9 Δεκ 2013

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΝΕΟΛΑΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (τέλη 19ου αιώνα - 1968)

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΝΕΟΛΑΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (τέλη 19ου αιώνα - 1968) 
 


- Τέλη 19ου αιώνα: Στην Ερμούπολη, στην Αθήνα, στον Πειραιά, στη Χαλκίδα, στο Βόλο, στη Λάρισα, στην Κέρκυρα, στο Αγρίνιο, στην Κεφαλλονιά, στην Πάτρα, στη Θεσσαλονίκη και αργότερα στην Καβάλα, τη Δράμα, την Ξάνθη και αλλού, ιδρύονται διάφορες οργανώσεις νέων με τη μορφή των Μορφωτικών Ομίλων Νέων, με πολιτικο - μορφωτικό κυρίως, περιεχόμενο. Στους μορφωτικούς αυτούς ομίλους νέων λειτουργούσαν τμήματα χορωδίας με μουσικά όργανα, μαντολινάτες, κλπ., οργανώνονταν διαλέξεις και συζητήσεις, γίνονταν μαθήματα και σιγά-σιγά άρχισαν να διαδίδονται στα μέλη τους και οι σοσιαλιστικές ιδέες.

- Αρχές 20ού αιώνα: Οι Μορφωτικοί Ομιλοι μετονομάζονται σε Σοσιαλιστικούς Ομίλους Νέων ή Σοσιαλιστικές Νεολαίες.

- 1910: Στη Θεσσαλονίκη, την Καβάλα, τη Δράμα, την Αθήνα, το Βόλο, την Κέρκυρα, την Κεφαλλονιά, τη Λάρισα, την Πάτρα, τον Πειραιά, την Ερμούπολη και αλλού, ιδρύονται νέες Σοσιαλιστικές Νεολαίες.

- 1911: Στην Αθήνα ιδρύεται ο «Σοσιαλιστικός Ομιλος της Ελληνικής Νεολαίας» από νέους εργάτες.

- Μάης 1912: Ο «Σοσιαλιστικός Ομιλος της Ελληνικής Νεολαίας» εκδίδει το 15ήμερο περιοδικό με τον τίτλο: «Ανάστασις».

- 1916: Με πρωτοβουλία του Δημοσθένη Λιγδόπουλου, ιδρύεται στην Αθήνα η «Σοσιαλιστική Νεολαία», σαν πολιτική οργάνωση η οποία δίνει έμφαση στις αρχές του επιστημονικού σοσιαλισμού των Μαρξ-Ενγκελς και στην ανάγκη της διαφώτισης και της οργάνωσης της εργαζόμενης νεολαίας. Από το δημοσιογραφικό της όργανο τον «Εργατικό Αγώνα», που είναι το εγκυρότερο δημοσιογραφικό όργανο της σοσιαλιστικής και εργατικής κίνησης προπαγανδίζει τον επιστημονικό σοσιαλισμό. Η «Σοσιαλιστική Νεολαία» με οργανωτή, καθοδηγητή και εμψυχωτή το Δημοσθένη Λιγδόπουλο, άρχισε να δρα επαναστατικά. Χάρη στην επιμονή του Δ. Λιγδόπουλου επικράτησαν τελικά στο ιδρυτικό Συνέδριο του ΣΕΚΕ, οι συνεπείς μαρξιστικές θέσεις.

Το Γενάρη του 1920 ο Δ. Λιγδόπουλος παίρνει μέρος στην 1η Συνδιάσκεψη των Κομμουνιστικών Κομμάτων της Βαλκανικής στη Σόφια, όπου η Βαλκανική Σοσιαλιστική Ομοσπονδία μετονομάστηκε σε Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία (ΒΚΟ).

Με βάση την απόφαση για τη σύνδεση του ΣΕΚΕ (Κ) με την ΚΔ, ο Δ. Λιγδόπουλος στέλνεται στη Μόσχα για να πάρει μέρος στο 2ο Συνέδριο της ΚΔ (Ιούλης 1920), αλλά, δυστυχώς, δεν επέστρεψε στην Ελλάδα, διότι στις 21 του Οκτώβρη 1920, δολοφονήθηκε στη Μαύρη Θάλασσα μαζί με τον Ελληνορώσο αγωνιστή Ωρίωνα Αλεξάκη.

- Νοέμβρης 1918: Ο «Εργατικός Αγών» γίνεται επίσημο όργανο του νεοϊδρυμένου Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας (ΣΕΚΕ).

- 1919: Οι Σοσιαλιστικές Νεολαίες εντάσσονται σαν όμιλοι στα Τμήματα του ΣΕΚΕ και δρουν κάτω από την καθοδήγησή τους.

- Μέσα του 1920: Ιδρύεται η Ομοσπονδία Σοσιαλιστικών Εργατικών Νεολαιών της Ελλάδας (ΟΣΕΝΕ), που εκδίδει για λίγους μήνες το 15ήμερο περιοδικό «Νέα Ζωή». Ταυτόχρονα με την ίδρυση της ΟΣΕΝΕ εμφανίζεται και η «Ενωσις Σοσιαλιστών Φοιτητών και Σπουδαστών Ελλάδας» σαν τμήμα της Ομοσπονδίας.

- 1η Αυγούστου 1922: Κυκλοφορεί το 15ήμερο περιοδικό «Νεολαία», που αργότερα γίνεται όργανο της Ομοσπονδίας των Κομμουνιστικών Νεολαιών της Ελλάδας (ΟΚΝΕ).

- 2 Οκτώβρη 1920: Στο Εκτακτο Εκλογικό Συνέδριο του ΣΕΚΕ αντιπροσωπεύεται και η ΟΣΕΝΕ.

- 15 Οκτώβρη 1922: Η ΚΕ της Ομοσπονδίας Σοσιαλιστικών Εργατικών Νεολαιών (ΟΣΕΝΕ) αποφασίζει τη σύγκληση του 1ου Συνεδρίου των Νεολαιών.

- 28 Νοέμβρη 1922: Στη Θεσσαλονίκη συνέρχεται το 1ο Συνέδριο των Νεολαιών. Ιδρύεται η Ομοσπονδία των Κομμουνιστικών Νεολαιών της Ελλάδας (ΟΚΝΕ). Η ΟΣΕΝΕ παύει να υπάρχει.

- 1η Ιούλη 1923: Το 15ήμερο περιοδικό «Νεολαία» άρχισε να βγαίνει με τον τίτλο «Η Νεολαία», όργανο της Ομοσπονδίας των Κομμουνιστικών Νεολαιών.

- 15 - 21 Μάρτη 1924: Συνέρχεται στη Θεσσαλονίκη το 2ο Συνέδριο της ΟΚΝΕ.

- 30 Σεπτέμβρη 1925: Η δικτατορία Θ. Παγκάλου εντείνει τους διωγμούς κατά του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ. Απαγορεύει την έκδοση του «Ριζοσπάστη», της «Κομμουνιστικής Επιθεώρησης» και του δημοσιογραφικού οργάνου της ΟΚΝΕ «Η Νεολαία».

- 25-31 Δεκέμβρη 1925: Σε συνθήκες πλήρους παρανομίας συνέρχεται στην Αθήνα το 3ο Συνέδριο της ΟΚΝΕ.

- 1925: Στη Θεσσαλονίκη κυκλοφορεί πολυγραφημένος «Ο Φαντάρος» και από τις αρχές του 1928 αρχίζουν να κυκλοφορούν η «Στρατώνα», σαν όργανο των στρατιωτών και η «Τσιμινιέρα» σαν όργανο των ναυτών, καθώς και μια σειρά άλλες εφημεριδούλες, όπως: «Ο Τηλεγραφητής», «Ο Σκαπανέας», «Ο Κόκκινος Ναύτης», «Ο Κόκκινος Σκαπανέας», κ.ά.

- 8 Δεκέμβρη 1926: Κυκλοφορεί ο «Νέος Λενινιστής» σα μηνιάτικο δελτίο της Κεντρικής Επιτροπής της ΟΚΝΕ στην αρχή, το οποίο εξελίσσεται στην πορεία σε περιοδικό, θεωρητικό όργανο της ΟΚΝΕ.

- 2 Φλεβάρη 1927: Συνέρχεται στην Αθήνα Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της ΟΚΝΕ, που λόγω των σημαντικών αποφάσεων που παίρνει παίζει ρόλο Συνεδρίου.

- Οκτώβρης 1927: Τιμώντας τη 10η επέτειο της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης, η ΟΚΝΕ οργανώνει έρανο για την αποστολή στον Κόκκινο Στρατό του αντίτιμου ενός πολυβόλου. Από τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν αγοράστηκαν πολυβόλα και σχηματίστηκε μια πολυβολαρχία στη φρουρά της Μόσχας, που πήρε τιμητικά την ονομασία της ΟΚΝΕ.

- 1η Νοέμβρη 1927: Κυκλοφορεί το 15ήμερο περιοδικό «Βιβλιοθήκη του Νέου Λενινιστή».

- 18 Γενάρη 1929: Συνέρχεται το 4ο Συνέδριο της ΟΚΝΕ.

- 5 Σεπτέμβρη 1930: Η κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου απαγορεύει την κυκλοφορία του περιοδικού της ΟΚΝΕ «Η Νεολαία».

- Αρχές 1937: Χάρη στην ακούραστη δουλιά των νέων κομμουνιστών, συγκροτείται Αντιδικτατορικό Μέτωπο Νέων με τη συμμετοχή της ΟΚΝΕ, της Φιλελεύθερης Νεολαίας, της Ενωσης Νέων Ελλάδας, της Σοσιαλιστικής Νεολαίας, της Νεολαίας του Εθνικού Λαϊκού Κόμματος, της Νεολαίας του Κόμματος των Προοδευτικών, της Νεολαίας του Εργατοαγροτικού Κόμματος, της Δημοκρατικής Νεολαίας του Γ. Παπανδρέου, της Αγροτικής Νεολαίας του Μυλωνά και της Εθνικής Νεολαίας του Π. Κανελλόπουλου.

Το Αντιδικτατορικό Μέτωπο Νέων εκδίδει στην αρχή τη δακτυλογραφημένη εφημεριδούλα «Ελευθερία» και αργότερα την έντυπη «Φλόγα» που τυπώνεται σε παράνομο τυπογραφείο του ΚΚΕ.

- 22 Νοέμβρη 1938: Στις φυλακές της Κέρκυρας πεθαίνει ύστερα από φρικτά βασανιστήρια ο Χρήστος Μαλτέζος, Γραμματέας της ΚΕ της ΟΚΝΕ.

- 5 Φλεβάρη 1942: Με πρωτοβουλία της ΟΚΝΕ ιδρύεται το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο Νέων (ΕΑΜΝ).

- Τέλη Μάρτη 1942: Συνέρχεται η 2η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της ΟΚΝΕ, που αποφασίζει τη δημιουργία μιας ενιαίας οργάνωσης νέων.

- 23 Φλεβάρη 1943: Υστερα από πρόταση της ΚΕ του ΕΑΜ Νέων ιδρύεται η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ), από τις πιο κάτω οργανώσεις: «Αγροτική Νεολαία Ελλάδας», «Ενιαία Εθνικοαπελευθερωτική Εργατοϋπαλληλική Νεολαία Ελλάδας», «Ενιαία Μαθητική Νεολαία», «Ενωση Νέων Αγωνιστών Ρούμελης», «Θεσσαλικός Ιερός Λόχος», «Λαϊκή Επαναστατική Νεολαία», «Λεύτερη Νέα», «Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας», «Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρωτοπορεία Ελλάδας», «Φιλική Εταιρία Νέων».

- 30 Ιούνη 1943: Κυκλοφορεί το πρώτο τεύχος του περιοδικού «Νέα Γενιά» όργανο του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ.

- 13-20 Γενάρη 1946: Συνέρχεται το 1ο Συνέδριο της ΕΠΟΝ

- 20 Φλεβάρη 1947: Το Πρωτοδικείο Αθηνών βγάζει απόφαση για τη διάλυση της ΕΠΟΝ. Η ΕΠΟΝ όμως συνεχίζει να δρα και να αγωνίζεται από τις γραμμές του ΔΣΕ, στις φυλακές και τις εξορίες και μετά στην πολιτική προσφυγιά.

Στις οργανώσεις των πολιτικών προσφύγων κυκλοφορούν για τη νεολαία και τα παιδιά, σαν κεντρικά όργανα, τα περιοδικά «Επονίτης» και «Αετόπουλα», «Τα χελιδόνια» στη Ρουμανία, η «Παιδική Φωνή», καθώς και το περιοδικό «Πυρσός».

- 15 Αυγούστου 1951: Ιδρύεται η Ενιαία Δημοκρατική Νεολαία Ελλάδας (ΕΔΝΕ).

- 5 Σεπτέμβρη 1952: Η κυβέρνηση διαλύει την ΕΔΝΕ, συλλαμβάνει και στέλνει στην εξορία πολλά στελέχη της. Σε συνέχεια ιδρύεται η Δημοκρατική Νεολαία της ΕΔΑ.

- 28 Μάη 1963: Ιδρύεται η Δημοκρατική Κίνηση Νέων «Γρηγόρης Λαμπράκης».

- 28 Μάρτη 1965: Επικυρώνεται και τυπικά η ίδρυση της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη με τη σύγκληση του 1ου Συνεδρίου της.

- 15 Σεπτέμβρη 1968: Ιδρύεται, ύστερα από απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, η Κομμουνιστική Νεολαία Ελλάδας (ΚΝΕ).

- 22 Σεπτέμβρη 1968: Κυκλοφορεί το πρώτο φύλλο του «ΟΔΗΓΗΤΗ», οργάνου του ΚΣ της ΚΝΕ.

Η ίδρυση της Κομμουνιστικής Νεολαίας Ελλάδας (ΚΝΕ) και η έκδοση του «Οδηγητή», αποτέλεσαν σημαντικό σταθμό για τη γενικότερη ανάπτυξη του επαναστατικού κινήματος στην πατρίδας μας.

Η ΚΝΕ είναι μαζική πολιτική πρωτοπόρα οργάνωση της ελληνικής νεολαίας. Διαπαιδαγωγεί τα μέλη της με τη θεωρία του Μαρξισμού-Λενινισμού. Δέχεται το Πρόγραμμα του ΚΚΕ, καθοδηγείται ιδεολογικά και πολιτικά απ’ αυτό, προωθεί την πολιτική του στη νεολαία, στηρίζεται στην ολόπλευρη βοήθειά του. Προετοιμάζει τα μέλη της να κατακτήσουν τον τιμημένο τίτλο του μέλους του ΚΚΕ.


ΔΙΟΡΘΩΣΗ

Λόγω πίεσης χρόνου, αλλά και λόγω δυσχέρειας προσπορισμού των αναγκαίων στοιχείων, μερικά στοιχεία του Χρονολογίου παρουσιάστηκαν χωρίς όλη την αναγκαία ακρίβεια. Συγκεκριμένα:

α) Η οργάνωση που ιδρύθηκε μετά την απαγόρευση της Ενιαίας Δημοκρατικής Νεολαίας Ελλάδας (ΕΔΝΕ), λεγόταν Νεολαία της ΕΔΑ και όχι Δημοκρατική Νεολαία της ΕΔΑ. Στα χρόνια που ακολούθησαν ανέπτυξε πλούσια δράση.

β) Η Δημοκρατική Κίνηση Νέων «Γρ. Λαμπράκης» πέρασε, στη διάρκεια του 1964, σε μια διαδικασία συγχώνευσης με τη Νεολαία της ΕΔΑ. Η διαδικασία αυτή επικυρώθηκε και με ανοιχτή εκδήλωση που έγινε το Σεπτέμβρη του 1964 σε κεντρικό θέατρο της Αθήνας. Από αυτή τη διαδικασία δημιουργήθηκε η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη, της οποίας το ιδρυτικό συνέδριο έγινε στην Αθήνα στις 27-28 Μάρτη 1965.

Για την ιστορία σημειώνουμε ότι η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη (ΔΝΛ) εξέδωσε και έντυπο όργανο, τη 15ήμερη εφημερίδα «Η ΓΕΝΗΑ ΜΑΣ», καθώς και θεωρητικό όργανο, το περιοδικό «ΤΑ ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ».

Ευχαριστούμε τους αναγνώστες μας, οι οποίοι με τις παρατηρήσεις τους μας βοήθησαν στις παραπάνω διορθώσεις.

95 χρόνια ΚΚΕ

95 χρόνια ΚΚΕ
Αν μη τι άλλο η φετινή γιορτή για την επέτειο των 95χρονων του κόμματος ήταν ιδιαίτερη. Κι είχε αρκετά σημειολογικά στοιχεία να τονίζουν πτυχές αυτής της ιδιαιτερότητας.

Η εκδήλωση έγινε στην εργατούπολη του πειραιά, λίγα χιλιόμετρα μακριά από το ιστορικό κτίριο, όπου έγινε το ιδρυτικό συνέδριο του σεκε, στο στάδιο ειρήνης και φιλίας. Ένα στάδιο μπρεζνιεφικής κοπής, με αντίστοιχο όνομα, εμπνευσμένο από το ισχυρό φιλειρηνικό κίνημα της εποχής. Αλλά την ίδια στιγμή το κουκουέ ωριμάζει πολιτικά, εξελίσσει τον προγραμματικό του λόγο κι αφήνει πίσω τις μεταπολιτευτικές (ή και πιο διαχρονικές εν μέρει) αυταπάτες για μια επανάσταση με στάδια –τελείως διαφορετικά από το σεφ ή και το καλλιμάρμαρο, που γέμιζαν παλιότερα το εαμ και το κουκουέ με την επιστροφή του ζαχαριάδη στην ελλάδα.

Σήμερα το κουκουέ μπορεί να μην είναι σε θέση να γεμίσει με τον κόσμο του το καλλιμάρμαρο –εκτός κι αν υπολογίσεις τον κόσμο του φεστιβάλ και της πανελλαδικής κομματικής συγκέντρωσης το μάη του 10’, λίγες μέρες μετά την προβοκάτσια της μαρφίν. Αλλά είναι μάλλον το μόνο κόμμα που μπορεί ακόμα να συγκινεί και να κινητοποιεί τις μάζες, γεμίζοντας τέτοια στάδια σε μεγάλες ανοιχτές συγκεντρώσεις.

Η βασική διαφορά σε σχέση με την περσινή εκδήλωση στο ίδιο στάδιο ήταν η παρουσία του κουτσούμπα αντί της αλέκας, που έχει πέντε χρόνια μπροστά του μέχρι τα εκατόχρονα να εξασκηθεί και να βελτιωθεί κι άλλο σα ρήτορας. Κι ο οποίος αντικατέστησε την αλέκα στο πρόσφατο συνέδριο, σε αντίθεση τόσο με το αστικό κλισέ περί ισόβιων ηγετών που φεύγουν από τη θέση τους μόνο πάνω σε τέσσερις, όσο και με την παράδοση των αστικών πολιτικών κομμάτων που πετάνε στο περιθώριο σα στυμμένες λεμονόκουπες τους δικούς τους ηγέτες, όταν φθαρούν εκλογικά και χάσουν την αξία χρήσης τους για το σύστημα.

Όχι πως άλλαξε κι η ουσία μαζί με τον ομιλητή. Όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν. Το κουκουέ ούτε πρόδωσε το παρελθόν του ούτε μένει κολλημένο σε αυτό, λέγοντας 95 χρόνια τα ίδια, όπως ισχυρίζονται οι πολέμιοί του, χρησιμοποιώντας εναλλάξ πότε τη μια, πότε την άλλη κατηγορία, ενίοτε και τις δυο μαζί ταυτόχρονα. Κι όσο κι αν περιμένουν, πως βαδίζοντας στα 95, το κόμμα είναι ένα βήμα πριν τον τάφο, θα μείνουν με την όρεξη. Γιατί όπως λέει σε όλες τις τελευταίες του ομιλίες και ο γγ, το κόμμα εκφράζει το καινούριο, ό,τι πιο νέο και πρωτοπόρο σε αυτό το γερασμένο κόσμο της εκμετάλλευσης.
Ο κομμουνισμός είναι η νιότη του κόσμου.

