«ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΙ, ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΙ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΙ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ»

 «ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΙ, ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΙ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΙ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ»

Οι κοκορομαχίες ανάμεσα σε κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση σχετικά με την δεύτερη αξιολόγηση του τρίτου πακέτου …διάσωσης της  ελληνικής οικονομίας καλά κρατούν, παρόλο που όλο και περισσότερο γίνεται εμφανής η άνευ περιεχομένου λεκτική σύγκρουσή τους, αφού  ούτε η κυβέρνηση ούτε η αντιπολίτευση αμφισβητούν την εφαρμογή επιβαλλόμενων από ΕΕ και ΔΝΤ μεταρρυθμίσεων που συνθλίβουν τη ζωή των εργαζομένων. Και  όλες αυτές οι πολιτικές, κι εδώ και σ’ άλλες χώρες,  ενδύονται το μανδύα της επιστημονικότητας, με προβλέψεις που διαψεύδονται κι εκτιμήσεις που αλληλοαναιρούνται. Π.χ. Οι εκτιμήσεις κομισιον για το πρωτογενές πλεόνασμα, ότι θα επιτευχθεί ο στόχος του 1,75% και 3,5% για τα έτη 2017 και 2018, ενώ το ΔΝΤ το αμφισβητεί. Η ακόμα και η διάψευση των οικονομολόγων σχετικά με το βαθμό επιδείνωσης της κατάστασης της βρετανικής οικονομίας λόγω του Brexit.  

Για την αξία όλων αυτών των αναλύσεων, εκτιμήσεων, προβλέψεων  κλπ. των οικονομολόγων ο λόγος του Μαρξ συνεχίζει να είναι διαφωτιστικός  για την κατανόησή τους.

«(...)Οι οικονομολόγοι έχουν ένα ξεχωριστό τρόπο ενέργειας. Για τους οικονομολόγους δεν υπάρχουν παρά μονάχα δυο λογιών θεσμοί, οι τεχνητοί κι οι φυσικοί. ΟΙ φεουδαλικοί θεσμοί είναι τεχνητοί, ενώ οι θεσμοί της αστικής τάξης είναι φυσικοί. Οι οικονομολόγοι μοιάζουν σε τούτο με τους θεολόγους, που κι αυτοί αναγνωρίζουν δυο λογιών θρησκείες. Κάθε θρησκεία, έξω από τη δική τους, είναι δημιούργημα των ανθρώπων, ενώ η δική τους είναι αποκάλυψη του Θείου Λόγου (Εκπορεύεται απ’ τον Θείο Λόγο)

               Όταν λένε οι οικονομολόγοι πως οι σύγχρονες σχέσεις –οι σχέσεις της αστικής παραγωγής- είναι φυσικές, θέλουν να πουν (υπονοούν) πως είναι οι σχέσεις που μέσα σ’ αυτές δημιουργείται ο πλούτος κι αναπτύσσονται οι παραγωγικές δυνάμεις, σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους. Οι σχέσεις λοιπόν αυτές, είναι οι ίδιοι οι φυσικοί νόμοι, ανεξάρτητοι απ’ την επίδραση του χρόνου. Είναι οι αιώνιοι νόμοι που πρέπει να κυβερνούν πάντα την κοινωνία. Υπήρξε λοιπόν η ιστορία, μα δεν υπάρχει πια. Υπήρξε η ιστορία, γιατί υπήρξαν οι φεουδαρχικοί θεσμοί και γιατί, μέσα στους φεουδαρχικούς θεσμούς βρίσκουμε ολότελα διαφορετικές παραγωγικές σχέσεις από κείνες της αστικής κοινωνίας, που οι οικονομολόγοι θέλουν να παρουσιάσουν σα φυσικές και συνακόλουθα αιώνιες.(…)

               Η αστική τάξη κάνει την εμφάνισή της μ’ ένα προλεταριάτο που κι αυτό είναι απομεινάρι του προλεταριάτου των φεουδαρχικών χρόνων. Στην πορεία της ιστορικής της  ανάπτυξης, η αστική τάξη αναπτύσσει αναγκαστικά τον ανταγωνιστικό της χαρακτήρα, που στα πρώτα της βήματα, συμβαίνει νάναι περισσότερο ή λιγότερο μασκαρεμένος, που βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση. Στο βαθμό που η αστική τάξης αναπτύσσεται, αναπτύσσεται μέσα στα σπλάχνα  της ένα καινούργιο προλεταριάτο, ένα σύγχρονο προλεταριάτο: αναπτύσσεται μια πάλη  ανάμεσα στην προλεταριακή και στην αστική τάξη, πάλη που πριν να την αισθανθούν, τη διακρίνουν, τη σταθμίσουν, την καταλάβουν, την ομολογήσουν και την αναγνωρίσουν επίσημα και δημόσια κι οι δυο πλευρές, δεν εκδηλώνεται παρά με  μερικές και στιγμιαίες συγκρούσεις, με καταστροφικά γεγονότα. Από μια άλλη πλευρά, αν κι όλα τα μέλη της σύγχρονης αστικής τάξης έχουν το ίδιο συμφέρον μια και σχηματίζουν μια τάξη που βρίσκεται αντιμέτωπη με μιαν άλλη, έχουν ωστόσο κι αντίθετα, ανταγωνιζόμενα συμφέροντα, έτσι που βρίσκονται τούτα τα μέλη αντιμέτωπα μ’ εκείνα. Τούτη η αντίθεση των συμφερόντων ξεπηγάζει απ’ τις οικονομικές συνθήκες της αστικής τους ζωής.  Από μέρα σε μέρα, γίνεται λοιπόν όλο και πιο πολύ ολοφάνερο πως οι οικονομικές σχέσεις, που μέσα σ’ αυτές κινείται και δρα η αστική τάξη, δεν έχουν έναν ενιαίο, απλό χαρακτήρα, μα διπλοπρόσωπο χαρακτήρα. Πώς μέσα στις ίδιες τούτες σχέσεις που παράγεται ο πλούτος, δημιουργείται επίσης και η αθλιότητα. Πώς μέσα στις ίδιες τούτες σχέσεις που υπάρχει ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, υπάρχει και μια δύναμη που παράγει καταπίεση. Πώς τούτες οι σχέσεις δημιουργούν τον αστικό πλούτο δηλ. τον πλούτο της αστικής τάξης, εκμηδενίζοντας ολοένα τον πλούτο των μελών που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της τάξης, και δημιουργώντας απ’ αυτά τα μέλη ένα καθημερινά αυξανόμενο προλεταριάτο. Όσο πιο πολύ έρχεται στο φως της μέρας ο ανταγωνιστικός χαρακτήρας, τόσο πιο πολύ οι οικονομολόγοι, οι επιστημονικοί αντιπρόσωποι της αστικής παραγωγής, έρχονται σε σύγκρουση με την ίδια τους τη θεωρία: σχηματίζονται διάφορες σχολές.

               Έχουμε τους μοιρολάτρες οικονομολόγους που στη θεωρία τους δείχνουν τόση αδιαφορία   γι’  αυτά που ονομάζουν τα μειονεκτήματα της αστικής παραγωγής, όσο κι οι ίδιοι οι αστοί είναι αδιάφοροι στην πράξη για τα βάσανα των προλετάριων που τους βοηθάνε ν’ αποχτήσουν πλούτη. Σ’ αυτή τη μοιρολατρική σχολή υπάρχουν κλασικοί και ρωμαντικοί. Οι κλασικοί, όπως ο Αναμ Σμιθ κι ο Ρικάρντο, που αντιπροσωπεύουν μιαν αστική τάξη που παλεύει ακόμα με τ’ απομεινάρια της φεουδαρχικής κοινωνίας αγωνίζονται να ξεκαθαρίσουν τις οικονομικές σχέσεις απ’ τις φεουδαρχικές μουτζούρες, ν’ αυξήσουν τις παραγωγικές δυνάμεις και να δώσουν στη βιομηχανία και το εμπόριο μιαν καινούργια ορμή. Το προλεταριάτο που παίρνει μέρος σ’ αυτή την πάλη, απορροφημένο σε τούτη την πυρετώδικη απασχόληση δεν έχει παρά παροδικά, τυχαία βάσανα που και το ίδιο τα βλέπει σαν τέτοια. Οι οικονομολόγοι όπως ο Ανταμ Σμιθ κι ο Ρικάρντο, που είναι οι ιστορικοί αυτής της εποχής, δεν έχουν άλλη αποστολή παρά να δείξουν, πώς αποχτιέται ο πλούτος μέσα στις σχέσεις της αστικής παραγωγής, να διατυπώσουν αυτές τις σχέσεις σε κατηγορίες, σε νόμους και να δείξουν πόσο αυτοί οι νόμοι, οι κατηγορίες είναι για την παραγωγή των αγαθών ανώτερες απ΄ τις κατηγορίες  και τους νόμους της φεουδαρχικής κοινωνίας. Η αθλιότητα δεν είναι στα μάτια τους παρά η οδύνη που συντροφεύει κάθε γέννα τόσο στη φύση όσο και στη βιομηχανία.

               Οι ρωμαντικοί ανήκουν στην εποχή μας, εποχή που η αστική βρίσκεται σ’ άμεση αντίθεση με το προλεταριάτο: εποχή που η αθλιότητα γεννιέται σε τόσο μεγάλη αφθονία όσο κι ο πλούτος. Οι οικονομολόγοι ποζάρουν τότε σα μοιρολάτρες μπλαζέ (βαριεστημένοι από κάθε λογής κατάχρηση) που, απ’ το ύψος της θέσης τους, ρίχνουν μιαν αλαζονική ματιά, γιομάτη περιφρόνηση, πάνω στους ανθρώπους –ατμομηχανές που φτιάχνουν τα πλούτη(…)

               Έρχεται ύστερα η ανθρωπιστική σχολή, που παίρνει κατάκαρδα την κακή πλευρά των σημερινών παραγωγικών σχέσεων. Τούτη δω η σχολή, για νάχει αναπαυμένη τη συνείδηση, βάνει τα δυνατά της να συγκαλύψει, όσο είναι βολετό, τις πραγματικές αντιθέσεις. Θρηνολογάει ειλικρινά για την αγωνιώδικη θέση του προλεταριάτου, για τον ξέφρενο συναγωνισμό των αστών μεταξύ τους. Ορμηνεύει τους εργάτες νάναι λιγόφαγοι, να δουλεύουν περισσότερο και να κάνουν λίγα παιδιά. Κάνει συστάσεις στους αστούς να βάλλουν στην παραγωγή μια συνετή ορμή. Ολάκερη η θεωρία τούτης της σχολής στηρίζεται πάνω σ’ ατέλειωτες διακρίσεις ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη, ανάμεσα στις αρχές και τα’ αποτελέσματα, την ιδέα και την εφαρμογή, το περιεχόμενο και τη μορφή, την ουσία και την πραγματικότητα, το δίκιο κι αυτό που γίνεται, την καλή και την κακή πλευρά.

               Η φιλανθρωπική σχολή είναι βελτιωμένη έκδοση της ανθρωπιστικής σχολής. Αρνιέται την αναγκαιότητα του ανταγωνισμού. Θέλει να κάμει όλους τους ανθρώπους αστούς. Θέλει να πραγματοποιήσει τη θεωρία στο σημείο  που ξεχωρίζει από την πράξη και δεν κλείνει μέσα της ανταγωνισμό.

               Δεν χρειάζεται να το πούμε πως στη θεωρία είναι εύκολο να κάμει κανένας αφαίρεση των αντιφάσεων που συναντάει, κάθε στιγμή, στην πραγματικότητα. Οι φιλάνθρωποι θέλουν λοιπόν να διατηρήσουν τις κατηγορίες που εκφράζουν τις αστικές σχέσεις χωρίς νάχουν τον ανταγωνισμό που τις συνθέτει και που είναι αξεχώριστες απ’ αυτές. Στοχάζονται στα σοβαρά πως πολεμάνε την αστική πραχτική κι είναι περισσότερο αστοί από τους άλλους (…)»

(Κ. Μαρξ «Η αθλιότητα της φιλοσφίας», εκδ. Γερ. Αναγνωστίδη)

Οι νόμοι του ταξικού πολέμου

 Οι νόμοι του ταξικού πολέμου

Στη σημερινή ανάρτηση, και το κυριακάτικο ιστορικό ένθετο, η κε του μπλοκ παραθέτει ένα απόσπασμα από το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του Β. Σερζ (αναρχικός που έγινε κομμουνιστής και μετά πέρασε με την αντιπολίτευση του Τρότσκι, χωρίς να ευθυγραμμίζεται πλήρως με τις θέσεις του και την πρακτική του όμως) το "Έτος Ένα της Επανάστασης" που κυκλοφόρησε φέτος από το εκδοτικό του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου (με πολιτική αναφορά στο ΣΕΚ). Ένα βιβλίο που αξίζει ίσως να παρουσιαστεί ξεχωριστά σε άλλη ανάρτηση. Είναι εντυπωσιακό όμως ότι η κυκλοφορία του φιλοξενήθηκε ως είδησης και στις σελίδες του Βήματος!

Στο παρακάτω απόσπασμα ο Σερζ μιλάει για τους νόμους του ταξικού πολέμου, την ασυγχώρητη επιείκεια που έδειξαν αρχικά οι μπολσεβίκοι και την αδίστακτη στάση της εκάστοτε άρχουσας τάξης που φέρεται στις υποτελείς κοινωνικές ομάδες ως κατώτερο έθνος.

