Μνήμες και συνειδήσεις στη μέγγενη της σταλινολογίας

Μνήμες και συνειδήσεις στη μέγγενη της σταλινολογίας

Η πορεία των Ελλήνων της ΕΣΣΔ δεν έχει απολύτως καμιά σχέση με τα όσα ισχυρίζεται σήμερα ο χυδαίος αντικομμουνισμός. Το αντίθετο, οι Σοβιετικοί Έλληνες μετείχαν ενεργά στη σοσιαλιστική οικοδόμηση, με υψηλά ποσοστά ένταξης και δράσης στο Κομμουνιστικό Κόμμα και τη Κομμουνιστική Νεολαία

Με αφορμή τη χιλιοειπωμένη, χυδαία και παντελώς ατεκμηρίωτη αντικομμουνιστική προπαγάνδα του κ. Βλ. Αγτζίδη (άξιος ο μισθός του), αυτού του οχετού που εκτοξεύει επί χρόνια τώρα παρουσιάζοντάς τον κάθε φορά ως “αποκάλυψη”, αυτής της μπουρδο-σταλινολογίας που έχει αναγάγει σε “επιστήμη”, αναδημοσιεύουμε από τον “Ριζοσπάστη” το άρθρο “Μνήμες και συνειδήσεις στη μέγγενη της σταλινολογίας”, που, αν και γράφτηκε πριν 4 χρόνια, απαντά 100% στο νέο “κρούσμα” του αντικομμουνιστικού παραληρήματος του κ. Αγτζίδη μέσα από τις πάντοτε “φιλόξενες” (από την εποχή της φασιστικής Κατοχής άλλωστε) στήλες της “Καθημερινής”…

Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 μια εφημερίδα του Λονδίνου ανέθεσε στον τότε γνωστό σεναριογράφο και συγγραφέα Hubert Griffith να επισκεφθεί τη Σοβιετική Ενωση και να γράψει ένα σχετικό άρθρο. Ο Griffith όντως μετέβη στην ΕΣΣΔ και έγραψε το άρθρο. Ομως, όταν επέστρεψε, η εφημερίδα αρνήθηκε να το δημοσιεύσει μη εγκρίνοντας το περιεχόμενό του. Ετσι ο ίδιος αποφάσισε αντ’ αυτού να μεταφέρει τα όσα είδε από πρώτο χέρι σε ένα βιβλίο με τίτλο «Seeing Soviet Russia». Αναφερόμενος σε αυτό στη στάση της εφημερίδας, τόνισε:

«Αμα έκλεινα τον εαυτό μου σε ένα δωμάτιο στο Λονδίνο συνθέτοντας ένα δίχτυ από φανταστικές εικόνες – για το πώς 150 εκατομμύρια άνθρωποι πήγαιναν με το μαστίγιο στη δουλειά δέσμιοι των συμμοριών του κομμουνισμού, κλπ. – θα γινόμουν πιστευτός χωρίς δυσκολία, ενώ θα έβρισκα τα λεγόμενά μου να αναπαράγονται, με μνεία, κάθε φορά που το θέμα Ρωσία θα ήταν στην επικαιρότητα.
Αμα, ωστόσο, παρέθετα απλά γεγονότα από την ίδια την Encyclopedia Britannica – για το πώς η παιδική θνησιμότητα μειώθηκε στο μισό τα τελευταία δέκα χρόνια στη Ρωσία – θα με κατηγορούσαν ότι αντλώ τα στοιχεία μου από την μπολσεβίκικη προπαγάνδα, ή ότι πληρώνομαι από την ίδια τη σοβιετική κυβέρνηση»ⁱ.

Επτά δεκαετίες αργότερα, η κόκκινη τρομο-υστερία – τρομο-λαγνεία καλά κρατεί. Οι σύγχρονοι εργολάβοι της, προκειμένου να καλύψουν τη γύμνια ή την έλλειψη των επιχειρημάτων τους, καταφεύγουν στην παλιά, γνώριμη και «δοκιμασμένη» μέθοδο του αντικομμουνισμού, τη σταλινολογία. Δε χρειάζονται στοιχεία. Δε χρειάζονται πηγές. Δε χρειάζεται εμβάθυνση σε ιστορικά πρόσωπα, γεγονότα και διαδικασίες. Η συστηματική και συνεχώς επαναλαμβανόμενη αναφορά στον Στάλιν ή τον «σταλινισμό» αρκεί – στη λογική τους – ώστε να «απαξιώσουν» τον αντίπαλο και να «πείσουν» για τις «θέσεις» τους. Ομως, η σταλινολογία είναι τόσο παλιά και σάπια, που όσο και αν προσπαθούν ορισμένοι στις μέρες μας να την αναβιώσουν, να την καλλωπίσουν και να την επαναλανσάρουν στη μόδα, δεν μπορούν να κρύψουν τη δυσοσμία που αποπνέει.

Η μαύρη προπαγάνδα που διεξάγεται σήμερα γύρω από τη λεγόμενη «γενοκτονία των Ελλήνων επί Στάλιν» αποτελεί ένα από τα πλέον αγαπημένα και πολυδιαφημιζόμενα μοτίβα της σταλινολογίας. Στο στόχαστρό της δε βρίσκονται απλά οι μνήμες και οι συνειδήσεις των Ελληνοποντίων της πρώην ΕΣΣΔ (ως επί το πλείστον προσφύγων, που κατέφυγαν στη χώρα μας εξαιτίας των εθνικιστικών συγκρούσεων ή της δεινής οικονομικής κατάστασης, που τους κληροδότησε η ανατροπή του σοσιαλισμού και η παλινόρθωση του καπιταλισμού). Στη μέγκενη της αντικομμουνιστικής αναθεώρησης της Ιστορίας τοποθετούνται συνολικά οι μνήμες και οι συνειδήσεις των εργαζομένων, των φτωχών λαϊκών στρωμάτων.

Και πρώτα απ’ όλα των νεότερων γενεών, οι οποίες δεν έχουν ζώσα μνήμη του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε, της κολοσσιαίας προσφοράς του στην ανθρωπότητα, στους αγώνες των εργαζομένων απανταχού της Γης για δικαιώματα και ελευθερίες, στην πάλη των εθνικοαπελευθερωτικών και αντιαποικιακών κινημάτων ενάντια στον ιμπεριαλιστικό ζυγό, στις επεμβάσεις, στους πολέμους. Των γενεών εκείνων, δηλαδή, που παρότι μεγάλωσαν και διαπαιδαγωγήθηκαν σε συνθήκες αντεπανάστασης και οπισθοχώρησης του διεθνούς εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος, καλούνται σήμερα – εν μέσω καπιταλιστικής κρίσης – να οργανώσουν την άμυνα και αντεπίθεσή τους.
Εκεί στοχεύουν οι διάφορες «αναλύσεις», όπως, π.χ., του κ. Βλ. Αγτζίδη στην εφημερίδα «Εύξεινος Πόντος» (τεύχος Οκτώβρη 2009), όπου για ακόμη μια φορά «καταγγέλλονται» τα «εγκλήματα του σταλινισμού» κατά του σοβιετικού ελληνισμού. Στο άρθρο αυτό (στο οποίο μπορεί να μην προσφέρονται πηγές, ωστόσο γίνονται 24 αναφορές στις λέξεις Στάλιν και σταλινισμός) ο συγγραφέας επαναλαμβάνει τα γνωστά περί «σταλινικής τρομοκρατίας», η οποία δήθεν έπεσε αναίτια και βαριά πάνω στο σοβιετικό ελληνισμό τη δεκαετία του 1930. Μιλάει για «πολιτιστική γενοκτονία» και «φυσική εξόντωση», ιδία των κομμουνιστών Ελλήνων, για απότομο και βάναυσο τέρμα στην έως τότε ανθούσα πορεία των ελληνικών κοινοτήτων στην ΕΣΣΔ, λόγω του ότι ο «σταλινισμός» έκρινε – παράλογα και συλλήβδην – όλες τις μικρές μειονότητες ως «εν δυνάμει ύποπτες».
Παρ’ όλα αυτά, όπως ο ίδιος τονίζει στη συνέχεια, οι Ελληνες της Σοβιετικής Ενωσης μετείχαν ολόπλευρα και ολόψυχα στον αντιφασιστικό αγώνα, υπογραμμίζοντας μάλιστα πως δεν υπήρξε ούτε ένας συνεργάτης των ναζί στις γραμμές τους (στη λογική ότι οι Ελληνες της ΕΣΣΔ δεν έφταιξαν ποτέ και σε τίποτε, επομένως οι όποιες διώξεις σε βάρος τους υπήρξαν διαχρονικά παντελώς αδικαιολόγητες, άρα έγιναν με κριτήρια «εθνικά»). Τέλος, εγκαλεί το ΚΚΕ για τις εκτιμήσεις που έκανε στο 18ο Συνέδριο για το σοσιαλισμό που γνωρίσαμε, αναπαράγοντας την «κλασσική» πλέον επιχειρηματολογία περί «σταλινικής στροφής», που είχε ως αποτέλεσμα μια «εκ νέου εξόντωση – ηθική αυτή τη φορά – των αθώων θυμάτων της σταλινικής τρομοκρατίας».
Τι και αν τα αρχειακά δεδομένα της ΕΣΣΔ σχετικά με τις διώξεις είναι γνωστά από το 1993 κιόλας (δημοσιευμένα μεταξύ άλλων στα έγκριτα επιστημονικά περιοδικά «American Historical Review» και «L’Historie» του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Ερευνας της Γαλλίας («σταλινικός» δάκτυλος προφανώς και εκεί…); Τι και αν αυτά αποδομούν απ’ τα θεμέλιά τους τις διάφορες θεωρίες περί εθνοκαθάρσεων στην ΕΣΣΔ, αποδεικνύοντας πως οι «ισχυρισμοί ότι ο τρόμος έπεσε με ιδιαίτερο βάρος στις μη ρωσικές εθνικότητες δεν προκύπτει από τα δεδομένα των εγκλείστων κατά την δεκαετία του 1930. Ο συνήθης ισχυρισμός ότι οι περισσότεροι εκ των κρατουμένων ήταν “πολιτικοί” επίσης φαίνεται αναληθής. Από την άλλη μεριά, τα νέα στοιχεία υποστηρίζουν την άποψη, στην οποία κατέληξαν και άλλες στατιστικές έρευνες και μελέτες άλλων τύπων, πως οι διώξεις στόχευαν στη σοβιετική ελίτ». Επηρέασαν δηλαδή μέλη εθνοτήτων τα οποία ανήκαν στη διοικητική και οικονομική ελίτ (και τα οποία αντιμετώπιζαν κατηγορίες διαφθοράς, κατάχρησης εξουσίας, κλπ.), λόγω της θέσης που κατείχαν και όχι εξαιτίας της καταγωγής τους. Ιδιαίτερα δε για «τους λαούς του Καυκάσου», τα αρχειακά ευρήματα δείχνουν πως«ως εθνικές ομάδες επηρεάστηκαν λιγότερο συγκριτικά κατά το 1937-1938»ⁱⁱ.
Ολα αυτά είναι ψιλά γράμματα για τους σύγχρονους σταλινολόγους! Σάμπως εξετάζουν τα βαθύτερα αίτια, τις διεργασίες ή το ιστορικό πλαίσιο που καθόρισε τη μορφή, το περιεχόμενο και πάνω απ’ όλα την αναγκαιότητα λήψης τέτοιων δραστικών μέτρων από τις σοβιετικές αρχές τη δεδομένη περίοδο (πέρα από τα όποια λάθη, υπερβολές και καταχρήσεις που έγιναν και κανείς δεν το αρνείται;); Οχι, ούτε αυτά τους ενδιαφέρουν.