Αυτό που έχει ενδιαφέρον σε αυτό το σταθμό των εννιάμιση δεκαετιών, είναι ότι πολλοί αναλυτές με έγκυρο και έγκριτο αντικομμουνισμό, μπερδεύονται με τις 9½ εβδομάδες και ζηλεύοντας τη δόξα της κιμ μπάσιντζερ, προχωρούν σε ένα αποκαλυπτικό πολιτικό στριπτίζ, φανερώνοντας χωρίς φύλλα συκής πια την ιδεολογική τους γύμνια και τη φτηνή (αστική στην ουσία της) επιχειρηματολογία, που χρησιμοποιούν για να το χτυπήσουν. Αλλά προσπαθούν να εξασφαλίσουν έναν προοδευτικό φερετζέ χάρη σε τεχνητά οξυμένες κόντρες με το μαύρο μέτωπο της κυβέρνησης ή επετειακές πορείες, όπως αυτή για τη δολοφονία του γρηγορόπουλου.
You can leave your hat on.




Ένα άλλο ενδιαφέρον ερώτημα στην πορεία προς τη συμπλήρωση εκατό χρόνων είναι πότε θα έρθει η κατάλληλη στιγμή για να αλλάξουμε το σύνθημα «εννιά δεκαετίες αγώνας και θυσία...» και να κάνουμε για πρώτη φορά το ποσοτικό ποιοτικό άλμα στις δέκα.
Κι ένα ακόμα συναφές, σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου. Τι θα γίνει αν με την πάροδο του χρόνου και των χρόνων δε βολεύει το μέτρο για να βγει το σύνθημα; Και τι θα λέμε τότε; Για να δούμε…

Έντεκα δεκαετίες αγώνας και θυσία… (εντάξει βγαίνει)
Δώδεκα δεκαετίες… (εντάξει)
Δεκατρείς δεκαετίες… -όπα, εδώ πρέπει να το αλλάξουμε
‘Κατόν τριάντα χρόνια αγώνας και θυσία…
‘κατόν σαράντα χρόνια…
‘κατον πενήντα χρόνια..., κοκ.

Με βάση τους επιστημονικούς υπολογισμούς της κε του μπλοκ, θα παρουσιαστεί πρόβλημα μόλις στα 170χρονα του κόμματος, το σωτήριο έτος 2088. Το οποίο μπορούμε να υπερβούμε διαλεκτικά με την έμμετρη φράση «σχεδόν δύο αιώνες αγώνας και θυσία». Αυτό όμως σε κάθε περίπτωση είναι ζήτημα που θα απασχολήσει τις επόμενες γενιές. Κι εφόσον έχει προχωρήσει το προτσές μετάβασης στην κοινωνία του μέλλοντος, θα έχουν μάλλον καίρια ζητήματα οικοδόμησης να τους απασχολούν. Ή ακόμα καλύτερα μπορεί να έχει αρχίσει ήδη η απονέκρωση του κράτους και μαζί της πολιτικής και του κόμματος, που θα είναι περιττά στον κομμουνισμό.

Ένα άλλο διαχρονικά ενδιαφέρον σημείο είναι τα συγχαρητήρια μηνύματα των αδελφών εργατικών και κομμουνιστικών κομμάτων –πλέον δεν έχουμε την οικονομική δυνατότητα να φιλοξενούμε και αντιπροσωπίες τους, συνεπώς αυτός καθίσταται ο βασικός τρόπος επαφής σε ανάλογες περιπτώσεις. Στις σελίδες του ριζοσπάστη φιλοξενήθηκαν αρκετά τέτοια μηνύματα, μαζί με τα εμβλήματα των κομμάτων που τα απέστειλαν κι έτσι είχαμε την ευκαιρία να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας γύρω απ’ τις διεργασίες σε διεθνές επίπεδο και τις τελευταίες τάσεις στο κομμουνιστικό κίνημα.

Το ιταλικό και το ισπανικό κκ πχ, όπως και το νέο κκ γιουγκοσλαβίας έχουν κρατήσει δίπλα στο σφυροδρέπανο και το αστεράκι που χρησιμοποιούν συνήθως οι μ-λ οργανώσεις, πιθανότατα για να διαφοροποιηθούν και σε αυτό το επίπεδο. από τα χρεοκοπημένα παραδοσιακά κκ. Το κκ βοημίας-μοραβίας (τσεχίας) έχει ένα περίεργο σύμβολο, χωρίς σφυροδρέπανο, αλλά με αστεράκι και με δύο κατακόκκινα κερασάκια, για να περάσει τη λογοκρισία της αστικής δημοκρατίας στα κομμουνιστικά σύμβολα.




Ενώ το κορεάτικο κόμμα είναι πολύ μπροστά και απεικονίζει στο σήμα του τη συμμαχία της εργατικής τάξης (σφυρί) με την αγροτιά (αξίνα αντί για δρεπάνι) και τη διανόηση (με το πινέλο, προφανώς για τους καλλιτέχνες). Όσοι αναγνώστες το επιθυμούν, μπορούν να θυμηθούν εδώ και μια παλιότερη ανάρτηση με συγκεντρωτικά στοιχεία και διάφορα σημειολογικά σχόλια για τα αδελφά κκ ανά τον κόσμο.

Ενδιαφέρον είχε κι η ανακοίνωση των ονομάτων τους απ’ τα μεγάφωνα του γηπέδου, που δεδομένων των αθλητικών συνειρμών με τον χώρο, παρέπεμπε ευθέως σε παρουσίαση ομάδων μπάσκετ. Κι όταν έφτασε η σειρά του ακελ, περίμενα να ακούσω και μερικές αποδοκιμασίες αλλά κρατήσαμε τελικά το επίπεδο και τις κατάπιαμε. Αίσθηση προκάλεσε η απουσία του μεγάλου αστέρα μας, του κκ κούβας, αλλά φαντάζομαι πως θα αποστείλει κάποιο μήνυμα μες στις επόμενες μέρες, αν δεν το έκανε ήδη.

Εντύπωση μου προκαλεί πως δεν έπιασαν στον αέρα τα διάφορα χρυσαυγίτικα ιστολόγια (κι εφόσον μιλάμε για το κόμμα, αυτό βασικά αφορά όλες σχεδόν τις λεγόμενες ενημερωτικές ιστοσελίδες) την εκφώνηση του κκ μακεδονίας, για να πιάσουν το γνωστό τροπάριο για το αντεθνικό κουκουέ. Το πιο περίεργο όνομα πάντως ήταν το «κίνημα λαϊκής ενημέρωσης» (;!) αν άκουσα καλά από τη μετάδοση του 902, για το οποίο δε γνωρίζω την χώρα προέλευσής του ούτε λοιπά στοιχεία. Εάν τους είχαμε σύμβουλους επικοινωνίας, μπορεί να μας έλεγαν να ξεκινήσει λίγο πιο μετά η ομιλία του κουτσούμπα για να προλάβουν να συνδεθούν ζωντανά τα δελτία των οκτώ. Έτσι κι αλλιώς όμως, δεν πρόκειται να έπαιζαν το θέμα, οπότε μία ή η άλλη, φράγκο δύο.

Τι άλλο έπιασαν οι κεραίες των ανταποκριτών της κε του μπλοκ; Τους ακροβολισμένους συντρόφους απ’ το σταθμό του ηλεκτρικού μέχρι το στάδιο, που πουλούσαν τα πάντα: από βιβλία, ημερολόγια κι αφίσες, μέχρι μπρελόκ και μαγνητάκια για το ψυγείο, που μπορούν να συγκρατήσουν μέχρι και πέντε απλήρωτους λογαριασμούς, όπως διαλαλούσε ένας σφος. Με άλλα λόγια οτιδήποτε μπορεί να αγγίξει μια ευαίσθητη χορδή και το συναίσθημα των κουκουέδων, για να ενισχύσουν –για άλλη μια φορά- σε αυτή τη δύσκολη περίοδο.

Το στάδιο είχε sold out και γέμισε μέχρι και πίσω από την κεντρική εξέδρα. Τα κόκκινα λάβαρα της κορυφής αντικαταστάθηκαν με άλλα στο ίδιο χρώμα αλλά με διαφορετικό περιεχόμενο. Και με πανό με συνθήματα και τους κλασικούς, όπως στο αξεπέραστο «Rocky IV». Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα μου φάνηκε αρκετά προσεγμένο, αλλά κάποιοι σφοι λένε πως έκανε κοιλιά και υπήρχε ζήτημα στην επαφή των καλλιτεχνών με το κοινό. Από τους οποίους ο μητσιάς είπε ένα απλό «χρόνια πολλά» ενώ ο λέκκας είπε να μη μετράμε τα χρόνια αλλά την ουσία. Σύμφωνοι, αλλά γιατί πάει αντιπαραθετικά το ένα με το άλλο;

Η παρουσία της φαραντούρη, της συζύγου του χυτήρη από το πασόκ –που γίνεται εξίσου μεγάλος καλλιτέχνης, όταν απαγγέλλει τους στίχους του- δεν υποδήλωνε πως συμμετέχει και η κουτσή μαρία από πολιτικής άποψης, γιατί η φωνή της είναι ταυτισμένη με κάποια εμβληματικά τραγούδια, και στο κάτω-κάτω της γραφή ήταν η μόνη που ευχήθηκε να πετύχει το κόμμα τους στόχους του. Η αλήθεια όμως είναι πως όταν τραγουδούσε το «εμπρός βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από την ελλάδα» και το «σπρώξτε με στήθος και με γόνα να τόνε βγάλουμε απ’ τη λάσπη» οι συνειρμοί με το βαλτωμένο ήλιο του πασόκ ήταν αναπόφευκτοι.

Βλέποντας, τέλος, την εκδήλωση από τη μετάδοση του πόρταλ, είδα αρκετούς συντρόφους με παλτά και πλήρη ρουχισμό, προφανώς γιατί δεν είχε ανάψει (ή δεν επαρκούσε) η θέρμανση του σταδίου –εδώ δεν την ανάβουν καλά-καλά, όταν έχει αθλητικούς αγώνες, πόσο μάλλον για εμάς. Παρόλα αυτά, όσο προχωρούσε η εκδήλωση, η διάθεση ανέβαινε και το κλίμα ζέστανε. Ο πάγος έσπασε, ο δρόμος χαράχτηκε. Κι η ομήγυρή μας πείραζε έναν αριστεριστή για τα μέτρα πειθαρχίας που θα αναγκαστεί να πάρει κατά των αντιφρονούντων η κοινωνία του μέλλοντος.

Ούτε σε χιόνια, ούτε και σε γκουλάγκ

Ποτέ τους δε λυγίσανε τα εαακ.
Προβοκάτσια από Μπρεζνιεφικό απολίθωμα

«Δεν υπάρχει νόµος που να απαγορεύει να εκµεταλλευτείς τον µαλάκα» (*)

«Δεν υπάρχει νόµος που να απαγορεύει να εκµεταλλευτείς τον µαλάκα» (*)








(*) Θα φανεί στη συνέχεια του κειμένου, αλλά το διευκρινίζουμε και εξ’ αρχής: Η δήλωση αυτή ανήκει σε χρηματιστή. Αντιθέτως, ο κ.Σαμαράς απευθυνώμενος στον ελληνικό λαό μετά την ψήφιση του προϋπολογισμού, του είπε το εξής: Ο προϋπολογισμός – δήλωσε – είναι ένας «προϋπολογισμός ανάκαμψης, προοπτικής και ελπίδας».

Και τώρα στο θέμα μας:


Μέσα στο 2014 έρχονται να προστεθούν φόροι ύψους 45,7 δισ. ευρώ που ως συνήθως στη συντριπτική τους πλειοψηφία βαραίνουν τα λαϊκά στρώματα. Από το σύνολο των φορολογικών εσόδων της επόμενης χρονιάς, τα 42 δισ. ευρώ θα προέλθουν από μισθωτούς, από συνταξιούχους, από μικρομεσαία στρώματα και από την έμμεση φορολογία. Από τα Νομικά Πρόσωπα, δηλαδή από τις πολυεθνικές, τα μονοπώλια και από τις μεγάλες επιχειρήσεις που λειτουργούν στη χώρα, το ποσό που έχει προϋπολογιστεί να εισπραχτεί με τη μορφή φόρων δεν ξεπερνά τα 3,7 δισ. ευρώ… Αυτό στη γλώσσα του κ.Στουρνάρα και όλων των προκατόχων του λέγεται «φορολογική δικαιοσύνη» απέναντ
ι σε ένα λαό που «υποφορολογείται»!











Στον πίνακα 3.6 του κρατικού προϋπολογισμού 2014 (σελ. 82) που από το Σάββατο το βράδυ αποτελεί νόμο του κράτους προκύπτει επίσης ότι: Από το 2004 και μετά, οι φόροι που έχει κληθεί να πληρώσει ο ελληνικός λαός ξεπερνούν σωρευτικά το μισό τρισεκατομμύριο ευρώ! Για την ακρίβεια ανέρχονται στα 513,243 δισ. ευρώ.
Το αστρονομικό αυτό ποσό, που τα μόνιμα φοροδοτικά υποζύγια έχουν καταβάλει με το αίμα της ψυχής τους, είναι σχεδόν τρεις φορές μεγαλύτερο από ολόκληρο το ΑΕΠ της χώρας!
Είναι σχεδόν δυο φορές μεγαλύτερο από ολόκληρο το δημόσιο χρέος της χώρας!



Το ερώτημα τίθεται και ξανατίθεται: Πού έχουν πάει αυτά τα λεφτά;


Μη μας πουν ότι πήγαν σε μισθούς και συντάξεις. Η αγοραστική δύναμη των μισθών και των συντάξεων του ελληνικού λαού ήδη πριν από την κρίση είχε πέσει στα επίπεδα του 1984. Επομένως κάπως αλλιώς γίνεται η αναδιανομή των φορολογικών εσόδων και όχι προς όφελος της εισοδηματικής ενίσχυσης μισθωτών και συνταξιούχων.
Μη μας πουν ότι πήγαν σε «δωρεάν Υγεία». Τα ράντζα στα νοσοκομεία είναι το μόνιμο ντεκόρ της «δημόσιας Υγείας» πολύ πριν αναλάβει ο κ.Γεωργιάδης. Επομένως ούτε στην Υγεία πήγαν.
Μη μας πουν ότι πήγαν στην Παιδεία. Η «δημόσια Παιδεία» τους σημαίνει, εδώ και δεκαετίες, ότι οι ελληνικές οικογένειες καταβάλουν την μεγαλύτερη ιδιωτική δαπάνη για την μόρφωση των παιδιών τους από όλες της χώρες του ΟΟΣΑ. Επομένως ούτε στην Παιδεία πήγαν.
Μη μας πουν ότι πήγαν σε υπηρεσίες Κοινωνικής Πρόνοιας. Η βασική «κοινωνική πρόνοια» που υπάρχει στην Ελλάδα, προ και μετά κρίσης, είναι η στήριξη από την οικογένεια και το «έμβασμα» από το χωριό - πριν ακόμα το ξεκληρίσουν κι αυτό.
Μη μας πουν επίσης ότι πήγαν σε «έργα ανάπτυξης». Στην Ελλάδα ζούμε και ξέρουμε πολύ καλά ότι οι Έλληνες πληρώνουν τα διόδια στους «ιδιωτικούς» (!) δρόμους πριν αυτοί γίνουν και χωρίς ποτέ να γίνονται!



Πού πήγαν και που πάνε λοιπόν τα λεφτά από τους φόρους του ελληνικού λαού; Τα λεφτά αυτά φαγώθηκαν και τρώγονται με δυο τρόπους:



α) Ρίχνονται στον ωκεανό των φοροαπαλλαγών, των φοροελαφρύνσεων, των ενισχύσεων, των «πακέτων», των χαριστικών πράξεων, των θαλασσοδανείων προς τις μεγάλες και πολύ μεγάλες μονοπωλιακές επιχειρήσεις. Σύμφωνα με τη μελέτη που είχε κάνει ο καθηγητής Ν.Τάτσος για τα διαπραχθέντα μέχρι το 1995, οι διατάξεις που καθιέρωσαν πλήθος φορολογικές απαλλαγές προς τους έχοντες και κατέχοντες μόνο μέχρι εκείνη την στιγμή ήταν διάσπαρτες σε περισσότερους από 100 νόμους. Οι αιτιολογικές εκθέσεις των περισσότερων από αυτούς τους νόμους σημείωναν ότι η επιβάρυνση του δημόσιου ταμείου από τις χαριστικές αυτές πράξεις ήταν «ακαθόριστη»! Ποτέ βέβαια το κράτος μας δεν μπήκε στον κόπο να υπολογίσει το μέγεθος του δημόσιου χρήματος που με αυτό τον τρόπο έχει κατευθυνθεί στους «αναξιοπαθούντες» τραπεζίτες, βιομηχάνους, μεγαλοεργολάβους κλπ. Θα είχε πολύ ενδιαφέρον…



β) Η Ελλάδα προς δόξα του ΠΑΣΟΚ και της Ν∆ μετατράπηκε πολύ πριν από το Μνημόνιο σε µια χώρα που ο λαός της ζει και αναπνέει για να πληρώνει δάνεια και τοκοχρεολύσια. Απόδειξη: Από το 2004 και μετά ο ελληνικός λαός έχει πληρώσει για την εξόφληση τόκων και χρεολυσίων πάνω από 540 δισ. ευρώ! Όλοι δηλαδή οι φόροι που πληρώνουν οι Έλληνες πηγαίνουν για την αποπληρωμή δανείων που άλλοι τα παίρνουν και άλλοι τα ξεκοκαλίζουν. Αλλά στο λαό μένουν οι τόκοι και τα νέα χρέη που προστίθενται στα προηγούμενα και στα οποία έρχονται να προστεθούν και τα χρέη που σωρεύονται από τις χαριστικές πράξεις προς τους « επενδυτές».



Εκεί πάνε οι φόροι του «υποφορολογημένου» ελληνικού λαού. Αλλά το θράσος που έχουν οι ντόπιοι και ξένοι τοκογλύφοι είναι τέτοιο, ώστε εµφανίστηκαν διά της κυβέρνησης ενώπιον του ελληνικού λαού στα τέλη του 2009 και τι του λένε έκτοτε; Ότι αυτός ο λαός, εκτός του μισού τρις που ήδη τους πλήρωσε σε τόκους, τους «χρωστάει» κι άλλα τόσα! Κάποιοι, µάλιστα, φρόντισαν να στείλουν στον ελληνικό λαό το µήνυµα σε µια γλώσσα βαθύτατα... «επικοινωνιακή»: το Φλεβάρη του 2010, όταν τα επιτόκια του ελληνικού δανεισµού είχαν εκτοξευτεί στη στρατόσφαιρα, ο Άµιτ Σαρκάρ, επικεφαλής µεγάλου αµερικανικού επενδυτικού οµίλου, έκανε µια δήλωση αποκαλυπτική του τρόπου µε τον οποίο αντιµετωπίζουν οι περίφηµες αγορές τον ελληνικό λαό, σε συνεργασία με τις ελληνικές κυβερνήσεις: «Η δουλειά µας», είχε πει ο κύριος, «είναι να βγάζουµε λεφτά, όχι να σκεφτόµαστε τι θα συµβεί στους Έλληνες πολίτες. ∆εν υπάρχει εξάλλου νόµος που να απαγορεύει να εκµεταλλευτείς τον µαλάκα» (περιοδικό «Marianne», 20.2.2010).