Αυτές οι πρώτες μέρες σημαδεύτηκαν επίσης από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εμφυλίου πολέμου. Σε αυτό το σημείο, οι Κόκκινοι, αδαείς ακόμα περί την τεχνική της καταστολής και την αναγκαιότητά της, έχοντας την τάση να αυταπατώνται σχετικά με τη φύση της σοσιαλιστικής δημοκρατίας, είναι ένοχοι για απαράδεκτη επιείκεια. Αρκεί να συγκρίνουμε τους όρους που υπέβαλε η ΣΕΕ της Μόσχας μετά τη νίκη επί της Επιτροπής Δημόσιας Ασφάλειας, με εκείνους που η Λευκή Επιτροπή προσπάθησε να επιβάλει στη ΣΕΕ, όταν η τελευταία απείχε πολύ από τη νίκη. Οι Λευκοί σφαγιάζουν τους εργάτες στο Οπλοστάσιο και στο Κρεμλίνο: οι Κόκκινοι απελευθερώνουν το θανάσιμο εχθρό τους, το στρατηγό Κρασνόφ, με βάση το λόγο της τιμής του. Οι Λευκοί ορκίστηκαν να επαναφέρουν την τάξη με ανελέητες μεθόδους: αλλά οι Κόκκινοι διστάζουν να απαγορεύσουν τον αντιδραστικό Τύπο. Η παντελής απειρία είναι ένας από τους κύριους λόγους αυτής της επικίνδυνης επιείκειας από τη μεριά των Κόκκινων.

Η αντεπανάσταση, από την άλλη μεριά, ανακαλύπτει το χρέος της ενστικτωδώς, άμεσα και απόλυτα. Είναι αλήθεια ότι η πύρινη λαίλαπα του εμφυλίου πολέμου πυροδοτείται σιγά-σιγά, με τη βοήθεια των ξένων δυνάμεων. Αλλά ήδη από τις 26 του Οκτώβρη η πάλη ήταν πολύ πιο άγρια απ' ό,τι στους πολέμους ανάμεσα σε κράτη. Αυτοί οι πόλεμοι περιορίζονται, μιλώντας γενικά, από ορισμένους νόμους και υπάρχουν κανόνες στους οποίους βασίζονται. Αλλά στον πόλεμο ανάμεσα σε τάξεις δεν υπάρχουν κανόνες, ούτε Σύμβαση της Γενεύης, ούτε ιπποτικές συνήθειες, ούτε μη εμπόλεμος πληθυσμός. Από την αρχή κιόλας, η αστική και η μικροαστική τάξη καταφεύγουν στις απεργίες και τη δολιοφθορά σε όλες τις κοινωφελείς υπηρεσίες, σε όλες τις διοικητικές υπηρεσίες: αυτό είναι ένα όπλο εντελώς έξω από τις συνήθειες του πολέμου. Όταν έγινε η εισβολή στο Βέλγιο και τη Γαλλία, πουθενά οι τεχνικοί δεν κατέβηκαν σε απεργία καθώς ο εχθρός έμπαινε στην περιοχή τους. Το σαμποτάζ συνίστατο στην προσπάθεια να προκληθεί πείνα, δηλαδή να πληγεί το σύνολο του πληθυσμού, χωρίς διάκριση ανάμεσα σε μαχητές και μη μαχητές. Εξίσου σημαντική ήταν η χρήση των αλκοολούχων ποτών. Και όλη αυτή η αντεπαναστατική συνωμοσία έστρωσε το δρόμο για τη Λευκή τρομοκρατία.

Διότι οι πόλεμοι μεταξύ κρατών είναι συνήθεις πόλεμοι μεταξύ τοπικών κατεχουσών τάξεων, που διαθέτουν κοινές ταξικές ηθικές αξίες και κοινή αντίληψη περί του τι είναι σωστό και αρμόζον. Κάποιες εποχές μάλιστα υπήρχε η τάση να υποβαθμίζουν την τέχνη του πολέμου σε ένα μάλλον συμβατικό παιχνίδι. Η σύγχρονη τέχνη του πολέμου μετρά τις μέρες της από τη Γαλλική Επανάσταση, που έριξε ένα ένοπλο έθνος υπό αστική ηγεσία ενάντια στους επαγγελματικούς στρατούς των ξεπερασμένων μοναρχιών, στρατούς που βασίζονταν στην καταναγκαστική επιστράτευση και τη χρήση μισθοφόρων και που διοικούνταν από ευγενείς: με αυτόν τον τρόπο η επανάσταση κατέστρεψε άμεσα τις παλιές, ξεπερασμένες συμβάσεις της στρατηγικής και της τακτικής. Οι Ευρωπαίοι παρεκκλίνουν από τους τρέχοντες κανίνες του πολέμου μόνο όταν έχουν να κάνουμε με λαούς που πιστεύουν ότι είναι κατώτεροι*: το ίδιο συμβαίνει και στους πολέμους που κάνουν οι άρχουσες τάξεις ενάντια στην εργατική τάξη, με την πεποίθηση ότι υπερασπίζουν τον 'πολιτισμό' ενάντια στη 'βαρβαρότητα'. Όλα τα μέσα θεωρούνται επιτρεπτά. Τα συμφέροντα που διακυβεύονται είναι τόσο μεγάλα που όλες οι συμβάσεις ακυρώνονται και οι ηθικές αρχές (διότι δεν υπάρχει ανθρώπινη ηθική, μόνο ηθικέ των τάξεων και των κοινωνιών) δεν μπορούν να αμβλύνουν το πάθος με το οποίο πολεμούν οι ανταγωνιζόμενες δυνάμεις: η αντεπανάσταση βλέπει τις εκμεταλλευόμενες τάξεις που εξεγείρονται σαν 'απόβλητα της ανθρωπότητας'.

Αυτές τις αλήθειες μπορούμε να τις δούμε ολοζώντανα στο τέλος της πρώτης βδομάδας της νέας Σοβιετικής εξουσίας. Αργότερα, θα δούμε ότι η σφαγή των αιχμαλώτων γίνεται ρουτίνα στον εμφύλιο πόλεμο. Και, για μια ολόκληρη περίοδο ετών, τα καπιταλιστικά κράτη θα μεταχειριστούν την Κομμουνιστική Ρωσία σαν παράνομο έθνος.


*Οι Γάλλοι ρήμαξαν την Καβυλία (περιοχή της Βόρειας Αλγερίας, ανατολικά της πρωτεύουσας) αρκετές φορές όταν κατακτούσαν τη χώρα. Μπορούμε επίσης να θυμηθούμε τις τεχνικές του πολέμου και του ελέγχου που χρησιμοποίησαν οι Βρετανοί στην Ινδία. Τη λεηλασία του Χειμερινού Ανακτόρου στο Πεκίνο από ευρωπαϊκά στρατεύματα το 1900. Τις ωμότητες των Ιταλώων στην Τριπολίτιδα (ΒΔ Λιβύη), των Γάλλων στην Ινδοκίνα και το Μαρόκο, των Βρετανών στο Σουδάν. Και σε κανέναν πόλεμο της σύγχρονης εποχής δεν μεταχειρίστηκαν με τόση αγριότητα τους ηττημένους όσο εκείνους της Παρισινής Κομμούνας του 1871.

Ο καπιταλισμός βλάπτει σοβαρά την Υγεία του λαού

 Ο καπιταλισμός βλάπτει σοβαρά την Υγεία του λαού

 

ΒΡΕΤΑΝΙΑ: ΕΠΙΔΕΙΝΩΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΥΓΕΙΑΣ

Από πρόσφατη απεργιακή κινητοποίηση υγειονομικών στη Βρετανία

Οι σχολιαστές στη Βρετανία μιλάνε για τον βαρύ χειμώνα του Εθνικού Συστήματος Υγείας (NHS) και το Σάββατο 4 Μάρτη το κέντρο του Λονδίνου γνώρισε μια πολύ μεγάλη κινητοποίηση χιλιάδων εργαζομένων στην Υγεία και άλλων σωματείων, με σύνθημα τη στήριξη και σωτηρία του NHS, το οποίο όντως βρίσκεται σε κατάσταση διαρκούς κρίσης υπό τη συνεχή υποστελέχωση και τις περικοπές δαπανών, τη στιγμή που οι ανάγκες αυξάνονται δραματικά (αύξηση πληθυσμού, αύξηση ποσοστού ηλικιωμένων κ.ο.κ.). Πέρσι είχαμε και για πρώτη φορά παρατεταμένες απεργιακές κινητοποιήσεις των ειδικευόμενων γιατρών ενάντια στην περαιτέρω εμπορευματοποίηση της Υγείας και τις αντιδραστικές αλλαγές στους όρους εργασίας τους.

 

Μερικά στοιχεία για τη χειροτέρευση της κατάστασης

 

Το 60% των νοσοκομειακών δομών άναψαν «κόκκινο συναγερμό» τον φετινό χειμώνα, παλεύοντας να αντεπεξέλθουν στη ζήτηση. Τα ράντζα είναι καθημερινό φαινόμενο στους διαδρόμους των νοσοκομείων.¹


Τη διετία 2015 - 16, σχεδόν 475 χιλιάδες ασθενείς ξεπέρασαν τις 4 ώρες αναμονής στα επείγοντα. Χιλιάδες εγχειρήσεις αναβάλλονται λόγω έλλειψης κρεβατιών, ενώ ρεκόρ έχει χτυπήσει ο αριθμός των καρκινοπαθών που περιμένουν πάνω από 2 μήνες την έναρξη της θεραπείας τους. Να σημειωθεί εδώ ότι η Βρετανία έχει ήδη από τους μικρότερους αριθμούς γιατρών ανά 1.000 κατοίκους (μόλις 2.8) μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών και τον μικρότερο αριθμό κρεβατιών νοσηλείας (2,76/1.000).² Στην 5ετία 2011 - 2016 σημειώθηκαν 15 χιλιάδες περισσότεροι θάνατοι από το αναμενόμενο, γεγονός που με βάση τα στατιστικά των νοσοκομείων συσχετίζεται ολοφάνερα με την έλλειψη γιατρών.³ Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι ελλείψεις αυξάνονται διαρκώς και στο λοιπό νοσηλευτικό προσωπικό, λόγω συνταξιοδοτήσεων ή μη ευνοϊκών συνθηκών εργασίας για τους νοσηλευτές, που σε μεγάλο ποσοστό είναι γυναίκες (χαμηλές αμοιβές και εξοντωτικά ωράρια εργασίας).⁴ Σε συνθήκες υποστελέχωσης, το 50% του προσωπικού εργάζεται απλήρωτες υπερωρίες για να καλυφθούν οι στοιχειώδεις ανάγκες.⁵

Κυβερνητικά «μπαλώματα» και στο βάθος παραπέρα εμπορευματοποίηση

 

Η κυβέρνηση διατάζει τα νοσοκομεία να πιάσουν τους στόχους εξυπηρέτησης των ασθενών στα επείγοντα, παίρνοντας ορισμένα μέτρα για να αμβλυνθεί η κατάσταση, προωθώντας συνεργασία με τις υπηρεσίες γενικών γιατρών (GPs) ακόμα και την παροχή υπηρεσιών επί τόπου από τα πληρώματα των ασθενοφόρων.⁶ Ταυτόχρονα, αναγνωρίζοντας τον επείγοντα χαρακτήρα της κατάστασης ανακοίνωσε μια πολύ μικρή «ένεση» επιπλέον χρηματοδότησης στον προϋπολογισμό του 2017 που ανακοινώθηκε στις αρχές Μάρτη.⁷ Ομολογουμένως όμως και αυτή η αύξηση δεν επαρκεί για να καλύψει τις αυξανόμενες ανάγκες. Το ποσοστό της υγειονομικής δαπάνης στη Βρετανία, ακόμα και με την έκτακτη αύξηση κυμαίνεται στο 10% του ΑΕΠ, που δεν είναι από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη. Παρ' όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια η κυβέρνηση και οι ειδικοί οικονομικοί αναλυτές κάνουν λόγο για μια τεράστια «μαύρη τρύπα» που απειλεί να καταπιεί ολόκληρο το NHS, αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα.⁸ Αρχίζουν στα αστικά ΜΜΕ να εμφανίζονται διάφορες αναλύσεις για το πώς θα μπορούσε το NHS να μειώσει τις δαπάνες του και να γίνει πιο αποδοτικό με καλύτερο management και αξιοποίηση της περιουσίας του και άλλων πόρων (π.χ. κτίρια και ακίνητη περιουσία κ.ο.κ.).

Τα τοπικά Σχέδια Αναμόρφωσης και Βιωσιμότητας (Sustainability& TransformationPlans- STPs): Ο βρετανικός «Καλλικράτης» στην Υγεία

 

Η κυβέρνηση, προκειμένου να αντιμετωπίσει τον λεγόμενο δημοσιονομικό «εκτροχιασμό» του NHS, έχει ξεκινήσει εδώ και μήνες την επεξεργασία σχεδίων «ανακούφισης» των δομών του NHS, και κυρίως των νοσοκομείων, στο όνομα της «μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας» και της δήθεν «καλύτερης και πιο στοχευμένης παροχής υπηρεσιών σε αυτούς που τη χρειάζονται πραγματικά».
Με όμοιο τρόπο - στο όνομα των «καλύτερων υπηρεσιών στον πολίτη» - είχε προπαγανδίσει και πέρσι την αλλαγή στα συμβόλαια εργασίας των ειδικευόμενων γιατρών, με βάση το σχέδιο για «NHS συνεχούς λειτουργίας 24(ώρες)/ 7(μέρες)». Στην πραγματικότητα, επιχειρούσε να λύσει το πρόβλημα της υποστελέχωσης και της μείωσης του κόστους λειτουργίας των μονάδων, φορτώνοντας το βάρος στους εργαζόμενους γιατρούς.

