Οι λιγότερο γνωστές πλευρές της χειμερίας νάρκης

Οι λιγότερο γνωστές πλευρές της χειμερίας νάρκης

Ενα ποντίκι του είδους Muscardinus avellanarious την περίοδο της χειμερίας νάρκης του μέσα σε μια πρόχειρη φωλιά από φύλλα φτέρης

Εδώ και μερικές βδομάδες, αλλού λίγο νωρίτερα και αλλού λίγο αργότερα, αρκούδες, σκίουροι και πολλά άλλα είδη του ζωικού βασιλείου ξανάκαναν την εμφάνισή τους, βγαίνοντας από τη χειμερία νάρκη που είχαν πέσει προς το τέλος του φθινοπώρου.

Μια παρατεταμένη περίοδος αδράνειας μπορεί να ακούγεται χαλαρωτική, αλλά η χειμερία νάρκη και η πιο ελαφριά παραλλαγή της, ο χειμέριος ύπνος, διαφέρουν πολύ από την ξεκούραση. Στην πραγματικότητα, μοιάζουν πιο πολύ με το να έχουν πάθει τα ζώα εγκεφαλικό. Η ροή οξυγόνου στη φαιά ουσία των ζώων που πέφτουν σε χειμέρια νάρκη μπορεί να πέσει μέχρι και στο 2% της φυσιολογικής. Η μεταβολική δραστηριότητα και οι καρδιακοί παλμοί επίσης βυθίζονται. Ενας σκίουρος του εδάφους μπορεί να πέσει από τους 300 παλμούς το λεπτό σε μόλις 3 ή 4 στο ίδιο χρονικό διάστημα κατά τη χειμερία νάρκη του.

Από τα ζώα που πέφτουν σε νάρκη ορισμένα δεν προτιμούν το χειμώνα. Στην τροπική Μαδαγασκάρη, ένα είδος λεμούριου πιθήκου κρύβεται σε μια κουφάλα δέντρου και «κατεβάζει τα ρολά» για επτά μήνες, ώστε να αντιμετωπίσει τη σχετική έλλειψη τροφής και νερού κατά την «ξηρή» περίοδο. Η νάρκη τους θερμούς μήνες (διαθέριση) εφαρμόζεται και από άλλα είδη, όπως ορισμένες σαύρες και χελώνες και φυσικά τα σαλιγκάρια.

Ακόμα και τα ψάρια μπορούν να πέσουν σε μια μορφή νάρκης. Ενα είδος μπακαλιάρου του Ατλαντικού μειώνει το μεταβολισμό του κατά τα δύο τρίτα, αφού πρώτα χωθεί στο βυθό, όπου μένει θαμμένο επί αρκετές ημέρες κάθε φορά, όσο διαρκούν οι σκοτεινοί ανταρκτικοί χειμώνες.

Σε λήθαργο (κατάσταση μειωμένης φυσιολογικής δραστηριότητας) πέφτουν καθημερινά πολλά είδη ποντικών, νυχτερίδων και πουλιών. Κατά τη διάρκεια της νύχτας το κοκκινόλαιμο αηδόνι μπορεί να μειώσει το μεταβολισμό του στο ένα δέκατο και το επόμενο πρωί να ξυπνήσει και να πετάξει σχεδόν αμέσως. Η νάρκη είναι κατά βάση μια μορφή παρατεταμένου λήθαργου, αλλά ο λήθαργος δεν είναι ακριβώς νάρκη. Τα ζώα σε λήθαργο μπορούν να ρίξουν τη θερμοκρασία του σώματός τους σε απίστευτα χαμηλά επίπεδα. Ο αρκτικός σκίουρος φτάνει ως τους -2,7 βαθμούς Κελσίου! Αποφεύγει να μετατραπεί σε παγάκι αποβάλλοντας τους πυρήνες συμπύκνωσης από το αίμα του (πρωτεΐνες που διευκολύνουν τη δημιουργία κρυστάλλων πάγου).