Τι επαρκέστερο λόγο χρειάζεται επομένως να επικαλεστεί ο ελληνικός λαός από τον προφανή: Ότι δηλαδή αποφάσισε πως τελικά δεν τον συμφέρει να είναι «μαλάκας» και ότι από τούδε και στο εξής παύει να είναι;…

Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ Μαρτυρίες από άλλες πηγές 26

Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ

Μαρτυρίες από άλλες πηγές





Το ερώτημα, αν η 2η Ολομέλεια συζήτησε και αποφάσισε τον προσανατολισμό του Κόμματος στην ένοπλη πάλη, επιχείρησαν να απαντήσουν πολλοί ερευνητές, απομνημονευματογράφοι - ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ στα χρόνια του Εμφυλίου - αλλά και ιστορικοί. Σταχυολογούμε ορισμένα απ' αυτά τα δημοσιεύματα, με κριτήριο τις μαρτυρίες, που περιέχουν και που συμπληρώνουν την εικόνα των μαρτυριών, που έχουμε ήδη αναφέρει. Συγκεκριμένα:

Ο Μ. Βαφειάδης επιμένει στην άποψή του - ότι, δηλαδή, η 2η Ολομέλεια δεν απασχολήθηκε με το ζήτημα του ένοπλου αγώνα - και στα απομνημονεύματά του που δημοσιοποιήθηκαν προς το τέλος της ζωής του. Συγκεκριμένα, λέει ότι "απόφαση για ένοπλο αγώνα η ολομέλεια δεν πήρε" κι ότι η άποψη πως πάρθηκε απόφαση, κατασκευάστηκε αργότερα (Μ. Βαφειάδης: "Απομνημονεύματα", τόμος 5ος, σελ. 80 - 88, εκδόσεις "Παπαζήση", 1992).

Την αντίθετη ακριβώς άποψη με τον Βαφειάδη υποστηρίζει στα γραπτά του ο Β. Μπαρτζιώτας, που το 1946 ήταν μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Στο βιβλίο του "Ο Αγώνας του ΔΣΕ" (Εκδόσεις "Σύγχρονη Εποχή", σελ. 27 - 38) ο Μπαρτζιώτας κάνει εκτενή αναφορά στην 2η Ολομέλεια του 1946 και υποστηρίζει ότι σ' αυτήν πάρθηκε απόφαση για προοδευτικό πέρασμα του Κόμματος στην ένοπλη πάλη. Τα ίδια αναφέρει και στο βιβλίο του "Εξήντα χρόνια κομμουνιστής" (εκδόσεις ΣΕ), όπου (σελ. 236) προσθέτει ότι υπήρξε μυστικό εδάφιο στις αποφάσεις της Ολομέλειας, το περιεχόμενο του οποίου αφορούσε τον προσανατολισμό του Κόμματος στην ένοπλη μορφή πάλης. Ο Μπαρτζιώτας παρουσιάζει αυτό το εδάφιο, το οποίο, όπως λέει, αντέγραψε από τα αρχεία του ΚΚΕ. Το εδάφιο αυτό - πάντα κατά τον Μπαρτζιώτα - είναι ταυτόσημο με όσα αναφέρει για την 2η Ολομέλεια ο Ν. Ζαχαριάδης στην μπροσούρα του "Καινούργια κατάσταση - καινούργια καθήκοντα". Εχει μια σημασία να αναρωτηθεί κανείς γιατί ο Μπαρτζιώτας δε γνωστοποίησε το μυστικό εδάφιο στο βιβλίο του για το ΔΣΕ - όπου τόσο πολύ χρησιμοποιεί τα προσωπικά του αρχεία (σημειώσεις, ημερολόγια κλπ.), σχετικά με τις συζητήσεις και τις αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας - αλλά περίμενε να κάνει μια τόσο σημαντική αποκάλυψη σε μεταγενέστερο, εκδοτικά, έργο του!!!

Η μυστική απόφαση παρ' ολίγον να δημοσιευτεί!

Την ύπαρξη μυστικού εδαφίου, στην Πολιτική Απόφαση της 2ης Ολομέλειας, που μιλούσε για προσανατολισμό του Κόμματος στην ένοπλη δράση, επιβεβαιώνει, επίσης, ο Τ. Βουρνάς, ο οποίος στηρίζεται - άμεσα ή έμμεσα δεν το γνωρίζουμε - στη μαρτυρία του Π. Ζαβερδινού, στελέχους του "Ριζοσπάστη" στα 1946. Από τον τόμο για τον Εμφύλιο της "Ιστορίας της σύγχρονης Ελλάδας" του Τ. Βουρνά (σελ. 20 - 21) διαβάζουμε: "Η απόφαση της 2ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ (Φεβρουάριος 1946), που αποφάσισε την αποχή από τις εκλογές του Μάρτη 1946, είχε ένα ιδιαίτερο μυστικό εδάφιο, το οποίο αναφερόταν στην ένοπλη λύση της κρίσης, που είχε προκαλέσει η Δεξιά υπό την επίνευση της αγγλοκρατίας. Οπως ήταν επόμενο, το εδάφιο αυτό της απόφασης δεν έπρεπε να δημοσιευτεί και θα ήταν γνωστό μόνο στα ανώτατα στελέχη της ΚΕ που πήραν μέρος στην 2η Ολομέλεια του Φεβρουαρίου του 1946. Από ένα ολέθριο όμως λάθος της αρχισυνταξίας του "Ριζοσπάστη", η απόφαση εκείνη στάλθηκε στο τυπογραφείο, μαζί με το μυστικό εδάφιο! Πέρασε από τους λινοτύπες, οι οποίοι τη στοιχειοθέτησαν και έφτασε στο διορθωτήριο. Επικεφαλής ήταν τότε ένας πεπειραμένος δημοσιογράφος και καταρτισμένος ιδεολογικά συνάδελφος, ο Παναγιώτης Ζαβερδινός, πεθαμένος πια από το 1973. Οταν έπεσε στο μάτι του το μυστικό εδάφιο, έμεινε εμβρόντητος. Σταμάτησε τη σελιδοποίηση, πήρε τηλέφωνο στα γραφεία του "Ριζοσπάστη" και, τέλος, επικοινώνησε με τον αείμνηστο διευθυντή του, Κώστα Καραγιώργη, στον οποίο εξέθεσε τα συμβαίνοντα στο τυπογραφείο και ιδιαίτερα την αποκάλυψη ενός μυστικού που αγνοούσε η κομματική μάζα. Και τον ρώτησε αν διάλεξαν αυτό τον τρόπο για ν' ανακοινώσουν μια πράξη τεράστιας πολιτικής ευθύνης. Ο Καραγιώργης έμεινε εμβρόντητος και παρακάλεσε το Ζαβερδινό να απαλείψει το μυστικό εδάφιο, όπως και έγινε. Το λάθος οφειλόταν σε αμέλεια του αρχισυντάκτη, ο οποίος έστειλε την απόφαση, όπως την έλαβε από το κόμμα, στο τυπογραφείο!".

Ο Β. Μπαρτζιώτας, στο βιβλίο του "Εξήντα χρόνια Κομμουνιστής", σελ. 237 - 238, επιβεβαιώνει τα παραπάνω και προσθέτει ότι το λάθος, που παρ' ολίγο να στοιχίσει τη δημοσίευση του μυστικού εδαφίου δεν ήταν της αρχισυνταξίας του "Ριζοσπάστη", αλλά του Γ. Ιωαννίδη, μέλους της Γραμματείας του τότε ΠΓ. Μάλιστα, ο Μπαρτζιώτας λέει ότι για το θέμα αυτό συγκλήθηκε έκτακτα το ΠΓ, ασκήθηκε κριτική στον Ιωαννίδη και το γεγονός καταγράφηκε στα πρακτικά της συνεδρίασης του οργάνου. Μένει συνεπώς και γι' αυτές τις μαρτυρίες (του Ζαβερδινού, που την έχουμε μέσω του Τ. Βουρνά και του Β. Μπαρτζιώτα, που την έχουμε άμεση) ο ιστορικός να διερευνήσει αν ανταποκρίνονται στην αλήθεια. Μένει, δηλαδή, να εξακριβωθεί αν υπήρξε μυστικό εδάφιο στην Πολιτική Απόφαση της 2ης Ολομέλειας ή, αν αυτό δε βρεθεί, αν είναι καταγραμμένη κριτική προς τον Γ. Ιωαννίδη στα πρακτικά του ΠΓ, σύμφωνα με όσα λέει ο Μπαρτζιώτας.

Η στρατιωτικοπολιτική σύσκεψη

24 Φλεβάρη 1946: Μια μέρα πριν οι Χίτες, με τη βοήθεια της Αστυνομίας και των Αγγλων, χτύπησαν στην Καισαριανή. Το γεγονός καταγγέλλει ο "Ριζοσπάστης" και ζητάει τη σύλληψη και τιμωρία των δολοφόνων


Στα πλαίσια της 2ης Ολομέλειας πραγματοποιήθηκε επίσης στρατιωτικοπολιτική σύσκεψη, στην οποία πήραν μέρος στρατιωτικά στελέχη του ΚΚΕ, ο στρατιωτικός σύμβουλος του Κόμματος Θ. Μακρίδης (Εκτορας), οι γραμματείς των Κομματικών Οργανώσεων Περιοχής, που ήταν μέλη της ΚΕ, ο Ν. Ζαχαριάδης και ο Γ. Ιωαννίδης. Οι γνώμες, για το χρόνο που πραγματοποιήθηκε η σύσκεψη, διίστανται. Αλλοι υποστηρίζουν ότι η σύσκεψη πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια των εργασιών της Ολομέλειας (Μ. Βαφειάδης) και άλλοι αμέσως μετά τη λήξη των εργασιών αυτών (Β. Μπαρτζιώτας κ. ά.). Πάντως, όλες οι πηγές συμφωνούν ότι η σύσκεψη κράτησε λιγότερο από μια ώρα και δεν κατέληξε σε οριστικές αποφάσεις, αλλά τέθηκαν σκέψεις για το πώς θα έπρεπε να οργανωθεί ο ένοπλος αγώνας.

Από τις μαρτυρίες που υπάρχουν, δημοσιευμένες και μη, προκύπτει πως εισηγητής ήταν ο Ν. Ζαχαριάδης, ενώ υπάρχει η γνώμη πως εισήγηση έκανε και ο Θ. Μακρίδης. Ο τελευταίος - που αρνείται ότι μίλησε στη σύσκεψη - φέρεται ότι πρότεινε αντί του μακρόχρονου αντάρτικου αγώνα, την εξέγερση και κατάληψη της εξουσίας στα μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη). Κατά τον Μ. Βαφειάδη, οπαδός της εξέγερσης, στη σύσκεψη εμφανίστηκε και ο τότε ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. ("Απομνημονεύματα", τόμος 5ος, Εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ, σελ. 83). Την πρόταση αυτή για ένοπλη εξέγερση ο Μ. Βαφειάδης, μιλώντας στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ, το 1957, τη χαρακτήρισε πραξικόπημα "σαν εκείνα που έχει γνωρίσει αρκετά η χώρα μας στο παρελθόν" (Πρακτικά 7ης Ολομέλειας, Φλεβάρης 1957, μόνο για εσωκομματική χρήση, σελ. 396). Στην ίδια Ολομέλεια του 1957 ο Θ. Μακρίδης παραδέχτηκε ότι αυτός - μαζί με άλλους στρατιωτικούς - υποστήριζε το σχέδιο της ένοπλης εξέγερσης και κατάληψης της εξουσίας στα μεγάλα αστικά κέντρα. Είπε συγκεκριμένα: "Ενας από τους στρατιωτικούς που τέλος πάντων είχε αυτό το σχέδιο είμαι εγώ... ". Ο Μακρίδης, όμως, αρνείται ότι έκανε οποιαδήποτε εισήγηση στη στρατιωτικοπολιτική σύσκεψη και ξεκαθαρίζει ότι αυτή η σύσκεψη έγινε, αφού πρώτα η 2η Ολομέλεια κατέληξε σε πολιτική απόφαση για προσανατολισμό του Κόμματος στον ένοπλο αγώνα: "Υπενθυμίζω - λέει ο Μακρίδης - σε κείνους που ήταν στη Δεύτερη Ολομέλεια του 1946 και να μαρτυρήσουνε, πρώτα πάρθηκε η πολιτική απόφαση και ύστερα έγινε η στρατιωτική σύσκεψη, στην οποία εγώ δεν άνοιξα το στόμα μου" (Πρακτικά 7ης Ολομέλειας 1957..., σελ. 333-334). Σχετικά με το πού κατέληξε η στρατιωτικοπολιτική σύσκεψη, αξιοσημείωτη είναι η μαρτυρία του Μ. Τσάντη, όπως καταγράφηκε στα πρακτικά της 7ης ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ το 1957. Λέει ο Τσάντης: "Στη σύσκεψη που έγινε μετά (σ. σ. εννοεί μετά την Ολομέλεια της ΚΕ ή μετά τη λήψη απόφασης από την ΚΕ για προετοιμασία του ένοπλου αγώνα), τη λεγόμενη στρατιωτική, που ήταν μια συσκεψούλα πέντε λεφτά, εκεί ζητήθηκαν στοιχεία απ' τις οργανώσεις των περιοχών (τι έχουμε εμείς σε οπλισμό και οργανωμένες δυνάμεις της αυτοάμυνας). Πήρε (σ. σ. ο Ζαχαριάδης εννοεί) τα στοιχεία και ύστερα - μια και έριξε το ζήτημα της ένοπλης εξέγερσης - με μια μικρή συζήτηση δόθηκε η λύση ότι δεν μπορεί να γίνει και σταμάτησε αυτού, χωρίς συγκεκριμένη απόφαση. Είπε τότε (σ. σ. ο Ζαχαριάδης) ότι κάθε περιφέρεια, κάθε περιοχή να κάνει το δικό της σχέδιο ανεξάρτητο και αργότερα θα γίνει ένα κεντρικό". (Πρακτικά 7ης Ολομέλειας... σελ. 509).

Συνεπώς οφείλουμε να συμπεράνουμε πως η σύσκεψη, που το πιο πιθανό είναι να έγινε αφότου η 2η Ολομέλεια κατέληξε σε απόφαση για προσανατολισμό του Κόμματος στην ένοπλη πάλη, ήταν περισσότερο διερευνητικού χαρακτήρα. Δεν πήρε αποφάσεις, δεν επεξεργάστηκε κανένα πολεμικό σχέδιο και άφησε το ζήτημα της οργάνωσης της ένοπλης πάλης στην αρμοδιότητα των κομματικών οργανώσεων, χωρίς συγκεκριμένο κεντρικό κομματικό σχεδιασμό. Την πραγματικότητα αυτή την παραδέχτηκε και ο Ν. Ζαχαριάδης, όπως φαίνεται από την ομιλία του στην 7η Ολομέλεια του 1957.

Ορισμένα συμπεράσματα

Από τα ιστορικά στοιχεία που έχουμε παραθέσει γύρω από την 2η Ολομέλεια και τις αποφάσεις της, προκύπτουν αβίαστα τα εξής συμπεράσματα:

Ανατρέπεται πλήρως ο ισχυρισμός ότι η 2η Ολομέλεια δεν ασχολήθηκε με το ζήτημα της ένοπλης πάλης. Το σύνολο των μαρτυριών - πλην αυτής του Μ. Βαφειάδη - συνηγορούν ότι η Ολομέλεια συζήτησε το ζήτημα της ένοπλης πάλης και αποκρυστάλλωσε αυτή τη συζήτηση στην πολιτική της απόφαση, ανεξαρτήτως αν αυτή η αποκρυστάλλωση ταυτίζεται - ή όχι - με τα περίφημα αποσιωπητικά του σημείου 4 του δημοσιευμένου κειμένου. Αν δηλαδή στα αποσιωπητικά αντιστοιχεί μυστικό εδάφιο που μιλά, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, για την ένοπλη μορφή αγώνα. Βεβαίως, οι μαρτυρίες μελών της τότε ΚΕ και άλλων - που λένε ότι στα αποσιωπητικά αντιστοιχεί μη δημοσιευμένο εδάφιο το οποίο μιλά για τον προσανατολισμό του Κόμματος στην ένοπλη πάλη - δεν είναι σωστό να θεωρούνται άνευ αξίας, επειδή μέχρι στιγμής η έρευνα δεν έχει εντοπίσει αυτό το εδάφιο. Αντίθετα, υποχρεώνουν ερευνητές και ιστορικούς να τις λάβουν σοβαρά υπόψη τους, να συνεχίσουν την έρευνα - πολύ περισσότερο που το έδαφος παραμένει ακόμη παρθένο - και να εξετάσουν την ορθότητά τους. Αφού, όμως, συζητήθηκε στην Ολομέλεια το ζήτημα του ένοπλου αγώνα, δύο πράγματα μπορεί να συνέβησαν στο σκέλος των αποφάσεων: `Η απορρίφθηκε η σκέψη για προσανατολισμό του κόμματος και σ' αυτή τη μορφή πάλης ή υιοθετήθηκε. Κι επειδή κανένα στοιχείο δεν υπάρχει, που να αφήνει έστω και υπονοούμενο για απόρριψη ενός τέτοιου προσανατολισμού, ο προσανατολισμός αυτός πρέπει να θεωρείται δεδομένος, ως απόφαση της Ολομέλειας, ανεξαρτήτως αν γράφηκε στο χαρτί ή πήρε το χαρακτήρα προφορικής συμφωνίας μεταξύ των μελών της ΚΕ, στη βάση όσων ειπώθηκαν στο πλαίσιο της συζήτησης, όσων ανέπτυξε στην εισήγησή του ο Ν. Ζαχαριάδης και όσων συνοψίστηκαν στον τελικό του λόγο, το περιεχόμενο του οποίου δε μας είναι γνωστό μέχρι σήμερα.

Πολιτική απόφαση χωρίς στρατιωτικό σχέδιο δράσης

Η απόφαση της Ολομέλειας, για τον προσανατολισμό του Κόμματος στην ένοπλη πάλη - όπως προκύπτει από τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας - ήταν γενικού χαρακτήρα, δε συνοδευόταν από συγκεκριμένο σχέδιο στρατιωτικής δράσης, αλλά έμενε μόνο στο πολιτικό επίπεδο. Δεν προέβλεπε τη μεταφορά του κέντρου βάρους της κομματικής δουλιάς στο πεδίο των πολεμικών - στρατιωτικών ενεργειών, αλλά στην - καλύτερη περίπτωση - έδινε ίσης βαρύτητας σημασία τόσο στην ένοπλη όσο και στην ειρηνική μορφή πάλης. Φαίνεται, όμως - και απ' όσα μαρτυρούνται για τη στρατιωτικοπολιτική σύσκεψη που έγινε στα πλαίσια της Ολομέλειας - ότι το στρατιωτικό σχέδιο απασχολούσε τα επιτελεία του κόμματος στη βάση δύο τακτικών: α. Ενοπλη εξέγερση και κατάληψη της εξουσίας στα βασικά αστικά κέντρα και β. ξεδίπλωμα του ένοπλου αγώνα από το χωριό προς την πόλη με την οργάνωση και ενίσχυση του αντάρτικου κινήματος, που εκείνο τον καιρό εκφραζόταν από τους καταδιωκόμενους - από την αντίδραση - ένοπλους αγωνιστές του ΕΑΜ και του ΚΚΕ.

Τέλος, με τις αποφάσεις της η Ολομέλεια - πιθανόν λόγω αυταπατών που έτρεφε η ηγεσία του Κόμματος για την ύπαρξη περιθωρίων ειρηνικών εξελίξεων ή για άλλους λόγους - δε συνέδεε το ζήτημα του ένοπλου αγώνα με το ζήτημα κατάληψης της εξουσίας. Απλά, έβλεπε την ένοπλη πάλη - σε μεγαλύτερη και πιο οργανωμένη βάση απ' ό,τι στο παρελθόν - ως μέσο πίεσης του αντιπάλου, για σταμάτημα από μέρους του, του μονόπλευρου εμφυλίου πολέμου και δρομολόγησης ειρηνικών εξελίξεων γύρω από το ελληνικό ζήτημα. Ταυτόχρονα, έβλεπε περισσότερο πιθανό από τον προηγούμενο χρόνο και το ενδεχόμενο ολικού περάσματος της κομματικής δουλιάς στην ένοπλη πάλη, αλλά - πέραν των διακηρύξεων για προετοιμασία - άφηνε για το μέλλον την αντιμετώπιση των προβλημάτων που πήγαζαν απ' αυτό το ενδεχόμενο. Γεγονός που αφ' ενός, οδηγούσε σε μια τακτική "βλέποντας και κάνοντας", αφήνοντας την πρωτοβουλία των κινήσεων στον αντίπαλο και αφ' ετέρου, ξαναφέρνει και πάλι στην επιφάνεια τις προαναφερόμενες αυταπάτες για ομαλές εξελίξεις.