Τώρα το σχέδιο αφορά μια «στρατηγική συρρίκνωση» του NHS, με κλείσιμο και συνένωση νοσοκομείων και κλινικών και απώτερο στόχο τη μείωση του κόστους κατά 20%, δηλαδή ενός ποσού 22 δισεκατομμυρίων λιρών, στην πενταετία 2016 - 2020. Η αναδιάρθρωση των υπηρεσιών σχεδιάζεται σε τοπικό επίπεδο, με βάση τις ιδιαίτερες τοπικές ανάγκες και στατιστικά, περίπου σε επίπεδο «δήμων» ή «υπερ-δημοτικών» ενοτήτων. Σε όλη τη χώρα εκπονούνται 44 τέτοια σχέδια, με στόχο να έχουν υλοποιηθεί μέχρι το 2020.^{2, 9} Σε θεωρητικό επίπεδο, το σχέδιο περιλαμβάνει αποφόρτιση των νοσοκομείων από όλες τις υπηρεσίες αποκατάστασης και φροντίδας και τη μεταφορά τους στο σύστημα πρωτοβάθμιας περίθαλψης και σε παράλληλες δομές φροντίδας των δήμων και ιδρυμάτων (π.χ. δομές για ηλικιωμένους). Τα σχέδια στηρίζονται σε γενικές διατυπώσεις και εκκλήσεις του τύπου ότι «η πρόληψη είναι καλύτερη της θεραπείας» και ότι «ο πολίτης πρέπει να εκπαιδευτεί να φροντίζει ο ίδιος τον εαυτό του και να ζητάει φροντίδα μόνο όταν την χρειάζεται». Επίσης, παρουσιάζονται σε πρώτη γραμμή στατιστικά του τύπου: «πάνω από 6/10 Βρετανοί είναι υπέρβαροι» κ.λπ. προκειμένου να αποδειχθούν τα περιθώρια βελτίωσης της γενικής εικόνας υγείας του πληθυσμού, μέσω μιας πιο «ολιστικής» προσέγγισης με έμφαση στην πρόληψη και την ποιότητα ζωής.

Η πραγματικότητα είναι ότι την ίδια ώρα η πρωτοβάθμια φροντίδα είναι επίσης σε κρίση (20% μείωση στις υπηρεσίες γενικών γιατρών - GPs την προηγούμενη 5ετία) ενώ και η χρηματοδότηση προς τους δήμους είναι διαρκώς μειούμενη, με μεγάλες περικοπές να λαμβάνουν χώρα αυτό το διάστημα σε δημοτικές υπηρεσίες, σχολεία. Δεν είναι λίγοι οι εργαζόμενοι στο NHS, που υποστηρίζουν ότι η όλη συζήτηση περί «εξορθολογισμού» και «βιωσιμότητας» έχει να κάνει με την επιχείρηση πλήρους ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών Υγείας, με ένα ευέλικτο σύστημα παροχής υπηρεσιών, το οποίο να μπορεί να στηριχτεί στη χρηματοδότηση από τον χρήστη και τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες.

Αντί επιλόγου...

 

Η χειροτέρευση της κατάστασης της Υγείας στη Βρετανία, εννοείται πως δεν αφορά γενικά όλο τον πληθυσμό της, αλλά την εργατική τάξη, τα λαϊκά στρώματα, που, ενώ έχουν φορολογηθεί διπλά και τρίδιπλα από το αστικό κράτος, βλέπουν σήμερα το δημόσιο σύστημα Υγείας να απαξιώνεται, να συρρικνώνεται, να υποστελεχώνεται, με αποτέλεσμα τη ραγδαία χειροτέρευση του δημόσιου συστήματος. Αντίθετα, για τους καπιταλιστές και τις οικογένειές τους υπάρχουν οι ιδιωτικές υπηρεσίες Υγείας, που είναι πανάκριβες και απλησίαστες για το λαό. Ωστόσο, η αστική τάξη προσδοκά να αυξήσει τα κέρδη της και από το δημόσιο σύστημα Υγείας, μέσω της παραπέρα εμπορευματοποίησής του.

Κι όλα αυτά σε μια χώρα, που δεν έχει μνημόνια, δεν περνά «αξιολόγηση» από την τρόικα, δεν αντιμετωπίζει το ζήτημα του δημόσιου χρέους και επιπλέον έχει το δικό της εθνικό νόμισμα και είναι μια από τις ισχυρότερες καπιταλιστικές οικονομίες στον κόσμο.

Να γιατί ψεύδονται τόσο αυτοί που επικαλούνται τα παραπάνω (μνημόνια, χρέος, η κατάσταση της οικονομίας κ.λπ.) για να δικαιολογήσουν τη χειροτέρευση του δημόσιου συστήματος της Υγείας στη χώρα μας, όσο και εκείνοι που ισχυρίζονται πως η αλλαγή νομίσματος και η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα από μόνη της θα καλυτερεύσει την κατάσταση του λαού μας.

Η ουσία είναι πως ο καπιταλισμός βλάπτει σοβαρά την Υγεία του λαού, την ώρα που αποτελεί πεδίο ακόρεστης κερδοφορίας για το κεφάλαιο.

Παραπομπές:

1. https://www.england.nhs.uk/statistics/wp-content/uploads/sites/2/2016/06/Monthly-AE-Report-January-17.pdf

2. https://www.theguardian.com/society/2017/mar/03/nhs-being-hit-by-cuts-to-beds-as-well-as-to-social-care

3. http://content.digital.nhs.uk/SHMI

4. https://www.ons.gov.uk/employmentandlabourmarket/peopleinwork/employmentandemployeetypes/bulletins/uklabourmarket/feb2017#vacancies

5. http://www.nhsstaffsurveys.com/Page/1056/Home/NHS-Staff-Survey-2016/

6. https://www.theguardian.com/society/2017/mar/09/nhs-england-chiefs-order-hospitals-to-begin-urgent-overhaul-of-ae-care

7. https://www.gov.uk/government/speeches/spring-budget-2017-philip-hammonds-speech

8. https://www.publications.parliament.uk/pa/cm201617/cmselect/cmpubacc/887/887.pdf

9. https://www.england.nhs.uk/stps/

Ομάδα Υγείας της Τομεακής Οργάνωσης Βρετάνιας του ΚΚΕ

 

 

Ριζοσπάστης

    Σύγκρουση ή ενσωμάτωση; Η εμπειρία των ευρωπαϊκών ΚΚ μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο

"Απελευθέρωση" του Α. Τάσσου

Το τελευταίο τρίχρονο, με αφορμή τη συμπλήρωση 70 χρόνων από τη σύγκρουση του Δεκέμβρη (1944) και την έναρξη της ένοπλης πάλης του ΔΣΕ (1946 - 1949), η Ιστορία του Κόμματος και του λαϊκού κινήματος βρέθηκε - ακόμα περισσότερο από πριν - στο επίκεντρο της προσοχής της αστικής και οπορτουνιστικής ιστοριογραφίας, με ειδικές εκδόσεις, αφιερώματα στον Τύπο, συνέδρια, κ.ο.κ. Κοινός παρονομαστής όλων: Ο στιγματισμός και η καταδίκη, σε όλους τους τόνους και με όλους τους τρόπους, του δικαιώματος - και ιστορικής αποστολής - των εκμεταλλευομένων να αμφισβητήσουν και να ανατρέψουν την εξουσία των εκμεταλλευτών τους (αξιοποιώντας όλα τα μέσα και ειδικά, βεβαίως, την ένοπλη βία).

Πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η δεκαπενθήμερη έκδοση ειδικού ένθετου «Ιστορία» (HOTDOC. HISTORY) από την εφημερίδα «Documento» (εφημερίδα που «λιβανίζει» τον ΣΥΡΙΖΑ, προάγοντας τη γραμμή της αστικής ενσωμάτωσης και ταξικής υποταγής, την οπορτουνιστική διαστρέβλωση της Ιστορίας και την αντίστοιχη πολεμική του ΣΥΡΙΖΑ κατά της στρατηγικής του ΚΚΕ στο σήμερα).

Ακολούθως, στο τεύχος της 7 - 8 Γενάρη 2017 η εν λόγω έκδοση κυκλοφόρησε με τίτλο «Γαλλία - Ιταλία: Πώς απέφυγαν τον Εμφύλιο» και υπότιτλο «Γιατί το ΚΚΕ δεν μπορούσε να κάνει το ίδιο», κ.λπ. Η συγκεκριμένη πολεμική δεν είναι καινούργια, αναπαράγοντας ένα λίγο - πολύ γνωστό «μοτίβο», κατά το οποίο η «ελληνική περίπτωση», ως εξαίρεση στον κανόνα των ΚΚ της καπιταλιστικής Ευρώπης, αντιμετωπίζεται ως «ιστορική ανωμαλία», ως «τραγικό λάθος». Ως προϊόν του «τυχοδιωκτισμού» - «ανωριμότητας» του ΚΚΕ και (σε ορισμένες περιπτώσεις) της «άλογης αδιαλλαξίας» της ελληνικής αστικής τάξης. Σε αντιδιαστολή με το «ρεαλισμό» - «σωφροσύνη» των πιο έμπειρων ΚΚ (όπως της Γαλλίας και της Ιταλίας) καθώς και των αστικών τάξεων των χωρών τους. Αντίστοιχα - ισχυρίζονται - η πρώτη ιστορική εξέλιξη επέφερε την απομόνωση του ΚΚ από την πολιτική ζωή, συνετέλεσε στην ατιμωρησία των δοσιλόγων, ενώ καθυστέρησε τη μεταπολεμική ανασυγκρότηση, με συνέπειες και στο βιοτικό επίπεδο της εργατικής τάξης. Αντιθέτως, η δεύτερη - όπως αναφέρει εισαγωγικά και η επιμελήτρια της έκδοσης Β. Λάζου - είχε ως αποτέλεσμα την «αναγνώριση ισότιμης θέσης της κομμουνιστικής Αριστεράς στο πολιτικό πεδίο», ακόμα και ως κυβερνητικού εταίρου, απ' όπου μπόρεσε να «προωθήσει» «ένα πρόγραμμα κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, εθνικοποιήσεων, εκβιομηχάνισης και εκδημοκρατισμού».¹

Η συμμετοχή των ΚΚ στις κυβερνήσεις "Εθνικής Ενότητας"

Ιταλοί Παρτιζάνοι κατά την απελευθέρωση
της Φλωρεντίας

Το ΚΚ της Ελλάδας δεν αποτέλεσε καμιά «ιδιομορφία» σε σχέση με τα υπόλοιπα ΚΚ της καπιταλιστικής Ευρώπης, ούτε στο επίπεδο των στρατηγικών του επιδιώξεων, ούτε στο επίπεδο της τακτικής, των συμμαχιών του κ.λπ. Οπως όλα τα ΚΚ, έτσι και το ΚΚΕ, πρόταξε ως στρατηγική του το αντιφασιστικό μέτωπο, προβαίνοντας σε μια σειρά συμβιβασμούς, υποχωρήσεις και συμμαχίες με αστικές δυνάμεις, σε τοπικό και διεθνές επίπεδο. Στο πλαίσιο της ίδιας γραμμής, το ΚΚΕ προσχώρησε στην κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας» υπό τον Γ. Παπανδρέου, το Γαλλικό ΚΚ εντάχθηκε στην εξόριστη γαλλική κυβέρνηση υπό τον στρατηγό Ντε Γκολ, ενώ το Ιταλικό ΚΚ πρωτοστάτησε στη στήριξη της κυβέρνησης «Εθνικής Ενότητας» υπό τον αντικαταστάτη του Μουσολίνι στρατάρχη Π. Μπαντόλιο, με τον οποίο είχαν έρθει σε συνεννόηση οι Αγγλοαμερικανοί («στροφή του Σαλέρνο»), κ.ο.κ.

Ο μεταπολεμικός προσανατολισμός υπήρξε εξίσου ταυτόσημος για όλα τα ΚΚ: «Δημοκρατικές - αντιφασιστικές» κυβερνήσεις, τιμωρία των δοσιλόγων, ανοικοδόμηση, συγκρότηση ευρύτερων πολιτικών μετώπων (με τους σοσιαλδημοκράτες, αλλά και άλλες «προοδευτικές» αστικές δυνάμεις) και διενέργεια εκλογών. Οπως είχε τονίσει ο τότε Γραμματέας του ΚΚΕ Γ. Σιάντος, μιλώντας στο Σύνταγμα για τα 26χρονα του ΚΚΕ: «Είμαστε υπερασπιστές της δημοκρατικής εξέλιξης της πολιτικής ζωής του τόπου (...) Μετέχουμε και στηρίζουμε την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας γιατί βασικά συμφωνούμε με τους προγραμματικούς της σκοπούς (...) Αγωνιζόμαστε για την άμεση προετοιμασία εκλογών (...) γιατί μόνο έτσι μπαίνουμε πραγματικά στον ομαλό πολιτικό βίο και την πραγματική ανοικοδόμηση της Ελλάδας».²

Εξίσου ενιαία υπήρξε, σε γενικές γραμμές, και η στάση των αστικών δυνάμεων (παρά τις όποιες αντιθέσεις και διαφορές μεταξύ τους) και του διεθνούς ιμπεριαλισμού συνολικά στην αξιοποίηση των στρατηγικών αδυναμιών του κομμουνιστικού κινήματος, με την ολοένα μεγαλύτερη διεύρυνση των συμβιβασμών και υποχωρήσεών του, ώστε να εξασφαλίσουν τους όρους της ενσωμάτωσης (και υποταγής) του στη μετά τον πόλεμο εποχή. Βασικό εργαλείο αυτής της επιδίωξης υπήρξε η ένταξη και ο εγκλωβισμός των ΚΚ στο πλαίσιο της αστικής διαχείρισης. Ακολούθως, αμέσως μετά την απελευθέρωση, τα ΚΚ έγιναν δεκτά σε αστικές κυβερνήσεις στη Γαλλία, στην Ιταλία, στο Βέλγιο, στη Δανία, στη Νορβηγία, στην Ισλανδία, στην Αυστρία, στη Φινλανδία, στο Λουξεμβούργο και βεβαίως στην Ελλάδα.

Η πείρα από τη συμμετοχή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ στην κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας», παρότι μικρή χρονικά (κράτησε μόλις 3 μήνες), δεν υπήρξε φτωχή σε διδάγματα.

