Η παγκόσμια οικονομία επιβραδύνει

Η παγκόσμια οικονομία επιβραδύνει

Φαίνεται ότι η κατάσταση στην παγκόσμια οικονομία δεν είναι καλή. Οι διεθνείς διακρατικοί καπιταλιστικοί οργανισμοί ΔΝΤ και ΟΟΣΑ αναθεωρούν προς τα κάτω τις προβλέψεις τους στους ρυθμούς ανάπτυξης.

Οι προβλέψεις

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) στην έκθεσή του για την Παγκόσμια Οικονομική Προοπτική εκτιμά πως η ανάπτυξη το 2015 θα μειωθεί στο 3,1%, από 3,3% που προέβλεπε τον Ιούλη και 3,8% τον Απρίλη, και στο 3,6% για το 2016 από 3,8%, ως συνέπεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.
Πιο αναλυτικά οι ρυθμοί ανάπτυξης θα κινηθούν ως εξής:
ΗΠΑ: Αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,8% (από 2,7% τον Ιούλη).
Ευρωζώνη: Αύξηση 1,5% (όσο τον Ιούλη). Στη Γερμανία αναμένεται αύξηση 1,6%, στη Γαλλία 1,2% και στην Ιταλία 0,7% (όσο τον Ιούλη).
Ιαπωνία: Αύξηση 0,6% (από 0,8%).
Ρωσία: Πτώση 3,4% (από πτώση 3,8%).
Κίνα: Αύξηση 6,8% (όσο τον Ιούλη).
Ρωσία: Πτώση 3,8% (από πτώση 3,4%).
Βραζιλία: Πτώση 3% (από πτώση 1,5%).
Η διευθύντριά του, Κριστίν Λαγκάρντ, σε πρόσφατη συνέντευξή της στη γαλλική εφημερίδα «Les Echos» είπε: «Διανύουμε μια φάση ανάκαμψης, όπου οι ρυθμοί εμφανίζουν επιβράδυνση».Το ΔΝΤ εκτιμά ότι για ένα ακόμη έτος οι κίνδυνοι θα πλήξουν περισσότερο τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Η μείωση των εισροών κεφαλαίων, η πτώση των τιμών των εμπορευμάτων, η πίεση στα νομίσματά τους και η χρηματιστηριακή αστάθεια χτυπούν ιδιαίτερα τις λεγόμενες αναδυόμενες οικονομίες.
Ενα στοιχείο το οποίο παρουσιάζει το ΔΝΤ και το οποίο συμβάλλει στην εκτίμηση για επιβράδυνση είναι οι εξαγωγές εμπορευμάτων, από τον τομέα της Ενέργειας μέχρι και τα τρόφιμα. Εκτιμά, επίσης, ότι οι τιμές των εμπορευμάτων θα παραμείνουν σε χαμηλά επίπεδα, λόγω των πλούσιων αποθεμάτων και της χαμηλής προοπτικής για την παγκόσμια ανάπτυξη. Αυτό όμως σημαίνει υπερπαραγωγή. Εκτιμά ακόμη ότι μετά την απότομη πτώση στις τιμές εμπορευμάτων, την τελευταία τετραετία, θα μειωθεί ο ρυθμός ανάπτυξης κατά 1% των χωρών εξαγωγέων την περίοδο 2015 - '17 συγκριτικά με την περίοδο 2012 - '14. Αν προσθέσουμε δε και τη μειωμένη ζήτηση το πρόβλημα γίνεται ακόμη μεγαλύτερο. Στην Κίνα, για παράδειγμα, υπάρχει υπερπαραγωγή εμπορευμάτων σε τομείς όπως το σιδηρομετάλλευμα, ο χάλυβας, το γυαλί, το τσιμέντο, το αλουμίνιο, τα φωτοβολταϊκά και ο εξοπλισμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Αλλά και ο ΟΟΣΑ προβλέπει αποδυνάμωση στην παγκόσμια ανάπτυξη σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που έδωσε το Σεπτέμβρη, με τις οποίες οι ρυθμοί ανάπτυξης θα κινηθούν ως εξής:
Παγκόσμια οικονομία 2015: 3% (από 3,1%), 2016: 3,6% (από 3,8%).
Ευρωζώνη 2015: 1,6% (από 1,7%), 2016: 1,9% (από 2,1%).
ΗΠΑ 2015: 2,4% (από 2%), 2016: 2,6% (από 2,8%).
Κίνα 2015: 6,7% (από 6,8%), 2016: 6,5% (από 6,7%).
Βραζιλία 2015: -2,8% (από -0,8%), 2016: -0,7% (από 1,1%).
Ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι η πρόβλεψη για αποδυνάμωση της ανάπτυξης οφείλεται στις χαμηλές επενδύσεις και στις ανεπτυγμένες οικονομίες και στις λεγόμενες αναδυόμενες οικονομίες.