Συνεπώς, όταν γίνεται λόγος γι' αυτές τις αποφάσεις, είναι σωστό να λέγεται ότι προσανατόλισαν το Κόμμα και στον ένοπλο αγώνα. Δεν είναι σωστό να μηδενίζεται - ως μη γενόμενος ή ως μη απόφαση - ο προσανατολισμός του κόμματος προς αυτή την κατεύθυνση. Ισα - ίσα που ένας τέτοιος προσανατολισμός πρέπει να αναγνωρίζεται. Η όποια κριτική των αποφάσεων, μάλλον πρέπει να επικεντρωθεί στο γεγονός - όπως δείχνουν όλα τα σχετικά στοιχεία - ότι ο προσανατολισμός έμεινε στο επίπεδο της πολιτικής απόφασης. Δεν αντιμετώπισε τα καθήκοντα που απέρρεαν απ' αυτόν και πολύ περισσότερο δεν αποφάσισε άμεση μεταφορά του κέντρου βάρους της δράσης του Κόμματος στην ένοπλη πάλη.

Μαρτυρίες σε κομματικά Σώματα και ντοκουμέντα 25

Μαρτυρίες σε κομματικά Σώματα και ντοκουμέντα




"Το ΕΑΜ επιμένει στην εξασφάλιση εγγυήσεων για ελεύθερες εκλογές", γράφει ο "Ριζοσπάστης", στο κύριο θέμα του, στις 21 Φλεβάρη 1946


Για τις αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας υπάρχουν μια σειρά μαρτυρίες μελών της ΚΕ, που συμμετείχαν σ' αυτήν και που κατατέθηκαν στις εργασίες της 7ης πλατιάς Ολομέλειας του 1957, σε περίοδο δηλαδή "μεταζαχαριαδική". Οι μαρτυρίες αυτές έχουν τη σημασία τους, αν και ο αναγνώστης πρέπει να πάρει υπόψη του, ότι κατατίθενται μέσα σε βαρύ αντιζαχαριαδικό κλίμα με ό,τι επιπτώσεις έχει αυτό στο ζήτημα της προσέγγισης της ιστορικής αλήθειας. Ας τις δούμε σε συντομία:

Μ. Βαφειάδης: "Θα πείτε σύντροφοι. Καλά η αποχή. Αλλά η Ολομέλεια αποφάσισε ένοπλη εξέγερση. Είναι σωστό αυτό; Οχι σύντροφοι. Η Ολομέλεια σαν Σώμα δεν ασχολήθηκε ούτε με αυτό το ζήτημα" (Πρακτικά 7ης πλατιάς Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ, Φλεβάρης 1957, Βιβλίο απόρρητο, μόνο για εσωκομματική χρήση, σελ. 395).

Π. Μαυρομάτης: "Απλώς εκείνο που αποφασίστηκε στην Ολομέλεια ήταν να προσανατολιστεί το κόμμα προς την ένοπλη πάλη γενικά και αφηρημένα. Και εκείνη η αφηρημένη θέση σημειώθηκε με αποσιωπητικά, που στην ουσία δεν ήταν τίποτε άλλο παρά αποκάλυψη του σχεδίου μας στον εχθρό" (στο ίδιο, σελ. 545).

Λ. Στρίγκος: "Η αλήθεια είναι ότι η 2η Ολομέλεια δεν πήρε απόφαση για αντάρτικο αγώνα, όπως ισχυρίζεται ο Ζαχαριάδης. Τόσο στη 2η Ολομέλεια όσο και στη στρατιωτική σύσκεψη που έγινε, η ιδέα που επικράτησε κατ' έμπνευση του Ζαχαριάδη ήταν ότι έπρεπε να οργανωθεί ένοπλη εξέγερση" (στο ίδιο, σελ. 371).

Μ. Τσάντης: "Σύντροφοι, θα ήθελα να πω δυο λόγια τώρα, μάλλον για ξεκαθάρισμα ιστορικό, γι' αυτή την 2η Ολομέλεια. Γιατί, δεν ξέρω, υπάρχουν πρακτικά, άλλος έτσι, άλλος έτσι, και ήμουνα και εγώ στη 2η Ολομέλεια. Η 2η Ολομέλεια σύντροφοι, για τις εκλογές συζήτησε, αλλά δεν πήρε απόφαση. Το άφησε να το λύσει το ΠΓ. Ετσι είναι. Για το αν θα γίνει επανάσταση ή όχι: Αυτό το συζήτησε. Οχι, όμως, σαν κύριο θέμα με την έννοια να καθίσει να πει θα κάνουμε επανάσταση, τι επανάσταση θα κάνουμε, ποιος θα την κάνει κλπ. Αλλά πήρε μια απόφαση: Αποκλείεται ο δημοκρατικός δρόμος και επομένως τραβάμε για να λύσουμε το πρόβλημα διά των όπλων. Κι αυτό δείχνει τον επιπόλαιο χαρακτήρα των αποφάσεων. Και το ζήτημα αυτό μπήκε και στην απόφαση, μονάχα που δε δημοσιεύτηκε και μείνανε τα αποσιωπητικά, για να ξέρουνε και οι άλλοι ότι πήραμε τέτοια απόφαση... στο κλείσιμο που έκανε ο Ζαχαριάδης είπε ότι μπορεί να γίνει (σ.σ. ο ένοπλος αγώνας) και μακρόχρονο αντάρτικο, μπορεί να γίνει και με ένοπλη εξέγερση (σ.σ. εννοεί σύντομη ένοπλη πάλη με εξέγερση στις πόλεις και κατάληψη της εξουσίας)". (στο ίδιο, σελ. 508 - 509).

Ν. Ζαχαριάδης: "Η Ολομέλεια αποφάσισε παραπέρα ανάπτυξη, προοδευτική ανάπτυξη του κινήματος με ενίσχυση των ομάδων των καταδιωκομένων για προοδευτικό πέρασμα στον παρτιζάνικο αγώνα, στην ένοπλη αντίσταση... με σκοπό να απομονώσουμε, να δείχνουμε όπως ήταν στην πραγματικότητα, ότι αυτοί κάναν τον ένοπλο αγώνα εναντίον μας και τον κάνανε. Μας σφάζανε. Οτι εμείς αντιστεκόμαστε και περνάμε έτσι στον ένοπλο αγώνα. Για να απομονώσουμε τους Εγγλέζους. Ν' αποκλείσουμε επέμβαση άμεση των Εγγλέζων. Σύντροφοι αυτή ήταν η γραμμή... Δεν ήταν στρατιωτικό σχέδιο. Πήραμε πολιτική απόφαση. Λοιπόν, δεν πήραμε στρατιωτικό σχέδιο ενεργειών, αυτό επεξεργάστηκε μετά" (στο ίδιο, σελ. 208 και Π. Δημητρίου: "Η διάσπαση του ΚΚΕ", τόμος Α', σελ. 93 - 94).

Τι λένε τα κατοπινά κομματικά ντοκουμέντα

Για την ολοκληρωμένη εξέταση του προβλήματος των αποφάσεων της 2ης Ολομέλειας έχει σημασία αναφερθούμε και σε όσα λένε για το θέμα τα κομματικά ντοκουμέντα, τόσο της ζαχαριαδικής όσο και της μεταζαχαριαδικής εποχής. Συγκεκριμένα:

Στην ομιλία του, στην 6η Ολομέλεια της ΚΕ, το 1949, που κυκλοφόρησε σε μπροσούρα με τίτλο "Καινούργια κατάσταση - καινούργια καθήκοντα", ο Ν. Ζαχαριάδης αναφέρει: "Η 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, στις 12 του Φλεβάρη 1946, στην πρώτη επέτειο της συμφωνίας της Βάρκιζας, αφού στάθμισε εσωτερικούς παράγοντες, βαλκανική και διεθνή κατάσταση, αποφάσισε να προχωρήσει στην οργάνωση της νέας ένοπλης λαϊκής πάλης ενάντια στο μοναρχοφασιστικό αφηνιασμό, μέσα σε συνθήκες που η χώρα βρισκότανε κάτω από στρατιωτική αγγλική κατοχή" (Ν. Ζαχαριάδης: "Συλλογή έργων", σελ. 464). Τα ίδια υποστηρίζει ο Ζαχαριάδης και σε επόμενα κείμενά του, όπως: "Δέκα χρόνια πάλης" (εισηγητικά άρθρα για την 3η Συνδιάσκεψη, 1950. Δημοσιεύτηκαν στο Περιοδικό "Νέος Κόσμος"), "Τα προβλήματα καθοδήγησης στο ΚΚΕ" (Μπροσούρα που εκδόθηκε το 1952 από την ΚΕ του ΚΚΕ) κ.ά. Οι ισχυρισμοί αυτοί του Ζαχαριάδη, για το τι αποφάσισε η 2η Ολομέλεια, δεν αντικρούστηκαν από τους αντιπάλους του μέσα στο Κόμμα, στα κομματικά Σώματα που έγιναν την περίοδο που αυτός ήταν ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Π.χ. ούτε στην 5η Ολομέλεια του 1949 - που συζητήθηκε η γνωστή πλατφόρμα του Μ. Βαφειάδη - ούτε στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ το 1950, που η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από θέματα της κομματικής γραμμής στην περίοδο της αντίστασης και του εμφυλίου, ούτε στην 3η Συνδιάσκεψη του '50, που εξετάστηκε όλη η κομματική πολιτική γύρω από την αντίσταση και τον εμφύλιο, ούτε και στην 6η Ολομέλεια του 1956 όπου καθαιρέθηκε ο Ζαχαριάδης και ασκήθηκαν οι πρώτες κριτικές για το βίο και την πολιτεία του στο Κόμμα, αναφέρθηκε τίποτα που να αμφισβητεί το γεγονός ότι η 2η Ολομέλεια με τις αποφάσεις της προσανατόλισε το ΚΚΕ και στον ένοπλο αγώνα.

Στην 6η Ολομέλεια του 1956 όπου, όπως αναφέραμε, καθαιρέθηκε ο Ζαχαριάδης από ΓΓ της ΚΕ του Κόμματος, ο Γκ. Γκ. Ντεζ στην εισήγηση που έκανε εκμέρους της διεθνούς επιτροπής των έξι αδελφών κομμάτων αναφέρει: "Το φλεβάρη του 1946 η 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ πήρε απόφαση να προσανατολιστεί για διεξαγωγή ένοπλου αγώνα" (Πρακτικά 6ης Ολομέλειας 1956 - Μόνο για εσωκομματική χρήση, σελ. 24 και Π. Δημητρίου "Η διάσπαση του ΚΚΕ", τόμος β', σελ. 566).

Τέλος, στο 8ο Συνέδριο του ΚΚΕ που έγινε το 1961, ο Κ. Κολιγιάννης στην εισήγησή του αναφέρει: "Σ' αυτή την κρίσιμη για το κίνημα φάση, η ΚΕ του Κόμματος με τις λαθεμένες αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας του 1946, εμμένοντας στη θέση της αποχής από τις εκλογές και προσανατολίζοντας το κόμμα στην ένοπλη πάλη, οδήγησε το κίνημα σε λαθεμένο δρόμο" (Ντοκουμέντα 8ου Συνεδρίου, Εκδόσεις ΠΛΕ, σελ. 100). Επίσης, στην Πολιτική Απόφαση του Συνεδρίου (στο ίδιο, σελ. 155) διαβάζουμε: "Η ΚΕ μπροστά στην πίεση των Αγγλων ιμπεριαλιστών και της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας, που έσπρωχναν επίμονα τη χώρα στον εμφύλιο πόλεμο, δεν μπόρεσε να εκτιμήσει σωστά όλη την περίπλοκη κατάσταση που είχε δημιουργηθεί και αποφάσισε, στη 2η Ολομέλειά της (Φλεβάρης 1946) την αποχή από τις εκλογές και τον προσανατολισμό στην ένοπλη πάλη".

ΑΥΡΙΟ:

Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ Το πρόβλημα των αποφάσεών της 24

Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ

Το πρόβλημα των αποφάσεών της






Ενα από τα πιο σημαντικά και ταυτόχρονα ειδικά προβλήματα, που συναντά κανείς μελετώντας την ιστορία του ΔΣΕ - ζήτημα, που παραμένει ακόμη ανοιχτό στην ιστορική έρευνα - είναι αυτό της 2ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ (Φλεβάρης 1946) και των αποφάσεών της. Το ειδικό ενδιαφέρον γι' αυτή την ολομέλεια προκαλείται από τους εξής λόγους:

Πρώτον: Παρ' όλο που έχει υποστηριχτεί ότι η 2η Ολομέλεια προσανατόλισε το ΚΚΕ στην ένοπλη δράση, δεν έχει βρεθεί μέχρι σήμερα - και συνεπώς δεν έχει έρθει στο φως της δημοσιότητας - καμιά απόφασή της, που να μιλά με ευθύ και κατηγορηματικό τρόπο, για άμεσο ή σταδιακό - προοδευτικό πέρασμα του Κόμματος σ' αυτή τη μορφή πάλης. Το γεγονός, μάλιστα, ότι παραμένουν αδιευκρίνιστα τα περίφημα αποσιωπητικά στο σημείο 4 της δημοσιευμένης πολιτικής απόφασης της Ολομέλειας, τόσο ως προς το περιεχόμενο που μπορεί να είχαν όσο και ως προς τη σημασία της αξιοποίησής τους, επιτείνει περισσότερο τη σύγχυση γύρω από το θέμα.

Ετσι έχουν διατυπωθεί δύο γνώμες αντίθετες μεταξύ τους. Η μια υποστηρίζει, ότι το σημείο 4 περιείχε την απόφαση για πέρασμα στην ένοπλη πάλη, αλλά επειδή αυτή δεν έπρεπε να δημοσιευτεί μπήκαν τα αποσιωπητικά. Η δεύτερη υποστηρίζει ότι τα αποσιωπητικά δεν υπέκρυπταν καμιά απόφαση, αλλά ήταν ένα κόλπο, από τα γνωστά του Ν. Ζαχαριάδη, με σκοπό να δημιουργηθούν ανησυχίες στον αντίπαλο, ότι το ΚΚΕ προσανατολίζεται να πάρει τα όπλα και να ασκηθεί έτσι πίεση - μπροστά στο φόβο του πολέμου - για σταμάτημα της τρομοκρατίας και ειρηνική διευθέτηση του ελληνικού ζητήματος.

Δεύτερον: Οι αντιφάσεις που εκδηλώνονται στην πολιτική πρακτική του Κόμματος όλο το 1946 και μέχρι την 3η Ολομέλεια της ΚΕ (Σεπτέμβρης 1947) (από τη μια πάλη για ειρηνική λύση της κατάστασης κι από την άλλη διεξαγωγή αντάρτικου αγώνα στην ύπαιθρο και δημιουργία του ΔΣΕ), δημιούργησαν βάσιμα την υποψία, ότι η 2η Ολομέλεια δεν πήρε απόφαση για ένοπλο αγώνα, αλλά αυτός - στο ξεκίνημά του και για ένα χρονικό διάστημα - εκδηλώνεται αυθόρμητα, κάτω από το βάρος των διώξεων, του μονόπλευρου εμφυλίου και της τρομοκρατίας, που ασκούσε ο αντίπαλος, η αστική τάξη και οι ξένοι προστάτες της. Οι υποστηρικτές αυτής της άποψης προβάλλουν το επιχείρημα πως δεν είναι δυνατόν να έχεις πάρει απόφαση για ένοπλο αγώνα και από την άλλη να μην παίρνεις μέτρα για την πιο αποτελεσματική, για την πιο γρήγορη και ουσιαστική ανάπτυξή του, για τον προσανατολισμό του στην κατεύθυνση της κατάληψης της εξουσίας.

Ενα τρίτο στοιχείο, που έχει επιτείνει τη σύγχυση γύρω από το θέμα είναι ο μηδενιστικός - και εν πολλοίς - εμπαθής τρόπος, με τον οποίο αντιμετωπίστηκε η περίοδος της ηγεσίας Ζαχαριάδη από την 6η Ολομέλεια του 1956 και μετά. Σε κείνες τις συνθήκες, όπου ουσιαστικά πρυτάνευσε η λογική πάση θυσία να βρεθούν αρνητικά στον Ζαχαριάδη και να αμαυρωθεί καθετί που σχετιζόταν μ' αυτόν, ειπώθηκαν πολλά γύρω από τις αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας του 1946, αμφισβητήθηκε από ηγετικά στελέχη του Κόμματος ότι σ' αυτήν πάρθηκε απόφαση για ένοπλη πάλη - ή υποτιμήθηκε αισθητά η σημασία της όποιας απόφασης - και φυσικά δεν επιδιώχτηκε μια νηφάλια εξέταση του θέματος, με την αξιοποίηση των αρχείων και των πραγματικών γενικότερα στοιχείων. Γεγονός, βέβαια, που σε καμιά περίπτωση, δεν πρέπει να μας οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι στη μεταζαχαριαδική περίοδο δεν ακούστηκαν - παρά το γενικό κλίμα - πολύτιμες για την ιστορική έρευνα απόψεις, κριτικές και μαρτυρίες.

Τέλος, το ζήτημα γύρω από το τι αποφάσισε η 2η Ολομέλεια συσκότισαν ακόμη περισσότερο τα γραπτά του Μ. Βαφειάδη, τα οποία - αν μη τι άλλο - είναι γεμάτα εμπάθεια και ανυπόστατα ψεύδη κατά του πρώην ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ (π. χ. όσα λέει για τη δολοφονία του Γ. Ζεύγου), πράγμα που σημαίνει, ότι ο αναγνώστης και ο ερευνητής αυτών των γραπτών πρέπει - ακόμη περισσότερο απ' ό,τι σε άλλες περιπτώσεις - να είναι πολύ επιφυλακτικός στο τι δέχεται για αλήθεια.

Σήμερα, 50 χρόνια μετά, οφείλουμε - και αυτό θα επιχειρήσουμε - αξιοποιώντας όλα τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας, δημοσιευμένα και μη, να προσεγγίσουμε την ιστορική αλήθεια, για το κρίσιμο ερώτημα που σκιάζει τις αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ του Φλεβάρη 1946.

Το ενδεχόμενο της ένοπλης πάλης

Η αντιμετώπιση του θέματος από το ΚΚΕ πριν τη 2η Ολομέλεια

Η τρομοκρατία των Χιτών, οι δολοφονίες και οι βασανισμοί είναι καθημερινό φαινόμενο. Το σήμα της "Χ" στο μέτωπο του εργάτη Φρ. Κορδογιάννη ("Ριζοσπάστης", 19 Φλεβάρη 1946)


Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και τη διάλυση του ΕΛΑΣ, το ΚΚΕ και το λαϊκοδημοκρατικό - ΕΑΜικό κίνημα στη χώρα μας βρίσκονται σε κατάσταση ήττας και διωγμού. Η τρομοκρατία στις πόλεις και την ύπαιθρο, οι διωγμοί, οι δολοφονίες, οι βασανισμοί, οι συλλήψεις και οι εκτοπίσεις αγωνιστών, οι βιασμοί γυναικών, η αρπαγή και το κάψιμο περιουσιών συνιστούν μια απελπιστική κατάσταση, η οποία είναι απείρως δύσκολο να αποδοθεί σε γραπτό κείμενο. Το ΚΚΕ, μέχρι τον Ιούνη του 1945, που γίνεται η 12η Ολομέλεια της ΚΕ, προσπαθεί με μαζικές διαμαρτυρίες και πολιτικές αποφάσεις να αντισταθεί στο καθεστώς των διώξεων και της τρομοκρατίας, αλλά είναι γεγονός πως δεν έχει σαφή προσανατολισμό. Η επιστροφή του Ν. Ζαχαριάδη από το Νταχάου σκορπάει κύμα ενθουσιασμού στα μέλη του Κόμματος και του ΕΑΜ. Οι ελπίδες αναπτερώνονται και κυριαρχεί η εντύπωση πως η κατάσταση θα αντιστραφεί.