Καταρχάς, και μόνο μέσα από τη συμμετοχή του αυτή καθαυτή, το ΚΚΕ συνέδραμε στην επαναφορά και νομιμοποίηση του αστικού πολιτικού κόσμου, που εν πολλοίς έστεκε χρεοκοπημένος στη συνείδηση της λαϊκής πλειοψηφίας λόγω της στάσης του την περίοδο της Κατοχής. «Μόνον η συμμετοχή του ΚΚΕ εις την Κυβέρνησιν μας ήνοιγε τας πύλας της Ελλάδος», θα δηλώσει αργότερα ο ίδιος ο Γ. Παπανδρέου. «Διά τούτο την επεδίωξα - και ευτυχώς κατορθώθη».³

Κατά δεύτερον, μετέχοντας στην αστική διαχείριση, οι υπουργοί του ΚΚΕ και του ΕΑΜ συναίνεσαν σε μέτρα χάριν της ανασυγκρότησης της καπιταλιστικής οικονομίας, που μόνο φιλολαϊκά δεν ήταν. Ακολούθως, η εργατική τάξη κλήθηκε διά στόματος των υπουργών της (που κατείχαν όλα τα οικονομικά υπουργεία) σε νέες «θυσίες», προκειμένου να ενθαρρυνθεί η παραγωγή, να επιτευχθεί η νομισματική σταθερότητα κ.ο.κ. - με ταυτόχρονη στήριξη του κεφαλαίου σε κρατικές πιστώσεις κ.λπ. Και όταν οι εργάτες διαμαρτύρονταν για τους μισθούς πείνας, ζητώντας «να πληρώσουν τα σπασμένα της σταθεροποίησης - μεταρρύθμισης όχι οι εργαζόμενοι, αλλά η πλουτοκρατική ολιγαρχία, η οποία θησαύρισε στον πόλεμο», ο Γ. Παπανδρέου αποτεινόταν «στους κομμουνιστές υπουργούς Ζέβγο και Πορφυρογέννη, καθώς και τις Οργανώσεις του ΚΚΕ», για«να σταματήσουν τις κινητοποιήσεις χάριν...της εθνικής ενότητας!»⁴

Παρόμοια ήταν η εμπειρία, τόσο του Ιταλικού όσο και του Γαλλικού ΚΚ, που μετείχαν στις αστικές κυβερνήσεις των χωρών τους έως το 1947. Την εν λόγω περίοδο στην Ιταλία το κόστος ζωής ανέβηκε 23 φορές, ενώ τα εργατικά μεροκάματα μόλις 1,5, με την ανεργία να λαμβάνει «πρωτοφανείς διαστάσεις». Την ίδια στιγμή, ο κομμουνιστής υπουργός Οικονομικών M. Scoccimaro δούλευε εντατικά «έτσι ώστε οι Αμερικανοί να μπορούν να δουν ότι τα οικονομικά της χώρας - αν και στα χέρια των κομμουνιστών - ήταν προσεκτικά διαχειρισμένα».⁵Αντίστοιχα, στη Γαλλία, το ΚΚ πρωταγωνίστησε στην προώθηση του ιδεολογήματος περί δήθεν αμοιβαία επωφελούς ταξικής συνεργασίας, πως οι εργάτες είχαν εξίσου συμφέρον με τους εργοδότες τους στην καπιταλιστική ανασυγκρότηση και ανάπτυξη - και επομένως έπρεπε να βάλουν πλάτη (με τον ΓΓ του κόμματος Μ. Τορέζ μάλιστα να φτάνει στο σημείο να «επιπλήττει τους εργάτες που αργούσαν στη δουλειά τους ή έδειχναν μειωμένο ενδιαφέρον». Στη Μασσαλία, με «τη σύμφωνη γνώμη των συνδικάτων, οι εργάτες δούλευαν ως και 90 ώρες τη βδομάδα»).⁶

Βεβαίως, υπήρξαν και παρεμβάσεις - νομοθετήματα υπέρ της εργατικής τάξης, όπως π.χ. η ίδρυση Ταμείου Ανεργίας ή η επέκταση του 8ώρου σε όλους τους κλάδους (στην Ελλάδα), η διεύρυνση των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων (σε Γαλλία, Ιταλία, κ.ά.). Ομως τα «κέρδη» αυτά δεν αποτελούσαν παρά «σταγόνα στον ωκεανό» μπροστά σε εκείνα, τα θεμελιώδη, που η εργατιά καλούνταν να παραχωρήσει, παραιτούμενη από την υπόθεση της πάλης για την εργατική εξουσία. Ουσιαστικά, η εργατική τάξη έλαβε «ψίχουλα» με τον όρο να παραδώσει - και μάλιστα οικειοθελώς - ολόκληρο το «φούρνο»! Και γι' αυτό, σύμφωνα με τους αστούς, έπρεπε να είναι και ευχαριστημένη. Σημειωτέον, πως, ακόμα και τα «ψίχουλα» αυτά η αστική τάξη τα πήρε πίσω, όταν ο καπιταλισμός άρχισε και πάλι να ζορίζεται ή το κίνημα βρέθηκε σε υποχώρηση.

Τέλος, η σύνδεση που προωθείται ήδη από την πρώτη σελίδα του ειδικού ιστορικού ένθετου του HOTDOC, μεταξύ της συμμετοχής των ΚΚ στην αστική κυβέρνηση και των παραχωρήσεων στην εργατική τάξη μεταπολεμικά, συνηγορεί «εκ του πονηρού» στη δυνατότητα (!) φιλολαϊκής αστικής διαχείρισης (την οποία μάλιστα «εγγυάται» τρόπον τινά η κυβερνητική παρουσία του ΚΚ). Βεβαίως, αυτήν την εκδοχή την έχουν συντρίψει τα κυβερνητικά έργα και ημέρες του ΣΥΡΙΖΑ, που έχει εξευτελίσει κάθε έννοια αριστερής παράδοσης. Από την άλλη, το λεγόμενο «κοινωνικό κράτος», που εμφανίστηκε σε μια σειρά καπιταλιστικά κράτη μετά τον πόλεμο, ελάχιστα οφειλόταν στην εξαιρετικά βραχύβια παρουσία κάποιων ΚΚ στις κυβερνήσεις των χωρών τους. Σίγουρα, σε μεγάλο βαθμό, είχε να κάνει με τη γενικότερη δυναμική του εργατικού - κομμουνιστικού κινήματος (που αναπτύχθηκε την περίοδο του πολέμου) και το «αντίπαλο δέος» της ΕΣΣΔ. Είχε όμως να κάνει και με την επιδίωξη της ενσωμάτωσης ευρύτερων εργατικών - λαϊκών στρωμάτων από τη μεριά της αστικής τάξης, καθώς επίσης και με τις γενικότερες ανάγκες του καπιταλισμού, που απαιτούσαν τη μεγαλύτερη κρατική στήριξη και αναπαραγωγή του κοινωνικού κεφαλαίου (μέσω της Παιδείας, της Υγείας και της Πρόνοιας) - έργο που διεκπεραιώθηκε στις συνθήκες της μεταπολεμικής καπιταλιστικής ανάπτυξης, τόσο από τις λεγόμενες «κεντροαριστερές» όσο και από τις λεγόμενες «κεντροδεξιές» κυβερνήσεις.

Για την "τιμωρία" των φασιστών και των συνεργατών τους

Από την μάχη για την απελευθέρωση
του Παρισιού, Αυγουστος 1944

Ενα από τα πλέον προσφιλή επιχειρήματα υπέρ της συμμετοχής των ΚΚ στις μεταπολεμικές αστικές κυβερνήσεις υπήρξε το ότι συνέβαλαν στην ομαλή δημοκρατικοποίηση - αποφασιστικοποίηση των χωρών τους. Σε αντίθεση με το ΚΚΕ, όπου η επιλογή του για σύγκρουση λειτούργησε δήθεν ως «κολυμβήθρα του Σιλωάμ» για τους πρώην δοσίλογους, επιτρέποντάς τους να «αναβαπτιστούν» με τη στολή της εθνικοφροσύνης στο πλαίσιο του αντικομμουνιστικού αγώνα!

Η ατιμωρησία, βεβαίως, των δοσιλόγων, καθώς και των τμημάτων εκείνων της αστικής τάξης που συνεργάστηκαν πολιτικά ή οικονομικά με το φασισμό και τις δυνάμεις κατοχής, δεν υπήρξε αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο. Αν η Ελλάδα υπήρξε η τρίτη χώρα με το μικρότερο ποσοστό δοσιλόγων που καταδικάστηκαν στην καπιταλιστική Ευρώπη, η δεύτερη ήταν η Γαλλία, ενώ τα σκήπτρα της πρωτιάς στην ατιμωρησία κατείχε μακράν η Ιταλία.⁷

Πράγματι, στην Ιταλία, αφού αποφασίστηκε πως δεν θα διωκόταν κανείς από το φασιστικό παρελθόν (παρά μόνο όσοι συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς την περίοδο της κατοχής του ιταλικού Βορρά μετά το 1943), τελικά αμνηστεύτηκαν άπαντες (1946), ενώ αποκαταστάθηκαν στα πόστα τους όλοι όσοι είχαν καθαιρεθεί για σχετικούς λόγους (στην Τοπική Διοίκηση, στις δημόσιες υπηρεσίες κ.λπ.). Εκείνος που υπέγραψε την αμνηστία των φασιστών δεν ήταν κάποιος αστός πολιτικός, ακροδεξιός, κ.ο.κ., αλλά ο ΓΓ του ΚΚ Π. Τολιάτι, υπουργός Δικαιοσύνης στην ιταλική κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας». Η παρουσία κομμουνιστή στο υπουργείο Δικαιοσύνης δεν απέτρεψε καν περιστατικά όπως π.χ. η καταδίκη σε θάνατο 3 παρτιζάνων με την κατηγορία ότι εκτέλεσαν 51 φασίστες χωρίς δίκη!

Αλλά μήπως και στη Γερμανία (στο καπιταλιστικό τμήμα της), που η δύναμη του ΚΚ ήταν μικρή (στις πρώτες μεταπολεμικές εκλογές, το 1949, πήρε 5,7%) και δεν υπήρχε ο «φόβος» ενός ταξικού εμφυλίου πολέμου, δεν έγινε λίγο - πολύ το ίδιο; Οι βιομήχανοι και τραπεζίτες, που είχαν στηρίξει τον Χίτλερ αποκομίζοντας τεράστια κέρδη από τον πόλεμο και την καταναγκαστική εργασία, αμνηστεύτηκαν και πήραν τις περιουσίες τους πίσω. Στελέχη της Βέρμαχτ, όπως ο Ρ. Γκέλεν (υπεύθυνος της αντισοβιετικής κατασκοπίας και κατηγορούμενος για εγκλήματα πολέμου) ή ο Α. Χοΐσινγκερ (αρχηγός του Επιτελείου Στρατού) επίσης αποκαταστάθηκαν, αξιοποιούμενοι εκ νέου από την αστική τάξη της χώρας τους και τον διεθνή ιμπεριαλισμό (ο πρώτος τέθηκε επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών και ο δεύτερος παρέμεινε επικεφαλής του στρατού, ενώ στη συνέχεια τοποθετήθηκε πρόεδρος της Μόνιμης Στρατιωτικής Επιτροπής του ΝΑΤΟ).

Η μεταπολεμική αποκατάσταση της αστικής τάξης πραγμάτων είχε «ανάγκη» όλα τα κομμάτια της. Οι όποιες διώξεις, κυρίως «τρανταχτών» περιπτώσεων - έκφραση και των ενδοαστικών αντιθέσεων - πραγματοποιήθηκαν βασικά για τον κατευνασμό της λαϊκής αγανάκτησης, αλλά και για να διατηρηθεί το πρόσχημα του κάλπικου διαχωρισμού των φασιστικών και δημοκρατικών τμημάτων της - ίδιας ωστόσο - αστικής τάξης, με απώτερο σκοπό τον εξαγνισμό της αστικής εξουσίας συνολικά. Η διαφορά είναι ότι στις περισσότερες χώρες της καπιταλιστικής Ευρώπης αυτό έγινε με την ανοχή ή ακόμα και την ενεργό συνδρομή των κομμουνιστών. Στην Ελλάδα όχι.

Και, όμως, αυτό ακριβώς είναι που προτάσσεται στην εν λόγω έκδοση του «Documento», πηγαίνοντας τη «συνήθη» πολεμική της αστικής - οπορτουνιστικής ιστοριογραφίας ένα βήμα παραπέρα. Ετσι, δεν αρνείται π.χ. την ατιμωρησία των φασιστών στην Ιταλία με τη «βούλα» του ΚΚ Ιταλίας, αλλά την επικροτεί κιόλας ως δείγμα (προς μίμηση;) του «εμπνευσμένου ρεαλισμού» του ΓΓ του ΚΚΙ Π. Τολιάτι, ο οποίος «κατανόησε πόσο επικίνδυνο ήταν να εξωθήσει τις πολιτικές διώξεις στα άκρα, οδηγώντας τη χώρα στο χείλος του εμφυλίου πολέμου. Αφησε λοιπόν πίσω του τη φασιστική περίοδο (...) και αναζήτησε την επάνοδο στην τάξη και τη νομιμότητα μέσα από εκλογικές διαδικασίες».⁸Καμιά λοιπόν υποχώρηση, κανένας συμβιβασμός δεν είναι αρκετά μεγάλος χάριν της (αστικής) τάξης και νομιμότητας! Ολα τα ζητήματα της ταξικής πάλης θα «λυθούν» με... τις εκλογές!

Σύγκρουση ή ενσωμάτωση;

Απελευθέρωση της Αθήνας

Η στάση των αστικών δυνάμεων απέναντι στο ΚΚ και το εργατικό - λαϊκό κίνημα ήταν ενιαία παντού: Ενσωμάτωση και ταυτόχρονα υπονόμευση. Το εκβιαστικό δέλεαρ της οικονομικής - επισιτιστικής βοήθειας σε έναν δοκιμαζόμενο πληθυσμό, η παρουσία ξένων στρατευμάτων, η πολύμορφη στήριξη σε αντικομμουνιστικές - παρακρατικές ομάδες, «εθνικά» συνδικάτα κ.ο.κ.: τίποτε από όλα αυτά δεν αποτέλεσαν «ελληνική ιδιαιτερότητα».