Πώς γίνεται λοιπόν οι Ελληνες της ΕΣΣΔ, 2-3 χρόνια μετά αφότου «ένιωσαν στο πετσί τους το κνούτο της σταλινικής τρομοκρατίας», να εντάσσονται μαζικά, με ηρωισμό και αυταπάρνηση (όπως και έγινε), στον αγώνα για την υπεράσπιση της σοσιαλιστικής τους πατρίδας από τη φασιστική πολεμική μηχανή;

Μνημείο για τους Έλληνες πεσόντες στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κατά του φασισμού

Ενας εξ αυτών, ο Λάζαρος Μέλικοφ από την Τσάλκα της Γεωργίας, έγραψε από το μέτωπο μια επιστολή στον φίλο του Χαράλαμπο Καρίμποφ, η οποία έκλεινε ως εξής: «Εγώ υπερασπίζω τα σύνορα από τους φασίστες εχθρούς. Για τα σοβιετικά σύνορα δίνω και τη ζωή μου». Ηταν μέλος της Κομσομόλ της διμοιρίας (περίεργο: υποτίθεται πως οι Ελληνες κομμουνιστές είχαν ήδη εξοντωθεί από τους «σταλινικούς») και όπως χιλιάδες άλλοι Ελληνες της Σοβιετικής Ενωσης ρίχτηκε με αυτοθυσία πλάι στους αλλοεθνείς συντρόφους του στην πρώτη γραμμή κατά του φασισμού. Επεσε μαχόμενος κατά την απελευθέρωση της Λευκορωσίας. Για τον ηρωισμό του τιμήθηκε με το μετάλλιο του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου 1ης κατηγορίαςⁱⁱⁱ.
Πώς γίνεται κάποιος να δηλώνει έτοιμος να προσφέρει το πολυτιμότερο αγαθό ενός ανθρώπου, την ίδια του τη ζωή, προκειμένου να υπερασπίσει ένα σύστημα, μια πατρίδα, που μέχρι πρότινος δήθεν τον καταδυνάστευε, τον τυραννούσε, του φερόταν ως πολίτη δεύτερης κατηγορίας και ούτω καθεξής; Πρόκειται για ένα πραγματικό «παράδοξο», ένα ακατανόητο παζλ για κάθε στοιχειωδώς καλοπροαίρετο άνθρωπο, που αναζητά με ειλικρίνεια και πέρα από προκατασκευασμένα στερεότυπα την αλήθεια. Ενα «παράδοξο» που μόνο στη λογική της σταλινολογίας μπορεί να «βγάζει» νόημα.
Υπήρχαν και Ελληνες που τάχθηκαν με την άλλη πλευρά, στο πλευρό των ναζί; Ναι, υπήρχαν. Προκαλεί πραγματική έκπληξη ο ισχυρισμός ότι δεν υπήρξε ούτε ένας συνεργάτης των ναζί μεταξύ των Ελλήνων της ΕΣΣΔ. Αφέλεια, άγνοια ή κάποιος ιδιότυπος εθνικισμός-φυλετισμός; Ο Δημήτριος Διαμαντίδης (μιας και ζητούνται συγκεκριμένα ονόματα), για παράδειγμα, που αναφέρεται στα Αρχεία του ελληνικού υπουργείου των Εξωτερικών ως συλληφθείς και καταδικασθείς για συμμετοχή στο «Ενωμένο Ρωσικό Εθνικοσοσιαλιστικό Κίνημα» (ROND) τι ήταν; Ο Μπαρίς Μανέλοφ σημειώνει στη μαρτυρία του: «Ενας δικός μου φίλος από την δυτική Ουκρανία δήλωσε μάλιστα με υπερηφάνεια ότι μέχρι το 1956 κιόλας πολεμούσαν τον σοσιαλισμό για την ανεξαρτησία. Και εμείς οι Πόντιοι θυμώνουμε επειδή κάποιοι μας είπαν συνεργάτες των Γερμανών. Μάλιστα ορισμένοι επιμένουνε πως ανάμεσά μας δεν υπήρχε ούτε ένας που να υπήρξε συνεργάτης. Σε όλους τους λαούς υπήρχανε και τέτοιοι. Εμείς οι Πόντιοι δεν ήμασταν εξαίρεση». Και τέτοιες μαρτυρίες υπάρχουν πολλές^iv.

Οι Ελληνες της ΕΣΣΔ πολέμησαν όντως στη συντριπτική τους πλειοψηφία στις γραμμές του Κόκκινου Στρατού, στο παρτιζάνικο κίνημα ή στη μάχη της παραγωγής στα μετόπισθεν, κατά του φασισμού. Δεν υπάρχουν όμως λαοί ήρωες και λαοί προδότες, έθνη αγγέλων και έθνη δαιμόνων. Σε λίγο θα μας πουν ότι ακόμα και ο δοσιλογισμός ή τα Τάγματα Ασφαλείας στην ίδια την Ελλάδα ήταν εφεύρημα των κομμουνιστών (κάποιοι το έχουν διατυπώσει ήδη στα πλαίσια του ιστορικού αναθεωρητισμού και της εξίσωσης κομμουνισμού-φασισμού)…

Τόσο οι διώξεις της περιόδου 1937-1939, όσο και οι μετεγκαταστάσεις ορισμένων τμημάτων του πληθυσμού το 1944 και 1949 αφορούσαν μια μικρή μερίδα των Ελλήνων, ενώ πραγματοποιήθηκαν για πολύ διαφορετικούς λόγους από εκείνους που προβάλλονται συχνά από τους διάφορους σταλινολόγους. Λόγοι, οι οποίοι υπήρξαν σαφώς πιο σύνθετοι και πιο ουσιώδεις απ’ ό,τι κατά κανόνα υπονοείται, περιορίζοντας τα πάντα σε κάποια μεταφυσική ανθελληνική εμμονή ή στην «τρομοκρατική φύση» του κομμουνισμού, κλπ. Κάθε περίοδος απαιτεί ειδική ανάλυση και εμβάθυνση. Το ίδιο και τα άλλα ζητήματα που τίθενται, όπως, π.χ., ο περιορισμός ή η κατάργηση πολλών εθνικών δομών (εθνικών περιοχών, σχολείων) τη δεκαετία του 1930: Θέματα τα οποία έχουμε παρουσιάσει με πληθώρα στοιχείων (αρχειακών, προφορικών και γραπτών πηγών) στο έργο «Οι Ελληνες στη διαδικασία οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ» (εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή») και τα οποία, πέραν ενός γενικού και αόριστου αφορισμού με πάμπολλες αναφορές στον Στάλιν, κανείς δεν έχει βγει ως τα τώρα να διαψεύσει, να αντικρούσει ή να αμφισβητήσει, επιστημονικά και με συγκεκριμένα στοιχεία. Απλώς επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά τα ίδια «επιχειρήματα» στη λογική του «ρίξε ρίξε λάσπη, κάτι θα μείνει».
Μήπως η πρωτοφανής πολιτιστική ανάπτυξη του σοβιετικού ελληνισμού στο Μεσοπόλεμο (που τόσο σθεναρά προβάλλει και υπερασπίζεται ο κ. Αγτζίδης) δεν πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα της ίδιας εξουσίας, που ήταν το 1930, το 1940 και το 1950; Μήπως το 1939 δεν ήταν πάνω από 1 στους 10 Ελληνες της ΕΣΣΔ κάτοχοι διπλωμάτων ανώτατης εκπαίδευσης (την ίδια στιγμή μάλιστα που στην Ελλάδα, σχεδόν οι μισοί πρόσφυγες ήταν αναλφάβητοι και το 1/3 των εργαζομένων στη βιομηχανία της πρωτεύουσας ήταν παιδιά); Μήπως δεν υπήρξαν χιλιάδες διακρίσεις Σοβιετικών Ελλήνων στα πεδία των μαχών του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου (με τουλάχιστον εννέα εξ αυτών να λαμβάνουν την ύψιστη τιμή του τίτλου του «Ηρωα της Σοβιετικής Ενωσης»); Μήπως δεν ήταν το ελληνικό χωριό Ντάγκβα της Αντζαρίας, όπου ως το 1950 είχαν απονεμηθεί συνολικά 126 μετάλλια και παράσημα της ΕΣΣΔ σε κολχόζνικους αγρότες, καθιστώντας το ένα από τα πρωτοπόρα χωριά στη μάχη της παραγωγής κατά τη μεταπολεμική περίοδο;
Μήπως δεν ήταν το 1940 και το 1946 όταν ο επιφανής Σοβιετικός Ελληνας σκηνοθέτης Αλέξανδρος Σγουρίδης τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο της ΕΣΣΔ (μια ακόμη φορά προτάθηκε και προσωπικά από τον ίδιο τον Ι. Β. Στάλιν); Μήπως δεν ήταν το 1947 όταν ο διακεκριμένος Σοβιετικός Ελληνας μουσικός Οδυσσέας Δημητριάδης ανέλαβε τη θέση του αρχιμαέστρου της Κρατικής Συμφωνικής Ορχήστρας της Τιφλίδας (θέση που διατήρησε μέχρι το 1952, δηλαδή 3 ολόκληρα χρόνια μετά την υποτιθέμενη «Γεωργιανοποίηση» της Γεωργίας); Μήπως δεν ήταν το 1937-1939 όταν ο επίσης διακεκριμένος Σοβιετικός Ελληνας καλλιτέχνης Μιχαήλ Τσουλάκης διετέλεσε διευθυντής της Φιλαρμονικής του Λένινγκραντ; Η το 1951-1952 όταν υπήρξε αντιπρόεδρος της Επιτροπής για την Τέχνη του Υπουργικού Συμβουλίου της ΕΣΣΔ; Πότε έπαψαν οι Ελληνες να προσφέρουν και να διακρίνονται στη Σοβιετική Ενωση;
Ποιος σήμερα επιχειρεί να διαγράψει αυτή την αξιομνημόνευτη πορεία του σοβιετικού ελληνισμού χάριν μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων, υπό το βάρος ενός τυφλού ή ενσυνείδητου αντικομμουνισμού, στο βωμό μιας νεο-ανακαλυφθείσας σταλινολογίας; Σίγουρα όχι εμείς. Οχι το ΚΚΕ.

Σοβιετικοί Έλληνες “έτοιμοι για την εφαρμογή του Πεντάχρονου Πλάνου”

Κλείνοντας, θα ήταν ίσως χρήσιμο να αναλογιστούμε το εξής: Αν υπήρχε ποτέ μια πτυχή του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε – πέραν του κοινωνικού κράτους (Παιδεία, Υγεία, Πρόνοια, κλπ.) – που αναγνωριζόταν πάντοτε, τόσο από άσπονδους φίλους όσο και αντιπάλους, ως μια από τις πλέον αναμφισβήτητες κατακτήσεις της Σοβιετικής Ενωσης, δεν είναι άλλη από την πολιτική έναντι των εθνοτήτων, τη φιλία των λαών σε αυτή την πολυεθνική σοβιετική πολιτεία.