Τα θηλαστικά που πέφτουν σε πραγματική νάρκη έχουν τρόπους να ξαναζεσταίνονται κάθε λίγες μέρες ή εβδομάδες. Ο αρκτικός σκίουρος το κάνει αξιοποιώντας παχιά αποθέματα καφέ λιπώδους ιστού, ανάλογου με αυτόν που υπάρχει στα νεογέννητα των ανθρώπων. Η μεταβολική δραστηριότητα μέσα σε αυτούς τους ιστούς απελευθερώνει ενέργεια, θερμαίνοντας την καρδιά, τους πνεύμονες και τον εγκέφαλο κατά μερικούς βαθμούς Κελσίου. Στη συνέχεια, το ζώο τρέμει ενώ συνεχίζει να βρίσκεται σε νάρκη, ανεβάζοντας τη θερμοκρασία του στο φυσιολογικό επίπεδο, αλλά μόλις για μισή μέρα. Ο αρκτόμυς (μαρμότα) βγαίνει από τη νάρκη μόνο για να πέσει σε σύντομους υπνάκους (12-15 ωρών!), που βοηθούν τον οργανισμό του να βάλει σταδιακά σε κίνηση τους ζωτικούς χυμούς. Κατά τη διάρκεια αυτών των περιόδων ξεκούρασης, η εγκεφαλική λειτουργία του αρκτόμυ μοιάζει όπως όταν κοιμάται ελαφριά. Μετά πέφτει σε βαθιά νάρκη, σχεδόν πλήρους έλλειψης εγκεφαλικής δραστηριότητας, για άλλες τρεις βδομάδες.

Οι αρκούδες πέφτουν στην πραγματικότητα σε χειμέριο ύπνο, αφού μπορούν να ξυπνήσουν κατά τη διάρκειά του. Οι αμερικανικές μαύρες αρκούδες μπορούν ακόμα και να γεννήσουν κατά τη χειμέρια νάρκη! Δε χρειάζεται να ξυπνήσουν ούτε για να φροντίσουν τα μικρά τους, αφού μπορούν να τα θηλάζουν επί μήνες, χρησιμοποιώντας το αποθηκευμένο λίπος στο σώμα τους. Ομως η καρδιά μιας θηλυκής αρκούδας σε νάρκη μπορεί να χτυπήσει γρήγορα και να την ξυπνήσει αν ακούσει κάποιον ύποπτο θόρυβο να πλησιάζει τη φωλιά, όπου κοιμάται με τα μικρά της. Κατά τ' άλλα, δεν είναι διόλου απίθανο να σκοντάψει κανείς πάνω σε μια αρσενική αρκούδα ή μια θηλυκή χωρίς μικρά, που βρίσκεται σε χειμέρια νάρκη. Μερικές φτιάχνουν μια ανοιχτή πρόχειρη φωλιά με κλαδιά και φυλλώματα.

Οταν έρθει η άνοιξη, ή τελειώσει η περίοδος της ξηρασίας, τα περισσότερα ζώα που είχαν πέσει σε νάρκη, παρά την πολύμηνη απραξία, ξεπροβάλλουν από τις φωλιές τους χωρίς να έχουν υποστεί σημαντική μυική ατροφία ή απώλεια οστικής μάζας. Οι επιστήμονες υποθέτουν ότι το φαινόμενο πρέπει να σχετίζεται με την παραθυρεοειδή ορμόνη, που ρυθμίζει τη συγκράτηση ασβεστίου. Μάλιστα, ορισμένοι δοκιμάζουν τώρα την επίδρασή της σε ανθρώπινα οστικά κύτταρα. Κι αν οι άνθρωποι δεν μπορούν να πέσουν σε χειμέρια νάρκη, ίσως κάποια νέα θεραπεία για την οστεοπόρωση και τις βλάβες σε σπονδύλους να προκύψει από τη μελέτη του φαινομένου.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Discover»

    

Ο Ιπτάμενος Δράκος (Draco volans) είναι μια σαύρα της νοτιοανατολικής Ασίας που μπορεί να κάνει μεγάλα άλματα, καθώς διαθέτει πτερύγια από δέρμα. Οι μήκους 12 εκατοστών σαύρες δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα χρωματιστά τους πτερύγια σαν φτερά χτυπώντας τα πάνω κάτω. Μπορούν μόνο να ανεμοπορήσουν υπό γωνία μικρότερη των 45 μοιρών σε σχέση με την οριζόντια, καθώς πηδούν από δέντρο σε δέντρο.