Η «ιδιαιτερότητα» της Ελλάδας έγκειτο στο γεγονός ότι ήταν η χώρα με το ισχυρότερο αναλογικά ΚΚ (το ΚΚΕ είχε περίπου 400.000 μέλη, το Γαλλικό ΚΚ 500.000, ενώ το Ιταλικό 200.000), την πιο αδύναμη συγκριτικά αστική τάξη (από τη δυνατότητα της ενσωμάτωσης και καταστολής του λαϊκού κινήματος), ενώ το κίνημα δεν είχε αφοπλιστεί ακόμη (με το ΚΚΕ να βλέπει τον ΕΛΑΣ ως εγγυητή της «ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης», εφόσον παρέμεναν εν ενεργεία οπλισμένα αστικά τμήματα που είχαν συνεργαστεί με τις δυνάμεις Κατοχής). Επιπλέον, στην «ελληνική περίπτωση» βάρυνε, τόσο η απουσία μαζικών αστικών αντιστασιακών οργανώσεων, όσο και μαζικού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος. Για όλους τους παραπάνω λόγους, το μείγμα ενσωμάτωσης και καταστολής στην καθυπόταξη του λαϊκού κινήματος στην Ελλάδα έγερνε περισσότερο προς το δεύτερο «συστατικό» του.

Σωστά το ΚΚΕ δεν αποδέχτηκε τον μονομερή αφοπλισμό του ένοπλου λαού και συγκρούστηκε το Δεκέμβρη του 1944 - παρά τις συνεχιζόμενες αντιφάσεις και ταλαντεύσεις στη στρατηγική του (είναι χαρακτηριστικό πως το Κόμμα συνέχισε να κάνει προτάσεις για κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας», ακόμα και όταν οι επιδιώξεις της εγχώριας αστικής τάξης και του βρετανικού ιμπεριαλισμού είχαν αποκαλυφθεί εντελώς και οι μάχες στην Αθήνα και τον Πειραιά μαίνονταν με εξαιρετική σφοδρότητα).

Σωστά, επίσης, το ΚΚΕ δεν μετείχε στις εκλογές του 1946. Οπως τόνισε ο Ν. Ζαχαριάδης το 1957, ήταν «οπορτουνιστική αυταπάτη να πιστεύουμε ότι θα παίρναμε στις εκλογές την πλειοψηφία τότε, και θα παίρναμε την εξουσία και θα περνούσαμε και στο σοσιαλισμό, όπως γράφει τώρα ο Παρτσαλίδης (...) Τι θα γινόταν (...) όπως μας έσφαξε στο Βόλο ο Μαγγανάς κ.λπ., τέτοιο πράγμα μάλιστα. Τέτοια ειρηνική επικράτηση θα υπήρχε στην Ελλάδα».⁹Η συμμετοχή επομένως στις εκλογές θα καλλιεργούσε την αυταπάτη της δυνατότητας ανατροπής της στρατηγικής των εγχώριων και ξένων αστικών δυνάμεων έναντι του κινήματος μέσω της κάλπης, θα συντελούσε στη σταθεροποίηση του αστικού πολιτικού συστήματος, ενώ ταυτόχρονα το αστικό κράτος και οι σύμμαχοί του θα αποδεκάτιζαν το ΕΑΜικό κίνημα αμαχητί.

Οι εκλογές αυτές έρχονταν να προσδώσουν νομιμότητα στο μεταβαρκιζιανό αστικό καθεστώς, που στηρίχθηκε εν πολλοίς στην καταστολή εναντίον του εργατικού - λαϊκού κινήματος. Η νομιμοποίηση αυτή δεν θα μπορούσε να γίνει με τη συναίνεση του ΚΚ, κάτι που θα ισοδυναμούσε με έγκλημα σε βάρος της εργατικής τάξης και σε καμιά περίπτωση δεν «εξαργυρωνόταν» με 100 - 120 έδρες στη Βουλή. Είναι άλλο η αξιοποίηση (και) του αστικού Κοινοβουλίου από το ΚΚ σε μη επαναστατικές περιόδους και άλλο η υπονόμευση των θεμελιωδών συμφερόντων της εργατικής τάξης χάριν μιας ευρύτερης κοινοβουλευτικής παρουσίας σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης.

Τέλος, σωστά το ΚΚΕ και το εργατικό - λαϊκό κίνημα επέλεξαν τη σύγκρουση και τον ένοπλο αγώνα από την υποταγή το 1946 - 1949. Η στάση αυτή υπήρξε σαφώς ταξικά συνεπέστερη απ' ό,τι στην περίπτωση π.χ. του Ιταλικού ΚΚ, που το 1947 παρενέβη για να «συνετιστούν» οι παλιοί αντάρτες (οι οποίοι είχαν ξαναβγεί στα βουνά διαμαρτυρόμενοι για τις άθλιες συνθήκες διαβίωσής τους και την αμνηστία των φασιστών). Ομοίως, κατευναστικά έδρασε και το 1948, όταν ξέσπασε παλλαϊκή εξέγερση μετά τη δολοφονική απόπειρα κατά του ΓΓ του Κόμματος Π. Τολιάτι από νεαρούς φασίστες.¹⁰

Αν το ΚΚΕ έκανε ένα ιστορικό λάθος, αυτό δεν έγκειται στην επιλογή της σύγκρουσης, αλλά στην καθυστέρηση και τις ταλαντεύσεις - αντιφάσεις στην υλοποίηση αυτής της επιλογής.

Ορισμένα συμπεράσματα

Αντικειμενικά, με το πέρας του πολέμου, οι ταξικές αντιθέσεις οξύνθηκαν, προβάλλοντας δύο επιλογές για την εργατική τάξη και το Κόμμα της: Σύγκρουση και ανατροπή της εγχώριας αστικής εξουσίας (με τη συνεπαγόμενη απομόνωση των διεθνών στηριγμάτων της) ή ενσωμάτωση και συμβολή στην ανάκαμψη και θωράκισή της (με τη συνεπαγόμενη ενίσχυση του διεθνούς ιμπεριαλισμού συνολικά);

Η υπεράσπιση της αστικής δημοκρατίας στο όνομα του αντιφασισμού (ως ενδιάμεσο στάδιο για το σοσιαλισμό), οδήγησε στην προάσπιση της αστικής εξουσίας. Η συμμετοχή των ΚΚ στις αστικές κυβερνήσεις της μεταπολεμικής περιόδου αποτελούν απτό παράδειγμα της ουτοπικότητας του ισχυρισμού ότι, χάρη στη μαχητικότητα και τη συνέπεια του ΚΚ, είναι δυνατό μια τέτοια κυβέρνηση να ακολουθήσει φιλολαϊκό πρόγραμμα - ανοίγοντας μάλιστα και το δρόμο προς το σοσιαλισμό. Αντίθετα, η πείρα της περιόδου δείχνει πως η συμμετοχή των ΚΚ σε αστικές κυβερνήσεις, ακόμα και όταν πραγματοποιείται με τις καλύτερες προθέσεις, γίνεται τροχοπέδη στη λαϊκή πάλη και οδηγεί σε πισωγύρισμα με μακροχρόνιες επιπτώσεις.

Είναι χαρακτηριστική η ιστορική πορεία των ΚΚ Γαλλίας και Ιταλίας (με τα οποία, σύμφωνα με το HOTDOC.HISTORY, το ΚΚΕ έπρεπε να μοιάσει περισσότερο), που παρότι το αστικό σύστημα τους «έφτυσε» εκδιώχνοντάς τους από τις κυβερνήσεις συνασπισμού το 1947, αφού είχε παρέλθει πια η χρησιμότητά τους σε αυτό, εκείνα συνέχισαν στην ίδια στρατηγική κατεύθυνση, συνεχώς επεκτείνοντας και διευρύνοντας τις υποχωρήσεις και τους συμβιβασμούς τους προς την αστική τάξη. Μέχρι, βεβαίως, τον πλήρη ιδεολογικοπολιτικό και οργανωτικό εκφυλισμό τους, που μετουσιώθηκε στο οπορτουνιστικό ρεύμα του λεγόμενου «ευρωκομμουνισμού».

Απεναντίας, η παρακαταθήκη του ένοπλου αγώνα - παρά την ήττα - βάρυνε σημαντικά στη διαπάλη με τον οπορτουνισμό στις γραμμές του ΚΚΕ, τόσο το 1968, όσο και αργότερα, συμβάλλοντας στο να μείνει το Κόμμα όρθιο (ιδεολογικοπολιτικά και οργανωτικά) και να ωριμάζει με συνεχή βήματα προς τα μπρος.

Παραπομπές:

1. Λάζου Β., «Η ελληνική απόκλιση», στο HOTDOC.HISTORY, τ.4, 7 - 8 Γενάρη 2017, σελ. 3.

2. Το ΚΚΕ, «Επίσημα Κείμενα», τ. 5ος, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1981, σελ. 240 - 243.

3. «Καθημερινή», 2 Μάρτη 1948.

4. Μπαρτζιώτας Β., «Η Εθνική Αντίσταση στην Αδούλωτη Αθήνα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1984, σελ. 345.

5. Σκολαρίκος Κ., «Ευρωκομμουνισμός: Θεωρία και στρατηγική υπέρ του Κεφαλαίου», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2015, σελ. 44 - 45.

6. Σκολαρίκος Κ., ό.π., σελ. 106 - 107.

7. Κουσουρής Δ., «Δίκες των Δοσιλόγων, 1944 - 1949», εκδ. «Πόλις», Αθήνα, 2014, σελ. 588.

8. Μπαζός Γ., «Ο άλλος δρόμος. Το "ελληνικό πάθημα" μέσα από τα μάτια των Ιταλών», στο HOTDOC.HISTORY, τ. 4, 7 - 8 Γενάρη 2017, σελ. 31 και 38.

9. Το ΚΚΕ, «Επίσημα Κείμενα», τ. 8ος, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1997, σελ. 697.

10. Σκολαρίκος Κ., ό.π., σελ. 46.

Το ενδεχόμενο του πολέμου, οι ευθύνες και τα καθήκοντα του Κόμματος σήμερα

Το ενδεχόμενο του πολέμου, οι ευθύνες και τα καθήκοντα του Κόμματος σήμερα

Οπως αναφέρεται στο Πρόγραμμα του Κόμματος, «στρατηγικός στόχος του ΚΚΕ είναι η κατάκτηση της επαναστατικής εργατικής εξουσίας, της δικτατορίας του προλεταριάτου, για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση ως ανώριμη βαθμίδα της κομμουνιστικής κοινωνίας».

Ταυτόχρονα στις Θέσεις της ΚΕ, κάτι που δεν αποτελεί νέα θέση, εκτιμάται ότι ο καθημερινός, ο τρέχων πολιτικός αγώνας για την απόκρουση της αντιλαϊκής επίθεσης, η πάλη ενάντια στην καταστολή και για την υπεράσπιση και τη διεύρυνση δικαιωμάτων, η πάλη ενάντια στο φασισμό, η δράση ενάντια στον πόλεμο κ.λπ., δεν πρέπει να αποσπώνται από το κύριο επαναστατικό πολιτικό καθήκον. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να παραμερίζεται ο στόχος της εργατικής εξουσίας από άλλους μεταβατικούς κυβερνητικούς στόχους μέσα στο έδαφος του καπιταλισμού, στο όνομα του αρνητικού συσχετισμού δύναμεων και της αυταπάτης ότι διάφοροι τέτοιοι στόχοι μπορούν να συμβάλουν στην πιο γρήγορη και εύκολη ωρίμανση της συνείδησης του υποκειμενικού παράγοντα.
Με βάση το Πρόγραμμα του ΚΚΕ, τα καθήκοντα του Κόμματος για τη Σοσιαλιστική Επανάσταση υλοποιούνται σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης, η οποία είναι παράγοντας που διαμορφώνεται αντικειμενικά και συμπυκνώνει την αποδυνάμωση της αστικής εξουσίας και τη ραγδαία άνοδο των αγωνιστικών διαθέσεων και της πάλης των λαϊκών μαζών. Οπως επίσης αναφέρεται στο Πρόγραμμα του Κόμματος και επαναλαμβάνεται στη Θέση 44 του κειμένου των Θέσεων της ΚΕ για το 20ό Συνέδριο του Κόμματος: «Δεν είναι δυνατό να προβλεφθούν οι παράγοντες που θα οδηγήσουν στην επαναστατική κατάσταση. Το βάθεμα της οικονομικής κρίσης, η όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων, που φτάνουν έως τις πολεμικές αναμετρήσεις, είναι δυνατό να δημιουργήσουν τέτοιες συνθήκες στην Ελλάδα».
Πουθενά δεν αναφέρεται ότι ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος αποτελεί αποκλειστικό παράγοντα εκδήλωσης επαναστατικής κατάστασης. Επίσης βασική εκτίμηση αποτελεί ότι το ξέσπασμα του πολέμου δεν οδηγεί άμεσα και αυτόματα στην εκδήλωση επαναστατικής κατάστασης. Στην ίδια Θέση του κειμένου των Θέσεων της ΚΕ εκτιμάται ότι στην περίπτωση που ισχύσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο, «μπορεί να υπάρξει μεγάλη χρονική περίοδος συμμετοχής της χώρας σε ιμπεριαλιστικό πόλεμο, χωρίς εκδήλωση επαναστατικής κατάστασης, ιδιαίτερα σε περίπτωση εισβολής - κατοχής».
Σε κάθε περίπτωση, η υλοποίηση της επαναστατικής στρατηγικής προϋποθέτει την αποσταθεροποίηση της αστικής εξουσίας σε όλες της τις μορφές. Το ΚΚΕ δεν είναι κόμμα «παθητικής αναμονής» της επαναστατικής κατάστασης. Μελετά τα δεδομένα, εκτιμά τις εξελίξεις και τη δυναμική τους μέσα στην Ελλάδα και σε διεθνές επίπεδο. Θέτει σημαντικά καθήκοντα σήμερα που οι συνθήκες δεν είναι επαναστατικές, παρεμβαίνει καθημερινά για την αλλαγή των συσχετισμών, για να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για νίκη της εργατικής τάξης. Διατυπώνει θέσεις αρχών σε βασικά ζητήματα, όπως η στάση απέναντι στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Διαμορφώνει πολιτική με στόχο την ταυτόχρονη ήττα και της ντόπιας και της ξένης αστικής τάξης σε περίπτωση εμπλοκής της Ελλάδας σε πόλεμο, και ιδιαίτερα για το ενδεχόμενο στρατιωτικής εισβολής από ξένο αστικό κράτος σε αυτήν. Εκτιμώντας ότι η ετοιμότητα και η ωριμότητα του υποκειμενικού παράγοντα σε επαναστατικές συνθήκες κρίνονται από σήμερα, αναλαμβάνει τις ευθύνες του: Για την ικανότητα του Κόμματος να ωριμάζει ιδεολογικά και πολιτικά και να επιδρά στα εργατικά - λαϊκά στρώματα με βάση την προγραμματική του αντίληψη, για τη βελτίωση της ικανότητάς του να δρα σε όλες τις συνθήκες, αλλά και τη δουλειά για την εκπαίδευση εργατικών - λαϊκών μαζών στη δράση σε αντικαπιταλιστική - αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση στο σήμερα.