Οι λεγόμενες αναδυόμενες στην Ασία

Βεβαίως, το μεγαλύτερό τους πρόβλημα είναι η επιβράδυνση της οικονομίας της Κίνας λόγω μεγέθους. Η επιβράδυνση έχει μειώσει τις εισαγωγές της και αυτό έχει αρνητικές επιπτώσεις στις οικονομίες καπιταλιστικών κρατών που έκαναν εξαγωγές σ' αυτήν.
Σε ρεπορτάζ της «Ημερησίας» 24/9/2015 καταγράφεται αρνητική εκτίμηση για την πορεία των ασιατικών οικονομιών. Ετσι, «σύμφωνα με έκθεση της Ασιατικής Τράπεζας Ανάπτυξης, οι δυσμενείς προοπτικές για την Κίνα και την Ινδία, σε συνδυασμό με την αργή ανάκαμψη στις μεγάλες βιομηχανικές οικονομίες, θα επηρεάσουν αρνητικά και τις υπόλοιπες ασιατικές οικονομίες. Στη σχετική μελέτη που καλύπτει τις οικονομίες 45 κρατών αναφέρει ότι το ΑΕΠ για ολόκληρη την περιοχή θα αυξηθεί κατά 5,8% το 2015 και κατά 6,0% το 2016. Η μεταβολή αυτή είναι αισθητά χαμηλότερη από τις προηγούμενες προβλέψεις που είχαν γίνει τον Μάρτιο και οι οποίες εμφάνιζαν την ανάπτυξη να είναι της τάξης του 6,3% για καθένα από τα δύο έτη. Στην Κίνα - δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου - έχει παρατηρηθεί μέτρια ανάπτυξη λόγω της επιβράδυνσης των επενδύσεων και των αδύναμων εξαγωγών κατά τους πρώτους οκτώ μήνες του 2015. Η ανάπτυξη της κινεζικής οικονομίας θα είναι 6,8% το 2015. Αυτό σημαίνει ότι κινείται πολύ χαμηλότερα από την προηγούμενη πρόβλεψη, η οποία εμφάνιζε την κινεζική οικονομία να τρέχει με 7,2% το 2015. Επίσης και για την Ινδία οι προβλέψεις είναι δυσμενέστερες καθώς εκτιμάται ότι ο ρυθμός ανάπτυξης θα είναι 7,4% φέτος. Σημειώνεται ότι σύμφωνα με την προηγούμενη πρόβλεψη του ίδιου οργανισμού ο ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης για την ινδική οικονομία ήταν 7,8%. Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν για τις ασιατικές οικονομίες είναι πολλοί. Για παράδειγμα, η ενίσχυση της ισοτιμίας του δολαρίου αλλά και των άλλων ισχυρών νομισμάτων θα προκαλέσουν προβλήματα σε χιλιάδες επιχειρήσεις της περιοχής οι οποίες έχουν εκτεθεί με δανεισμό σε συνάλλαγμα. Οι ανησυχίες για εκροές κεφαλαίων, η υποτίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας, καθώς και οι χαμηλότερες τιμές των εμπορευμάτων σίγουρα μπορεί να τις οδηγήσουν σε ανυπέρβλητα προβλήματα. Οι χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση της κινεζικής οικονομίας είναι όσες πωλούν προϊόντα στην Κίνα».
Το παραπάνω ρεπορτάζ για τις ασιατικές οικονομίες επιβεβαιώνει τα προβλήματα στις λεγόμενες αναδυόμενες οικονομίες, αλλά και οι ανεπτυγμένες έχουν προβλήματα.