Ακόμα και μεταξύ των Σοβιετικών εμιγκρέδων (στην πλειοψηφία τους αντεπαναστάτες ή συνεργάτες των ναζί), που κατέφυγαν στις ΗΠΑ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και εν συνεχεία αξιοποιήθηκαν συστηματικά ως «μάρτυρες της σταλινικής τρομοκρατίας»^v, οι καταθέσεις για το συγκεκριμένο ζήτημα υπήρξαν αποκαλυπτικές. Στην ερώτηση εάν «το σοβιετικό κράτος αντιμετώπιζε διαφορετικά τις διάφορες εθνότητες» και εάν «υπήρξαν εθνικές διώξεις (κατά το παράδειγμα των ναζί)», οι απαντήσεις υπήρξαν στο σύνολό τους κατηγορηματικά αρνητικές. Οι διαφορές μεταξύ των εθνών περιορίζονταν στο πεδίο της πολιτιστικής ιδιαιτερότητας και ποικιλομορφίας, και όχι σε επίπεδο «πολιτικό ή αναφορικά με την ποιότητα ζωής». Πολλοί από τους ερωτηθέντες «συνέδεσαν άμεσα την απουσία μαζικών εθνικών προκαταλήψεων και συγκρούσεων με την επίσημη πολιτική που ακολουθούσε το κράτος»: «Οχι, αυτό ήταν αδύνατο», τόνισε ένας συγκεκριμένα, «όλοι πρέπει να αγαπάνε όλους στη Σοβιετική Ενωση». Ενώ ένας άλλος πρόσθεσε σχετικά πως«απαγορευόταν αυστηρά από το νόμο να προσβάλλει κανείς κάποιο μέλος οποιασδήποτε εθνικότητας, ανεξάρτητα από το αν ήταν Ρώσος, Ουκρανός, Λευκορώσος, ή οτιδήποτε άλλο». Η επιτυχία της σοβιετικής πολιτικής έναντι των εθνοτήτων επισημάνθηκε από τη συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων: «Η ισότητα μεταξύ των εθνών πρέπει να θεωρηθεί ως ένα επίτευγμα του σοβιετικού συστήματος»^vi.
Ισως γι’ αυτό ο Jean-Marie Chauvier επισήμανε στη «Le Monde Diplomatique» (τεύχος Μάρτη 2004) τη διάχυτη νοσταλγία που επικρατεί σήμερα στην ΕΣΣΔ γύρω από το «πνεύμα φιλίας των παλιών πολυεθνικών σοβιετικών κοινοτήτων εργαζομένων και μεταναστών».Αναφέρει, τέλος – και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία – πως «οι αρχές και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης απέτυχαν στην προσπάθειά τους να παρουσιάσουν τα 70 χρόνια της σοβιετικής εξουσίας ως έναν εφιάλτη», προσθέτοντας πως «οι πιέσεις που ασκήθηκαν ώστε να δημιουργηθεί μια τέτοια εικόνα δεν είναι πλέον αποτελεσματικές».
Βεβαίως, εκείνοι που έχουν σήμερα συμφέρον να διαστρεβλώσουν, να διαβάλουν και να χρεοκοπήσουν στη συνείδηση των λαών το σοσιαλισμό που γνωρίσαμε, δεν πρόκειται να καταθέσουν έτσι εύκολα τα όπλα. Σε μια εποχή όπου η κοινωνική αδικία, οι ταξικές αντιθέσεις και αντιπαραθέσεις οξύνονται, προβάλλει ακόμα πιο επιτακτικά η «ανάγκη» για «προληπτικά κτυπήματα» κατά της σοσιαλιστικής εναλλακτικής. Γι’ αυτό και ενώ διανύουμε μια περίοδο κυριολεκτικής άλωσης των δικαιωμάτων και ελευθεριών των εργαζομένων, στο συνταξιοδοτικό, στο ασφαλιστικό, στην Παιδεία, στην Υγεία και παντού, κάποιοι ξοδεύουν τόνους μελανιού ασχολούμενοι με …τον Στάλιν και την ΕΣΣΔ. Η Ιστορία, ωστόσο, μπορεί να καταγράφεται από τους νικητές, γράφεται όμως από τους λαούς. Και αυτοί θα τους δώσουν την απάντηση που τους αξίζει…
Σημειώσεις
i Παρατίθεται στο Wainwright W (1949) «The Forced Labor Swindle» (London: Farleigh Press Ltd) σελ.14
ii Κρατικά Αρχεία της Ρωσικής Ομοσπονδίας (GARF) και Κεντρικά Κρατικά Αρχεία της Οκτωβριανής Επανάστασης της ΕΣΣΔ (TsGAOR), όπως παρατίθενται και αναλύονται στο Getty J A, Rittersporn G T, Zemskov V N (1993) «Victims of the Soviet Penal System in the Pre-War Years: A First Approach on the Basis of Archival Evidence», στο «American Historical Review», τόμος 98, τεύχος 4 Οκτώβρη, σελ.1028-1029 και 1043. Τα στοιχεία αυτά σχετικά με τους Ελληνες επιβεβαιώνονται και μέσα από τα Αρχεία του ελληνικού υπουργείου των Εξωτερικών.
iii Αθηναϊκός Κούριερ, 2-9 Ιούνη 2006, άρθρο Διογένη Μέλικοφ
iv Βλέπε Φάκελο 88.7 του 1947 (Ιστορικό & Διπλωματικό Αρχείο ΥΠΕΞ) καθώς και μαρτυρίες Μπαρίς Μανέλοφ και Τατιάνας Σιβηριάδη, Αθηναϊκός Κούριερ, (χ.η.) και 21-28 Ιούλη 2006, κ.ά.
v Βλέπε Πρακτικά της Αμερικανικής Γερουσίας (1948) και Loftus J (1982) «The Belarus Secret» (New York: A. Knopf) σελ.101-104
vi Ενδεικτικά: Συνεντεύξεις Α 13, 18, 20, 25, 46, 60, 91, 131, 145, 340, 342, 349, 380, 385, 393, 482, 528, 1053, από το Harvard Interview Project.
Του Αναστάση Γκίκα
Δρ. Πολιτικών Επιστημών, μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ
Πηγή: “Ριζοσπάστης”, 25/12/2009

Βλέπε επίσης πάνω στο θέμα:

Οι Έλληνες στη διαδικασία οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ

(Ξανα)γράφοντας την Ιστορία σε τηλεοπτικό χρόνο: Με αφορμή τις «διώξεις των Ελλήνων επί Στάλιν» στην εκπομπή «Φάκελοι»

Ο αντικομμουνισμός του κ. Βλάση Αγτζίδη. Το τελευταίο του παραλήρημα στην Καθημερινή

Με αφορμή την αντικομμουνιστική φιέστα Αγτζίδη, Τζούχα, Παπαχελά, Τέλογλου και ενόψει την 23η Αυγούστου (”ημέρα μνήμης για τα θύματα κομμουνισμού-φασισμού”)

About these ads

Οι φίλοι της δημοκρατίας

 Οι φίλοι της δημοκρατίας

Σου ‘χει τύχει υποθέτω σφε αναγνώστη να πετύχεις σε κάποια στιγμή της ζωής σου κάτι που θεωρείς πως ανήκει σίγουρα στο παρελθόν και δεν μπορεί να συμβαίνει πλέον. Όταν ήμουν μικρός πχ, διάβαζα τον τόμο της ιστορίας από την τρομερή σειρά ‘τα χρυσά μου βιβλία’ (δε βγαίνουν πια τέτοια διαμάντια) και μου είχε δημιουργηθεί η εντύπωση ότι ο πόλεμος ήταν κάτι συνταρακτικό που γινόταν σε άλλους καιρούς, πολύ μακρινούς, δε μας αφορούσε πια και είχε σταματήσει οριστικά με τη συγκρότηση του οηε, το 45’ –σαν ένα ιδιότυπο τέλος της ιστορίας.

Κούνια που με κούναγε βέβαια, γιατί το τέλος της ιστορίας του φουκουγιάμα ερχόταν ολοταχώς, τον καιρό που εγώ… διάβαζα, δίνοντας τέλος σε αυτή τη λεπτή μεταπολεμική ισορροπία (που κάποιοι την ονόμασαν ψυχρό πόλεμο κι άλλοι ειρηνική συνύπαρξη –με όσα εισαγωγικά χρειάζεται ο κάθε όρος για να σταθεί) και τις όποιες ασφαλιστικές δικλείδες παρείχε στους λαούς του κόσμου σε κάθε επίπεδο.

Κάποιοι βέβαια μπορεί να πιστεύουν το ίδιο για το κουκουέ και τους κομμουνιστές που ξέχασαν να πεθάνουν. Αυτό που αργοπεθαίνει όμως στην πραγματικότητα είναι ο εκλεπτυσμένος αντικομμουνισμός με το βαμβάκι, που έδωσε τη θέση του σε έναν άλλο, ανοιχτά φασίζοντα, παλιό και πατροπαράδοτο, που είχε μπει προσωρινά στο χρονοντούλαπο της ιστορίας και μυρίζει ναφθαλίνη, οπότε χρειάζεται κατά καιρούς διάφορα αρωματικά αριστερού χώρου να το φρεσκάρουν και να παίξουν το ρόλο του φερετζέ.

Με άλλα λόγια αυτό που δυναμώνει είναι ο φασισμός. Κι αν ψάχνουμε να βρούμε το αντίστοιχό του σε ένα λεξικό συνωνύμων, αυτό είναι ο αντικομμουνισμός (απ’ όπου κι αν προέρχεται) κι όχι κάποια υποτιθέμενη συνταγματική εκτροπή από τη νομιμότητα και το κοινοβουλευτικό ιδεώδες της αστικής δημοκρατίας,  που ξέρει να κάνει τη δουλειά της με πολλούς τρόπους, ακόμα κι όταν φαίνεται να αρνείται διαλεκτικά τις αρχές της και να μετεξελίσσεται σε άλλη ποιότητα.

Ας πάρουμε ένα πιο συγκεκριμένο παράδειγμα, λχ το θέμα μιας αγαπημένης ταινίας, όπως το μάθε παιδί μου γράμματα, να σκεφτούμε τι παρέμεινε ίδιο και τι έχει αλλάξει από τότε. Ο διαμαντόπουλος άφησε πίσω του πολύ μεγάλο κενό. Ο καλογερόπουλος δεν ασχολείται πια με τέτοια ξεπερασμένα, στρατευμένα είδη. Κι ο τσάκωνας το γύρισε στη βιντεοκασέτα και γύρισε το μάθε παιδί μου μπάσκετ. Αλλά δε βρήκε ποτέ τα χαμένα του μαλλιά και την χαμένη εξαετία που του περίσσευε στο λογαριασμό.

