετίας του 1960, η αναδρομική έκθεση στην γκαλερί Astra (Καρυατίδων 8, Ακρόπολη), που εγκαινιάζεται την Τρίτη 14 Μάη στις 8 μ.μ. και θα διαρκέσει έως την 1η Ιούνη, αποτελεί φόρο τιμής στη γνωστή αγωνίστρια χαράκτρια Ζιζή Μακρή και στο έργο της. Τα έργα αυτά είναι καρπός της παραμονής της στις Φυλακές, μετά τη σύλληψή της για τη συμμετοχή της στην απόπειρα φυγάδευσης στελέχους του ΚΚΕ.

Η σπουδαία χαράκτρια γεννήθηκε το 1924 στο Βελιγράδι. Το 1946, σπουδάζει χαρακτική στη Σχολή Καλών Τεχνών, στο Παρίσι, με τον Δ. Γαλάνη. Το 1951 η γαλλική κυβέρνηση την απελαύνει μαζί με τον σύζυγό της, τον σπουδαίο γλύπτη Μέμο Μακρή, λόγω της πολιτικής τους δράσης. Εγκαθίστανται στη Σοσιαλιστική Ουγγαρία, όπου συμμετέχει ενεργά στην εικαστική ζωή με ατομικές εκθέσεις και συμμετοχές σε πολλές ομαδικές. Την περίοδο αυτή, εικονογραφεί πολλά βιβλία, μεταξύ των οποίων του Μπέρτολτ Μπρεχτ και του Γιάννη Ρίτσου. Μαζί με τον σύζυγό της υπερασπίζουν στην προσφυγιά το σοσιαλισμό στην Ουγγαρία.

Ανθρωπος δημιουργικός και ανήσυχος, πάντα ενδιαφέρεται για τους απλούς ανθρώπους, για την κοινωνική πρόοδο και αντλεί τη θεματογραφία της από τα πολλά ταξίδια που πραγματοποίησε. Στην Κίνα το 1956, στη Ρωσία το 1962 και στην Κούβα το 1963, σε Αζερμπαϊτζάν - Γεωργία - Αρμενία το 1964-1966.

Εκτός από τη χαρακτική, ασχολείται με το ψηφιδωτό και την tapisserie. Το 1973, στην Ουγγαρία, εκθέτει, για πρώτη φορά, έργα με ψηφιδωτά. Εχει παρουσιάσει το έργο της σε ατομικές εκθέσεις στο Πεκίνο: 1956, 1958, 1959, στη Βουδαπέστη: 1958, 1962, 1973, 1975, 1978, 1986. Στην Αθήνα, παρουσιάζει το έργο της, για πρώτη φορά, στο Ζυγό, το 1964, με θέμα την ενότητα της φυλακής. Στην Πόλη του Μεξικού το 1963, στην Αβάνα το 1964. Στο Bars της Ουγγαρίας το 1976. Στις Νέες Μορφές, 1979, 1982, 1985. Στο Ηράκλειο το 1983, στην Ουάσιγκτον το 1986, στη Λευκωσία το 1990, στο Μουσείο Μπενάκη το 2010. Εχει βραβευθεί σε παγκόσμιους διαγωνισμούς, στο Βερολίνο το 1953, στη Βαρσοβία το 1955, στη Μόσχα το 1957, στη Γενεύη το 1963. Εχει τιμηθεί δύο φορές με το βραβείο Μούνκατσι (1959, 1963), καθώς και με την ανώτατη διάκριση για τις εικαστικές τέχνες της Ουγγαρίας, το βραβείο του εξαίρετου καλλιτέχνη (1984).

Η «Κόκκινη γόησσα»

Η υπόθεση σχετικά με τη σύλληψη της Ζ. Μακρή στην Ελλάδα έχει ως εξής: Μια γυναίκα ξένη επισκέπτεται την Ελλάδα στις αρχές του 1960. Είναι σε μυστική αποστολή μαζί με ένα ζευγάρι Γάλλων και το δεκατριάχρονο παιδί τους κι έναν ακόμα Γάλλο άντρα, που υποτίθεται πως είναι ο σύζυγός της. Η Ζιζή Μακρή έρχεται στην Ελλάδα σταλμένη από το παράνομο ΚΚΕ, με σκοπό να βοηθήσει στη φυγή στο εξωτερικό καταζητούμενου στελέχους του. Πριν καλά καλά έρθουν σ' επαφή με τον υποψήφιο δραπέτη, όλη η ομάδα συλλαμβάνεται. Το παιδί επιστρέφει στη Γαλλία μετά από ενέργειες του γαλλικού προξενείου. Οι ενήλικες οδηγούνται στις ελληνικές φυλακές.

Μετά από τρεις βδομάδες στο Μεταγωγών, η «κόκκινη γόησσα», όπως την αποκαλούσαν, μεταφέρεται στις Φυλακές Αβέρωφ.