Η Μαζική Λαϊκή Αυτοάμυνα

Πράγματι, η 12η Ολομέλεια της ΚΕ (Ιούνης 1945) πραγματοποιεί μια στροφή στην πολιτική και τη δράση του Κόμματος. Καθορίζονται συγκεκριμένα και σαφή καθήκοντα στο Κόμμα, υπογραμμίζεται ότι πηγή της ελληνικής κακοδαιμονίας είναι η αγγλική επέμβαση στη χώρα και σ' ό,τι αφορά την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, των διωγμών και του μονόπλευρου εμφυλίου πολέμου, που ασκεί η αντίδραση, υιοθετείται η πολιτική της Μαζικής Λαϊκής Αυτοάμυνας. Να τι λέει γι' αυτό το θέμα η απόφαση της Ολομέλειας: "Η Ολομέλεια υπογραμμίζει ιδιαίτερα: α) Οτι η δολοφονική τρομοκρατική δράση της Δεξιάς επιβάλλει επιτακτικά και άμεσα την οργάνωση της μαζικής λαϊκής αυτοάμυνας για την αντιμετώπισή της. Ανδρες, γυναίκες, παιδιά, όλη η δημοκρατική Ελλάδα θα τσακίσει το χέρι των δολοφόνων φασιστών, κάθε φορά που σηκώνεται οπλισμένο. β) Οτι οι μαζικοί αγώνες όλων των στρωμάτων του εργαζόμενου λαού και όλου του δημοκρατικού κόσμου (στάσεις, απεργίες, συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις, κλείσιμο μαγαζιών, παλλαϊκή κήδευση θυμάτων φασισμού κλπ.) είναι πρωταρχική δημοκρατική υποχρέωση, για να αντιμετωπίζονται συγκεκριμένες δολοφονικές πράξεις της αντίδρασης. γ) Η μαζική και παλλαϊκή πολιτική απεργία, σαν αποφασιστικό λαϊκό όπλο, επιβάλλεται σήμερα για να αντιμετωπίζονται πιο γενικές και σημαντικές τρομοκρατικές φασιστικές εκδηλώσεις. δ) Ολος ο δημοκρατικός κόσμος πρέπει να είναι έτοιμος να υπερασπίσει τη ζωή του και να αντιμετωπίσει με όλα τα μέσα κάθε φασιστικό πραξικόπημα. Ο λαός ας αγρυπνεί". ("Επίσημα Κείμενα ΚΚΕ", τόμος 6ος, σελ. 34. Οι υπογραμμίσεις στο πρωτότυπο).

Στις 22/8/1945, ο Ν. Ζαχαριάδης μιλάει σε λαϊκή συγκέντρωση στη Θεσσαλονίκη, όπου ανάμεσα στα άλλα τονίζει: "Η υπομονή μας έχει όρια. Και αυτά τα όρια είναι το εθνικό και λαϊκό συμφέρον. Δηλώνουμε και προειδοποιούμε πως, αν η κατάσταση αυτή δεν αλλάξει σύντομα και ριζικά προς μια ομαλή δημοκρατική εσωτερική εξέλιξη, θα απαντήσουμε στις πόλεις, στα χωριά και στα βουνά, με τα ίδια μέσα που μας χτυπούν. Εκατοντάδες χιλιάδες μπρατσωμένα, ροζιασμένα χέρια τίμιων Ελλήνων δουλευτάδων ζητάν να απαντήσουν ανοιχτά στις δολοφονίες και στις ατιμίες. Τους συγκρατεί μόνο η λαϊκή δημοκρατική πειθαρχία. Μα, αυτό που σήμερα συγκρατούμε με τα δόντια, αύριο, με τη μοναρχική ασυδοσία, θα γίνει επιτακτικό εθνικό καθήκον". Τελειώνοντας το λόγο του, ο ηγέτης του ΚΚΕ τόνισε: "Κι αν το υπέρτατο συμφέρον του λαού το απαιτήσει, στις βουνοκορφές και τους λόγκους θα ξαναντηχήσει το τροπαιοφόρο "Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα"". (Αδημοσίευτο Δοκίμιο Ιστορίας ΔΣΕ, σελ. 39 - Συντάχθηκε από επιτροπή ύστερα από απόφαση της 3ης Συνδιάσκεψης, Οκτώβρης 1950 - και "Ριζοσπάστης" 25/8/1945).

Η αυτοάμυνα και το 7ο Συνέδριο

Το θέμα της Μαζικής Λαϊκής Αυτοάμυνας και της ενδεχόμενης εξέλιξής της σε ένοπλο αγώνα τέθηκε και στο 7ο Συνέδριο του Κόμματος, που πραγματοποιήθηκε στο διάστημα 1 - 6/10/1945. Στην εισήγηση του Ν. Ζαχαριάδη αναφέρεται: "Αν η τρομοκρατία δε σταματήσει, αν δεν μπει χαλινάρι στο δολοφονικό αφήνιασμα του Μαύρου Μετώπου - ΣΑΝ - Χ και Σίας και στην κατάφωρη υποστήριξη που τους δίνει ολόκληρος ο κρατικός μηχανισμός, οι ένοπλες στρατιωτικές δυνάμεις και τα σώματα ασφαλείας, ο λαός θα απαντήσει με τα ίδια μέσα" (Ντοκουμέντα 7ου Συνεδρίου, τεύχος Γ`, σελ. 18). Τα ίδια υπογραμμίζονται και στην Πολιτική Απόφαση του Συνεδρίου (Βλέπε: "Επίσημα Κείμενα ΚΚΕ", τόμος 6ος, σελ. 81).

Απ' όσα αναφέραμε, γίνεται καθαρό πως το ΚΚΕ, σ' εκείνες τις συνθήκες των μαζικών διώξεων και της τρομοκρατίας κατά του λαϊκοδημοκρατικού κινήματος, όχι μόνο δεν απέκλειε το ενδεχόμενο ενός εμφυλίου πολέμου, αλλά και προειδοποιούσε, με τον πιο ανοιχτό και κατηγορηματικό τρόπο, τον αντίπαλο γι' αυτή την προοπτική, επιζητώντας έτσι την ειρηνική λύση του ελληνικού ζητήματος. Παρέμενε, όμως, μόνο στη διακήρυξη αυτής της πιθανής ένοπλης εξέλιξης των πραγμάτων και φρόντιζε να οργανώνει τις λαϊκές μάζες σε μαζική πολιτική δράση για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας της αντίδρασης. Βεβαίως, η πολιτική της Μαζικής Λαϊκής Αυτοάμυνας δεν απέκλειε την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας με ένοπλα μέσα. Ομως, αυτή η μορφή πάλης εμποδιζόταν από το ΚΚΕ να πάρει μαζικά χαρακτηριστικά. Ηταν απλώς ένα μεμονωμένο μέσο άμυνας περιστασιακής χρησιμότητας και όπου εμφανιζόταν τέτοια ένοπλη αντίσταση από αγωνιστές, αναμφίβολα είχε τα χαρακτηριστικά της αυθόρμητης - ανοργάνωτης, χωρίς να υπόκειται σε γενικό σχέδιο - εκδήλωσης.

Η 2η Ολομέλεια και η ένοπλη πάλη

Η 2η Ολομέλεια συνήλθε σε Σώμα στις 12 Φλεβάρη του 1946 και ολοκλήρωσε τις εργασίες της στις 15 του ιδίου μήνα. Αναμφίβολα η επιλογή της ημερομηνίας σύγκλισής της δεν ήταν τυχαία. Συνέπεσε με την πρώτη επέτειο από τη συμφωνία της Βάρκιζας, γεγονός που - όπως έχει υποστηριχτεί από το Ν. Ζαχαριάδη - ήθελε να υποδηλώσει στις αποφάσεις της συμβολικό χαρακτήρα, δηλαδή σπάσιμο των δεσμών του Κόμματος με την πολιτική και τις υποχρεώσεις, που υπαγόρευε αυτή η συμφωνία. Αν όντως αυτός ήταν ο συμβολισμός θα φανεί μέσα από τα στοιχεία που στη συνέχεια θα παραθέσουμε.

Οι αποφάσεις της Ολομέλειας

Στην πολιτική απόφαση της Ολομέλειας, που δημοσιεύτηκε, όπως έχουμε ήδη προαναφέρει, το σημείο 4 παρουσιάζεται με αποσιωπητικά. Ομως υπάρχουν και άλλα σημεία, που με το περιεχόμενό τους υποδήλωναν ότι το ΚΚΕ στρεφόταν και προς την προετοιμασία της ένοπλης πάλης. Συγκεκριμένα, στο σημείο 3, παράγραφος δ, της απόφασης τονίζεται: "Το ΕΑΜ πρέπει αμέσως να πάρει όλα τα οργανωτικά - τεχνικά μέτρα που θα επιτρέψουν στο λαό μας ν' αποκρούσει τη δολοφονική τρομοκρατία και να ματαιώσει τα φασιστικά σχέδια των εκμεταλλευτών του. Πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή είναι να σταματήσει ο λαός με τη Μαζική Λαϊκή Αυτοάμυνα και με τα ίδια μέσα που χρησιμοποιούν οι δολοφόνοι του την εξοντωτική τρομοκρατία που εξασκούν ενάντιά του οι συμμορίτες του Μαύρου Μετώπου και τα κρατικά όργανα. Ιερή, υπέρτατη και απαραβίαστη υποχρέωση για τον κάθε Ελληνα πολίτη και τις λαϊκές δημοκρατικές οργανώσεις του είναι να παλέψουν με όλα τα μέσα και να δώσουν όλες τις θυσίες για να υπερασπίσουν τη λευτεριά, τη Δημοκρατία και την εθνική ανεξαρτησία. Το καθεστώς του μονόπλευρου εμφυλίου πολέμου του δωσιλόγου και πλουτοκρατικού νεοφασισμού ενάντια στο λαό, απ' εδώ και μπρος πρέπει να γίνει απαράδεκτο και πρέπει στους εχθρούς μας ν' απαντήσουμε με τα ίδια σκληρά μέσα αποφασιστικά και μέχρι τη νίκη". (Επίσημα κείμενα ΚΚΕ, τόμος 6ος, σελ. 177 - 178).

Αναμφίβολα, αυτό το απόσπασμα από την απόφαση της 2ης Ολομέλειας δεν είναι ιδίου περιεχομένου και σημασίας με παλιότερες κομματικές αποφάσεις, για τη Μαζική Λαϊκή Αυτοάμυνα. Καλεί να δοθεί απάντηση στην τρομοκρατία της αντίδρασης με τα ίδια μέσα. Δηλαδή με τα όπλα. Ζητά γι' αυτό το σκοπό από το ΕΑΜ να ληφθούν όλα τα οργανωτικά και τεχνικά μέσα. Τέλος, κάνει λόγο για πάλη μέχρι τη νίκη, που σημαίνει νίκη των όπλων του λαού πάνω στην ένοπλη τρομοκρατία των εχθρών του. Βεβαίως, δεν μπορούμε να ισχυριστούμε, ότι από το παραπάνω απόσπασμα της απόφασης προσανατολίζεται το λαϊκό κίνημα στην ένοπλη πάλη για την εξουσία. Αντίθετα και από τα άλλα σημεία της απόφασης, που δεν παρουσιάζονται εδώ, φαίνεται καθαρά πως το ΚΚΕ τρέφει ελπίδες για δυνατότητα ομαλής, σε τελευταία ανάλυση, εξέλιξης στην εσωτερική κατάσταση της χώρα ή έχει άλλους λόγους που του επιβάλλουν να μην εγκαταλείψει ακόμη τη μαζική πολιτική δράση, στρεφόμενο αποκλειστικά στον ένοπλο αγώνα.

Η αδημοσίευτη εισήγηση του Ν. Ζαχαριάδη

Την ποιοτική διαφορά των αποφάσεων της 2ης Ολομέλειας ξεκαθαρίζει ακόμη περισσότερο η εισήγηση, που έκανε κατά τις εργασίες της ο Ν. Ζαχαριάδης και που μέχρι σήμερα δεν έχει δημοσιευτεί. Ενα μέρος της εισήγησης αυτής, 52 σελίδες, βρίσκεται στο τμήμα των αρχείων του ΚΚΕ, που έχει στην κατοχή της η εταιρεία "Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας" (Κ102/Φ: 1/2/4). Στο εισηγητικό αυτό κείμενο προς την Ολομέλεια (σελ. 26 - 27) ο Ζαχαριάδης τονίζει: "Με τη μαζική πολιτική απεργία και τη Μαζική Λαϊκή Αυτοάμυνα ο λαός υπερασπίζει και με τα ίδια μέσα που χρησιμοποιούν οι δολοφόνοι του, τη ζωή, τις ελευθερίες και τη δημοκρατία του. Με τον παλλαϊκό πανδημοκρατικό αγώνα, που μπορεί να φτάσει και μέχρι τη γενική απεργία και την ένοπλη αντίσταση ο λαός υπερασπίζεται την εθνική του ανεξαρτησία και τιμή ενάντια σε κάθε επιβουλή από οποιαδήποτε πλευρά κι αν έρχεται... Κανένα χτύπημα του εχθρού δεν πρέπει να μείνει χωρίς ανάλογη απάντηση. Και παράλληλα πρέπει να πάρουμε και όλα τα πρόσθετα μέτρα, που θα μας επιτρέψουν, όταν χρειαστεί, όταν μας το επιβάλλουν οι Αγγλοι και οι μισθοφόροι τους, να υπερασπίσουμε με τον ίδιο ηρωισμό, με αποφασιστικότητα και αυτοθυσία όπως και στα 1940 - 45 την εθνική υπόθεση, την τιμή και την ανεξαρτησία της Ελλάδας". Από αυτό το απόσπασμα της εισήγησης Ζαχαριάδη προκύπτουν αβίαστα τα εξής συμπεράσματα: Η 2η Ολομέλεια προσανατόλισε το ΚΚΕ και στην ένοπλη πάλη, την οποία όμως αντιμετωπίζει ως μέσο πίεσης και απάντησης στον αντίπαλο - ίσης βαρύτητας με τους μαζικούς, λαϊκούς αγώνες - με τελικό στόχο την ειρηνική διευθέτηση του ελληνικού ζητήματος. Η Ολομέλεια επίσης δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο - μάλιστα το θεωρεί πιθανό και ζητά να ληφθούν γι' αυτό τα απαραίτητα μέτρα - περάσματος του Κόμματος και του λαϊκού κινήματος ολοκληρωτικά στον ένοπλο αγώνα. Εναν αγώνα, που του δίνει τα χαρακτηριστικά του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα 1940 - 45, προφανώς λόγω του ότι στο ελληνικό ζήτημα πρωτεύουσα σημασία έπαιζε η αγγλική επέμβαση και κατοχή.





Οι εκλογές - παρωδία 23

Οι εκλογές - παρωδία





Απ' όσα έχουμε ήδη αναφέρει είναι προφανές πως η τακτική των Εγγλέζων και της ντόπιας αντίδρασης ήταν να εξαναγκάσουν το ΚΚΕ και το ΕΑΜ σε υποταγή και συντριβή. Κι επειδή αυτό δεν έγινε κατορθωτό, επειδή το λαϊκοδημοκρατικό κίνημα δεν αποδέχτηκε τη λογική του "σφάξε με αγά μ' ν' αγιάσω", η αγγλοκρατία ακολούθησε το δρόμο της μετωπικής σύγκρουσης, της προετοιμασίας, δηλαδή, της ένοπλης αντιπαράθεσης για να προωθήσει τα σχέδιά της. Στα πλαίσια αυτής της επιλογής, είχε κάθε λόγο να αδιαφορεί για το γεγονός ότι τα πράγματα στη χώρα οδηγούνταν σε έκρυθμες καταστάσεις και στο χείλος του εμφυλίου πολέμου.

Μέλημά τους - ενόψει της εκλογικής αναμέτρησης - ήταν να νομιμοποιήσουν το αποτέλεσμα των εκλογών και να εξασφαλίσουν ότι το ποσοστό της αποχής θα ήταν ισχνό μέσα στο εκλογικό σώμα ή τουλάχιστον δε θα ήταν δυνατόν να προσδιοριστεί. Για να πετύχουν δε αυτό το στόχο, έπραξαν ό,τι ήταν δυνατό. Μοίρασαν διπλά και τριπλά εκλογικά βιβλιάρια σε δικούς τους ανθρώπους, ενηλίκους και ανηλίκους. Φρόντισαν να εμφανίσουν εν ζωή και συνεπώς με δικαίωμα ψήφου πεθαμένους.

Η τρομοκρατία κατά των ΕΑΜιτών δε σταμάτησε ούτε στο ελάχιστο μέχρι τη μέρα των εκλογών και δίπλα σ' αυτήν - όταν το ΚΚΕ και το ΕΑΜ οριστικοποίησαν τη στάση τους για αποχή - προστέθηκαν και οι εκβιασμοί προς τους δημόσιους υπάλληλους να μην ακολουθήσουν την επιλογή της αποχής, γιατί διαφορετικά θα τους περίμενε η τιμωρία της απόλυσης. Είναι δε ενδεικτικό ότι, πέραν των γελοίων που γράφονταν καθημερινά στον Τύπο της εποχής πως "όσοι δεν ψηφίσουν δεν είναι Ελληνες", εκτοξευόταν ανοιχτά η απειλή ότι οι απέχοντες θα εντοπίζονταν μέσω του μετεκλογικού ελέγχου των εκλογικών βιβλιαρίων. Τέλος, για να αποκτήσει ...διεθνές κύρος το εκλογικό αποτέλεσμα της βίας και της νοθείας, ο αγλοαμερικανικός ιμπεριαλισμός με τη συμμετοχή των Γάλλων - παρά την άρνηση της ΕΣΣΔ να συμμετέχει - έθεσε τις εκλογές κάτω από τον έλεγχο παρατηρητών του ΟΗΕ, τους οποίους ο λαός αποκαλούσε περιπαικτικά "κουκουβάγιες" από το σήμα της κουκουβάγιας που φορούσαν στο πέτο.

Το αποτέλεσμα

Ετσι κύλησαν τα πράγματα, ώσπου ήρθε η 31η του Μάρτη. Την επιχείρηση δε της νοθείας επισφράγισε το γεγονός ότι ουδέποτε μετά τις εκλογές δόθηκε στη δημοσιότητα ο αριθμός των εγγεγραμμένων, ώστε να είναι κάπως προσδιορίσιμο το μέγεθος της αποχής. Γι' αυτό και στις μελέτες που έχουν κυκλοφορήσει για την περίοδο εκείνη υπάρχουν διαφορετικές εκτιμήσεις από συγγραφέα σε συγγραφέα, όσον αφορά το μέγεθος του εκλογικού σώματος. (Βλέπε σχετικά: Ζ. Μεϋνώ: "Πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα", Εκδόσεις ΜΠΑ``ΥΡΟΝ, σελ. 78 και Ν. Ζιάγκου "Νέες σελίδες από τον εμφύλιο πόλεμο", εκδόσεις ΣΟΚΟΛΗ, τόμος Α` σελ. 102 - 106).

Από τα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα προκύπτει ότι ψήφισαν 1.121.696 εκλογείς και τα έγκυρα ψηφοδέλτια ήταν 1.108.473. Οι εκλογές ήταν ανδροκρατούμενες, γιατί στις γυναίκες δεν είχε δοθεί δικαίωμα ψήφου. Η ποσοστιαία δε κατανομή των ψήφων και η κατανομή των εδρών - που τότε ήταν 354 - έχει ως εξής:

- Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων (Λαϊκό Κόμμα και συνεργαζόμενοι) : 55,12% και 206 έδρες.

- Εθνική Πολιτική Ενωσις (Φιλελεύθεροι του Σ. Βενιζέλου, Εθνικό Ενωτικό Κόμμα Π. Κανελλόπουλου και Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό του Γ. Παπανδρέου) : 19,28% και 68 έδρες.

- Κόμμα Φιλελευθέρων (Θ. Σοφούλης) : 14,39% και 48 έδρες.

- Εθνικό Κόμμα Ελλάδας (Ν. Ζέρβας) : 5,96% και 20 έδρες.

- Ενωσις Εθνικοφρόνων (Τουρκοβασίλης) : 2,94% και 9 έδρες.