Έξι χρόνια στο δημοτικό, έξι στο γυμνάσιο, έξι στο πανεπιστήμιο…

Η ελληνική ύπαιθρος έχει ερημώσει. Τώρα πια ρημάζουν κι οι πόλεις, ήδη πριν να πλακώσει η σκιά της κρίσης, με τη λεγόμενη αποβιομηχάνιση. Οι πτυχιούχοι ερευνητές και επιστήμονες μένουν στο εξωτερικό, για να μην παίζουν τάβλι στο καφενείο της γειτονιάς. Οι παπάδες ζουν και βασιλεύουν επί γης και δεν τους αγγίζει κανένα μνημόνιο. Και τα διάφορα θρασίμια αντιστρέφουν την πραγματικότητα και τη βάζουν με το κεφάλι κάτω και τα πόδια πάνω (όπως ο χέγκελ τη διαλεκτική), ζητώντας «την αλήθεια ρε» και τα ρέστα από το κουκουέ, που πρέπει να απολογηθεί για τα πάντα.

Αλλά η ιστορική αλήθεια «έλαμψε». Η κυβέρνηση της αλλαγής αναγνώρισε την εθνική αντίσταση, κουτσουρεμένη βέβαια ως το 44΄, χωρίς το δεκέμβρη, λεηλατώντας εκλογικά την εαμογενή βάση. Κατάργησε και τις ποδιές στα σχολεία, καθιέρωσε τη δημοτική, έφερε κάποια σχετικά προοδευτικά –εξαρτάται με τι συγκρίνεις πάντα- εγχειρίδια ιστορίας, άρχισαν να μας διαβάζουν και οι διευθυντές κάθε νοέμβρη ένα σύντομο μήνυμα για το γοργοπόταμο.

Με δυο λόγια νικήσαμε!! Η ιστορική μνήμη αποκαταστάθηκε. Δεν είμαστε πια στην εποχή που τα παιδιά στην ταινία δεν μπορούσαν να καταθέσουν στεφάνι στη μνήμη του χρήστου καναβού, που σκοτώθηκε από τους γερμανούς. Αυτά γίνονταν σίγουρα στο παρελθόν, τώρα όμως έχουν αλλάξει τα πράγματα. Τώρα έχουμε δημοκρατία…

Ας πάρουμε άλλο ένα παράδειγμα, με όσα διηγείται το βιβλίο του σινκλέρ για τους ανθρακωρύχους, την κατάσταση της εργατικής τάξης, τις συνθήκες εργασίας και τα πολιτικά της δικαιώματα –πήραμε μια γεύση και στην αμέσως προηγούμενη ανάρτηση. Ασφαλώς όλα αυτά είναι πολύ δυσάρεστα, ίσως και ψυχοπλακωτικά, ιδίως για τα ευαίσθητα μέλη της καλής κοινωνίας, αλλά ανήκουν σε ένα μακρινό, σκοτεινό παρελθόν στο οποίο μπήκε οριστικά ταφόπλακα.

Έκτοτε η κατάσταση έχει βελτιωθεί δραματικά. Οι εργάτες έχουν δικά τους σωματεία, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, μέτρα προστασίας που τους διασφαλίζουν από ατυχήματα, κατοχυρωμένες συνταγματικές ελευθερίες. Έτσι δεν είναι; Η ανθρωπότητα εξελίσσεται, εκπολιτίζεται κι αφήνει πίσω της το μεσαίωνα και την κοιλάδα των δακρύων στην οποία ζούσαν οι λαοί μέχρι πρότινος.

Σήμερα δηλ δεν υπάρχουν εργάτες που απολύονται εκδικητικά για συνδικαλιστική δραστηριότητα, απεργοί που αντιμετωπίζοντας ως σαμποτέρ της παραγωγής και εγκληματίες, θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα, χειρώνακτες που αντιμετωπίζονται σαν υποζύγια, δικαστικές κι εκτελεστικές αρχές που μεροληπτούν, ελεγκτικά όργανα που εθελοτυφλούν, καταστολή, οκτάωρα που παραβιάζονται, μαύρη ανασφάλιστη ή και παιδική ακόμα εργασία, φτώχια και πείνα. Ζούμε σε μια ευνομούμενη πολιτεία, όμορφη, ηθική, αγγελικά πλασμένη. Κι έχουμε αφήσει πίσω μας όλες αυτές τις ασχήμιες.

Σήμερα έχουμε δημοκρατία.

Σήμερα λοιπόν καλούμαστε να βγάλουμε μερικά συμπεράσματα. Όποιος θίγει σήμερα το ζήτημα της δημοκρατίας, γενικά κι αφηρημένα, εστιάζοντας σε συνταγματικά τόξα, το κοινοβούλιο και τη μορφή του πολιτεύματος, οφείλει να συνυπολογίσει πως δημοκρατία θεωρητικά είχαμε και το 80’ που γυρίστηκε η ταινία του μαραγκού. Δημοκρατία θεωρητικά είχανε και στις ηπα, έναν αιώνα πριν, που ξεσπούσε η απεργία των ανθρακωρύχων και τα υπόλοιπα γεγονότα που ενέπνευσαν στο σινκλέρ το μυθιστόρημά του. Όποιος θέλει να βρει για να αντιπαλέψει τις ρίζες του φασισμού, δεν πρέπει να ψάξει στους εχθρούς που απειλούν να καταλύσουν την αστική δημοκρατία, αλλά στην ίδια την ταξική της ουσία, ως πολιτική έκφραση της δικτατορίας του κεφαλαίου. Θα τις βρει στον πολιτικό λόγο των αστικής τάξης και τη θεωρία των δύο άκρων, στην ιστορική της αντίληψη και την ουσιαστική αθώωση των φασιστών, που πάλεψαν για λογαριασμό της.

Θα βρει το φασισμό κυρίαρχο στους χώρους δουλειάς, όπου βασιλεύει η εργοδοτική τρομοκρατία κι ο βασιλιάς άνθρακας, καίγοντας άπληστα τις εργατικές κατακτήσεις. Πόσοι γνωρίζουν άραγε ότι μια από τις «δευτερεύουσες» παράπλευρες συνέπειες του μνημονίου ορίζει πως πλέον βρίσκεται στη διακριτική ευχέρεια του εργοδότη να θεωρεί εργάσιμες μέρες την πρωτοχρονιά, τα φώτα ή την 28^η οκτωβρίου; Καλά, για την πρωτομαγιά ούτε λόγος…

Αυτά τα παραδείγματα δεν είναι καθόλου τυχαία, καθώς αφορούν δυο άκρως νευραλγικούς τομείς: την ιστορική μνήμη και τη σφαίρα της παραγωγής. Η ιστορία δεν μπορεί ποτέ να είναι ουδέτερη, να ακολουθήσει κάποιον τρίτο δρόμο, ιδίως σε μια χώρα σαν την ελλάδα, που η αγωνιστική παράδοση κι η δράση των κομμουνιστών έχει ποτίσει κάθε πέτρα και γωνιά της. Ούτε κι η παραγωγή είναι κάτι ουδέτερο και τεχνοκρατικό, για να χωρέσει την άπλα γενικών, αφηρημένων ιδεών, όπως η ανάπτυξη –κι όσοι χάψουν το παραμύθι, θα πάρουν καραμέλες στο τέλος.

Η μόνη δημοκρατία που μπορεί να υπάρξει σε τέτοιους τομείς κι ιδίως στους χώρους δουλειάς, για να εξασφαλίσει τα στοιχειώδη δικαιώματα όσων εργάζονται και παράγουν τον πλούτο αυτής της χώρας είναι η εργατική δημοκρατία. Ή μάλλον για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους, η δικτατορία του προλεταριάτου, ενάντια στην τάξη των εκμεταλλευτών κι ό,τι απομένει από τον παλιό κόσμο της καταπίεσης, το βασίλειο του καταναγκασμού και του άνθρακα, που καθιστά ψευδεπίγραφη την όποια δημοκρατία κι άνθρακες το θησαυρό της «ελευθερίας».

Όσοι λοιπόν νιώθουν, δηλώνουν ή –τόσο το καλύτερο- είναι φίλοι της δημοκρατίας, οφείλουν τώρα να σκεφτούν σοβαρά τα παραπάνω και να πάρουν συγκεκριμένη θέση. Τώρα είναι καιρός…

ΣΕΒ, ΜΚΟ, ΕΒΕΑ: Ο πακτωλός χρημάτων για «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Διαχείριση» και οι ακάλυπτες βασικές κοινωνικές ανάγκες

 ΣΕΒ, ΜΚΟ, ΕΒΕΑ: Ο πακτωλός χρημάτων για «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Διαχείριση» και οι ακάλυπτες βασικές κοινωνικές ανάγκες

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΕΡΓΟ ΑΘΗΝΑ»

Πακτωλός χρημάτων για κεφάλαιο και ΜΚΟ

Ακάλυπτες βασικές κοινωνικές ανάγκες

Ο αντιλαϊκός χαρακτήρας πολυδιαφημισμένων ευρωενωσιακών προγραμμάτων, όπως το ΕΣΠΑ, αλλά και οι αντιδραστικές προτεραιότητες της δημοτικής αρχής της Αθήνας (εκλεγμένη με στήριξη ΠΑΣOΚ - ΔΗΜΑΡ - Οικολόγων - ΔΡΑΣΗΣ, παίζει ρόλο στις κινήσεις ανασύνθεσης του «κεντροαριστερού πόλου», γενικότερα στην αναμόρφωση του αστικού σκηνικού) επανέρχονται στο προσκήνιο με το πρόγραμμα «Έργο Αθήνα» που πολυδιαφημίζει τελευταία η διοίκηση Καμίνη.

• Κατευθύνει εκατομμύρια ευρώ, χρήμα του λαού, σε όφελος των επιχειρηματιών.

• Στήνει κάποιες αναπλάσεις προς εξυπηρέτηση μονοπωλίων του τουρισμού και του real estate.

• Τροφοδοτεί ΜΚΟ και επιχειρήσεις για να δείχνουν κάπως ...φιλάνθρωπες, ώστε με μια - δυο δωρεές και ολίγα συσσίτια να τιθασεύσουν τις στρατιές των εξαθλιωμένων.

• Πρωταγωνιστεί στη διασύνδεση της πανεπιστημιακής έρευνας με τα συμφέροντα και τις προτεραιότητες των βιομηχανιών.

• Αφήνει ακάλυπτες βασικές λαϊκές ανάγκες.

Επισήμως, το πρόγραμμα «Εργο Αθήνα», που υλοποιείται από το Δήμο Αθηναίων, αποτελεί ένα «αναπτυξιακό σχέδιο» με στόχο

• «μία πόλη ελκυστικότερη για τους κατοίκους, αλλά και για τους επισκέπτες της (...) Αποσκοπεί στη βελτίωση των δομών της πόλης, τόσο σε οικονομικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο (...) Να ενισχύσει την οικονομική δραστηριότητα και να συμβάλει στην αύξηση των θέσεων εργασίας. Ταυτόχρονα, στο πρόγραμμα εντάσσονται έργα που αποσκοπούν στον εξωραϊσμό της Αθήνας και στην καλύτερη λειτουργία της».

Eurokinissi

Η Κομισιόν εκταμίευσε για τη χρηματοδότηση του προγράμματος 120 εκατομμύρια ευρώ.

Ο συνολικός προϋπολογισμός του «Εργου Αθήνα» προβλέπεται να ανέλθει για το επόμενο διάστημα στα 161.737.190 ευρώ. Γενικά το σχέδιο χωρίζεται σε δύο φάσεις υλοποίησης συνδεόμενες με τις αντίστοιχες περιόδους ευρωπαϊκής χρηματοδότησης (ΕΣΠΑ 2007-2013 και ΣΕΣ 2014-2020, χρήματα που έχει πληρώσει ο λαός).