«Σαν ξημερώνει, στεκόμαστε πάλι στη σειρά, μια-μια, μπροστά στο φωτισμένο τετράγωνο του τοίχου, υπομονετικά, σιωπηλά, οργανωμένα, μια-μια, με τη σειρά της - κάθε μια μόνη, μια-μια, κι όλες μαζί, να μαζέψουμε λίγη λιακάδα, μια-μια, πειθαρχημένα, ενώ οι σκιές ολωνών μας εισδύουν η μια μέσα στην άλλη, διασταυρώνονται πάνω στο χώμα σε ρόμβους σκοτεινούς και φωτεινούς, ώσπου σμίγουν σ' ένα μοναδικό πηγάδι» (Γιάννης Ρίτσος).

Στις Φυλακές Αβέρωφ, η Ζιζή Μακρή θα μείνει περίπου ένα χρόνο, μέχρι τη δίκη της το Μάη του 1961 για «κατασκοπεία». Προκειμένου η κατηγορία ν' αποδειχθεί αβάσιμη, η εντολή είναι ρητή: Δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση ν' αποκαλυφθεί ότι γνωρίζει ελληνικά. Ετσι, για λόγους δικής της προστασίας, η νεαρή γυναίκα υφίσταται έναν ακόμα εγκλεισμό: Πέραν του φυσικού περιορισμού της σ' ένα θάλαμο των φυλακών μαζί με άλλες πολιτικές κρατούμενες, βρίσκεται «έγκλειστη» στη μητρική της γλώσσα, τη γλώσσα των σκέψεων, των ονείρων και των αναμνήσεών της, που όμως δεν μιλιέται από τις συγκρατούμενές της, πέρα από δύο: Τη Φώφη Λαζάρου και την Ελλη Παππά. Η ελληνική γλώσσα, η γλώσσα του άντρα της, αυτή που μιλούν οι υπόλοιπες γυναίκες μεταξύ τους, την ώρα που ράβουν ή πλέκουν στον αργαλειό οι «ποινικές», την ώρα που σχολιάζουν αυτά που διαβάζουν στα κρυφά οι «πολιτικές», η γλώσσα αυτή, αν και οικεία, της είναι τυπικά απαγορευμένη.

Φυλακισμένες γυναίκες

«Ξέρω ότι εκείνη τη στιγμή που έκανα τα έργα στη φυλακή έδωσα όλο τον εαυτό μου, ξέρω ότι καλύτερα δεν μπορούσα να κάνω εκείνη την εποχή», σημειώνει η Ζιζή Μακρή. «Οι φυλακισμένες γυναίκες μόνο αριθμό έχουν, είναι απρόσωπες. Τα δέκα - δεκαπέντε χρόνια στη φυλακή τούς στέρησαν την ανθρώπινη ιδιότητα. Ούτε το ατομικό δράμα δεν ξεχειλίζει πια από μέσα τους. Μόνο σκιά έχουν. Τα παιδιά - τα παιδιά που γεννήθηκαν στη φυλακή - υπάρχουν, έχουν πρόσωπο».

«Ξέροντας ωστόσο με βεβαιότητα πως υπάρχουν... πολλοί τοίχοι πίσω απ' τους τοίχους... και πολλοί ουρανοί πάνω απ' τους τοίχους...» (Γ. Ρίτσος).

Το Μάη του 1961 γίνεται η δίκη της Ζιζής Μακρή. Η κατηγορία περί κατασκοπείας δεν μπορεί να στηριχθεί. Ωστόσο, αποφασίζεται δεύτερη δίκη για τον Οκτώβρη της ίδιας χρονιάς. Στο μεταξύ, η Ζιζή Μακρή θα είναι για τους επόμενους τέσσερις μήνες ελεύθερη υπό επιτήρηση, με αυστηρή απαγόρευση να έρθει σε επικοινωνία με οποιονδήποτε. Μένει στο ξενοδοχείο «Αλίκη» και κάθε μέρα εξαναγκάζει τον χαφιέ που την ακολουθεί να επισκεφθεί μαζί της κάποιο από τα Μουσεία των Αθηνών, όπου περνά το χρόνο της φτιάχνοντας σχέδια των ελληνικών αρχαιοτήτων, ιδιαίτερα των βυζαντινών. Τον Οκτώβρη, στη δεύτερη δίκη, απαλλάσσεται οριστικά λόγω μη επαρκών ενοχοποιητικών στοιχείων.

• Η έκθεση πλαισιώνεται από αρχειακά τεκμήρια των γυναικών πολιτικών κρατουμένων στις Φυλακές - επιστολές, χειροτεχνήματα - από τις συλλογές των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ). Παράλληλα, οι εκδόσεις «Θεμέλιο» θα παρουσιάσουν το βιβλίο Μια Μάντρα, ένα δέντρο, λίγος ήλιος, που εικονογραφείται με χαρακτικά της έκθεσης και περιλαμβάνεται το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου Το δέντρο της φυλακής και οι γυναίκες.