- Ενωσις Αγροτικών Κομμάτων: 0,67% και 1 έδρα.

- Ανεξάρτητοι συνδυασμοί: 1,08% και 2 έδρες.

- Συνδυασμοί που δεν εκπροσωπήθηκαν στη Βουλή 0,56 % (Βλέπε: Ζ. Μεϋνώ, στο ίδιο σελ. 80).



Τι λάθος ήταν η αποχή;


Κλείνοντας την εξιστόρηση των γεγονότων που συνδέονται με τις εκλογές του '46 και το δημοψήφισμα, οφείλουμε να σταθούμε περισσότερο στις κριτικές που ασκήθηκαν εκ των υστέρων για τις βασικές, τότε, επιλογές του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Κατ' αρχήν, είναι σωστή η εκτίμηση του 8ου Συνεδρίου ότι η αποχή ήταν "λάθος καθοριστικής σημασίας"; Απ' όσα ήδη έχουμε πει, η απάντηση στο ερώτημα είναι σαφώς αρνητική. Και δε θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, αφού για να δεχτεί κανείς την εκτίμηση ότι επρόκειτο για λάθος καθοριστικής σημασίας, θα πρέπει προηγουμένως με ατράνταχτα στοιχεία να αποδείξει ότι μέσω των εκλογών ήταν δυνατή η ειρηνική δημοκρατική εξέλιξη στη χώρα, ήταν δυνατή η αδιάβλητη έκφραση της λαϊκής θέλησης, ήταν δυνατόν να γίνει σεβαστή από τους Αγγλους και την αντίδραση μια λαϊκή ετυμηγορία υπέρ του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, ήταν δυνατό να αποχωρήσουν τα βρετανικά στρατεύματα από την Ελλάδα και να αποκτήσει η χώρα την ανεξαρτησία της, ήταν δυνατό να πάρει τέλος ο μονόπλευρος εμφύλιος πόλεμος που ασκούσε το κράτος, οι Βρετανοί και οι μοναρχοφασιστικές συμμορίες, ήταν δυνατό να ανοίξει ο δρόμος προς τη λαϊκή δημοκρατία και το σοσιαλισμό. Φυσικά τέτοιες δυνατότητες δεν υπήρχαν ούτε στο απειροελάχιστο. Γι' αυτό και η κριτική του 8ου Συνεδρίου δεν μπορεί να σταθεί.

Αλλωστε η κριτική αυτή όπως διατυπώθηκε είναι πλήρως αντιφατική: Κάνει λόγο για λάθος καθοριστικής σημασίας αλλά αναγνωρίζει δύο δυνατότητες εξέλιξης των πραγμάτων στην Ελλάδα του '46: Τη δυνατότητα δημοκρατικής αναγέννησης της χώρας με ειρηνικό τρόπο μέσω εκλογών και τη δυνατότητα να λυθεί το ελληνικό ζήτημα μέσω των όπλων. Κι ενώ οι δυνατότητες είναι δύο, μόνο αυτή που σχετίζεται με τις εκλογές χαρακτηρίζεται καθοριστικής σημασίας, προφανώς για να μπορεί να χαρακτηριστεί έτσι το λάθος της αποχής. Η προπαγάνδα των ψευδαισθήσεων

Ορισμένοι επίσης ιστοριογράφοι της εποχής, όπως ο Φοίβος και ο Σόλωνας Γρηγοριάδης, ο Τ. Βουρνάς και άλλοι, προβάλλουν τις εκτιμήσεις του 8ου Συνεδρίου, κατακεραυνώνουν την επιλογή της αποχής χρεώνοντάς την αποκλειστικά στο Ζαχαριάδη, υπολογίζουν το μίνιμουμ ποσοστό που θα έπαιρνε το ΕΑΜ αν κατέβαινε στις εκλογές, προσθέτουν δίπλα σ' αυτό το ποσοστό του Κέντρου και νάτη η δυνατότητα δημοκρατικών εξελίξεων, διότι δε θα σχημάτιζε - λένε - η Δεξιά αυτοδύναμη κυβέρνηση. Και λοιπόν; Μήπως πριν τη Δεξιά δεν ήταν το Κέντρο στα πράγματα; Μήπως δεν εκτέλεσε πιστά τις επιταγές των Εγγλέζων; Μήπως δεν κυβερνούσε τη χώρα τον Δεκέμβρη του '44, μήπως δεν ανέχτηκε τη μοναρχοφασιστική τρομοκρατία; Μήπως δεν οργάνωσε τις νόθες εκλογές; Ποιες αντιστάσεις προέβαλε το Κέντρο ώστε να μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι θα τασσόταν έστω και μερικώς στο πλευρό του ΕΑΜ και θα εμπόδιζε το μοναρχοφασιστικό όργιο που συνεχίστηκε και εντάθηκε μετά τις εκλογές; Ψευδαισθήσεις μπορεί να έχει κανείς, αλλά τα γεγονότα δεν μπορούν να σκεπάζονται από συνειδητά, σκόπιμα ή ασυνείδητα, μη σκόπιμα ονειροπολήματα.

Ο χαρακτήρας του λάθους

Ηταν, όμως, λάθος η αποχή από τις εκλογές; Αναμφισβήτητα ναι. Οχι όμως λάθος καθοριστικής σημασίας, αλλά λάθος τακτικής. Δε θα ήταν λάθος αν η ηγεσία του λαϊκοδημοκρατικού κινήματος είχε αποφασίσει το άμεσο και ολοκληρωτικό πέρασμα των λαϊκών δυνάμεων στις ένοπλες μορφές πάλης. Αν υπήρχε τέτοια απόφαση, αν υπήρχε επιλογή της άμεσης λύσης του ελληνικού ζητήματος μέσω των όπλων, τότε η αποχή θα ήταν η φυσική εξέλιξη των πραγμάτων. Από τη στιγμή, όμως, που τέτοια απόφαση δεν υπήρξε και από τη στιγμή, που το ΚΚΕ - με τις αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας - προσανατόλισε το κίνημα και στον ένοπλο αγώνα, χωρίς να εγκαταλείπει τη μαζική πολιτική ειρηνική πάλη, από τη στιγμή που επέλεξε το σταδιακό τρόπο περάσματος στην "κριτική των όπλων", ώστε να κατανοήσουν ευρύτερες δυνάμεις την αναγκαιότητα αυτή, η συμμετοχή στις εκλογές ήταν επιβεβλημένη. Δεν μπορείς να εμμένεις στις ειρηνικές μορφές πάλης και ταυτόχρονα να αρνείσαι την αξιοποίηση του κοινοβουλίου για τους σκοπούς σου. Κι εδώ ταιριάζουν όσα λένε οι ιστοριογράφοι που προαναφέραμε, ότι δηλαδή με συμμετοχή του ΕΑΜ στις εκλογές η Δεξιά δε θα έπαιρνε αυτοδυναμία. Θα γινόταν συνεπώς εκ των πραγμάτων συμμαχία Δεξιάς - Κέντρου και το μπλοκ των αντιμαχόμενων δυνάμεων θα πρόβαλε ακόμη καθαρότερα. Αρα, η συμμετοχή στις εκλογές δε θα άνοιγε ειρηνικές δημοκρατικές εξελίξεις, αλλά θα διαμόρφωνε καλύτερες συνθήκες άμυνας και ιδιαίτερα, θα βοηθούσε να ξεσκεπαστεί σε όλη την έκτασή του το μπλοκ της αγγλοκρατίας, θα απεγκλώβιζε - στον ένα ή τον άλλο βαθμό - δυνάμεις υπέρ του ΕΑΜικού κινήματος, θα βοηθούσε καλύτερα να συνειδητοποιήσουν ευρύτερες μάζες το γεγονός, πως δεν υπήρχε άλλη διέξοδος πέραν της ένοπλης πάλης.

Φυσικά, η συμμετοχή στις εκλογές θα 'πρεπε οπωσδήποτε να συνδυαστεί με την έντονη και αποφασιστική καταγγελία των αντιδημοκρατικών και απαράδεκτων συνθηκών, μέσα στις οποίες διεξάγονταν και με τρόπο τέτοιο, που δε θα νομιμοποιούσε την ολοφάνερη προοπτική του νόθου αποτελέσματος. Ισως η τελική απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ για συμβολική κάθοδο στις εκλογές να ήταν η πιο σωστή. Ομως ποτέ δεν εφαρμόστηκε για να γνωρίζουμε πώς θα μεταφραζόταν στην πράξη. Τέλος, οφείλουμε να επαναλάβουμε ότι η συμμετοχή του ΕΑΜ και του ΚΚΕ στο δημοψήφισμα ήταν πράξη επιεικώς ακατανόητη. Πολύ περισσότερο δε που απείχαν από τις εκλογές.

Αν θα ήθελε κάποιος να βγάλει ένα σύντομο συμπέρασμα για τις επιλογές του ΕΑΜ και του ΚΚΕ εκείνη την περίοδο, θα πρέπει να σημειώσει την αντιφατικότητα της πολιτικής τους. Ιδιαίτερα για το ΚΚΕ οφείλουμε να πούμε ότι πατώντας τότε σε δύο βάρκες, εμμένοντας στις ειρηνικές μορφές πάλης και ενισχύοντας δειλά τον ένοπλο αγώνα, ήταν δέσμιο των αντιφάσεων της πολιτικής του, με αποτέλεσμα πολλές φορές να μην προλαβαίνει τις εξελίξεις, να μην έχει προετοιμαστεί επαρκώς για να τις αντιμετωπίσει, να μην είναι σε θέση να υπολογίσει με ακρίβεια το συσχετισμό δυνάμεων και τις διαθέσεις του αντιπάλου και συνεπώς να μην επιλέγει πάντοτε τη σωστότερη τακτική, να μην μπορεί να προσδιορίσει τα ιδιαίτερα καθήκοντα της εκάστοτε ιστορικής στιγμής και φυσικά το πόσο επείγοντα χαρακτήρα είχαν. Οι αιτίες αυτής της κατάστασης και της αντιφατικότητας της πολιτικής του Κόμματος δεν μπορούν εύκολα να αναζητηθούν και φυσικά δεν είναι θέμα του παρόντος. Οφείλουμε όμως όταν τις αναζητούμε να παίρνουμε υπόψη τον εσωτερικό και διεθνή συσχετισμό δυνάμεων, την κατάσταση μέσα στο Κόμμα και το χαρακτήρα που είχε ο ΕΑΜικός πολιτικός συνασπισμός κλπ. Γι αυτά όμως θα μιλήσουμε με άλλη ευκαιρία.

Το δημοψήφισμα του 1946

Αμέσως μετά τις εκλογές, η ντόπια και ξένη αντίδραση πέρασε ολοκληρωτικά στην επίθεση. Η τρομοκρατία πήρε τεράστιες διαστάσεις. Οι φόνοι, οι ξυλοδαρμοί, οι βιασμοί, οι καταστροφές περιουσιών, οι λεηλασίες και όλα τα ...ευγενή ανδραγαθήματα των μοναρχοφασιστικών συμμοριών και του κράτους ήταν καθημερινό θέμα στον Τύπο της εποχής. Αυτά, όμως, δεν ήταν αρκετά για τους ιθύνοντες. Γι' αυτό κι από τα πρώτα μέτρα που πήραν ήταν να νομιμοποιήσουν την τρομοκρατία, καθιστώντας την πλέον κρατική υπόθεση. Στις 6/6/1946 κατατέθηκε στη Βουλή το πρώτο νομοσχέδιο εκτάκτων μέτρων, το οποίο και ψηφίστηκε στις 17/6. Είναι το γνωστό Γ` Ψήφισμα. Βάσει αυτού του ψηφίσματος, καταργούνταν στην ουσία τους τα συνταγματικά δικαιώματα των πολιτών, δινόταν το δικαίωμα στην αστυνομία να περιορίζει την κυκλοφορία, θεσπιζόταν η ποινή του θανάτου για πράξεις κατά της δημόσιας ασφάλειας, απαγορευόταν η απεργία κ.ο.κ.

Πέθανε ο Χίτλερ;

Είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος, που σχολίασε το Γ` ψήφισμα, πριν ψηφιστεί από τη Βουλή, η εφημερίδα "Μάχη" του κόμματος των Σβώλου - Τσιριμώκου. Συγκεκριμένα, έγραφε: "Το άρθρο 10 του νομοσχεδίου είναι μνημείο αστυνομικής αυθαιρεσίας. Μπορούν οι χωροφύλακες να ενεργούν στα σπίτια των Ελλήνων "ερευνώντας μέρας τε και νυκτός", ν' απαγορεύουν την κυκλοφορία των πολιτών και να προβαίνουν εις "πάσαν πράξιν, σκοπούσαν την άμυναν, ασφάλειαν και κοινήν ησυχίαν".

Πέθανε πραγματικά ο Χίτλερ;

Και δεν αρκεί να παίρνουν αυτά τα δικαιώματα οι χωροφύλακες. Τιμωρούνται με θάνατο όσοι επιζήσουν από τη δική τους "πάσαν πράξιν" και αμυνθούν ή τους χτυπήσουν ή τιμωρήσουνε σκληρά τη σκληρότητά τους. Ο Μέγας Θεός Χωροφύλακας θα ρυθμίζει πια ανεξέλεγκτα τη φτωχιά μας ζωή.

Γιατί όλα αυτά; Γιατί ως εκεί;

Η όλη οικονομία του ψηφίσματος το δείχνει. Πρέπει να μη μείνει ίχνος ελευθερίας. Πρέπει να στραγγαλιστούν ολότελα οι λαϊκές ελευθερίες. Πρέπει να εμποδισθή κάθε λαϊκή εκδήλωση. Πρέπει να μην υπάρχουν πολίτες που έχουν δικαιώματα, αξιώσεις, ιδανικά, τραγούδια, ορμή. Πρέπει να υπάρχουν σκυφτοί ραγιάδες και τούτο το καλοκαίρι, για να μπορέσει να ξανάρθη ο μετανάστης τύραννος την 1η Σεπτεμβρίου. "Αι εν υπαίθρω δημόσιαι συγκεντρώσεις φέρουσι εν εαυταίς το σπέρμα της στάσεως...". Και πρέπει να σκοτωθή το σπέρμα αυτό, σπέρμα Δημοκρατίας και Προόδου. Σπέρμα ανυπακοής, σπέρμα άμυνας εναντίον της βίας, σπέρμα κλονισμού μιας τυραννικής κρατικής εξουσίας.

Πρέπει να υπάρξουν σκυμμένοι ραγιάδες στο δρόμο, στο σπίτι. Και στη δουλειά. Γι' αυτό και η απεργία στους μεγάλους κλάδους της παραγωγής γίνεται ποινικό αδίκημα! Γιατί πρέπει προπαντός να χτυπηθή, να υποταγή, να λυγίση η πρωτοπόρα εργατική τάξη, που έχει στα χέρια της το ισχυρό όπλο της απεργίας ενάντια στην εκμετάλλευση, στην αυθαιρεσία και τη βία - για να προφυλαχτή η ακεραιότητα, η ασφάλεια της χώρας και ο Γεώργιος Γλύξμπουργκ. Πέθανε πραγματικά ο Χίτλερ;..".

Δημοψήφισμα με στρατοδικεία

Αμέσως μετά την έγκριση από τη Βουλή του Γ` Ψηφίσματος, στήθηκαν στη χώρα τα πρώτα 11 στρατοδικεία, των οποίων οι αποφάσεις ήταν τελεσίδικες. Επίσης καθιερώθηκαν οι συλλήψεις, οι εκτελέσεις, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Συστηματική υπήρξε και η εκκαθάριση του στρατού από αριστερά, προοδευτικά, ΕΑΜίτικα στοιχεία. Κράτος και συμμορίες είχαν γίνει ένα, στην προσπάθεια εξόντωσης του λαϊκοδημοκρατικού κινήματος. Ανάμεσα δε στα θύματα του μοναρχοφασιστικού οργίου ήταν και ο δημοσιογράφος του "Ριζοσπάστη" Κ. Βιδάλης, ο οποίος, ευρισκόμενος στη Θεσσαλία για ρεπορτάζ, δολοφονήθηκε από τη συμμορία του Σούρλα, 15 μέρες πριν το δημοψήφισμα.

Η χώρα οδηγήθηκε στο δημοψήφισμα - την 1η Σεπτέμβρη του '46 - υπό το κράτος του τρόμου. Κι όπως ήταν φυσικό, πέραν της τρομοκρατίας, βοήθησε και η νοθεία, ώστε η μέρα να γίνει νύκτα και ο θεσμός της βασιλείας να αποκτήσει τη ...λαϊκή έγκριση με 68,3% υπέρ. Ετσι, ο Γεώργιος Γλύξμπουργκ επέστρεψε στην Ελλάδα στις 26/9/1946.

Στο Δημοψήφισμα έλαβε μέρος και ο ΕΑΜικός πολιτικός συνασπισμός, γεγονός που είναι το λιγότερο ακατανόητο, αφού, ως πολιτική πράξη, σ' εκείνες τις συνθήκες δεν είχε να προσφέρει τίποτε περισσότερο εκτός της νομιμοποίησης ενός προκατασκευασμένου αποτελέσματος.

Το μέγεθος της αποχής και το περίφημο 9,3%


Στις εκλογές δεν πήραν μέρος το ΕΑΜ, το ΚΚΕ και μια σειρά κόμματα του Κέντρου. Συνεπώς, μένει ανοιχτό το ερώτημα "πόσο ήταν το μέγεθος της αποχής;". Η διεθνής επιτροπή παρατηρητών του ΟΗΕ, οι επονομαζόμενοι από τον λαό "Κουκουβάγιες", έσπευσαν να εκτελέσουν τις εκ των προτέρων διαταγές των αφεντικών τους, εμφανίζοντας την αποχή της Αριστεράς σχεδόν μηδαμινή. Πώς το κατάφεραν; Φυσικά δεν έκαναν κανέναν έλεγχο στους εκλογικούς καταλόγους. Γνώριζαν περί τίνος επρόκειτο. Εκαναν όμως... γκάλοπ στους δρόμους, σε πόλεις και χωριά και ρωτούσαν τους περαστικούς αν ψήφισαν ή όχι. Από τις απαντήσεις που πήραν έβγαλαν το συμπέρασμα ότι η αποχή για πολιτικούς λόγους - η αποχή δηλαδή κυρίως των ΕΑΜιτών και των κομμουνιστών - ήταν 9,3 %!!! Το... αποτέλεσμα μάλιστα αυτό - μαζί με κρίσεις ότι οι εκλογές ήταν έντιμες - το έγραψαν και στην έκθεσή τους - που δημοσιεύτηκε σε περίληψη στις 12/4/46 - για να υπάρχει προφανώς και έγγραφη απόδειξη της γελοιότητας. Και η γελοιότητα αυτή κατέρρευσε στη συνέχεια, όταν η ίδια η διεθνής επιτροπή του ΟΗΕ προσπάθησε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις που δημιούργησε και με νέες εκτιμήσεις της δέχτηκε ότι αν η Αριστερά συμμετείχε στις εκλογές θα έπαιρνε 20 με μάξιμουμ 25%. (Φ. Γρηγοριάδης: "Το δεύτερο αντάρτικο", τόμος 3ος, σελ. 674).

Εχει συνεπώς απόλυτο δίκιο ο Μεϊνό - και όχι μόνο αυτός βέβαια - όταν σημειώνει σχετικά με την κρίση των παρατηρητών του ΟΗΕ, ότι "οι εκλογές ήταν έντιμες": "Αν ληφθή υπόψη η σύνθεση και ο τρόπος λειτουργίας της επιτροπής, θα ήταν μεγάλη αφέλεια να δούμε στην παραχώρηση του πιστοποιητικού αυτού καλής δημοκρατικής διαγωγής κάτι διαφορετικό από ένα διάβημα που αποσκοπούσε να ενισχύση τη διεθνή θέση μιας κυβερνήσεως, την οποία είχαν εξ ολοκλήρου προσεταιρισθή οι αγγλοσαξονικές δυνάμεις" (Φ. Γρηγοριάδης: "Το δεύτερο αντάρτικο", τόμος 3ος, σελ. 79).