Το πρόγραμμα, αυτή τη στιγμή, συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, μέσω του ΕΣΠΑ 2007-2013.

Οι βασικές προτεραιότητες του προγράμματος διαφάνηκαν από τις πρώτες μελέτες, όπου προβάλλονταν ως απαιτούμενα η τουριστική ανάπτυξη και προβολή της πόλης για το 2013 - 2015, η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και της τεχνολογικής ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων στην Αθήνα, η προώθηση δράσεων επιχειρηματικότητας κ.λπ.

Σε αυτό το πλαίσιο η δημοτική αρχή όρισε ως «άξονες προτεραιότητας» του προγράμματος, ανάμεσα σ' άλλα, τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της επιχειρηματικότητας, όπως και τη διαχείριση της κοινωνικής κρίσης προκειμένου αυτή εξελισσόμενη να μην τους προκαλέσει ...παρατράγουδα.

Έτσι, άμεσα επιδιωκόμενα αποτελέσματα από το πρόγραμμα είναι μεταξύ άλλων:

• Οφέλη στη δικτύωση, στις υποδομές, άλλα απαιτούμενα για τη λειτουργία τους, για τουλάχιστον 530 επιχειρήσεις.

• Προετοιμασία 1.850 ατόμων να δημιουργήσουν ή γενικά να δραστηριοποιηθούν σε κοινωνικές επιχειρήσεις (βαφτίζουν τους ανέργους «επιχειρηματίες» και τους ωθούν να πωλούν υπηρεσίες στους δήμους).

• Κάποιες παροχές για τους αστέγους και τους τοξικοεξαρτημένους.

• «Παράλληλα, η αναγέννηση του αστικού χώρου αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για την επίτευξη των κοινωνικο-οικονομικών στόχων του Προγράμματος. Οι βελτιώσεις στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων της πόλης και την ποιότητα ζωής των κατοίκων της δεν μπορούν να διατηρηθούν αν δεν αναβαθμίζεται συνεχώς το αστικό περιβάλλον», προπαγανδίζουν συνδέοντας την ποιότητα ζωής, αναγκαία έργα και αναπλάσεις με το αν και πόσο συμφέρει τους επιχειρηματίες.

«Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Διαχείριση»

Διόλου τυχαία η δημοτική αρχή στα σχετικά κείμενά της για το πρόγραμμα μιλά συνεχώς για «Βελτίωση της Ανταγωνιστικότητας και της Επιχειρηματικότητας»,

• «Για την ενίσχυση των κλάδων αιχμής της τοπικής οικονομίας - οι οποίοι προωθούν την καινοτομία, την ανταγωνιστικότητα και ενισχύουν την απασχόληση, κυρίως των νέων (...) Παράλληλα, έχουν σχεδιαστεί δράσεις για την ανάπτυξη και προώθηση του τουριστικού προϊόντος της Αθήνας, με άξονες τον συνεδριακό τουρισμό και τα ταξίδια του Σαββατοκύριακου».

Άλλη μόνιμη έγνοια αυτή της δημοτικής αρχής αλλά και της κυβέρνησης, τα συμφέροντα των μεγαλοξενοδόχων της Αθήνας.

Για δε την «αναζωογόνηση του αστικού ιστού» μιλούν για «ολοκληρωμένες παρεμβάσεις στον αστικό ιστό της πόλης, μέσω αναπλάσεων, βελτιώσεων και ανακτήσεων δημόσιων χώρων (...) την αποκατάσταση υποβαθμισμένων περιοχών», όπου φυσικά τοποθετήθηκαν έγκαιρα μεγάλα κεφάλαια αγοράζοντας προηγούμενα ακίνητα - γη τζάμπα, αναμένουν τώρα να βγάλουν την αρχική τους επένδυση στο πολλαπλάσιο σε γειτονιές αναπλασμένες και αναβαθμισμένες με χρήμα δημόσιο.

Για την περιλάλητη «διαχείριση της κοινωνικής κρίσης», που επίσης τους καίει, ετοιμάζουν «επενδύσεις για την αξιοποίηση της κοινωνικής οικονομίας και της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, καθώς και της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης».

Άνεργοι - επιχειρηματίες, είλωτες σε υπηρεσίες του δήμου που προηγούμενα στελεχώνονταν από προσωπικό μόνιμο και με πλήρη εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα, συν κάποια μονοπώλια που τσακίζουν τους εργαζομένους τους και τους μικρομεσαίους σε κάθε κλάδο όπου δραστηριοποιούνται, να πετούν κατά καιρούς κι ένα ξεροκόμματο, εν είδει κοινωνικής ευθύνης και προσφοράς, στις στρατιές των εξαθλιωμένων, με εξασφαλισμένη βέβαια την ανάλογη προβολή και διαφήμιση της... ευαισθησίας τους.

ΣΕΒ, ΜΚΟ, ΕΒΕΑ

Τους τελευταίους μήνες υλοποιούνται 16 έργα με προϋπολογισμό 38.055.581 ευρώ, ετοιμάζονται να δημοπρατηθούν άλλα 24 με προϋπολογισμό 61.278.903 ευρώ, ενώ μελετώνται άλλα 32 έργα αξίας 62.402.705 ευρώ.

Εξετάζοντας τι υλοποιείται, συναντά κανείς έργα όπως ανακατασκευή Κέντρων Υγείας, αναπλάσεις πλατειών, κατασκευή βιοκλιματικών παιδικών σταθμών, έργα οπωσδήποτε χρήσιμα ή και αναγκαία.

Από την άλλη από τα πρώτα 38 εκατ. ευρώ, τα 8,38 (το 22% του ποσού) πάνε για έργα όπως

• «Σχεδιασμός και ανάπτυξη δομών φιλοξενίας και στήριξης νέων επιχειρήσεων στον τομέα τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών» και

• «Σχεδιασμός και ανάπτυξη κέντρου στήριξης επιχειρηματικότητας».

Β’ Φάση

Στην επόμενη περίοδο, η δημοτική αρχή ετοιμάζεται να δημοπρατήσει 25 έργα με προϋπολογισμό 61.326.381,50 ευρώ. Εκεί έχουν να παίρνουν για να υλοποιήσουν τα όποια έργα τους συμφέρουν:

• Ο ΣΕΒ 993.280 ευρώ για να προωθήσει τη «Βιώσιμη Επιχειρηματικότητα στην Αθήνα».

• Ο Οργανισμός Προώθησης Εξαγωγών 4.700.000 ευρώ για «Ενίσχυση της εξωστρέφειας των αθηναϊκών επιχειρήσεων».

• Η «Τεχνόπολις» του Δήμου Αθηναίων 2.351.444,50 ευρώ για να στήσει «Κόμβο καινοτομίας και επιχειρηματικότητας».

• Άλλος φορέας του δήμου, 4.440.300 ευρώ για «Στοχευμένες παρεμβάσεις για τη συνολική αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος του Δήμου της Αθήνας».

Η δημοτική αρχή της Αθήνας πρωταγωνιστεί και σε ένα άλλο κρισιμότατο ζήτημα, στην υπαγωγή της πανεπιστημιακής έρευνας στα συμφέροντα των μονοπωλίων, στις προτεραιότητές τους για εκμετάλλευση και κερδοφορία.

• Έτσι, ετοιμάζει 875.000 ευρώ για το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών για υλοποίηση του έργου «Καινοτομία και Επιχειρηματικότητα - Αξιοποίηση της Ερευνας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών».

• Άλλα 953.000 ευρώ προϋπολογίζει να δώσει στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών για την «Επιχειρηματική Αξιοποίηση Ερευνητικών Αποτελεσμάτων στο ΟΠΑ».

Επίσης, προϋπολογίζονται να δοθούν

• Σε φορείς του δήμου 4.981.500 ευρώ για ενίσχυση «δημιουργικών βιομηχανιών» και 984.000 ευρώ για προώθηση της «Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας».

• Επιπλέον, 1.100.000 ευρώ θα πάνε στις πολυδιαφημισμένες ΜΚΟ, που θα βάλουν στην τσέπη ένα σκασμό λεφτά πληρωμένα από το λαό για να στήσουν «Κοινωνικές Δομές: Ανοιχτό κέντρο ημερήσιας υποδοχής αστέγων, Δομή Παροχής Συσσιτίου, Γραφεία Διαμεσολάβησης και καταγραφής αστέγων, Ξενώνας».

• Επίσης, 2.100.000 ευρώ θα πάνε σε επαγγελματικούς φορείς και ΜΚΟ (ξανά) για να υλοποιήσουν παρεμβάσεις προς «Ανάπτυξη και Διάχυση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης στις Επιχειρήσεις».

Εξηγούν ότι «αφορά στην υλοποίηση σχεδίου δράσης με στόχο την δημιουργία μεθοδολογίας και καλών πρακτικών για την ενθάρρυνση των επιχειρήσεων, καθώς και δικτύων επιχειρήσεων για την εφαρμογή δράσεων ανάπτυξης/προώθησης της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης στα εδαφικά όρια του Δήμου Αθηναίων».

Θα τους τα σκάσουν για να μάθουν να επιδεικνύουν κατά καιρούς ένα πιο... φιλάνθρωπο πρόσωπο.

Γ’ Φάση

Θα ακολουθήσει και τρίτη φάση χρηματοδότησης και υλοποίησης έργων, που αυτή τη στιγμή είναι ακόμα στη διαδικασία της ωρίμανσης.

Από τα προβλεπόμενα εκεί 62.402.705 ευρώ, ποσά θα δοθούν για «Αποκατάσταση διατηρητέου κτηρίου στην Αμερικής 8 για δημιουργία κέντρου υποστήριξης νέων επιχειρηματιών (ΕΒΕΑ)», και για επισκευές σε τρία παλιά ξενοδοχεία πέριξ της Ομόνοιας («Μπάγκειον», «Ολυμπιάς», «Μέγας Αλέξανδρος») για να στηθούν «γραφεία και εργαστήρια εξειδίκευσης νέων επαγγελματιών».

Σημειωτέον ότι για τις προαναφερόμενες παρεμβάσεις της δεύτερης φάσης 

• Σε όφελος επιχειρηματιών και ΜΚΟ, μαζεύεται ένα ποσό προς δαπάνη που φτάνει τα 23.478.524,5 ευρώ, το 38,2% του ποσού της δεύτερης φάσης του προγράμματος.

Την ίδια ώρα προϋπολογίζονται μόλις 6.123.469 ευρώ για «Κατασκευή αποχετευτικών δικτύων ακαθάρτων και των συνδέσεων των ακινήτων» σε μια σειρά λαϊκές γειτονιές της Αθήνας, της Αθήνας του 2014 όπου –με ευθύνη όλων των κυβερνήσεων και των τοπικοδιοικητικών αρχών– ακόμα υπάρχουν σπίτια, λαϊκές οικογένειες, συνοικίες ολόκληρες που ζουν με βόθρους...