Σε ποιο σημείο όμως βρισκόμαστε σήμερα

Βρισκόμαστε μπροστά σε αύξηση του κινδύνου πιο εκτεταμένων σε σχέση με την σημερινή εξέλιξή τους ιμπεριαλιστικών πολεμικών αναμετρήσεων; Οι Θέσεις του 20ού Συνεδρίου φωτίζουν ότι ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά των εξελίξεων στη διεθνή καπιταλιστική οικονομία είναι η συνύπαρξη ενός μεγάλου μεγέθους υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου, που δεν μπορεί να αποδώσει ικανοποιητικό ποσοστό κέρδους, ταυτόχρονα με την αδυναμία αποφασιστικής αλλά ελεγχόμενης απαξίωσής του με οικονομικά μέτρα διαχείρισης, από τις αστικές κυβερνήσεις σε όλα τα ιμπεριαλιστικά κέντρα.
Η ανάγκη καταστροφής ενός τμήματος του κεφαλαίου στη φάση της κρίσης αποτελεί νομοτελειακή προϋπόθεση για το ξεπέρασμά της. Η δυσκολία να προχωρήσει μια τέτοια εξέλιξη ουσιαστικά καθυστερεί την έξοδο του καπιταλισμού σε φάση δυναμικής ανάκαμψης.
Η ζητούμενη απαξίωση κεφαλαίου εμποδίζεται να προχωρήσει στην αναγκαία έκταση, εξαιτίας αδυναμίας εξεύρεσης μιας κοινά αποδεκτής λύσης ανάμεσα στα ιμπεριαλιστικά κέντρα.
Στη βάση αυτών των εξελίξεων στην καπιταλιστική οικονομία, εντείνονται οι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί και οι αντιθέσεις μεταξύ των καπιταλιστικών κρατών και οι συνεχείς ανακατατάξεις σε επίπεδο συμμαχιών. Κορυφαία έκφραση της όξυνσης αυτών των αντιθέσεων είναι αυτή που εξελίσσεται ανάμεσα σε ΗΠΑ και Κίνα, με βασική επιδίωξη των ΗΠΑ την απομόνωση και αποδυνάμωση του ρόλου της Κίνας.
Γενικότερα, οξύνεται επικίνδυνα η διαπάλη ανάμεσα στα ιμπεριαλιστικά κέντρα για τον έλεγχο αγορών, ενεργειακών πηγών και δρόμων μεταφοράς κ.λπ. Συνεχίζονται και εξαπλώνονται τοπικές και περιφερειακές συγκρούσεις. Οι πολεμικές εστίες που βρίσκονται σε εξέλιξη σε Μέση Ανατολή και Ουκρανία, η αυξανόμενη ένταση σε Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη σε σχέση με τη Ρωσία, στην Αρκτική και στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, επιβεβαιώνουν τις ανησυχίες. Η μεγάλη κλίμακα υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου, η αδυναμία «ειρηνικής» διαχείρισής του με οικονομικά μέτρα, σε συνδυασμό με την όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων, αυξάνουν την πιθανότητα εκδήλωσης μιας πιο γενικευμένης πολεμικής αναμέτρησης.
Ταυτόχρονα βρισκόμαστε σε μια περίοδο έντασης της τουρκικής επιθετικότητας προς την Ελλάδα και την Κύπρο (αμφισβήτηση συνθήκης της Λοζάνης, «γκρίζες ζώνες», παραβιάσεις, Κυπριακό κ.λπ.). Η συγκεκριμένη ένταση σχετίζεται και με πιέσεις που δέχεται η τουρκική αστική τάξη στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων των ιμπεριαλιστικών κέντρων (π.χ. για την επίλυση του κουρδικού ζητήματος).

Η στάση της ελληνικής αστικής τάξης και οι στόχοι της ενισχύουν το ενδεχόμενο πολεμικής εμπλοκής

Η ελληνική αστική τάξη, λαμβάνοντας υπόψη και τη σχετική υποχώρηση της θέσης της στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, και τις ισχυρές ανισότιμες εξαρτήσεις από ΗΠΑ και ΕΕ, διεκδικεί το δικό της μερίδιο, κάνει τους δικούς της σχεδιασμούς στα πλαίσια των ιμπεριαλιστικών συμμαχιών όπου συμμετέχει ενεργά. Η ελληνική κυβέρνηση, με τη συμφωνία του συνόλου των αστικών κομμάτων, πρωτοστατεί ως «σημαιοφόρος» των σχεδίων του ΝΑΤΟ στην περιοχή (π.χ. πρόσκληση ΝΑΤΟικής αρμάδας στο Αιγαίο με πρόφαση την αποτροπή των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών, αξιοποίηση των βάσεων, στήριξη επιχειρήσεων σε Βαλκάνια, Ουκρανία, συμμετοχή σε σχεδιασμούς ηλεκτρονικού πολέμου κ.λπ.). Ευθυγραμμίζεται με το ΝΑΤΟ, στη βάση των ιδιαίτερων συμφερόντων και σχεδίων της ελληνικής αστικής τάξης στο γενικότερο ιμπεριαλιστικό παζάρι. Η στάση αυτή της ελληνικής αστικής τάξης είναι βασικός παράγοντας που επιτείνει τους κινδύνους πολεμικής εμπλοκής του λαού μας σε επικίνδυνους σχεδιασμούς και πολέμους ενάντια σε άλλους λαούς.

Ούτε φόβος, ούτε επανάπαυση

Η κατάσταση όπως εξελίσσεται δεν πρέπει να οδηγήσει το λαό ούτε στο φόβο, ούτε στην επανάπαυση. Επιβάλλει την οργάνωση του αγώνα ενάντια στα σχέδια της αστικής τάξης των κομμάτων της, της κυβέρνησης, του ΝΑΤΟ, της ΕΕ. Η εργατική τάξη και οι σύμμαχοί της δεν πρέπει να τηρήσουν στάση αναμονής. Σήμερα απαιτούνται αποφασιστικότητα και οργάνωση του λαού μας για την ανάπτυξη της λαϊκής πάλης προκειμένου: Να κλείσουν όλες οι ΝΑΤΟικές βάσεις στην Ελλάδα, να φύγει το ΝΑΤΟ από το Αιγαίο, να επιστρέψουν οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις που βρίσκονται εκτός συνόρων για αποστολές του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, να αποδεσμευτεί η Ελλάδα από το ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Το Κόμμα μας έχει ευθύνη από σήμερα να προετοιμάζει την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα, ιδεολογικά και πολιτικά, για κάθε ενδεχόμενο. Πρέπει να οξύνεται το ταξικό κριτήριο, προκειμένου να μην πέσουν στην παγίδα της αστικής τάξης και των κομμάτων της, υιοθετώντας συνθήματα για «εθνική ενότητα» που αποπροσανατολίζουν και αφοπλίζουν. Το γεγονός ότι ο πόλεμος αποτελεί τη συνέχεια της πολιτικής με άλλα, βίαια μέσα δεν αφορά μόνο την αστική τάξη και τα συμφέροντά της, αλλά και την εργατική τάξη και την ταξική πάλη που πρέπει να συνεχίζεται ασίγαστα σε όλες τις συνθήκες. Η πάλη ενάντια στον πόλεμο δεν μπορεί να είναι ουδέτερη, ανεξάρτητη από τα αίτια του πολέμου, τα συμφέροντα που υπηρετεί. Αν η πάλη σήμερα εγκλωβιστεί σε μια γενική και αόριστη, πασιφιστική εναντίωση στον πόλεμο και τη βία, και αν από σήμερα δεν δυναμώσει ο αγώνας ενάντια στον εθνικισμό σε όλες του τις παραλλαγές, θα οδηγηθούν τα λαϊκά στρώματα στην «αγκαλιά» της αστικής τάξης, χάνοντας από τον προσανατολισμό της πάλης τους τον πραγματικό υπεύθυνο, την αστική τάξη και τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς. Χάνοντας την πραγματική διέξοδο, που δεν είναι άλλη από την ανατροπή της εξουσίας της αστικής τάξης και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού - κομμουνισμού.
Στην εποχή του ιμπεριαλισμού, εποχή κυριαρχίας των μονοπωλίων, όποια μορφή κι αν πάρει η συμμετοχή της Ελλάδας σε πόλεμο, ακόμα και στο ενδεχόμενο εισβολής της Τουρκίας, δεν αναιρείται ο ιμπεριαλιστικός χαρακτήρας ενός τέτοιου πολέμου. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για πόλεμο άδικο, μεταξύ δύο αστικών τάξεων, και από την πλευρά του επιτιθέμενου και από την πλευρά του αμυνόμενου.
Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο η εργατική τάξη δεν είναι αδιάφορη. Με την καθοδήγηση του ΚΚΕ οφείλει να αγωνιστεί για να υπερασπιστεί τη δική της πατρίδα, τα κυριαρχικά δικαιώματα από τη σκοπιά των δικών της συμφερόντων, για να μην υπάρξει καμία αλλαγή συνόρων. Ο αγώνας αυτός όμως πρέπει να συνδυαστεί σταθερά, να συμβαδίσει, να δεθεί και με τον αγώνα για ανατροπή της εγχώριας αστικής τάξης. Η εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα δεν πρέπει να χύσουν το αίμα τους για τα συμφέροντα των εκμεταλλευτών τους. Οπως αναφέρεται στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ : «Η πάλη για την υπεράσπιση των συνόρων, των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας, από τη σκοπιά της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, είναι αναπόσπαστη από την πάλη για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου. Δεν έχει καμία σχέση με την υπεράσπιση των σχεδίων του ενός ή άλλου ιμπεριαλιστικού πόλου, της κερδοφορίας του ενός ή του άλλου μονοπωλιακού ομίλου».
Είτε η ελληνική αστική τάξη (ή τμήματά της) υπερασπιστεί τα σύνορα, είτε προχωρήσει σε υποχώρηση και παραχωρήσεις, είτε επιλέξει να επιδιώξει προσάρτηση εδαφών άλλης χώρας, σε κάθε περίπτωση θα κινείται με κριτήριο την κερδοφορία της, την ανταγωνιστικότητά της, τη δική της επιβίωση. Αντίστοιχα η στάση της εργατικής τάξης οφείλει να καθορίζεται από τα δικά της συμφέροντα, τις δικές της ανάγκες, σε αντιπαράθεση και διαχωρισμένη σε κάθε περίπτωση και από την εθνικιστική και από την κοσμοπολίτικη εκδοχή της αστικής πολιτικής.
Η εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα Ελλάδας και της Τουρκίας, όπως και όλων των λαών, δεν πρέπει να εγκλωβιστούν και να ταυτιστούν με τα συμφέροντα των εκμεταλλευτών τους. Με βάση τα παραπάνω προκύπτουν και τα καθήκοντα του ΚΚ σε συνθήκες ενός ιμπεριαλιστικού πολέμου: Το καθήκον της ενότητας της εργατικής τάξης, του προλεταριακού διεθνισμού, το καθήκον να μετατραπεί ο πόλεμος σε πάλη για την εργατική εξουσία. Γιατί η στάση απέναντι στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο είναι στάση απέναντι στην ταξική πάλη, στάση απέναντι στη σοσιαλιστική επανάσταση. Αυτή είναι η πιο συνεπής πάλη ενάντια στον πόλεμο.