Το πραγματικό μέγεθος της αποχής

Το πραγματικό μέγεθος της αποχής που αντιστοιχούσε σε δυνάμεις κυρίως του ΕΑΜικού πολιτικού συνασπισμού (και που ο ΕΑΜικός - δημοκρατικός τύπος το υπολόγισε στο 53%) δεν είναι δυνατό - και δεν έχει, πλέον και τόση σημασία - να προσδιοριστεί με ακρίβεια. Οχι μόνο γιατί δεν υπάρχει ακριβές στοιχείο για τους εγγεγραμμένους, (άλλωστε οι εκλογικοί κατάλογοι ήταν πλαστοί - με διπλοεγγραφές, τριπλοεγγραφές, και πεθαμένους που τους εμφάνιζαν ως ζωντανούς) αλλά και γιατί πολλοί ήταν εκείνοι που δεν είχαν γραφεί στους εκλογικούς καταλόγους, είτε γιατί δεν πρόλαβαν, είτε γιατί δεν ξεπέρασαν τα προσκόμματα που τους έβαζε ο κρατικός μηχανισμός, είτε γιατί ήταν καταδιωκόμενοι από τις φασιστικές συμμορίες, ενώ είχαν δικαίωμα ψήφου και υπό διαφορετικές συνθήκες θα μπορούσαν να το κατοχυρώσουν. Αλλά κι αν ακόμη είχαμε τον αριθμό των εγγεγραμμένων και η εγγραφή των ΕΑΜιτών και προοδευτικών πολιτών στους εκλογικούς καταλόγους γινόταν απρόσκοπτα, πάλι θα συναντούσαμε δυσκολία να εντοπίσουμε με ακρίβεια το μέγεθος της αποχής, αφού είχαν οργιάσει οι μέθοδοι της νοθείας. Δεν ήταν λίγα τα ανύπαρκτα πρόσωπα που εμφανίστηκαν ψηφοφόροι στις εκλογές, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που είχαν διπλοψηφίσει και τριπλοψηφήσει, χώρια αυτούς που ψήφισαν ενώ ήταν... πεθαμένοι. Τέλος, πρέπει να πάρουμε υπόψη μας και το γεγονός ότι κυρίως στην ύπαιθρο, οπαδοί του ΕΑΜ και του ΚΚΕ οδηγήθηκαν στις κάλπες κάτω από το βάρος της τρομοκρατίας και του φόβου που αυτή δημιουργούσε, ενώ η θέλησή τους ήταν ακριβώς αντίθετη. Παρομοίως οφείλουμε να σημειώσουμε ότι οι εκβιασμοί που ασκήθηκαν στους δημόσιους υπαλλήλους ασφαλώς θα είχαν αποτέλεσμα. Συνεπώς, το ποσοστό της αποχής θα μπορούσε επακριβώς να προσδιοριστεί αν υπήρχαν όλες οι βασικές προϋποθέσεις για ελεύθερες και αδιάβλητες εκλογές. Αλλά τότε δε θα χρειαζόταν τέτοιος προσδιορισμός, γιατί δε θα υπήρχε η πολιτική επιλογή της αποχής. Το γεγονός δε ότι οι εκλογές ούτε έντιμες ήταν, ούτε αδιάβλητες, φανερώνει πως η δύναμη του ΕΑΜικού πολιτικού συνασπισμού ήταν αναμφισβήτητα πλειοψηφούσα στην ελληνική κοινωνία. Αν επρόκειτο για μια δύναμη της τάξης του 20 και 25% δε θα υπήρχε λόγος να γίνουν όσα έγιναν. Αλλά κι αν ακόμη τα ποσοστά του ΕΑΜ ήταν ακόμη μεγαλύτερα - αλλά πάντως μειοψηφικά - πάλι οι μέθοδοι του αντιπάλου θα ήταν διαφορετικές απ' αυτές που ακολουθήθηκαν.

Στην τελική ευθεία 22

Στην τελική ευθεία




Κρίση στην κυβέρνηση Σοφούλη

"...Ελευθερία κινήσεως και ελευθερία εκδηλώσεως φρονήματος δεν υφίστανται, παρά μόνον διά τους μοναρχικούς", ομολογούσε ο ίδιος ο Θ. Σοφούλης, λίγες μέρες πριν από τις εκλογές της 31ης Μάρτη. Ομως οι Αγγλοι τον "έπεισαν" να προχωρήσει στη διεξαγωγή τους με τα γνωστά αποτελέσματα


Οσο πλησίαζε η μέρα των εκλογών, τόσο πιο πολύ γινόταν συνείδηση ότι δεν ήταν δυνατόν να γίνεται λόγος για δυνατότητα αδιάβλητης έκφρασης της λαϊκής θέλησης. Το γεγονός αυτό το αντιλαμβανόταν και ο πρωθυπουργός Θ. Σοφούλης, ο οποίος, λίγες μέρες πριν την 31η Μάρτη του '46, δήλωνε: "Σήμερον οφείλω να ομολογήσω ότι δεν υπάρχουν αι απαραίτηται προϋποθέσεις, τουλάχιστον διά το Κόμμα των Φιλελευθέρων, προς διεξαγωγήν εκλογών. Αι πληροφορίαι μου εξ όλης της Ελλάδας είναι ότι ελευθερία κινήσεως και ελευθερία εκδηλώσεως φρονήματος δεν υφίστανται παρά μόνον διά τους μοναρχικούς".

Οι δηλώσεις αυτές θορύβησαν τη Μ. Βρετανία και ο υπουργός των Εξωτερικών της, Μπέβιν, έσπευσε να "συμμαζέψει" τον υποτακτικό του Ελληνα πρωθυπουργό. "Εξεπλάγην μεγάλως - διαμηνούσε ο Μπέβιν στον Σοφούλη - εκ της δηλώσεώς σας... Παρόμοια κατάστασις δεν προκύπτει από τας εκθέσεις, τας οποίας έλαβα... Εν πάση περιπτώσει, δε δύναμαι ν' αντιληφθώ πώς δύνανται αι οργανώσεις αυταί να υποχρεώσουν τους εκλογείς της υπαίθρου να ψηφίσουν κατά τρόπον αντίθετον προς τας ιδίας των πεποιθήσεις, εφ' όσον θα έχη εξασφαλισθή λογική μυστικότης της ψηφοφορίας" (Γ. Κατσούλη: "Ιστορία του ΚΚΕ", Εκδόσεις ΛΙΒΑΝΗ, τόμος ΣΤ` σελ. 90 και Φ. Γρηγοριάδη: "Το δεύτερο αντάρτικο", τόμος 3ος, σελ. 650).

Η εντολή ήταν σαφής: Καμιά αναβολή. Οι εκλογές θα γίνουν πάση θυσία στις 31 Μάρτη. Και ο Σοφούλης πειθάρχησε. Δε συνέβη, όμως, το ίδιο και με πολλούς συνεργάτες του, με αποτέλεσμα να επέλθει κυβερνητική κρίση. Στις 4 Μάρτη, ο υπουργός Τύπου Ηρακλής Πετμεζάς δηλώνει ότι είναι εθνική ανάγκη να αποτραπεί η διεξαγωγή των εκλογών στις 31 Μάρτη, γιατί θα πρόκειται για εκλογές μονόπλευρες. Την επομένη, ο Σοφούλης τον απέπεμψε, αλλά η κυβερνητική κρίση δε θα σταματήσει εκεί. Με το αίτημα της ματαίωσης των εκλογών, θα παραιτηθούν 11 μέλη της κυβέρνησης: Ι. Πελτέκης, Ν. Καζαντζάκης, Γ. Καρτάλης, Γ. Νόβας, Γ. Μπουρδάρας, Σ. Μερκούρης, Αλ. Μυλωνάς, Χρ. Ευελπίδης, Π. Ευριπαίος, Γ. Παπάς, Ι. Γεωργάκης. Οι περισσότεροι απ' αυτούς ακολούθησαν στην παραίτηση τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Γ. Καφαντάρη, ο οποίος παραιτήθηκε στις 9/3, απευθύνοντας προς τους υπεύθυνους της εκλογικής παρωδίας δριμύτατο "κατηγορώ": "Εχει καταστή ο βίος αβίωτος των δημοκρατικών πολιτών - δήλωνε ο Καφαντάρης. ...Αι επικείμεναι εκλογαί θα κυριαρχούνται υπό της νοθείας και της βίας... θα αποτελούν ασύλληπτον χίμαιραν. Το 1935 επαναλαμβάνεται υπό πολύ απαισιώτερους οιωνούς. Η Δεξιά κατόρθωσε να καταστήση τελείως υποχείριόν της το κράτος και να ασκή διά των συμμοριών της και των οργάνων της τάξεως, των οποίων ο ακραιφνής φιλοφασισμός εξησφαλίσθη δι' επανειλημμένης αυστηράς επιλογής, ανεξέλεγκτον επί των πληθυσμών βίαν...". Την αποχή του από τις εκλογές είχε δηλώσει και ο υπουργός Εξωτερικών Ι. Σοφιανόπουλος, ο οποίος είχε αποπεμφθεί από τον Σοφούλη για λόγους που δε σχετίζονταν με τις εκλογές. Τέλος, αποχή από τις εκλογές διακήρυξε και ο δεύτερος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ι. Τσουδερός, δηλώνοντας, όμως, ότι θα παραμείνει στην κυβερνητική θέση του (Σ. Γρηγοριάδη: "Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας", τόμος 3ος, σελ. 117 - 118).



Υστατες προσπάθειες ΕΑΜ - ΚΚΕ για συμμετοχή


Αναμφισβήτητα, η κρίση στην κυβέρνηση Σοφούλη, η διάσπαση στο χώρο του παλαιοδημοκρατικού κέντρου και η καταγγελία των εκλογών από στελέχη αυτού του χώρου ενίσχυσαν στο ΕΑΜ και το ΚΚΕ την τάση για αποχή. Σε καμιά, όμως, περίπτωση, αυτές οι εξελίξεις - όσο κι αν δικαίωναν το λαϊκοδημοκρατικό κίνημα και την ηγεσία του - δεν αποτέλεσαν τον καθοριστικό παράγοντα, που οδήγησε στη μη συμμετοχή στις εκλογές. Από τα ιστορικά στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας, αποδεικνύεται ότι στην ηγεσία του Κόμματος και του ΕΑΜ γίνονταν μέχρι την τελευταία στιγμή ζυμώσεις και προσπάθειες, για να εξευρεθεί λύση στο πρόβλημα, που να εξασφαλίζει με κάποιο τρόπο συμμετοχή στις εκλογές, χωρίς όμως και να τις νομιμοποιεί στη συνείδηση του κόσμου. Πρέπει δε να σημειωθεί ότι γενικού χαρακτήρα συμβουλή για συμμετοχή στις εκλογές είχε δώσει και το ΚΚΣΕ στην ηγεσία του λαϊκοδημοκρατικού κινήματος, όταν το Γενάρη του '46 αντιπροσωπεία του ΕΑΜ, με επικεφαλής τον Μ. Παρτσαλίδη, επισκέφθηκε την ΕΣΣΔ (βλέπε: Μ. Παρτσαλίδη: "Διπλή αποκατάσταση της Εθνικής Αντίστασης" Εκδόσεις Θεμέλιο, 1978, σελ. 195 και 199).

Η πρόταση του ΚΚΕ στο Κέντρο

Η συμμετοχή, λοιπόν, στις εκλογές, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, επιχειρήθηκε από το ΚΚΕ και τον ΕΑΜικό πολιτικό συνασπισμό και αυτό βεβαιώνεται με κατηγορηματικό τρόπο από τα ιστορικά στοιχεία. Συγκεκριμένα: Στην απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, που δημοσιεύτηκε στο "Ριζοσπάστη" στις 15/3/1946, μεταξύ άλλων, αναφέρεται: "Το ΚΚΕ, με την πρότασή του προς τους ηγέτες του παλαιοδημοκρατικού Κέντρου, για κοινή εκλογική εμφάνιση με κοινούς συνδυασμούς και με 50 προς 50% ανάμεσα στη δημοκρατική Αριστερά και στο παλαιοδημοκρατικό Κέντρο κατανομή πάνω στις έδρες που θα πετύχει ο συνασπισμός της Δημοκρατίας, έδειξε, για μια πρόσθετη φορά, τη συγκαταβατικότητα και υποχωρητικότητά του και την προσήλωσή του στις ομαλές εξελίξεις. Το ΚΚΕ και σήμερα ακόμα επιμένει στην πρότασή του αυτή. Το γεγονός ότι οι ψευδοδημοκράτες του κ. Σοφούλη δε δέχτηκαν την πρόταση αυτή, που τους είναι απόλυτα και αναπάντεχα ευνοϊκή, δείχνει πως, τόσο αυτοί, όσο και η Αγγλία, που τους κρατά στην αρχή και τους εμπνέει, δε θέλουν την εσωτερική ομαλότητα και ξεπουλάν και αρνιούνται τη Δημοκρατία" ("Επίσημα Κείμενα ΚΚΕ", τόμος 6ος, σελ. 189).

Η καταγγελία αυτή του ΚΚΕ ενάντια στο Κέντρο του Θ. Σοφούλη - μια καταγγελία, που "περιέργως" ξεχνούν διάφοροι ιστορικοί και αναλυτές της σύγχρονης ιστορίας του τόπου, όταν αναφέρονται στις εκλογές του '46 - αν μη τι άλλο, είναι αποκαλυπτική για τους υπεύθυνους του εμφυλίου πολέμου.

Η τελική απόφαση του ΚΚΕ

Οι προσπάθειες του ΚΚΕ για συμμετοχή στις εκλογές δεν εξαντλήθηκαν με προτάσεις συνεργασίας στο Κέντρο. Ο Ν. Ζαχαριάδης έχει τονίσει σε πολλά κομματικά Σώματα - και με γραπτά του - ότι το ΠΓ αποφάσισε, τελικά, να υπάρξει συμβολική συμμετοχή στις εκλογές, με έναν υποψήφιο σε κάθε εκλογική περιφέρεια, ώστε και νομιμοποίηση να μην παρέχεται στο εκλογικό πραξικόπημα, και συμμετοχή στις εκλογές να υπάρξει και κοινοβουλευτική εκπροσώπηση του ΕΑΜικού συνασπισμού να επιτευχθεί. Ομως - κατά τον Ζαχαριάδη - η απόφαση αυτή του ΠΓ απορρίφθηκε από το ΕΑΜ, με ευθύνη των Σιάντου - Παρτσαλίδη, που εκπροσωπούσαν εκεί το Κόμμα (Βλέπε Π. Δημητρίου "Η διάσπαση του ΚΚΕ", τόμος Α`, σελ. 94 - 95 και "Η παράνομη μπροσούρα του Ν. Ζαχαριάδη", εκδόσεις ΓΛΑΡΟΣ, σελ. 20). Τον Ζαχαριάδη επιβεβαιώνει και ο Μ. Παρτσαλίδης, ο οποίος, στο βιβλίο του "Διπλή αποκατάσταση της Εθνικής Αντίστασης" (σελ. 196), αναφέρει: "Αλλά ο Ζαχαριάδης σκέφτηκε γρήγορα πως κατηγορηματική απόκρουση της συμβουλής του ΚΚΣΕ (σ.σ. για συμμετοχή στις εκλογές) δεν έστεκε και πρότεινε στο ΠΓ μια συμβολική συμμετοχή στις εκλογές, μ' ένα μόνο υποψήφιο κατά εκλογική περιφέρεια. Η πρόταση έγινε δεκτή στο ΠΓ και συνεννοηθήκαμε με τους Αριστερούς Φιλελευθέρους να ζητήσουν από τον Σοφούλη κάποια παράταση για την προθεσμία υποβολής υποψηφιοτήτων. Θα παρουσιάζονταν πως αυτοί, οι Αριστεροί Φιλελεύθεροι, κατέληξαν να πάρουν μέρος στις εκλογές. Ο Σοφούλης και οι Αγγλοι, ή οι Αγγλοι και ο Σοφούλης, δε δεχτήκανε καμιά παράταση στις προθεσμίες υποβολής υποψηφιοτήτων. Αλλά και η ΚΕ του ΕΑΜ δε συμφώνησε με την ιδέα της "συμβολικής" συμμετοχής. Κι έτσι δεν έγινε δυνατή κανενός είδους συμμετοχή στις εκλογές".

Η μαρτυρία αυτή του Μ. Παρτσαλίδη, ότι δεν εγκρίθηκε από το ΕΑΜ η πρόταση του ΚΚΕ για συμβολική συμμετοχή στις εκλογές, αν μη τι άλλο, καταρρίπτει από μόνη της το μύθο πως το ΚΚΕ εξανάγκασε τους συμμάχους του να υιοθετήσουν την επιλογή της αποχής, πως αποτελώντας την κύρια δύναμη έκανε ό,τι ήθελε στον ΕΑΜικό πολιτικό συνασπισμό κ.ο.κ. Επίσης, ανεξαρτήτως του τι απόψεις είχε ο Ζαχαριάδης για τη συμμετοχή στις εκλογές, καταρρίπτεται και ένας ακόμη μύθος, που εξετάζει τα ιστορικά γεγονότα μέσα από το προκατασκευασμένο σχήμα "οι καλοί και οι κακοί", με αποτέλεσμα να χρεώνει εξ ολοκλήρου την επιλογή της αποχής στον τότε ΓΓ της ΚΕ του Κόμματος. Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια. Ο ισχυρισμός δε που παρουσιάζουν στα έργα τους ο Φοίβος και ο Σόλωνας Γρηγοριάδης - και όχι μόνο αυτοί - ότι η προσπάθεια για συμμετοχή στις εκλογές μέσω των Αριστερών Φιλελευθέρων επιχειρήθηκε από τους Σιάντο - Ιωαννίδη, παρά και ενάντια στη θέληση για αποχή του Ν. Ζαχαριάδη (όταν αυτός έφυγε για να παραστεί στο Συνέδριο του Τσεχοσλοβάκικου ΚΚ) αποδεικνύεται ανακριβής.


Οι κυβερνήσεις της περιόδου 1944 έως τις εκλογές του 1946 21

Οι κυβερνήσεις της περιόδου 1944
έως τις εκλογές του 1946





Τον Ν. Πλαστήρα διορίζουν οι Αγγλοι στη θέση του Γ. Παπανδρέου, ενώ έχουν ήδη χρήσει αντιβασιλέα τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, προετοιμάζοντας το έδαφος για την επάνοδο των Γλύξμπουργκ



Η πρώτη μεταπελευθερωτική κυβέρνηση ήταν η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας με πρόεδρο τον Γ. Παπανδρέου. Σ' αυτή συμμετείχε και το ΕΑΜ με 6 υπουργούς, οι οποίοι αποχώρησαν από το κυβερνητικό σχήμα την 1η Δεκέμβρη του 1944. Συνεπώς, μπορούμε να υποστηρίξουμε πως αυτή η κυβέρνηση μέχρι την αποχώρηση των ΕΑΜιτών υπουργών απολάμβανε της λαϊκής ανοχής. Από κει και μετά, οι επόμενες κυβερνήσεις στηριζόταν ουσιαστικά στις βρετανικές λόγχες. Στις 31/12/44 σημειώνεται η πρώτη κυβερνητική μεταβολή. Η κυβέρνηση Παπανδρέου παραιτείται κατ' εντολή των Αγγλων. Επίσης, την ίδια μέρα, πάλι με πρωτοβουλία της Μ. Βρετανίας, ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός διορίζεται αντιβασιλέας.

Στις 3/1/45 οι Εγγλέζοι διορίζουν πρωθυπουργό τον Ν. Πλαστήρα, τον οποίο οδήγησαν σε παραίτηση 3 μήνες μετά - στις 7/4/1945 - αφού προηγουμένως διοχέτευσαν στη δημοσιότητα επιστολή του προς τον Ελληνα πρεσβευτή στο Βισί (πρωτεύουσα της Γαλλίας επί προεδρίας του συνεργαζόμενου με τους Γερμανούς στρατάρχη Πετέν), από τις 16/7/41, στην οποία ο Πλαστήρας εξέφραζε συνθηκολογικές τάσεις για τον πόλεμο 1940 - 1941 και, ιδιαίτερα, την αντίθεσή του, για την αντίσταση κατά των χιτλερικών στρατευμάτων. (Βλέπε ολόκληρη την επιστολή: Σ. Γρηγοριάδης: "Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας", εκδόσεις Κ. Καπόπουλος, τόμος 3ος, σελ. 38 - 42).