Οι δυσμενέστερες προβλέψεις για ανεπτυγμένες οικονομίες

Για παράδειγμα, η Κεντρική Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) εκτιμά επιβράδυνση για την οικονομία της χώρας. Σε ρεπορτάζ στην ιστοσελίδα «capital.gr», 18/9/2015, αναφέρεται: «Παράλληλα με την απόφασή της να μην προβεί σε αύξηση των επιτοκίων, η Fed ανακοίνωσε και τις προβλέψεις της για την αμερικανική οικονομία: Οι εκτιμήσεις για την ανάπτυξη είναι πιο απαισιόδοξες.
Συγκεκριμένα, οι αξιωματούχοι της Fed προβλέπουν πως ο ρυθμός ανάπτυξης της αμερικανικής οικονομίας θα κυμανθεί μεταξύ του 1,8% και του 2,2%, σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, χαμηλότερα από τις εκτιμήσεις που διατύπωσε η Κεντρική Τράπεζα τον Ιούνιο, οπότε και έκανε λόγο για ανάπτυξη μεταξύ 2% και 2,3%, σε μακροπρόθεσμη βάση».
Σε άρθρο της ίδιας ιστοσελίδας, στις 5/10/2015, αναφέρεται: «Τα στοιχεία για την αγορά εργασίας ήταν απογοητευτικά και φαίνεται να επικυρώνουν την απόφαση της Fed να διατηρήσει για λίγο ακόμα τα επιτόκια κοντά στο μηδέν».
Αλλά και η εικόνα της οικονομίας της Ιαπωνίας δείχνει στροφή προς τα κάτω, αφού παρουσίασε συρρίκνωση στο δεύτερο τρίμηνο του 2015, κατά 1,6% σε σχέση με το αντίστοιχο του 2014. Οι επενδύσεις, βασικός δείκτης της καπιταλιστικής ανάκαμψης, μειώθηκαν κατά 3,6% σε ετήσια βάση, σε σχέση με τις αρχικές εκτιμήσεις, που έκαναν λόγο για μείωση κατά 0,3%.
Η κατανάλωση των νοικοκυριών, που αποτελεί περίπου το 60% του ΑΕΠ της Ιαπωνίας, μειώθηκε κατά 0,8% μετά από αύξηση 0,4% που κατέγραψε στο πρώτο τρίμηνο. Σύμφωνα με τους οικονομολόγους, τα νοικοκυριά ενδεχομένως δαπάνησαν λιγότερα καθώς οι αυξήσεις των μισθών απέτυχαν να συμβαδίσουν με τις υψηλότερες τιμές έπειτα από την αύξηση του φόρου επί των πωλήσεων στο 8% από το 5% τον Απρίλη του 2014.
Οι εξαγωγές επίσης του δεύτερου τριμήνου του 2015 ήταν κατά 4,4% μειωμένες σε σχέση με αυτές του πρώτου τριμήνου. Η μεγάλη μείωση εξαγωγών στην Κίνα λόγω επιβράδυνσης της οικονομίας της, σε συνδυασμό με την υποτίμηση του γουάν, ασκεί αρνητική επίδραση.
Στη δε Ευρωζώνη, εκτός από τις προς τα κάτω προβλέψεις του ΟΟΣΑ, να θυμίσουμε ότι, σύμφωνα με τη Γιούροστατ, σε ετήσια βάση το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,5%, στο δεύτερο τρίμηνο του 2015, σε σύγκριση με το 1,2% που ήταν η αρχική εκτίμηση. Η ανάκαμψη διαμορφώνεται στη Γερμανία στο 1,6%, στη Γαλλία στο 1% και στην Ιταλία στο 0,7%. Τα στοιχεία είναι ενδεικτικά ενώ απομένουν ακόμη άλλα δύο τρίμηνα. Πώς θα εξελιχθεί η οικονομία έως το τέλος του 2015; Ο πρόεδρος του Γιούρογκρουπ, Γερούν Ντάισελμπλουμ, εκτιμά ότι «η προβλεπόμενη ανάπτυξη στην Ευρωζώνη δεν είναι επαρκής». Ο Μάριο Ντράγκι εφιστά «προσοχή στους κινδύνους που υπάρχουν από την επιβράδυνση των λεγόμενων αναδυόμενων οικονομιών». Ταυτόχρονα, «η ΕΚΤ δεν μπορεί πλέον να προσβλέπει στην εγχώρια ζήτηση».Ο δε οικονομολόγος της Μπενουά Κερέ προειδοποίησε πως "έχουν αποδυναμωθεί" οι προοπτικές ανάπτυξης της Ευρωζώνης» («Καθημερινή» 22/9/2015). Επίσης τη μεγαλύτερη μείωση εδώ και ένα χρόνο κατέγραψε η βιομηχανική παραγωγή στη Γερμανία τον Αύγουστο, μείωση κατά 1,2% ενώ μείωση είχαν και οι βιομηχανικές παραγγελίες κατά 1,8% τον ίδιο μήνα. Μειώθηκαν όμως και οι εξαγωγές της κατά 5,2% στα 97,7 δισεκ. ευρώ σε μηνιαία βάση, καταγράφοντας την μεγαλύτερη πτώση τους από τον Ιανουάριο του 2009.