Οι αιτίες του 6χρονου πολέμου στη Συρία

Οι αιτίες του 6χρονου πολέμου στη Συρία

Η εικόνα της καταστροφής κυριαρχεί σε πολλές πόλεις της Συρίας (εδώ στο Χαλέπι)

Τις μέρες αυτές, πυκνώνουν τα δημοσιεύματα για τη λεγόμενη 6η επέτειο του «εμφυλίου στη Συρία», παίρνοντας ως αρχή τον Μάρτη του 2011, οπότε σημειώθηκαν αντικυβερνητικές διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης Ασαντ. Ομως, αυτό που κρύβουν οι διάφοροι «ευαίσθητοι» για το δράμα του συριακού λαού είναι το γιατί η χώρα αυτή έγινε το «μήλον της Εριδος» για διάφορες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Τις ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, ΕΕ, την Τουρκία, το Ισραήλ και τις πετρελαιομοναρχίες του Κόλπου, που έστησαν, για την ανατροπή του Ασαντ, τους φονιάδες του «Ισλαμικού Κράτους» (που δήθεν τώρα πολεμούν) - όπως με παρόμοιο τρόπο στήθηκαν και οι «επαναστάσεις» στη Βόρεια Αφρική (Τυνησία, Λιβύη, Αίγυπτο) η λεγόμενη «αραβική άνοιξη». Ταυτόχρονα, είναι και η Ρωσία που μπήκε επίσης στην ιμπεριαλιστική επέμβαση με το πρόσχημα της «καταπολέμησης των τρομοκρατών», κατόπιν έκκλησης της συριακής κυβέρνησης.
Στο γιατί, λοιπόν, πρέπει να ανατρέξουμε κάποια χρόνια πίσω, πριν δηλαδή τον Μάρτη του 2011. Η αστική κυβέρνηση του Μπασάρ Ασαντ είχε ήδη δώσει το δικαίωμα εξόρυξης των υδρογονανθράκων της συριακής ΑΟΖ σε ρωσικές εταιρείες. Τα συμβόλαια, που είχαν συνάψει ρωσικές εταιρείες για την εξόρυξη, έφταναν τα 1,6 δισ. δολάρια, ενώ, σύμφωνα με Σύρους μελετητές, το μέγεθος των κοιτασμάτων της χώρας «ανατρέπει» τον ισχύοντα «διεθνή ενεργειακό χάρτη», αφού τα κοιτάσματα φυσικού αεριού στη Συρία εμφανίζονταν να είναι δεκαπλάσια των κοιτασμάτων του Ισραήλ (π.χ. του μεγάλου κοιτάσματος του «Ζορ»). Επίσης, ο Ασαντ απέρριψε το σχέδιο κατασκευής αγωγού φυσικού αερίου, που προωθούσε το Κατάρ, σε συνεννόηση με την Τουρκία, για να κατασκευαστεί αγωγός, ο οποίος, μέσω Σαουδικής Αραβίας, Ιορδανίας, Συρίας και Τουρκίας, θα προωθούσε στην Ευρώπη το φυσικό αέριο του Κατάρ. Την ίδια ώρα, επέλεξε το σχέδιο κατασκευής αγωγού φυσικού αερίου του Ιράν (όπου εμπλέκονται και ρωσικές εταιρείες) και προέβλεπε διαδρομή μέσω Ιράκ και Συρίας και στη συνέχεια, ως LNG (υγροποιημένο) από λιμάνι της Συρίας προς τις αγορές της Ευρώπης. Επίσης, οι ρωσοσυριακές εμπορικές σχέσεις είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένες σε μια σειρά τομείς, όπως αγορά από τη Συρία ρωσικών όπλων (εκτιμάται ότι εκκρεμούν μετά την έναρξη του πολέμου, συμβόλαια 4 δισ. δολαρίων), ακόμα σε κλάδους όπως καύσιμα, μηχανήματα, τρόφιμα, ξυλεία, τουρισμός, τηλεπικοινωνίες κ.ά.

Ο λαός πληρώνει με το αίμα του τη γεωστρατηγική θέση της χώρας του

Γίνεται, δηλαδή, φανερό ότι οι ενεργειακοί δρόμοι, το ποιο σχέδιο θα πάρει προτεραιότητα, τα τεράστια συμφέροντα μεγάλων μονοπωλιακών ομίλων είναι οι βασικοί λόγοι που έγινε η ιμπεριαλιστική επέμβαση στη Συρία, που έχει έως τώρα στοιχίσει πάνω από 300.000 νεκρούς και πάνω 4,5 εκατομμύρια πρόσφυγες. Επιπλέον, η Ρωσία διατηρεί στο συριακό λιμάνι της Ταρτούς τη μοναδική ναυτική βάση με πρόσβαση στη Μεσόγειο (κάτι που έχει μείνει από την εποχή της ΕΣΣΔ, υπό άλλες βέβαια συγκυρίες και για άλλους σκοπούς).
Ολα αυτά δίνουν ξεκάθαρη εξήγηση γιατί ΗΠΑ, ΕΕ, ΝΑΤΟ, Τουρκία, Ισραήλ, οι πετρελαιομοναρχίες του Κόλπου είχαν κάθε συμφέρον για τα συμφέροντα των δικών τους μονοπωλιακών ομίλων να ανατρέψουν τη συριακή κυβέρνηση, περιορίζοντας την επιρροή ενός ισχυρού ανταγωνιστή τους όπως είναι η Ρωσία. Επίσης, στα αρχικά σχέδια ήταν και η επίθεση στο Ιράν (ωστόσο στη συνέχεια έγινε ο γνωστός συμβιβασμός με τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα). Στην πορεία, λοιπόν, μπήκε σε εφαρμογή το σχέδιο της στήριξης της δήθεν «αντιπολίτευσης», της στρατιωτικής εκπαίδευσης και του εξοπλισμού των διαφόρων ισλαμιστικών ομάδων, κατά τα πρότυπα της προηγούμενης δράσης των «Ταλιμπάν» στο Αφγανιστάν και της οργάνωσης του πρώην πράκτορα της CIA, Οσάμα Μπιν Λάντεν, της περιβόητης «Αλ Κάιντα». Δολοφόνοι από αυτά τα «φυτώρια», με τη συνδρομή των συνδέσμων τους σε διάφορες μυστικές υπηρεσίες του «ελεύθερου» δυτικού κόσμου, έκαναν τα τουρκοσυριακά σύνορα «σουρωτήρι», ενώ για χρόνια συναλλάσσονταν με τους τζιχαντιστές του «Ισλαμικού Κράτους», που ήλεγχαν πετρελαιοπηγές, εξήγαν λαθραία πετρέλαιο, το οποίο στη συνέχεια «νομιμοποιούμενο» κατέληγε στους ενεργειακούς κολοσσούς, που έκαναν τα στραβά μάτια.
Τα κατασκευάσματα των ιμπεριαλιστών, που χρησιμοποιήθηκαν αρχικά ως εργαλείο για την ανατροπή μη αρεστών αστικών κυβερνήσεων στη Μέση Ανατολή και το Μάγκρεπ (χώρες της Β. Αφρικής), τώρα χρησιμοποιούνται ως πρόσχημα για τη συνέχιση των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων. Βεβαίως, οι διάφορες συμμαχίες και άξονες που δημιουργούνται ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες δεν μπορεί ποτέ να θεωρούνται δεδομένες και στέρεες (βλέπε τις διακυμάνσεις στις σχέσεις Ρωσίας - Τουρκίας, ή Τουρκίας - ΕΕ). Αυτό πάντως που δεν αλλάζει είναι ο στόχος των αστικών τάξεων που συνεργάζονται και ανταγωνίζονται. Δηλαδή, το ξαναμοίρασμα αγορών, ενεργειακών πηγών, των δρόμων μεταφορά τους και των γεωστρατηγικών σφαιρών επιρροής που μπορούν να εξασφαλίσουν τα συμφέροντα των μονοπωλίων. Γι' αυτό αιματοκυλιούνται οι λαοί, γι' αυτό η Μεσόγειος έχει πλημμυρίσει από πολεμικά πλοία, αεροπλάνα και δυνάμεις, γι' αυτό επίσης στην Κύπρο, που θεωρείται από τους ιμπεριαλιστές «αβύθιστο αεροπλανοφόρο» που περιστοιχίζεται από μπόλικο φυσικό πλούτο, επιχειρείται να κλείσει η υπόθεση εισβολής και κατοχής, να παγιωθεί η διχοτόμηση, ώστε το «πάρτι» των κεφαλαιοκρατών να συνεχιστεί.
Ολα αυτά αναδεικνύουν την ανάγκη για τους κομμουνιστές και κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο, να απαντάμε στις δακρύβρεχτες αναλύσεις, προβάλλοντας τις πραγματικές αιτίες των πολέμων. Επίσης, σε μια περίοδο που οξύνονται οι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί, που συνεχίζονται οι δυσκολίες η καπιταλιστική οικονομία να περάσει σε φάση σημαντικής ανάπτυξης, η γενίκευση του ιμπεριαλιστικού πολέμου είναι πιθανή. Είναι κρίσιμο, επομένως, οι λαοί να προετοιμάζονται με πρωτοπόρους τους κομμουνιστές, ώστε διευρύνοντας τον ταξικό αγώνα, αξιοποιώντας τις αντιθέσεις των καπιταλιστών, να μη χύσουν το αίμα τους για αλλότρια συμφέροντα, αλλά να οργανώσουν τον αγώνα για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου, για την εργατική εξουσία, το σοσιαλισμό.

Δ.Κ

ΤΟ ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΟ ΧΑΜΠΛ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΕΣ «ΒΟΓΙΑΤΖΕΡ»

Τι θα συναντήσουν στη διαστρική διαδρομή τους

Σε ανεξερεύνητες περιοχές πέρα από τα όρια του ηλιακού συστήματος κινούνται τα δίδυμα διαστημόπλοια «Βόγιατζερ» («Voyager») 1 και 2 της NASA, συνεχίζοντας το ταξίδι που ξεκίνησαν με την εκτόξευσή τους το 1977. Στη διαδρομή τους καταγράφουν και στέλνουν στη Γη διάφορες πληροφορίες για το διαστρικό χώρο, την περιοχή ανάμεσα στα άστρα, που είναι γεμάτη με υλικά από αστέρια που σχηματίστηκαν, έλαμψαν και έσβησαν πριν από εκατομμύρια χρόνια. Αυτήν τη διαδρομή παρατήρησε το τροχιακό τηλεσκόπιο Χαμπλ, προβλέποντας τη φύση του υλικού μέσα από το οποίο θα περάσουν τα σκάφη καθώς θα πορεύονται στην αιωνιότητα. Ακόμη κι όταν τα «Βόγιατζερ» («Ταξιδιώτης») ξεμείνουν από ηλεκτρική ενέργεια και κλείσουν τα συστήματά τους, κάτι που αναμένεται να συμβεί περίπου σε δέκα χρόνια, οι αστρονόμοι θα ξέρουν πού θα βρίσκονται αυτοί οι σιωπηλοί πρεσβευτές του ανθρώπινου είδους.
Προκαταρκτική ανάλυση των παρατηρήσεων του Χαμπλ αποκάλυψε πλούσια διαστρική «οικολογία» στην πορεία τους, που περιλαμβάνει πολλά νέφη υδρογόνου με ίχνη διάφορων άλλων στοιχείων. Σε συνδυασμό με τα δεδομένα που στέλνουν τα «Βόγιατζερ», σχηματίζεται λεπτομερέστερη εικόνα και για τη διαδρομή του Ηλιου μέσα στον διαστρικό χώρο, στην περιοχή του Γαλαξία όπου βρίσκεται. Τα στοιχεία από τα σκάφη αφορούν φυσικά έναν μικρό χώρο κατά μήκος της διαδρομής τους, αλλά σε συνδυασμό με την ευρύτερη εικόνα που δίνει το Χαμπλ, μπορεί να γίνει αντιληπτό αν πρόκειται για τοπικά ή μεγάλης έκτασης φαινόμενα.
Τα «Βόγιατζερ» μετράνε ιδιότητες του διαστρικού υλικού, τα μαγνητικά πεδία και τις κοσμικές ακτίνες. Τη φασματική υπογραφή που αφήνουν τα διάφορα χημικά στοιχεία με τη μορφή γραμμών απορρόφησης στο φως των άστρων που περνάει μέσα από τα νέφη, καταγράφει ο φασματογράφος του Χαμπλ. Με βάση τα στοιχεία του Χαμπλ εκτιμάται ότι το «Βόγιατζερ 2» θα βγει έξω από το διαστρικό νέφος που περιβάλλει το ηλιακό σύστημα σε περίπου 2.000 χρόνια, θα περάσει 90.000 χρόνια μέσα σε ένα δεύτερο νέφος, πριν περάσει σε ένα τρίτο με διαφορετική σύσταση. Οι μικρές διαφορές στη σύνθεση των νεφών όσον αφορά κάποια χημικά στοιχεία, μπορεί να είναι ένδειξη ότι σχηματίστηκαν με διαφορετικό τρόπο, ή προήλθαν από διαφορετικά μέρη και συναντήθηκαν.
Ενα άλλο συμπέρασμα από τα δεδομένα του Χαμπλ είναι ότι ο Ηλιος περνάει μέσα από ένα σχετικά πυκνότερο από το συνηθισμένο διαστρικό υλικό, που πιθανότατα παραμορφώνει την ηλιόσφαιρα, τη μεγάλη φούσκα που περικλείει το ηλιακό σύστημα και δημιουργείται από τον ισχυρό ηλιακό άνεμο. Στο όριο της ηλιόσφαιρας, την ηλιόπαυση, ο ηλιακός άνεμος πιέζει το διαστρικό μέσο. Το «Βόγιατζερ 1» και το Χαμπλ έκαναν μετρήσεις του διαστρικού περιβάλλοντος πέρα από την ηλιόπαυση, εκεί που ο άνεμος προέρχεται από άλλα άστρα και όχι από τον Ηλιο.
Τα «Βόγιατζερ» μεταφέρουν το καθένα από μία επιχρυσωμένη πλάκα με πληροφορίες για τη Γη και τους κατοίκους της, ως μικρό πληροφοριακό οδηγό σε περίπτωση που εντοπιστούν από κάποιον τεχνολογικά προηγμένο πολιτισμό. Κινούμενα με ταχύτητα μόλις 60.000 χιλιομέτρων την ώρα, αναμένεται να φτάσουν στο επόμενο άστρο σε μερικές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια από σήμερα.

ΝΑΝΟΣ ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑ

Αλατα από τον υπεδάφειο ωκεανό και οργανικά μόρια στην επιφάνεια!

