«Εκτιμώ ότι το VSL είναι 2,5 εκατ. δολάρια για την Κίνα, 6,1 εκατ. για την Ισπανία, 6,4 εκατ. για την Ιταλία, 7,1 εκατ. για το Ηνωμένο Βασίλειο και 7,6 εκατ. για τον Καναδά». Η παραπάνω «ανάλυση» περιέχεται σε άρθρο του διακεκριμένου αστού οικονομολόγου Κιπ Βισκούζι, ο οποίος από τις αρχές της δεκαετίας του '80 θήτευσε σε μια σειρά κυβερνητικές θέσεις των ΗΠΑ, αναπτύσσοντας μαθηματικά μοντέλα με βάση το «κόστος - όφελος» στην άσκηση της κυβερνητικής πολιτικής. Τι είναι λοιπόν το VSL; Πρόκειται για τα αρχικά των λέξεων «Value of Statistical Life» («Αξία της Στατιστικής Ζωής»). Είναι δηλαδή η αξία της ανθρώπινης ζωής υπολογισμένη σε δολάρια, μέσα από μια «καθιερωμένη μέθοδο μετατροπής της αξίας της μείωσης των κινδύνων για την υγεία σε νομισματικούς όρους, έτσι ώστε οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να μπορούν πιο εύκολα να εκτελέσουν αυτήν την ευαίσθητη πράξη εξισορρόπησης». Με άλλα λόγια, η εξίσωση αυτή του Βισκούζι περιγράφει πόσο κοστίζει η μείωση ενός κινδύνου για την υγεία και τη ζωή του ανθρώπου σε σύγκριση με το κόστος που θα έχει αυτός ο κίνδυνος αν τελικά εκδηλωθεί. Είναι δηλαδή μια μαθηματική εξίσωση για τον «ακριβή» υπολογισμό του «κόστους - οφέλους», στην υπηρεσία του κράτους και της εργοδοσίας.
Ο ίδιος ομολογεί ότι «η χρησιμότητα του VSL ίσως δεν ήταν ποτέ πιο εμφανής από ό,τι κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19» και εξηγεί με κυνισμό: «Οι συζητήσεις σχετικά με την κοινωνική αποστασιοποίηση και άλλους περιορισμούς που τέθηκαν στην οικονομική δραστηριότητα ήταν τόσο έντονες εν μέρει επειδή οι άνθρωποι δεν έχουν μια κοινή μέτρηση για το πώς να εκτιμήσουν τη διάσωση ζωών: Είναι δύσκολο να γίνει μια ανάλυση κόστους - οφέλους όταν δεν υπάρχει συμφωνία για τον τρόπο μέτρησης του κόστους και των οφελών. Η χρήση μιας αυστηρά ανεπτυγμένης εκτίμησης για την αξία μιας ζωής που σώζεται μπορεί να αποσαφηνίσει τα πράγματα». Το δίνει μάλιστα και με ένα παράδειγμα: Τον Μάρτη του 2020 η κυβέρνηση των ΗΠΑ, με βάση το VSL, εκτίμησε ότι τα περιοριστικά μέτρα που έλαβε θα έσωζαν ένα εκατομμύριο ζωές. «Σε αξία 10 εκατ. δολαρίων ανά ζωή, τα συνολικά οφέλη αυτών των πολιτικών ανέρχονταν σε 10 τρισ., ή περίπου το ήμισυ του ΑΕΠ των ΗΠΑ, καθιστώντας σαφές ότι μέτρα όπως το lockdown δικαιολογούνται όχι μόνο από τις ζωές που έσωσαν, αλλά και από τη μαζική οικονομική ζημιά που απέτρεψαν». Σε μια άλλη συγκυρία βέβαια, όπως για παράδειγμα η σημερινή, η επιλογή που κάνουν οι κυβερνήσεις είναι διαφορετική. Το κριτήριο όμως του «κόστους - οφέλους» παραμένει σταθερό και υπολογισμένο με ακρίβεια, όπως δείχνουν τα μαθηματικά μοντέλα του Βισκούζι.