Ούτε αντισεισμικά, ούτε αντιπλημμυρικά

Ο αντιλαϊκός χαρακτήρας των προγραμμάτων του πολυδιαφημισμένου ΕΣΠΑ αναδείχτηκε και στις πρόσφατες συνεδριάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου Αθήνας, όπου συζητήθηκαν παρεμβάσεις σε γειτονιές της Αθήνας, χωρίς όμως καμία να αφορά την αντιπλημμυρική προστασία, την αντισεισμική θωράκιση, θέματα που αφορούν πρώτα και κύρια τη ζωή και την υγεία, το βιος των λαϊκών στρωμάτων.

Οι δημοτικοί σύμβουλοι του ΚΚΕ στηλίτευσαν την έλλειψη σχετικών μελετών ή την επίκληση έλλειψης (ενώ υπάρχουν π.χ. μελέτες της ΕΥΔΑΠ εδώ και χρόνια για τα αντιπλημμυρικά) προκειμένου ακριβώς να μην προχωρούν αντιπλημμυρικά και άλλα αναγκαία για το λαό έργα, ενώ δαπανώνται ποτάμια χρήμα σε όφελος του μεγάλου κεφαλαίου.

Τόνισαν δε το γεγονός ότι σε ολόκληρες περιοχές όπως το Μαρκόνι, κατοικίες και μικρομάγαζα εξυπηρετούνται ακόμα με βόθρους, καθώς απαρχές του 2014 δεν υπάρχει εκεί το αυτονόητο, το αναγκαίο δίκτυο αποχέτευσης.

Δείγμα κι αυτό των «προτεραιοτήτων» δημοτικών αρχών και κυβερνήσεων, μακριά από τα προβλήματα του λαού.


ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Κυριακή 22/12/2013

Μποτίλια Στον Άνεμο

ΟΙ ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΗΡΩΕΣ Το υγειονομικό του ΔΣΕ 85

ΟΙ ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΗΡΩΕΣ

Το υγειονομικό του ΔΣΕ

Οταν αναφερόμαστε στις δυσκολίες του αγώνα του ΔΣΕ, κυρίως τις εντοπίζουμε στο στρατιωτικό ή στο πολιτικό επίπεδο. Οταν μιλάμε για τον ηρωισμό και την αυταπάρνηση των ανταρτών, φέρνουμε στη σκέψη μας τις μάχες σώμα με σώμα, τον αγώνα για ζωή ή για θάνατο. Η σκέψη μας συχνά κάνει την εξής απλοποίηση: Στον πόλεμο ή επιζείς και συνεχίζεις ή πεθαίνεις και συνεχίζουν οι άλλοι στη δική σου θέση. Ομως δεν είναι πάντοτε έτσι τα πράγματα. Συχνά επιζείς αλλά δεν είσαι σε θέση να συνεχίσεις. Είναι το ίδιο σαν να έχεις πεθάνει αν δεν υπάρξει η απαραίτητη βοήθεια που θα σ' επαναφέρει στην ενεργό δράση. Απ' αυτό το διάλειμμα πολέμου - άλλοτε μικρότερο κι άλλοτε μεγαλύτερο σε χρόνο - δύναται να περάσει ολόκληρος ο στρατός που βρίσκεται σε πόλεμο. Είναι το διάλειμμα που επιφέρουν οι τραυματισμοί και οι αρρώστιες, που αδρανοποιεί πολεμικά το στρατιώτη και που συνήθως μετά τον πόλεμο δεν το θυμούνται ή δεν του αποδίδουν αξία ούτε αυτοί που συγγράφουν την ιστορία αλλά ούτε και κείνοι που τη διαβάζουν. Κι όμως πρόκειται για συνέχιση του πολέμου ή ακόμη καλύτερα για έναν ιδιότυπο πόλεμο που σε τίποτα δεν έχει να υστερήσει σε ηρωισμό και αυταπάρνηση από τον πραγματικό πόλεμο των ντουφεκιών, των κανονιών και των οβίδων. Είναι ο πόλεμος των γιατρών, των νοσοκόμων, των τραυματιοφορέων, των ασθενών με τον ίδιο πάντα εχθρό, το θάνατο.

Η σελίδα της ιστορίας του υγειονομικού του ΔΣΕ είναι από τις ηρωικότερες, αν και ελάχιστα έχουν γραφεί. Η φτώχεια των πληροφοριών σ' αυτόν τον τομέα υπογραμμίζεται έντονα αν αναλογιστεί κανείς τις συνθήκες κάτω από τις οποίες πολεμούσαν οι αντάρτες, τις ανάγκες που είχαν και τις δυνατότητες υγειονομικής περίθαλψης που υπήρχαν από περιοχή σε περιοχή. Πρόκειται για μια σελίδα γεμάτη ανθρωπιά, ανεξάντλητη ηθική και σωματική δύναμη, που ανεβάζει σε πρωτόγνωρα ύψη την έννοια του ανθρώπου. Πρόκειται για μια λαμπρή στιγμή της ιατρικής επιστήμης και των υγειονομικών υπηρεσιών που αγγίζει - αν δεν ξεπερνάει - το ιδανικό της αποστολής τους. Πρόκειται για την επιβεβαίωση και δικαίωση των ιδανικών του αγωνιζόμενου ελληνικού λαού αφού ό,τι κατορθώθηκε για τη σωτηρία της ανθρώπινης ζωής σε κείνες τις συνθήκες, είχε ως κίνητρο αυτά τα ιδανικά. Τα ιδανικά της εθνικής ανεξαρτησίας και της λαϊκοδημοκρατικής αναγέννησης της Ελλάδας.

Οι ανάγκες περίθαλψης τραυματιών και αρρώστων εμφανίστηκαν, όπως ήταν φυσικό, από την πρώτη στιγμή που δημιουργήθηκαν οι αντάρτικες ομάδες των καταδιωκόμενων αγωνιστών του μεταβαρκιζιανού καθεστώτος. Κι όσο το αντάρτικο φούντωνε, τόσο οι ανάγκες αυτές μεγάλωναν, με αποτέλεσμα να είναι άκρως απαραίτητη ο οργάνωση υγειονομικής υπηρεσίας.
Τον πρώτο καιρό του αντάρτικου κινήματος, όταν αυτό εκφραζόταν μέσα από τις ανταρτοομάδες, η υγειονομική περίθαλψη ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Γιατροί στο βουνό δεν υπήρχαν κι όσοι είχαν κάποιες γνώσεις νοσοκόμου μοιράζονταν στα τμήματα και αποτελούσαν μέρος της μάχιμης δύναμής τους, ενώ με τα νοσοκομειακά τους καθήκοντα ασχολούνταν μετά το τέλος των μαχών. Ανύπαρκτο ήταν επίσης και το φαρμακευτικό υλικό, αν και σε κάποιες περιπτώσεις γινόταν περιοδικά δυνατή η στοιχειώδης προμήθειά του μέσω συνδέσμων με την Εθνική Αλληλεγγύη. Τις ελαφριές πληγές τους, οι πρώτοι αντάρτες τις περιποιούνταν μόνοι τους. Τις έπλεναν με νερό, με κρασί ή με λάδι και για επιδέσμους χρησιμοποιούσαν πανιά ή κομμάτια από ρούχα. Οι ελαφριά τραυματίες ακολουθούσαν τα τμήματα, ενώ όσοι δεν μπορούσαν να μετακινηθούν κρύβονταν σε μαντριά, σε σπηλιές, μέσα στα δάση με κίνδυνο να πέσουν στα χέρια του εχθρού. Μαζί μ' αυτούς τον ίδιο κίνδυνο διέτρεχαν και οι αντάρτες της υποτυπώδους υγειονομικής υπηρεσίας που τους φύλαγαν και τους παρείχαν στοιχειώδη βοήθεια.
Οι δυσκολίες συνεχίστηκαν και όταν το αντάρτικο φούντωσε. Δε θα ήταν μάλιστα υπερβολή να πούμε πως επρόκειτο για ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετώπισε ο ΔΣΕ.

Γιατροί στα βουνά

Από το καλοκαίρι του '46 το αντάρτικο άρχισε να φουντώνει. Τότε βγήκαν στο βουνό και οι πρώτοι γιατροί, όπως ο Νίκος Παλιούρας ή Κοκολιός και ο Β. Δαδαλιάρης. Σιγά - σιγά, στη διάρκεια του εμφυλίου, ακολούθησαν κι άλλοι που έφευγαν από τους τόπους που δούλευαν για να σωθούν από τη μοναρχοφασιστική τρομοκρατία, όπως ο Νώντας Σακελλαρίου, ο Τάκης Σκύφτης, που στη συνέχεια τοποθετήθηκε αρχίατρος του ΚΓΑΝΕ, κ.ά. Σ' αυτούς προστέθηκαν στην πορεία και Ελληνες γιατροί, όπως ο πατέρας - όπως ονομάστηκε - της αντάρτικης χειρουργικής Γ. Τζαμαλούκας, που ήρθε μέσω Μπούλκες από τη Βιέννη αλλά και ξένοι γιατροί - σε περιορισμένο αριθμό - κυρίως χειρούργοι από τις λαϊκές Δημοκρατίες, γνωστοί στους αντάρτες με τα ονόματα Τίμπορ (από την Ουγγαρία), Μήτσος και Θόδωρος (Ψευδώνυμα - από τη Βουλγαρία και οι δύο), Ιπποκράτης και Αρης ή Ομηρος (Ψευδώνυμα - από την Πολωνία). Το ιατρικό προσωπικό του ΔΣΕ συμπληρώνουν και οι γιατροί του κυβερνητικού στρατού που αιχμαλωτίστηκαν από τους αντάρτες, όπως π.χ. ο Τ. Πετρόπουλος, και χρησιμοποιήθηκαν στις υγειονομικές του υπηρεσίες.
Φυσικά δεν είναι δυνατό να αναφερθούμε στο σύνολο των ηρωικών αυτών ανθρώπων και λαμπρών επιστημόνων που πρόσφεραν ανυπέρβλητες υπηρεσίες στον αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού. Η παραπάνω αναφορά είναι απλώς ενδεικτική των συνθηκών που επικρατούσαν. Εντούτοις είναι αδύνατο να παραλείψουμε την αναφορά στο πρόσωπο του Πέτρου Κόκκαλη, που υπηρέτησε το ΔΣΕ και ως γιατρός και ως σημαίνον πολιτικό στέλεχος, αφού υπήρξε υπουργός Υγείας, Πρόνοιας και Παιδείας στην Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση.

Μεγάλες ανάγκες - μικρές δυνατότητες

Η εμφάνιση των γιατρών στο βουνό αναμφίβολα βελτίωσε τις συνθήκες υγειονομικής περίθαλψης των ανταρτών, αλλού περισσότερο και αλλού λιγότερο, ανάλογα με τις συνθήκες διεξαγωγής του πολέμου και τις κατά τόπους δυνατότητες. Γενικά πάντως, πουθενά δεν υπήρξαν - γιατί δεν έγινε δυνατό να δημιουργηθούν - εκείνες οι συνθήκες που είναι απαραίτητες για να μπορέσει ένας γιατρός να προσφέρει στο βαθμό που χρειάζεται και μπορεί τις υπηρεσίες του.
"Ο γιατρός στο αντάρτικο - γράφει ο αρχίατρος του ΔΣΕ Ν. Σακελλαρίου - αντιμετωπίζει και τις πιο στοιχειώδεις ελλείψεις, στερείται τα πάντα, έχει μονάχα ένα στηθοσκόπιο. Δεν έχει τη δυνατότητα να προμηθευτεί, να συμπληρώσει καμιά έλλειψή του. Εχει μονάχα το βουνίσιο καθαρό αέρα, την ελευθερία και τον ψυχωμένο γύρω του αντάρτη, που στέκει ατάραχος, τα υποφέρει όλα και με τη συμπεριφορά του δίνει κουράγιο στον γιατρό και τον βοηθάει να τραβάει μπροστά". Και Συνεχίζει: "Είναι πολύ για ένα γιατρό να βρίσκεται μπροστά σ' έναν τραυματία που το μάτι του ζητάει βοήθεια και μια γάζα να τον επιδέσεις και συ κάθεσαι, τον βλέπεις χωρίς να μπορείς να του προσφέρεις καμιά βοήθεια, γυρίζεις πίσω σου να δεις κανένα κομμάτι πανί ή πουκάμισο να το σχίσεις και να το χρησιμοποιήσεις για γάζα. Τέτοιες στιγμές στο αντάρτικο ήταν κάθε μέρα" (Ν. Σακελλαρίου: "Το υγειονομικό του ΔΣΕ", Εκδόσεις "Τολίδη", σελ. 7 και 38).