Την ίδια μέρα, που αποπέμφθηκε ο Πλαστήρας, ο Δαμασκηνός έδωσε εντολή για σχηματισμό κυβέρνησης στον Βούλγαρη, ναύαρχο εν αποστρατεία και πρώην διευθύνοντα σύμβουλο στις επιχειρήσεις του Μποδοσάκη. Στο... έργο της κυβέρνησης Βούλγαρη - πέραν των άλλων - εγγράφεται και το γεγονός πως ύστερα από επιταγή (κοινή ανακοίνωση) των κυβερνήσεων Μ. Βρετανίας, ΗΠΑ και Γαλλίας (για διενέργεια εκλογών στην Ελλάδα το ταχύτερο κι αν είναι δυνατόν πριν τη λήξη του έτους) με απόφασή της, στις 5/10/45, όρισε τις εκλογές για τις 20/1/46.

Η κυβέρνηση Βούλγαρη θα πέσει, ύστερα από δήλωση του κόμματος των Φιλελευθέρων ότι παύει να τη στηρίζει κι ότι θα απόσχει από τις εκλογές της 20ής Γενάρη του '46. Ο αντιβασιλέας Δαμασκηνός δίνει αμέσως εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στο Σοφούλη, με την προϋπόθεση ότι σ' αυτή θα συμμετέχει και το Λαϊκό Κόμμα. Το τελευταίο, όμως, επιμένει ότι η κυβέρνηση πρέπει να έχει υπηρεσιακό χαρακτήρα. Ετσι ο Σοφούλης καταθέτει άπρακτος την εντολή. Στη 17/10/45 σχηματίζεται κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Δαμασκηνό και Υπουργικό Συμβούλιο αποτελούμενο από υπουργούς της κυβέρνησης Βούλγαρη. Το σχήμα δεν μπορούσε και δε συνέφερε την αντίδραση να σταθεί, γι' αυτό παράλληλα γίνονται διαβουλεύσεις, ώστε να βρεθεί μια διαφορετική κυβερνητική λύση. Στις 30/10/45 ο Δαμασκηνός δίνει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στο Σ. Βενιζέλο, αλλά θα αποτύχει και αυτή η προσπάθεια.

Οι Αγγλοι διατάζουν

Την 1η Νοεμβρίου θα σχηματιστεί κυβέρνηση από το Π. Κανελόπουλο, αλλά κι αυτής ο βίος θα είναι σύντομος. Πέραν των αντιδράσεων του ΕΑΜικού κινήματος και δυνάμεων του Κέντρου, η κυβέρνηση αυτή θα παραιτηθεί στις 20/11/45, γιατί τα σχέδια των Αγγλων είναι διαφορετικά. Στο μεσοδιάστημα του βίου της, την Ελλάδα θα επισκεφθεί ο Βρετανός υφυπουργός Εξωτερικών, Μακ Νιλ, ο οποίος θα έχει συνομιλίες με τους Δαμασκηνό, Σοφούλη, Παπανδρέου κ. ά. Την ημέρα δε, που παραιτήθηκε η κυβέρνηση Κανελόπουλου, ο Δαμασκηνός ανακοίνωσε σε σύσκεψη με τους πολιτικούς αρχηγούς τις απαιτήσεις της Μ. Βρετανίας, που του διαβίβασε ο Μακ Νιλ. Κι αυτές οι απαιτήσεις είχαν ως εξής:

- Να αναβληθεί το δημοψήφισμα ως το Μάρτη του 1948

- Να σχηματιστεί κυβέρνηση συνασπισμού με πρόεδρο τον Σοφούλη, όσο το δυνατόν πιο πλατιά, από τα αστικά κόμματα, ώστε να αντιμετωπιστεί το οικονομικό πρόβλημα της χώρας και να προπαρασκευαστούν οι εκλογές, οι οποίες να διενεργηθούν μέχρι τον Μάρτη του '46.

- Η οικονομική ανασύνταξη της χώρας να γίνει με βάση τα σχέδια των Αγγλων εμπειρογνωμόνων.

- Σε περίπτωση που δε γίνουν δεκτές οι βρετανικές απαιτήσεις η Μ. Βρετανία δε θα χορηγήσει οικονομική βοήθεια στην Ελλάδα. (Βλέπε: Σ. Γρηγοριάδης: "Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας", εκδόσεις Κ. Καπόπουλος, τόμος 3ος, σελ. 96 και Στ. Σαράφη: "Μετά τη Βάρκιζα", Εκδόσεις ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ σελ. 185 - 186).

Ετσι ανατίθεται στο Σοφούλη ο σχηματισμός κυβέρνησης. Στην πολιτική αυτή επιλογή θα αντιδράσουν το Λαϊκό Κόμμα και ο βασιλιάς Γεώργιος, γιατί δεν μπορούσαν να δεχτούν ότι το δημοψήφισμα παραπεμπόταν στις ελληνικές καλένδες. Οι αντιδράσεις αυτές θα οδηγήσουν τον Δαμασκηνό σε παραίτηση αλλά, τελικά, θα τον συγκρατήσουν ο Μακ Νιλ, ο Αγγλος πρεσβευτής Λίπερ και ο Αμερικάνος πρεσβευτής Μακ Βι.

Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ θα δηλώσουν ανοχή στην κυβέρνηση Σοφούλη την οποία, όμως πολύ σύντομα, στις 11/12/45, θα αποσύρουν. Ετσι η κυβέρνηση αυτή είναι η δεύτερη μετά την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Παπανδρέου που μπορεί να θεωρηθεί ότι για ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα απολάμβανε τη λαϊκή ανοχή. Κατά τ' άλλα ήταν μια από τα ίδια. Κυβέρνηση εντολοδόχος της Αγγλίας, γεγονός που αποδεικνύεται και από το ότι όρισε - ύστερα από απαίτηση του Βρετανού υπουργού Εξωτερικών, Μπέβιν - τις εκλογές για τις 31/3/1946, έχοντας πλήρη επίγνωση ότι θα επρόκειτο για εκλογές βίας και νοθείας. Και δεν αρκέστηκε να ορίσει τις εκλογές. Τις πραγματοποίησε κιόλας!!!

Η στάση του ΕΑΜ και του ΚΚΕ έναντι των εκλογών


Πριν τα Δεκεμβριανά, όταν στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας συμμετείχαν και οι ΕΑΜίτες υπουργοί, τόσο το ΚΚΕ, όσο και το ΕΑΜ υπογράμμιζαν την ανάγκη για γρήγορη προετοιμασία των εκλογών και του δημοψηφίσματος, όπου ο λαός θα εξέφραζε την ελεύθερη βούλησή του. "Αγωνιζόμαστε - έλεγε ο Σιάντος, μιλώντας στη μεγαλειώδη συγκέντρωση στην Αθήνα, λίγο πριν τα Δεκεμβριανά, για το γιορτασμό των 26 χρόνων του ΚΚΕ - για να γίνει γρήγορα ελεύθερο δημοψήφισμα για το πολιτειακό. Πιστεύουμε ότι μόνο η λύση αυτού του ζητήματος είναι δυνατό να απαλλάξει τον τόπο μας από τις ραδιουργίες και τις αναστατώσεις της κλίκας του Γλύξμπουργκ... Αγωνιζόμαστε για την άμεση προετοιμασία των εκλογών Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης, γιατί μόνο έτσι μπαίνουμε πραγματικά στον ομαλό πολιτικό βίο και την πραγματική ανοικοδόμηση της Ελλάδας". Ευσεβείς πόθοι, ίσως, πει κανείς. Ομως, το ΕΑΜ και το ΚΚΕ ήταν οι μόνες δυνάμεις της χώρας, που δεν είχαν κανένα λόγο να φοβούνται τη λαϊκή βούληση και πάλεψαν με όλες τους τις δυνάμεις για να υπάρξει ομαλή διέξοδος, με δημοκρατικές εκλογές.

Τα εκλογομαγειρέματα μετά τη Βάρκιζα

Μετά τη Βάρκιζα το ΕΑΜικό κίνημα, ταυτόχρονα με την προσπάθεια ανασυγκρότησης των δυνάμεών του, προέβαλε αιτήματα για σεβασμό της Συμφωνίας από τον αντίπαλο, κατήγγειλε το μονόπλευρο πόλεμο εις βάρος του και ζητούσε τη συγκρότηση αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης με τη συμμετοχή του, την εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από τα φασιστικά στοιχεία και τους συνεργάτες των Γερμανών, το σταμάτημα των διώξεων εις βάρος των λαϊκών αγωνιστών και τη χορήγηση γενικής αμνηστίας, Τη δημιουργία, με δυο λέξεις, των βασικά απαραίτητων προϋποθέσεων, για διεξαγωγή ελεύθερων και αδιάβλητων εκλογών.

Αντίθετα με όλα αυτά, η κυβέρνηση Βούλγαρη, με τον εκλογικό νόμο της 9ης Ιούνη 1945, προχώρησε στην ανασύνταξη των εκλογικών καταλόγων, που ήταν ανενημέρωτοι για μια ολόκληρη δεκαετία, αφού είχε μεσολαβήσει η δικτατορία του Μεταξά και η Κατοχή. Η ανασύνταξη των εκλογικών καταλόγων γινόταν με την επίδειξη βεβαίωσης, που περιείχε τα στοιχεία του εκλογέα για την εγγραφή του στους εκλογικούς καταλόγους. Τη βεβαίωση αυτή χορηγούσαν στρατιωτικές και αστυνομικές αρχές. Ομως, οι αρμόδιες αυτές αρχές κυριαρχούνταν από φασιστικά, ακροδεξιά - και ως επί το πλείστον - αντικομμουνιστικά στοιχεία, γεγονός που σήμαινε ότι καμιά εγγύηση δεν υπήρχε ότι θα διαμορφώνονταν αδιάβλητοι και γνήσιοι εκλογικοί κατάλογοι. Η εφαρμογή δε του μέτρου της ανασύνταξης των καταλόγων απέδειξε του λόγου το αληθές. Οι ...αρμόδιες αρχές συνεχώς προέβαλαν αρνήσεις και προσκόμματα για την έκδοση των απαραίτητων δικαιολογητικών, ώστε να εγγραφούν στους εκλογικούς καταλόγους δημοκρατικοί πολίτες. Αντίθετα, οι περιπτώσεις διπλοεγγραφών και τριπλοεγγραφών στους καταλόγους συντηρητικών στοιχείων ήταν κραυγαλέες.

Την πραγματικότητα αυτή δεν μπορούσε να αρνηθεί ούτε το παλαιοδημοκρατικό Κέντρο (Σοφούλης - Καφαντάρης - Τσουδερός). Ο Καφαντάρης, μάλιστα, με δήλωσή του στις αρχές Αυγούστου του '45 υπογράμμιζε: "Αν η κυβέρνηση επιθυμεί να επισπευθή η αληθινή λαϊκή ετυμηγορία, οφείλει να αναστείλη άνευ αναβολής τη σύνταξιν των εκλογικών καταλόγων, ήτις αποτελεί καθαράν πράξιν εκλογικής νοθείας" (Εφημερίδα "ΒΗΜΑ", 5/8/1945). Το παλαιοδημοκρατικό κέντρο εξέφρασε την αντίθεσή του με τη νοθεία που επιχειρείτο μέσω των εκλογικών καταλόγων και στη διακομματική επιτροπή που επόπτευε την ανασύνταξή τους. Στα ρεπορτάζ των εφημερίδων της εποχής, διαβάζουμε: "Προ της ενάρξεως της συνεδριάσεως (σ.σ. της διακομματικής επιτροπής), οι αντιπρόσωποι των φιλελεύθερων, των προοδευτικών και των άλλων δημοκρατικών κομμάτων ετόνισαν ότι εμμένουν εις άποψιν ότι πάσα η μέχρι σήμερον εργασία αναθεωρήσεως και ανασυντάξεως των εκλογικών καταλόγων δέον να θεωρηθή άκυρος, διότι δεν περιέχει τα εχέγγυα της ανοθεύτου εκδηλώσεως του γνήσιου φρονήματος του ελληνικού λαού" (Εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ", 22/9/45).

Αποχή από την εγγραφή στους καταλόγους

Η πραγματικότητα αυτή οδήγησε το ΕΑΜ και το ΚΚΕ στην αποχή από την εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους. Το 7ο Συνέδριο του Κόμματος, στην Πολιτική του Απόφαση, υπογράμμιζε: "Εκλογές κάτω από τις σημερινές συνθήκες, της τρομοκρατικής ασυδοσίας του ΣΑΝ, του γενικού διωγμού του κινήματος Εθνικής Αντίστασης, της πλαστής ανασύνταξης των εκλογικών καταλόγων, που έκανε ο Βούλγαρης, αποτελούν νομιμοφανές πραξικόπημα κατά της λαϊκής θέλησης, αφού θα 'χουνε σαν σκοπό να αποκλείσουνε το ΕΑΜ από την πολιτική ζωή και οδηγούνε τον τόπο σε καινούρια ανωμαλία και σε νέα αναστάτωση. Το ΚΚΕ, σύμφωνα με την απόφαση της ΚΕ του ΕΑΜ, εμμένει στην αποχή και δηλώνει πως σε καμιά περίπτωση δε θα δώσει κύρος και νομιμότητα σε τέτοιου είδους πραξικόπημα" ("Επίσημα Κείμενα ΚΚΕ", τόμος 6ος, σελ. 80). Η απόφαση αυτή για μη εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους - που ανακλήθηκε στις 17/1/1946 - ήταν ένα προμήνυμα για τη μελλοντική αποχή από τις εκλογές, χωρίς όμως να προδικάζει οριστικά τον τρόπο, με τον οποίο θα εκφραζόταν η αντίθεση του ΕΑΜικού κινήματος στο επικείμενο εκλογικό πραξικόπημα της ντόπιας αντίδρασης και των Αγγλων.

Οι εκλογές και η 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ

Εχει εκφραστεί η γνώμη - και είναι ευρύτερα πιστευτό - ότι την απόφαση για αποχή από τις εκλογές της 31ης Μάρτη 1946 την πήρε η 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ που έγινε στο διάστημα 12 - 15/2/1946. Η αλήθεια, βεβαίως, δεν είναι ακριβώς αυτή. Η 2η Ολομέλεια υιοθέτησε την από 7/2/1946 απόφαση της ΚΕ του ΕΑΜ και των Αριστερών Φιλελευθέρων, με την οποία το κίνημα προσανατολιζόταν στην αποχή, αλλά σε καμία περίπτωση δεν ευσταθεί ο ισχυρισμός ότι η αποχή παραπέμπει ευθέως στις αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας ή στη σχετική απόφαση της ΚΕ του ΕΑΜ και των Αριστερών Φιλελευθέρων.

Τόσο η απόφαση του ΕΑΜ στις 7 Φλεβάρη, όσο και η ταυτόσημη απόφαση της 2ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ λίγες μέρες μετά, διαπνέονταν απ' το πνεύμα της καταγγελίας του εκλογικού πραξικοπήματος, απειλούσαν με αποχή, χωρίς να προδικάζουν οριστικά και αμετάκλητα ότι, τελικά, θα επέλεγαν αυτή τη στάση. Για δε το ΚΚΕ, τα αδιαμφισβήτητα ιστορικά στοιχεία και γεγονότα λένε ότι η 2η Ολομέλεια άφησε την πρωτοβουλία της τελικής απόφασης για το θέμα της στάσης στις εκλογές, στο ΠΓ του Κόμματος και στον ΕΑΜικό πολιτικό συνασπισμό. Πρέπει, τέλος, να υπογραμμίσουμε πως ήταν πολιτικά ορθό, το ΕΑΜ και το ΚΚΕ να μην αφήσουν με τη στάση τους την εντύπωση στις μάζες ότι νομιμοποιούν το εκλογικό πραξικόπημα, που μαγείρευαν, με ανοικτό και απροκάλυπτο τρόπο, οι Εγγλέζοι και η ντόπια αντίδραση. Ετσι, ακόμη και στην περίπτωση συμμετοχής τους στις εκλογές, όφειλαν να επιλέξουν τον κατάλληλο τρόπο, ώστε να φαίνεται εμφανώς η καταγγελία τους στις εκλογές της βίας και της νοθείας. Τέτοιες σκέψεις υπήρχαν τότε και θα αναφερθούμε σ' αυτές στη συνέχεια.

Ας δούμε, όμως, τι αποφάσισε το ΕΑΜ για τις εκλογές στις 7/2/46.

Η απόφαση του ΕΑΜ για τις εκλογές

Η απόφαση του ΕΑΜ και των Αριστερών Φιλελευθέρων που υιοθέτησε η ΚΕ του ΚΚΕ ήταν η εξής:

"Η Κεντρική Επιτροπή του Πολιτικού Συνασπισμού των κομμάτων του ΕΑΜ και ο αντιπρόσωπος της ομάδας των Αριστερών Φιλελευθέρων συνήλθαν σήμερα και αφού εξέτασαν την όλη εσωτερική πολιτική κατάσταση κατέληξαν ομόφωνα στις ακόλουθες διαπιστώσεις και αποφάσεις:

(...)4. Η ΚΕ του ΕΑΜ, έχοντας για γνώμονα το εθνικό συμφέρον, διακηρύσσει ακόμη μια φορά την προσήλωσή της προς τις ομαλές δημοκρατικές λύσεις, τις οποίες εξασφαλίζουν μόνο ελεύθερες και γνήσιες εκλογές. Ομως τέτοιες εκλογές είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν μόνον κάτω από τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

α. Αντιπροσωπευτική δημοκρατική κυβέρνηση, με ευρεία συμμετοχή των κομμάτων του ΕΑΜ.

β. Κατάπαυση της τρομοκρατίας, πραγματική διάλυση και αφοπλισμός των τρομοκρατικών οργανώσεων, αποκατάσταση της τάξεως και ισοπολιτείας σ' όλη τη χώρα.

γ. Γενική πολιτική αμνηστία των αγωνιστών της Εθνικής Αντιστάσεως.

δ. Γενική και εγγυημένη εκκαθάριση των εκλογικών καταλόγων.

ε. Απομάκρυνση από τον στρατό, τα σώματα ασφαλείας και τον κρατικό εν γένει μηχανισμό τουλάχιστον όλων, που υπηρέτησαν στα Τάγματα Ασφαλείας ή συνεργάστηκαν ανοικτά με τον εχθρό.

5. Αν δεν πραγματοποιηθούν τα παραπάνω, τα κόμματα του ΕΑΜ είναι υποχρεωμένα να δηλώσουν και πάλι επίσημα και κατηγορηματικά ότι δε θα μετάσχουν στις εκλογές, γιατί απλούστατα θα πρόκειται περί εκλογικής κωμωδίας, η οποία, όμως, θα έχει τα πιο τραγικά αποτελέσματα για τη χώρα.

Την ευθύνη για το μεγάλο κακό, που θα προξενηθεί στο έθνος, θα τη φέρουν ολοκληρωτικά η κυβέρνηση και ο παλιός δημοκρατικός κόσμος, χωρίς να αποτελεί γι' αυτούς κανένα ελαφρυντικό η ξενική επέμβαση, την οποία τυφλά και αντεθνικά υπηρετούν" ("Επίσημα Κείμενα ΚΚΕ", τόμος 6ος, σελ. 176).

Την απόφαση αυτή του ΕΑΜ και του ΚΚΕ επιβεβαίωσε και το ΠΓ της ΚΕ του Κόμματος, με απόφασή του στις 21/2/46. Με την πολιτική του ΕΑΜ και του ΚΚΕ για το ζήτημα των εκλογών συντάχθηκε και το κόμμα ΣΚ - ΕΛΔ των Τσιριμώκου - Σβώλου που δε συμμετείχε στον ΕΑΜικό πολιτικό συνασπισμό.




TOP READ