Διόλου τυχαία, μάλιστα, ο πιο συνηθισμένος τρόπος με τον οποίο οι οικονομολόγοι εκτιμούν το VSL είναι εξετάζοντας τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι στις δουλειές τους: «Στον κατασκευαστικό κλάδο, για παράδειγμα, ορισμένοι εργαζόμενοι που εκτελούν επικίνδυνα καθήκοντα, όπως οι χειριστές μηχανημάτων, αντιμετωπίζουν ετήσιο κίνδυνο να σκοτωθούν στην εργασία 1/2.500. Πράγμα που σημαίνει ότι κατά μέσο όρο ένας στους 2.500 τέτοιους εργαζόμενους πεθαίνει κάθε χρόνο στη δουλειά. Η ανάλυση μεγάλων συνόλων δεδομένων απασχόλησης αποκαλύπτει ότι αυτοί οι εργαζόμενοι αμείβονται με επιπλέον 4.000 δολάρια ετησίως σε μισθούς, σε σύγκριση με άτομα με παρόμοιο εκπαιδευτικό υπόβαθρο, δεξιότητες, εμπειρία και κατάρτιση, που έχουν όμως ασφαλέστερες θέσεις εργασίας. Οι οικονομολόγοι κοιτάζουν αυτούς τους δύο αριθμούς και βλέπουν έναν τρίτο: Εάν και οι 2.500 από αυτούς τους εργαζόμενους πληρώνονταν 4.000 δολάρια επιπλέον και ένας από αυτούς πέθαινε, είναι δυνατόν να πολλαπλασιαστούν αυτοί οι δύο αριθμοί για να υπολογιστεί ότι η χαμένη ζωή "αξίζει" 10 εκατ. δολάρια». Αυτός ο αριθμός είναι το VSL, ο οποίος δίνει ένα μέτρο σύγκρισης για το τι συμφέρει περισσότερο το κεφάλαιο: Να αυξήσει το επίπεδο ασφάλειας στην εργασία, με μέτρα που κοστίζουν, ή να «εξαγοράσει» αυτόν τον κίνδυνο με μεγαλύτερες σχετικά απολαβές, και μέχρι ποιο όριο;
Αυτά είναι τα δεδομένα με τα οποία γίνεται ο ανατριχιαστικός υπολογισμός του «κόστους - οφέλους» στην καπιταλιστική οικονομία. Πίσω από τις διακηρύξεις των αστικών κυβερνήσεων για δήθεν προστασία της ανθρώπινης ζωής και της δημόσιας υγείας με «κάθε κόστος», κρύβονται τέτοιοι στυγνοί υπολογισμοί, όπου βασικός παρονομαστής είναι η στήριξη της κερδοφορίας των καπιταλιστών. Η ανθρώπινη ζωή μετατρέπεται σε νούμερο, έχοντας δίπλα του το σύμβολο του δολαρίου, του ευρώ ή κάποιου άλλου νομίσματος. Και η προστασία της, είτε μέσω της ενίσχυσης των σμπαραλιασμένων, υποστελεχωμένων και εμπορευματοποιημένων δημόσιων συστημάτων Υγείας, είτε με τη λήψη άλλων μέτρων προστασίας, φτάνει μόνο μέχρι εκεί που το επιτρέπουν οι ισολογισμοί των κερδών του κεφαλαίου. Και μόνο η ύπαρξη αυτής της «εξίσωσης» στα χέρια των αστικών κυβερνήσεων και της εργοδοσίας επιβεβαιώνει ότι ο αγιάτρευτος ιός και στην περίπτωση της πανδημίας είναι ο καπιταλισμός. Κι αυτός ο ιός δεν θεραπεύεται, παρά μόνο ξεριζώνεται, για να μπορέσουν να αναπνεύσουν πραγματικά οι λαοί.