Το πιο φωτεινό σημείο στην επιφάνεια της Δήμητρας, μέσα στον κρατήρα Occator

Τριάντα εκατομμύρια χρόνια νεότερη από τον κρατήρα μέσα στον οποίο βρίσκεται είναι η φωτεινότερη περιοχή στην επιφάνεια του νάνου πλανήτη Δήμητρα, σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση επιστημονικής ομάδας της αποστολής «Χαραυγή» (Dawn) της NASA. Οι ερευνητές αξιοποίησαν τα στοιχεία που έδωσε το ομώνυμο σκάφος για τον κεντρικό θόλο του κρατήρα Occator, συμπεραίνοντας ότι αυτός ο σχηματισμός είναι ηλικίας μόλις 4 εκατομμυρίων ετών, δηλαδή πρόσφατος με τα γεωλογικά μέτρα και σταθμά.
Η νέα μελέτη συμφωνεί με πρώιμες ερμηνείες ότι το εξαιρετικά ανακλαστικό υλικό του θόλου είναι ένα είδος ανθρακικών αλάτων, ενώ το υλικό ενός άλλου, μικρότερου και λιγότερο φωτεινού σημείου μέσα στον ίδιο κρατήρα είναι μείγμα ανθρακικών αλάτων και ενός σκουρόχρωμου υλικού. Τα δεδομένα από τις κάμερες και το φασματόμετρο υπερύθρου της «Χαραυγής» δείχνουν ότι ο λαμπρός θόλος στον Occator δεν δημιουργήθηκε απότομα, ως αποτέλεσμα κάποιου στιγμιαίου γεγονότος, αλλά σταδιακά, στο πέρασμα μεγάλου χρονικού διαστήματος. Το συμβάν που πυροδότησε το φαινόμενο θεωρείται ότι ήταν η πρόσκρουση που δημιούργησε τον κρατήρα και είχε ως παρενέργεια άρμη από το υπέδαφος να πλησιάσει την επιφάνεια. Κάτω από το έδαφος της Δήμητρας θεωρείται ότι υπάρχει στρώμα πάγου και πιο κάτω ενδεχομένως ένας ωκεανός αλατόνερου.
Το νερό και τα διαλυμένα σε αυτό αέρια, όπως το διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο, πιθανόν άνοιξαν κάποια δίοδο εκτόνωσης. Αυτά τα ανερχόμενα αέρια μπορεί να ανάγκασαν υλικά πλούσια σε ανθρακικά άλατα να βγουν στην επιφάνεια, στο βυθό του κρατήρα. Ο θόλος πρέπει να δημιουργήθηκε λίγο λίγο, καθώς συσσωρεύονταν τα λαμπερά υλικά, που εκτοξεύονταν μέσα από ρωγμές.
Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα είναι μια ανακάλυψη σε έναν άλλο κρατήρα της Δήμητρας, αυτού του σχεδόν άγνωστου μέχρι πρόσφατα νάνου πλανήτη και ταυτόχρονα μεγαλύτερου ουράνιου σώματος της ζώνης των αστεροειδών. Στον κρατήρα Ernutet, οι επιστήμονες χρησιμοποιώντας τα φασματόμετρα ορατού και υπερύθρου της «Χαραυγής» εντόπισαν οργανικά μόρια. Τα οργανικά μόρια είναι αναγκαία, αν και όχι ικανή προϋπόθεση για την εμφάνιση ζωής. Στην πραγματικότητα τα οργανικά εντοπίστηκαν σε έκταση 1.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων στο βόρειο ημισφαίριο, αλλά η υπογραφή τους είναι πιο καθαρή μέσα στον Ernutet, στο νότιο χείλος του και στη γύρω περιοχή που εκτείνεται προς το νότο. Εντοπίστηκαν επίσης και σε μια πολύ μικρή περιοχή μέσα στον κρατήρα Inamahari, 400 χιλιόμετρα μακριά από τον Ernutet.
Η ανακάλυψη προσθέτει τη Δήμητρα στον ολοένα διευρυνόμενο κατάλογο σωμάτων του ηλιακού συστήματος στα οποία έχουν βρεθεί οργανικές ουσίες, όπως κάποιοι μετεωρίτες και αστεροειδείς. Η Δήμητρα έχει πολλές ομοιότητες ειδικά με μια ομάδα μετεωριτών, που ονομάζονται ανθρακούχοι χονδρίτες και η ανακάλυψη σαφώς δυναμώνει τη συσχέτιση ανάμεσα στο νάνο πλανήτη, τους μετεωρίτες και τα ουράνια σώματα από τα οποία προέρχονται.
Τα δεδομένα δείχνουν ότι οι οργανικές ενώσεις σχηματίστηκαν πάνω στη Δήμητρα και δεν προέρχονται από κάποιο άλλο σώμα. Τα ανθρακικά άλατα και ο άργιλος που έχει εντοπιστεί δείχνουν χημική δραστηριότητα υπό την παρουσία νερού και θερμότητας και ενδεχομένως και τα οργανικά να δημιουργήθηκαν σε ανάλογο περιβάλλον θερμού νερού.
Εχοντας ήδη συμπληρώσει δύο χρόνια παρατηρήσεων σε χαμηλή τροχιά γύρω από τη Δήμητρα, η «Χαραυγή» ανεβαίνει τώρα σε μεγαλύτερο ύψος (20.000 χιλιόμετρα) και αλλάζει επίπεδο έτσι, ώστε σε κάποιο σημείο της νέας τροχιάς της να έχει τον Ηλιο ακριβώς πίσω της. Από αυτήν τη θέση θα αρχίσει προς το τέλος της άνοιξης του 2017 να παρατηρεί εκ νέου τη Δήμητρα, που θα εμφανίζεται φωτεινότερη, αποκαλύπτοντας ενδεχομένως κάτι περισσότερο από τα χαρακτηριστικά της επιφάνειάς της.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: solarsystem.nasa.gov

ΜΕΜΟΣ ΜΑΚΡΗΣ «Τον άνθρωπο θέλησα να υπηρετήσω με τα έργα μου»

ΜΕΜΟΣ ΜΑΚΡΗΣ

«Τον άνθρωπο θέλησα να υπηρετήσω με τα έργα μου»

Εκθεση με έργα του από τις 22/3 έως τις 29/3 στη Δημοτική Πινακοθήκη Πατρών

Μία από τις σημαντικότερες εκθέσεις στη διάρκεια της πολύχρονης διαδρομής της θα φιλοξενήσει η Δημοτική Πινακοθήκη Πατρών, σε συνεργασία με το Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, την έκθεση «Μέμος Μακρής - Από την Αθήνα στο Παρίσι 1934 - 1950». Η έκθεση εγκαινιάζεται την Τετάρτη 22 Μάρτη στις 20.00 και θα διαρκέσει έως και το Σάββατο 29 Απρίλη.
Στόχος της έκθεσης είναι να φωτιστεί η πρώιμη καλλιτεχνική δημιουργία του Μέμου Μακρή, της περιόδου μεταξύ Αθήνας και Παρισιού, δηλαδή τη δεκαπενταετία από το 1934, οπότε και ο νεαρός καλλιτέχνης ξεκινά τις σπουδές του στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, έως το 1950, που εγκαθίσταται οριστικά στη Βουδαπέστη.
Αφορμή για τη φιλοξενία της έκθεσης στη Δημοτική Πινακοθήκη Πατρών στάθηκε η ανακάλυψη μιας σειράς σχεδίων του Μέμου Μακρή από τη Σχολή Καλών Τεχνών, και κυρίως από την περίοδο της Κατοχής, στα κατάλοιπα της πρόσφατα εκλιπούσας ζωγράφου Ελένης Σταθοπούλου.
Οπως τονίζεται στο δελτίο Τύπου: «Η σημασία αυτών των περίπου τριάντα φύλλων είναι κομβική για το έργο του Μακρή, δεδομένου ότι πρόκειται για τα μοναδικά σχέδιά του που σώζονται, αφού δεν μας είναι γνωστές μετέπειτα ζωγραφικές του προσπάθειες. Παράλληλα με τα λιγοστά σχέδια συγκεντρώνονται στην έκθεση και αρκετά από τα γλυπτικά έργα του Μακρή, που χρονολογούνται στα χρόνια αυτά και συγκροτούν την πρώτη φάση της δημιουργίας του. Μιας δημιουργίας που στην αθηναϊκή περίοδο καθορίζεται τόσο από τις σπουδές του στην ΑΣΚΤ, όσο κυρίως από το παράδειγμα του Θανάση Απάρτη, ενώ στο Παρίσι χαρακτηρίζεται από την επιρροή των εκεί δασκάλων του (Ανρί Λωράν, Μαρσέλ Ζιμόν) αλλά και των πληθωρικών ερεθισμάτων της καλλιτεχνικής μητρόπολης».

Ποιος ήταν ο Μέμος Μακρής

Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Ο Μ. Μακρής στα Δερβενοχώρια, από το Αρχείο του ΚΚΕ

Ο Μέμος Μακρής γεννήθηκε στην Πάτρα το 1913, όπου και πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Το 1919 μετακόμισε με την οικογένειά του στην Αθήνα. Το 1934 εισάγεται στη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου σπουδάζει γλυπτική με καθηγητές τους Κωνσταντίνο Δημητριάδη και Μιχάλη Τόμπρο. Από τις αρχές της δεκαετίας του '30 αφυπνίζεται πολιτικά, συμμετέχει στους εργατικούς - λαϊκούς αγώνες και το 1931 οργανώνεται στο ΚΚΕ. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Καλλιτεχνικού Επαγγελματικού Επιμελητηρίου. Στην Κατοχή παίρνει μέρος στην Αντίσταση, μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ, και οργανώνει παράνομες ομάδες καλλιτεχνών. Στο ατελιέ του γίνεται η επεξεργασία του κοινού λευκώματος ΕΑΜ - ΕΛΑΣ «Από τους αγώνες του ελληνικού λαού», που κυκλοφόρησε μαζί με τη Διακήρυξη - Κάλεσμα της ΚΕ του ΕΑΜ για παλλαϊκή συμμετοχή στη μεγάλη διαδήλωση που έγινε την ίδια μέρα στην Αθήνα, ενάντια στην τριπλή φασιστική κατοχή.
Τα δύσκολα χρόνια μετά την Απελευθέρωση τον οδηγούν το 1945 στη Γαλλία, έχοντας κερδίσει ειδική υποτροφία, και συνεχίζει τις καλλιτεχνικές σπουδές του στο Παρίσι. Το 1950 απελαύνεται από τις γαλλικές αρχές λόγω της δράσης του. Εγκαθίσταται στη Λαϊκή Δημοκρατία της Ουγγαρίας. Εκεί μπόρεσε να εκφράσει τα βιώματά του σε μνημειακά έργα, που δημιούργησαν «σχολή» και απέσπασαν τη διεθνή αναγνώριση. Για τη διαφορετική αντίληψη της τέχνης και δη των εικαστικών έργων, σημείωνε ο Μ. Μακρής: «Η δουλειά μου στην Ουγγαρία είναι σε άλλο δρόμο απ' ό,τι είναι η δουλειά πολλών καλλιτεχνών εδώ (σ.σ. Ελλάδα). Εδώ, από τη φύση της κοινωνικής οργάνωσης, οι καλλιτέχνες απευθύνονται μέσω του καλλιτεχνικού εμπορίου - γιατί μόνο έτσι είναι εφικτή η διάδοση των έργων τους - σε άτομα. Αυτό τους υποχρεώνει να προσανατολίσουν τη δουλειά τους προς ένα "φορητό" έργο, προσαρμοσμένο για ένα σαλόνι, ένα μουσείο (...). Τα περισσότερα από τα δικά μου έργα είναι φτιαγμένα για κοινωνικό χώρο και συγκεκριμένο σκοπό».
Παντρεύτηκε την Ζιζή Μακρή. Απέκτησαν την κόρη τους Κλειώ, επίσης εικαστικό. Το 1964 του αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια, την οποία απέκτησε ξανά το 1975. Το 1978 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ελλάδα, όπου συνέχισε να δημιουργεί. Δούλεψε με χαλκό, μολύβι, πέτρα, μάρμαρο και τερακότα, έχοντας ως αφετηρία πάντα την ανθρώπινη μορφή. Για τη χρήση του μέταλλου έλεγε σε συνέντευξή του στον «Ριζοσπάστη»: «Το μέταλλο, νομίζω, επιτρέπει μια πιο γλυπτική έκφραση της ανθρώπινης μορφής. Η μακρόχρονη και σκληρή δουλειά δίνει στο μέταλλο την έννοια του ίδιου του χεριού του καλλιτέχνη και το πλουτίζει με διάφορες λύσεις, που η αντίσταση του υλικού του επιβάλλει».

Τα έργα του παρουσιάζουν τον πραγματικό παλμό της ζωής

«Κάθε εμπειρία μου προσπαθούσα πάντα να την υποτάξω στη θέλησή μου να μην απομακρυνθώ από τον άνθρωπο. Τον άνθρωπο θέλησα να υπηρετήσω με τα έργα μου και να εκφράσω την αισιοδοξία μου στη δημιουργική ικανότητά του».
Με αυτή την αρχή πορεύτηκε στη ζωή του και την τέχνη του. Γι' αυτό και όταν τον αποχαιρέτησε, το ΚΚΕ σημείωσε ότι τα έργα του «παρουσιάζουν τον πραγματικό παλμό της ζωής που βρίσκεται στη συλλογική λαϊκή δράση και δύναμη. Γίνονται σύμβολα όχι ενός ανθρώπου, αλλά μιας κοινωνικής δύναμης, του ήρωα λαού, που έχει μνήμη, έχει ιδανικά, που μένει πιστός στο νόημα της αντίστασης στη φασιστική βαρβαρότητα και την καταπίεση κάθε παλιάς και νέας μορφής».
«Εφυγε» από τη ζωή το 1993, όμως υπάρχουν τα γλυπτά του που κλείνουν μέσα τους την καρδιά του και τις ελπίδες μας... Αξίζει να αναφέρουμε το μνημείο του Μαουτχάουζεν «Προς τιμή των θυμάτων», καθώς και το μνημείο του ΔΣΕ, που έστησε το ΚΚΕ στη Φλώρινα, όπου οι φιγούρες είναι από τα ίδια εκμαγεία του μνημειώδους γλυπτού, το Μνημείο των εθελοντών της Διεθνούς Ταξιαρχίας στην Ισπανία, το «κεφάλι» στη μνήμη των πεσόντων του Πολυτεχνείου, η προτομή του Λένιν που κοσμεί το αίθριο της έδρας της ΚΕ του ΚΚΕ...