Πρωτόγονα μέσα άσκησης της ιατρικής

Η έλλειψη μέσων, κατάλληλων ειδικοτήτων σε ιατρικό προσωπικό, η ανεπάρκεια υγειονομικών και γιατρών όλων των κατηγοριών και ο πόλεμος αντιμετωπίζονταν με την ανθρωπιά, τον ηρωισμό και τη λεβεντιά των ανθρώπων που στελέχωσαν τις υγειονομικές υπηρεσίες του ΔΣΕ. Και δεν είναι λίγες εκείνες οι στιγμές που γιατροί χειρούργησαν ασθενείς με πρωτόγονα μέσα και χωρίς να έχουν σχετική ειδίκευση και μέσα. Να πώς περιγράφει ο γιατρός Τ. Σκύφτης ορισμένες από τις δυσκολίες στα τμήματα της Νοτίου Ελλάδας που κυρίως δρούσαν παρτιζάνικα: "Πώς παρέχονταν η περίθαλψη των τραυματιών: Σε κάθε σχεδιαζόμενη επίθεση των τμημάτων εγκαθιστούσαμε το χειρουργείο σε απόσταση μικρότερη από δύο ώρες μακριά από τον στόχο. Τοποθετούσαμε τέσσερα παλούκια στο έδαφος, ξύλα και κλαδιά σχημάτιζαν το χειρουργικό τραπέζι, συνήθως κάτω από δέντρα - σπάνια σε σπίτι. Κλίβανος δεν υπήρχε, χειρουργικά γάντια δεν υπήρχαν. Μπόλικος αιθέρας και άλλα ναρκωτικά δεν υπήρχαν. Κρατούσαμε πάντα ρεζέρβες για εγχειρήσεις που μόνο υπό νάρκωση μπορούσαν να γίνουν (κοιλιά - θώρακας κλπ.). Πολλές φορές χειρουργούσαμε με κεριά τη νύχτα ή με λάμπες αν είχαμε πετρέλαιο. βράζαμε λοιπόν τα εργαλεία σε τέντζερη, βράζαμε τις μπλούζες και πάντα τις φορούσαμε βρεγμένες και όταν δεν είχαμε πακεταρισμένες - αποστειρωμένες γάζες, βράζαμε και τις γάζες. Βοηθοί ήταν νοσοκόμες, όπως και ναρκωτές - που είχαν γίνει πολύτιμοι. Μ' αυτές τις συνθήκες γίνονταν όλες οι εγχειρήσεις - κοιλιάς, θώρακα, κρανίου κλπ.
Πολλές φορές έπεφταν και σταγόνες βροχής ή φύλλα δέντρων στα τραύματα. Οποιος γιατρός δεν έζησε αυτή την ιατρική περιπέτεια, είναι δύσκολο να τα πιστέψει" (Βλέπε: Τ. Βουρνά: "Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας - Ο Εμφύλιος", σελ. 242 - 243).
Χαρακτηριστικά είναι και τα όσα αναφέρει ο γιατρός Γ. Τζαμαλούκας όταν στα τέλη του '47 έφτασε στο βουνό και παρέλαβε ένα αντάρτικο νοσοκομείο: "Ρώτησα - λέει - το συνάδελφο Σακελλαρίου για τη θεραπεία τραυματιών και των αρρώστων. Δηλαδή τι μέσα και τι φάρμακα χρησιμοποιούν. Μου απάντησε με φανερή λύπη ότι για την ώρα τα φάρμακα που είχαμε στη διάθεσή μας ήταν ελάχιστα. Με δυσκολία βγάζαμε πότε - πότε από τις πόλεις. Κύριος εφοδιαστής μας και στα φάρμακα, όπως και στα όπλα και στα πυρομαχικά, ήταν ο αντίπαλος, που στις διάφορες συγκρούσεις και μάχες μαζί του, τα 'φηνε όλα και το 'βαζε στα πόδια. Την ημέρα αυτή άρχιζα να σχηματίζω μια καθαρή και συγκεκριμένη εικόνα για τις δυσκολίες του αντάρτικου. Αφησα για την ώρα στην άκρη τη χειρουργική κι άρχισα να ασκώ γενική ιατρική. Εκανα καθημερινή "ψυχολογική" θεραπεία στους τραυματίες και άρρωστους αντάρτες. Ανοιγα μαζί τους συζήτηση πάνω σε πολιτικά θέματα, τους έκανα διάφορες ομιλίες για ιατρικά ζητήματα, τους μιλούσα για την αρρώστια τους και τα τραύματά τους και με ελάχιστα φάρμακα και τη βοήθεια του οργανισμού σιγά - σιγά οι άρρωστοι και οι τραυματίες θεραπεύονταν. Αρχισα να προσαρμόζω και την ιατρική μου στον παρτιζάνικο τρόπο ζωής. Θυμάμαι ότι σαν θεραπευτικό μέσο για διάφορους πόνους χρησιμοποιούσα μια πέτρα ζεστή. Την έβαζα στη φωτιά, θερμαινόταν αρκετά, την τύλιγα σ' ένα πανί και την τοποθετούσα στο μέρος που πονούσε. Η ζέστη ανακούφιζε τον πόνο. Η "θεραπεία" αυτή έγινε πασίγνωστη, και οι αντάρτες συχνά αστειεύονταν για τη "σύγχρονη" ιατρική" (Βλέπε: Γιώργη Τζαμαλούκα: "Ενάντια στο Θάνατο στο Γράμμο και το Βίτσι", Εκδόσεις "Νέα Βιβλία", σελ. 27).
Από τις προαναφερόμενες μαρτυρίες ο αναγνώστης μπορεί να φανταστεί πώς ήταν η κατάσταση στην Πελοπόννησο και τα νησιά.

Τιτάνιος αγώνας για βελτίωση της κατάστασης

Με την έξοδό τους στο βουνό οι γιατροί κατέβαλαν υπεράνθρωπες προσπάθειες για τη βελτίωση των συνθηκών υγειονομικής περίθαλψης των ανταρτών. Στις προσπάθειές τους αυτές σημαντική ήταν η διεθνιστική βοήθεια που τους δόθηκε με ιατρικό και φαρμακευτικό υλικό από τις λαϊκές Δημοκρατίες. Οπου ήταν δυνατό δημιούργησαν μέσα στα δάση ή σε σπηλιές αναρρωτήρια και νοσοκομεία, εκπαίδευσαν νοσηλευτικό προσωπικό, δημιούργησαν κινητές ιατρικές μονάδες με τα πρόχειρα απαρχαιωμένα μέσα που διέθεταν κι ήταν μαζί άνθρωποι, αντάρτες κι επιστήμονες, αφού με το δικό τους τρόπο συμμετείχαν στις μάχες ακολουθώντας τα τμήματα στις πολεμικές επιχειρήσεις. Μάλιστα μετά από τις μάχες οι γιατροί προέβαιναν στην εξαγωγή δικών τους συμπερασμάτων για τη βελτίωση των υπηρεσιών που προσέφεραν. Ετσι έγινε και με τη μάχη του Γράμμου. "Η Μάχη του Γράμμου - γράφει ο Ν. Σακελλαρίου - πολλά μας δίδαξε. Εμπαιναν άμεσα προβλήματα, τα οποία έπρεπε να υλοποιηθούν".
α. Να δημιουργήσουμε σχολές υγειονομικών στελεχών, που να είναι σε θέση να πλαισιώνουν τις ταξιαρχίες και τα τάγματα μια και δεν ήταν εύκολο να εξασφαλίσουμε γιατρούς.
β. Να οργανώσουμε σχολές νοσοκόμων σε ευρεία κλίμακα.
γ. Να εξασφαλίσουμε τους υγειονομικούς σχηματισμούς, νοσοκομεία, χειρουργικές ομάδες, αναρρωτήρια, τάγμα τραυματιοφορέων, σταθμούς επίδεσης και προώθησης και άλλα από τον κίνδυνο αεροπορικού βομβαρδισμού.
Ολα αυτά έπρεπε γρήγορα να βρουν τη λύση τους και ακόμα να προσαρμόσουμε την οργάνωσή μας με βάση και το οδικό δίκτυο του χώρου" (στο ίδιο, σελ. 87).
Η υλοποίηση των παραπάνω πραγματοποιήθηκε, όπως αναφέρουν στα γραπτά τους ο Τζαμαλούκας και ο Σακελλαρίου. Δημιουργήθηκαν αρκετά Κινητά Ορεινά Χειρουργεία, φτιάχτηκαν σχολές μεσαίων υγειονομικών στελεχών από τις οποίες αποφοίτησαν 152 άτομα που ονομάστηκαν ανθυπολοχαγοί. Ακόμη από την υγειονομική υπηρεσία του Γενικού Αρχηγείου εκδόθηκε κι ένα βιβλιαράκι πρώτων βοηθειών που μοιράστηκε στους νοσοκόμους και τους αντάρτες, με τίτλο "Απλές οδηγίες για το νοσοκόμο και τον αντάρτη", οργανώθηκε τάγμα τραυματιοφορέων, οργανώθηκε στο χώρο του Βίτσι άξονας διακομιδής των τραυματιών, φτιάχτηκε κεντρική φαρμακαποθήκη, οργανώθηκε η τροφοδοσία των ασθενών ούτως ώστε να μην έχουν ελλείψεις τροφών που είχαν ανάγκη για τη θεραπεία τους κ.ο.κ. Το δίκτυο αυτό των υγειονομικών υπηρεσιών του Γενικού Αρχηγείου, νοσοκομεία, χειρουργεία, σχολές κλπ. επισκέφτηκε και ο Πωλ Ελυάρ.
Οι παραπάνω βελτιώσεις αναμφίβολα ήταν άθλος παρ' όλο που δεν έγινε δυνατό να αγγίξουν όλες τις περιοχές της Ελλάδας που δρούσαν αντάρτικα τμήματα. Ενας άθλος που δείχνει τι μπορεί να καταφέρει ο άνθρωπος όταν δένει την επιστήμη με τα πιο ανθρώπινα ιδανικά.