Η εξάντληση των τραπεζικών εργαλείων

Την ίδια ώρα, έρχεται ένα ακόμη στοιχείο που δείχνει ότι η επιβράδυνση μπορεί να ωθήσει ξανά σε κρίση, αφού εξαντλούνται τα εργαλεία παρέμβασης. Η έως τώρα πολιτική υποτίμησης των νομισμάτων δεν φέρνει αποτελέσματα. Γιατί όλα τα κράτη ωθούνται σε υποτίμηση και χάνεται κάθε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στις εξαγωγές. Αλλά και οι παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών έχουν εξαντληθεί.
Σε άρθρο του «Bloomberg» («Καθημερινή», 30/9/2015) αναφέρεται ότι «οι "στρατηγοί" των κεντρικών τραπεζών δεν διαθέτουν πια αρκετά πυρομαχικά για να αντιμετωπίσουν νέα υποχώρηση των ρυθμών ανάπτυξης. Η Bank of America (BofA) Merrill Lynch υπολογίζει πως οι κεντρικές τράπεζες έχουν μειώσει περισσότερο από 600 φορές τα επιτόκιά τους από την κατάρρευση της Lehman Brothers, το 2008. Τελευταία ήταν η κεντρική τράπεζα της Ινδίας που προχώρησε χθες σε μεγαλύτερη του αναμενομένου μείωση του βασικού επιτοκίου.
Ενώ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και η Τράπεζα της Ιαπωνίας δεν αποκλείουν πρόσθετες αγορές ομολόγων, αιωρούνται αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα περισσότερων μέτρων ποσοτικής χαλάρωσης εφόσον οι αποδόσεις ήδη κυμαίνονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα και ο πληθωρισμός είναι αρκετά πιο κάτω από τον στόχο στις περισσότερες οικονομίες.
Ετσι, οικονομολόγοι και αναλυτές των αγορών στρέφονται όλο και πιο πολύ στις κυβερνήσεις. Εικάζουν πως είναι σωστό αυτήν τη φορά οι κυβερνήσεις να είναι αυτές που θα ηγηθούν των "επιχειρήσεων διάσωσης" από μια επιβράδυνση των αναδυόμενων οικονομιών, με πρωταγωνίστρια την Κίνα, και τις αλυσιδωτές αντιδράσεις που μπορεί να προκληθούν στον ανεπτυγμένο κόσμο.
Η ΒofA Merrill Lynch εκτιμά στο 25% τις πιθανότητες για μια νέα κρίση μέχρι τα τέλη του έτους». Ποιο ζήτημα βάζουν και μιλούν για κυβερνητικές παρεμβάσεις; Την τόνωση της ζήτησης. Αλλά αυτό αντίκειται στην αύξηση του ποσοστού κέρδους των επιχειρηματικών ομίλων. Αντίφαση του καπιταλισμού αξεπέραστη.
Γενικότερα, αυτές οι εξελίξεις προοιωνίζονται παραπέρα ένταση της αντεργατικής, αντιλαϊκής επίθεσης. Να γιατί η εργατική τάξη και τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα σε συμμαχία πρέπει να παλέψουν, διεκδικώντας ικανοποίηση όλων των αναγκών τους σε αντικαπιταλιστική, αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση, μέχρι την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου, για την εργατική, λαϊκή εξουσία και οικονομία.

Λ.