Αντιπαλεύοντας το θάνατο

Αναμοχλεύοντας τις αναμνήσεις της, από τις μάχες και τη δράση του ΔΣΕ, ηΕυανθία Ζωίδη, που κατατάχθηκε, ως νοσοκόμα, στις γραμμές του στις αρχές του 1948, μας δίνει χαρακτηριστικά στιγμιότυπα των τεκταινόμενων της περιόδου. Μας μεταφέρει με τον δικό της τρόπο, στο κλίμα της εποχής της εποποιίας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.
"Εγώ πήγα να εργαστώ στο Νοσοκομείο του ΔΣΕ, που βρισκόταν στο χωριό μου, Μονόπυλο Καστοριάς. Στην αρχή σε παθολογικό τμήμα και αργότερα σε χειρουργικό τμήμα. Υστερα από λίγο καιρό το Νοσοκομείο μεταφέρθηκε στο Γράμμο. Μέσα στο δάσος είχαν φτιάξει τέλειους θαλάμους από κορμούς πεύκων, όπως και τα κρεβάτια τους. Βρήκαμε έτοιμο χειρουργείο. Κοντά στους θαλάμους υπήρχαν και αμπριά, φαρμακείο με φαρμακοποιό τον μπαρμπα- Ηλία. Η κουζίνα και το πλυντήριο είχαν τοποθετηθεί μακριά από το Νοσοκομείο για να μη γίνει στόχος από τον καπνό. Ως γιατρούς - χειρούργους είχαμε τον Τζιαμαλούκα, τον Πετρόπουλο, καθώς και Ούγγρους εθελοντές. Για παθολόγους τον αρχίατρο Σακελαρίου και τους Φωτόπουλο, Μπαρτσιώτα, Δαδαλιάρη και Τράγγα. Υπήρχαν ομάδες τραυματιοφορέων. Ολο το προσωπικό του Νοσοκομείου γνώριζε σε ποια ομάδα αίματος ανήκαμε. Σε ώρες ανάγκης, δίναμε το αίμα μας"."Θα σας πω ένα χαρακτηριστικό: Μας ήρθε μια μαχήτρια ακρωτηριασμένη και από τα δυο της πόδια. Ξεψυχούσε στο χειρουργικό τραπέζι. Ο γιατρός Τζαμαλούκας, αμέσως βρήκε ποια από τις νοσοκόμες είχε την ομάδα αίματος που χρειάζονταν. Πήραν από το αίμα της και το έβαλαν στην τραυματισμένη. Σε λίγο άνοιξε τα μάτια της. Η χαρά μας δεν περιγραφόταν...".

Εβδομήντα μέρες "επί ποδός"

"Αρχισαν οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις το 1948 στο Γράμμο, που κράτησαν 70-72 μέρες. Τραυματίες κατέφθαναν πολλοί, νύχτα μέρα ήμασταν επί ποδός. Ολη μέρα επιδέναμε τραυματίες, τα αεροπλάνα μάς βομβάρδιζαν. Οταν χτυπούσε συναγερμός όλοι οι τραυματίες μεταφέρονταν στα αμπριά, έπειτα τους βγάζαμε γιατί τα αμπριά είχαν πολύ υγρασία. Το απόγευμα σχεδόν όλο το προσωπικό μετατρέπονταν σε τραυματιοφορείς. Τον βαριά τραυματισμένο - αφού του δίνονταν οι πρώτες βοήθειες - τον μετέφεραν σε φορείο 4 άτομα. Ξεκινούσαμε - ώρα 5 το απόγευμα - από τα δάση και από τα μονοπάτια. Φτάναμε στον προορισμό μας στις 10 το πρωί. Εκεί μας περίμεναν φορτηγά αυτοκίνητα που μετέφεραν τους τραυματίες στον προορισμό τους. Εμείς πίσω πάλι για να συνεχίσουμε το έργο μας. Αυτό γινόταν επί 70 μέρες. Η κούραση και η εξάντληση δεν περιγράφεται".
"Αρχίζει η πορεία Γράμμο - Βίτσι. Φτάνοντας στο Βίτσι μας έστειλαν σε μάχιμα τμήματα. Εγώ με άλλες συναγωνίστριες, καταταχθήκαμε στην 14η Ταξιαρχία. Πήραμε μέρος σε όλες τις μάχες του Μπίκοβικ και της Φλώρινας. Δε σταματήσαμε να είμαστε μαχήτριες και νοσοκόμες. Σε μια από τις επιχειρήσεις είχαμε τραυματίες. Η νοσοκόμα, Ελεονώρα Ελευθερίου είχε δύο τραυματίες και δεν μπόρεσαν να οπισθοχωρήσουν. Πήρε τους τραυματίες και κρύφτηκαν στους θάμνους. Οταν συμπτυχθήκαμε είδαμε ότι έλειπε η νοσοκόμα και δύο αγωνιστές. Τότε καταλάβαμε ότι υπάρχουν τραυματίες και κάπου θα έχουν κρυφτεί. Πραγματικά, το επόμενο βράδυ πήγαμε, ψάξαμε και τους βρήκαμε".
"Ο αρχίατρος Σακελαρίου, μας βρήκε εκεί που ήμασταν και μας συγκέντρωσε. Μας έστειλε σε υγειονομική σχολή. Τελειώνοντας μας έδωσαν το βαθμό του ανθυπολοχαγού. Ξανά δημιουργήθηκε το χειρουργείο. Το προσωπικό του πήγαινε κοντά στις μάχες για τις πρώτες βοήθειες. Επίσης πηγαίναμε στα μάχιμα τμήματα και ελέγχαμε ό,τι αφορούσε την υγειονομική υπηρεσία. Στην περιοχή της Καστοριάς, κοντά στο Βίτσι, είχε οργανωθεί Λαϊκό Νοσοκομείο, το οποίο ήταν - αν θυμούμαι καλά - στο χωριό Βροντερό, το οποίο και βοηθούσαμε".
"Αρχίζουν οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στο Βίτσι και οπισθοχωρούμε στο Γράμμο. Σύντομα θα οπισθοχωρήσουμε και από το Γράμμο, τον Οκτώβρη του 1949. Πριν μια μέρα από την οπισθοχώρηση μας είπαν ότι όσοι είναι τραυματίες, άρρωστοι και αδύνατοι, να φύγουν στα μετόπισθεν. Κανένας από εμάς δεν έφυγε. Ολοι μείναμε. Την επόμενη μέρα πέσαμε σε κλοιό, τα αεροπλάνα πετούσαν τόσο χαμηλά που μας μυδριοβολούσαν. Εγώ ήμουν με την Ελεονώρα και την Ελένη. Ορκιστήκαμε ότι αν πρόκειται να μας πιάσουν, θα αυτοκτονήσουμε. Μέσα στον πανικό, βρέθηκα μόνη μου. Στην καλή μου τύχη, βγήκε μπροστά μου ένας γνωστός μου, έμπειρος μαχητής, ο Γιάννης Αλεξίου και στη συνέχεια βρήκαμε μια άλλη μαχήτρια που μας έβγαλε από τον κλοιό και συνδεθήκαμε με τα υπόλοιπα τμήματα στο Πυλκάτη. Αργότερα έμαθα πώς η Ελεονώρα, η αγαπημένη μου αγωνίστρια και ηρωίδα που ήταν πάντα πρώτη και χαμογελαστή, σκοτώθηκε στο Γράμμο...".

Η ίδρυση του πρώτου αναρρωτηρίου στα Χάσια

Το Σεπτέμβρη του 1946 στα Χάσια, στο χωριό Ανθρακιά, είχε ιδρυθεί το πρώτο αναρρωτήριο. Απ' τις αρχές του 1946, μετά από διωγμούς των ανθρώπων που είχαν πάρει μέρος στην Εθνική Αντίσταση, άρχισαν να δημιουργούνται οι ομάδες των ανταρτών και μετά την ενοποίησή τους τα συγκροτήματα. Το 1946 ήρθε ειδοποίηση στην ομάδα του Α. Υψηλάντη, Τάκη Λαζαρίδη και του Χρ. Παπαδόπουλου, ότι στη Δεσκάτη είχαν πιαστεί ορισμένοι δάσκαλοι, τους ξυλοκόπησαν και θα τους εκτελούσαν την επομένη. Εδωσαν μάχη τα τμήματα των ανταρτών, τους ελευθέρωσαν και τους φέρανε στο χωριό, την Ανθρακιά. Εκεί υπήρχαν κι άλλοι 3 τραυματίες.
Εκείνο το διάστημα βρέθηκα στην Ανθρακιά. Εμεινα τρεις μέρες και με εντολή της διοίκησης έπρεπε να φύγω για να προμηθευτώ φάρμακα για τους τραυματίες. Αλλά δυστυχώς πιάστηκα στην Καλαμπάκα, κρατήθηκα στο τμήμα 20 μέρες και μετά, ελλείψει στοιχείων, με ελευθέρωσαν και με άλλους 4 στρατιώτες και έναν αξιωματικό από τη Δεσκάτη, τον Δημοσθένη Τζουτζούφη, γύρισα ξανά στην Ανθρακιά. Εκείνες τις μέρες είχε έρθει το κλιμάκιο από το Μπούλκες. Εκείνη τη στιγμή υπήρχαν 25 τραυματίες, ήταν επικίνδυνο να μείνουν στο χωριό και αποφασίστηκε να γίνει έξω από το χωριό, στο δάσος, αναρρωτήριο. Ιδρύθηκε πρόχειρος καταυλισμός για αναρρωτήριο. Το εξυπηρετούσαν 1 γιατρός Χρήστος από το Κηπουργιό Γρεβενών με το νοσοκόμο Τάκη από τη Γριά Γρεβενών και τις νοσοκόμες Αγορίτσα Μητράκη - Τσακίρη, Ελπίδα Γιωργούλα, Σταυρούλα Γιωργούλα και Δέσποινα, που ήταν στο τμήμα μας με τον Αρη Βελουχιώτη. Με πολύ μεγάλες δυσκολίες προμηθευόμασταν τα φάρμακα και φροντίζαμε για την ασφάλεια των τραυματιών. Βγαίναμε σκοπιά.
Μετά τη μάχη στο Κηπουργιό, επειδή είχαν φύγει οι αντάρτες για τη μάχη, στο αναρρωτήριο έμενε το εντελώς απαραίτητο προσωπικό. Από προδοσία μάς περικύκλωσε ο στρατός και με μεγάλη δυσκολία καταφέραμε να σώσουμε τους τραυματίες μεταφέροντάς τους σε άλλο σημείο.
Το 1947 βρέθηκα στον Κόζιακα και από τα Χάσια μας ζητούσαν φάρμακα. Επειδή στα Τρίκαλα μόνο εγώ γνώριζα την Αλληλεγγύη, με εντολή του Καρτσιώτη (Βάγιας Γιώργος) κατέβηκα στα Τρίκαλα και αφού τελείωσα την αποστολή μου, την ώρα που πήγαινα να φύγω, ένας χωριανός μου με γνώρισε και με παρέδωσε σε χωροφύλακα. Το Τμήμα Χωροφυλακής με την Ασφάλεια με παρέδωσαν στο στρατό που έδρευε στην Καλαμπάκα και από κει στο Μούργκανι. Μετά από κει αρχίζει ο μεγάλος Γολγοθάς μέσα σε διάφορες φυλακές και βγήκα το 1954.
Ρίτσα ΤΣΙΑΚΙΡΗ

Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο του "Ρ"
ΑΥΡΙΟ: