Οι εξελίξεις στην οικονομία της Ευρωζώνης, το ΔΝΤ και η Ελλάδα

Οι εξελίξεις στην οικονομία της Ευρωζώνης, το ΔΝΤ και η Ελλάδα

«Επιταχύνεται η ανάπτυξη στην Ευρωζώνη». Με τέτοιους τίτλους στα ρεπορτάζ τους υποδέχτηκαν τα αστικά ΜΜΕ την εαρινή έκθεση της Κομισιόν. Που εκτιμά ότι το ΑΕΠ το 2015 αναμένεται να αυξηθεί κατά 1,8% στην ΕΕ και κατά 1,5% στην Ευρωζώνη, δηλαδή 0,1 και 0,2 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από τις προβλέψεις πριν από τρεις μήνες. Για το 2016, εκτιμά ρυθμό ανάπτυξης 2,1% στην ΕΕ και 1,9% στην Ευρωζώνη.
Βεβαίως, αυτές είναι εκτιμήσεις - προβλέψεις. Μόνο που επειδή πρόκειται για προβλέψεις, η Κομισιόν θέτει και ορισμένες προϋποθέσεις γι' αυτές, όπως: «Ο βαθμός αβεβαιότητας ως προς τις οικονομικές προοπτικές εξακολουθεί να είναι υψηλός, αλλά συνολικά οι κίνδυνοι για το μέλλον φαίνεται να είναι σε γενικές γραμμές ισορροπημένοι», ενώ η αύξηση του ΑΕΠ θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη από την προβλεπόμενη αν οι ευνοϊκές εξελίξεις συνεχιστούν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα ή αν αποδειχθούν ισχυρότερες από τις προβλεπόμενες. Σημειώνει ταυτόχρονα ότι η αύξηση του ΑΕΠ θα μπορούσε να είναι «απογοητευτική» αν αυξηθούν οι γεωπολιτικές εντάσεις ή αν ασκηθούν πιέσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Αυτές οι προϋποθέσεις θυμίζουν τους χρησμούς της Πυθίας. Και συμπληρώνονται στις εκτιμήσεις για το ΑΕΠ «κρατώντας πισινή» σε περίπτωση που οι ρυθμοί ανάπτυξης δεν πιαστούν. Αλλωστε, είναι τόσο μικρές οι διαφορές που καθιστούν επισφαλείς τις προβλέψεις. Και υπάρχουν κι άλλα σινιάλα.

Δυσοίωνα σινιάλα

Στην «Ημερησία», 24/4/2015, γράφτηκε ότι: «Ο Σύνθετος Δείκτης PMI για την δραστηριότητα στους κλάδους μεταποίησης και υπηρεσιών στην Ευρωζώνη επεφύλασσε δυσάρεστες εκπλήξεις, αφού προσγειώθηκε τον Απρίλιο στις 53,5 μονάδες (από 54 τον Μάρτιο), πολύ κάτω από τις εκτιμήσεις των αναλυτών που προεξοφλούσαν συνέχεια της ανοδικής πορείας των τελευταίων μηνών και διαμόρφωσή του στις 54,4 μονάδες. Κυριότερος υπαίτιος της εξέλιξης αυτής ήταν η επιδείνωση των δεικτών στη Γαλλία. Ανησυχητικά μηνύματα, όμως, έστειλαν και τα στοιχεία από τη Γερμανία, που έδειξαν μείωση των νέων παραγγελιών και τροφοδότησαν φόβους για χαμηλότερους ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ κατά το τρέχον τρίμηνο».
«Το επίπεδο του PMI υποδηλώνει ότι η επιβράδυνση της ανάπτυξης "αποτελεί μεγάλη απογοήτευση δεδομένων των προσδοκιών ότι η ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ θα ενισχύσει την αναιμική ανάπτυξη στις αρχές του έτους". Η επιβράδυνση της ιδιωτικής οικονομίας είναι ακόμη πιο ανησυχητική αν αναλογιστεί κανείς ότι συνοδεύεται από σημαντική εξασθένιση του ευρώ χάρη στην ΕΚΤ και τη μεγάλη μείωση των τιμών της Ενέργειας, στοιχεία που ενισχύουν τις ευρωπαϊκές εξαγωγές» («Καθημερινή» 24/4/2015). Επίσης, την ίδια μέρα έγραφε για «ανάπτυξη στην Ευρωζώνη που είναι τόσο αναιμική ώστε μοιάζει περισσότερο με στασιμότητα». Οι «Financial Times», επίσης, έγραψαν ότι οι οικονομολόγοι της ΕΚΤ εκτιμούν πως «η ανάκαμψη είναι εύθραυστη» στην Ευρωζώνη.
Ανησυχητικά μηνύματα εμφανίζονται από το Γενάρη του 2015 μιλώντας για χαμηλό ρυθμό ανάπτυξης. Σ' αυτόν επιδρούν Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα, η επιβράδυνση στη Γερμανία και τώρα και η κρίση στη Φινλανδία, ενώ γίνεται λόγος για υποχώρηση της μεταποίησης.

Ο φαύλος κύκλος

Ετσι, παρά τη χαλάρωση της ΕΚΤ και το φτηνό χρήμα, επενδύσεις δε γίνονται. Τα ίδια τα αστικά επιτελεία μιλούν για απογοήτευση σε σχέση με τις προσδοκίες για επενδύσεις λόγω φτηνού δανεισμού. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΚΤ, το Μάρτη οι ευρωπαϊκές τράπεζες αύξησαν τα δάνεια στην πραγματική οικονομία κατά 0,1% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του περασμένου έτους. Μηδαμινό ποσοστό σε σχέση με τις απαιτούμενες επενδύσεις που να ωθήσουν σε καπιταλιστική ανάπτυξη και τις ανάλογες δανειοδοτήσεις. Λένε ότι «η λεγόμενη ποσοτική χαλάρωση δεν έχει "περάσει", ακόμη, στην πραγματική οικονομία». Δηλαδή, οι επιχειρηματικοί όμιλοι δε δανείζονται για να κάνουν επενδύσεις. Αλλά πώς να κάνουν επενδύσεις όταν η παραγωγή μειώνεται, οι παραγγελίες πέφτουν, υπάρχει επιβράδυνση; «Υπάρχουν ενδείξεις ότι τόσο οι επιχειρηματίες όσο και οι πελάτες τους είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν λιγότερο ρίσκο», είπε ο Κρις Γουίλιαμσον, επικεφαλής οικονομολόγος της «Markit».
Αλλά πώς να κάνουν επενδύσεις όταν η παραγωγή μειώνεται, οι παραγγελίες πέφτουν; Φτηνό ευρώ σημαίνει επίσης μείωση των εργατικών, των λαϊκών εισοδημάτων που περιορίζει τη ζήτηση, αν και μόνο με την άνοδο της ζήτησης επενδύσεις που να δώσουν ορμητικούς ρυθμούς ανάπτυξης δεν γίνονται. Δεν αυξάνουν όμως μισθούς γιατί αντιβαίνει στην αύξηση των κερδών. Αντίφαση του καπιταλισμού αξεπέραστη. Οσο για τις προσδοκίες ανάκαμψης με αύξηση των εξαγωγών που δεν έρχεται, αυτό έχει σχέση αφενός με τη στασιμότητα στην ίδια την Ευρωζώνη (ποιο κράτος - μέλος να κάνει εισαγωγές;), αφετέρου με την προβληματική κατάσταση στην παγκόσμια οικονομία που επίσης επιδρά ανασταλτικά.
«Η διεθνής οικονομία παραμένει ευάλωτη», έγραψε πρόσφατα το «Bloomberg», ενώ σε άρθρο στο ίδιο οικονομικό πρακτορείο αναφέρεται ότι «ο πρώην υπ. Οικονομικών των ΗΠΑ Λάρι Σάμερς υποστηρίζει πως η θεωρία περί μόνιμης χαμηλής ανάπτυξης πιθανώς να ταιριάζει αρκετά στη σύγχρονη οικονομία. Ο χαμηλός ρυθμός της ανάπτυξης της αμερικανικής οικονομίας ενισχύει την αληθοφάνεια της υπόθεσης». Τι σημαίνει χαμηλή ανάπτυξη; Αυτό που λέμε ότι ναι μεν υπάρχει ανάκαμψη αλλά οι ρυθμοί της είναι ελάχιστοι και δεν αποκλείουν τους κινδύνους νέας κρίσης. Για παράδειγμα, δεν είναι τυχαίο ότι η δυνητική ανάπτυξη στις ανεπτυγμένες οικονομίες, σύμφωνα με το ΔΝΤ, θα φτάσει στο 1,6% την περίοδο 2015 - 2020, κατά μέσο όρο, από 1,3% την περίοδο 2008 - 2014 και 2,25% την περίοδο 2001 - 2007.

Οι αντιθέσεις

Τέλος, υπάρχουν συνεχείς αναφορές ως προς την αρνητική επίδραση της οικονομίας της Ελλάδας στην Ευρωζώνη, ιδιαίτερα αν προκύψει ένα Grexit. Η Κομισιόν προβλέπει ρυθμούς ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας το 2015 κατά 0,5% του ΑΕΠ, αλλά με την προϋπόθεση ότι έως τον Ιούνη θα υπάρξει συμφωνία με την ΕΕ και το ΔΝΤ και ότι η επιχειρηματική εμπιστοσύνη θα επιστρέψει μαζί με τη ρευστότητα στην οικονομία και τον τραπεζικό τομέα. Η πρόβλεψη αυτή είναι σημαντικά χαμηλότερη σε σχέση με την πρόβλεψη της Κομισιόν τον περασμένο Φλεβάρη για 2,5%. Για το 2016 προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 2,9%, προβλέποντας επενδύσεις λόγω διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Αλλά και για την Ελλάδα, όπως αναφέρεται, βάζει προϋποθέσεις.
Την ίδια ώρα, το ΔΝΤ, σύμφωνα με τους «Financial Times», απείλησε την Ευρωζώνη ότι θα αποσυρθεί από το «ελληνικό πρόγραμμα διάσωσης», αν δεν «κουρευτεί» το χρέος της Ελλάδας σε ΕΚΤ και Ευρωζώνη, ή αν η κυβέρνηση δεν επιβάλει νέες αντεργατικές αναδιαρθρώσεις και σκληρά δημοσιονομικά μέτρα. Γιατί το ΔΝΤ εκτιμά έλλειμμα 1,5% του ΑΕΠ, άρα αύξηση του κρατικού χρέους σε «μη βιώσιμα επίπεδα». Ο Β. Σόιμπλε διέψευσε το δημοσίευμα, όπως και το ίδιο το ΔΝΤ, αντιπαραθέτοντας ότι ο Τόμσεν δε μίλησε για «κούρεμα» αλλά για επιδείνωση της ελληνικής οικονομίας. Παράλληλα, ρεπορτάζ των αστικών ΜΜΕ μιλούσαν για παζάρι του ΔΝΤ να αγοράσει η Ευρωζώνη, μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕFSF), το χρέος της Ελλάδας προς το ΔΝΤ. Εμφανίστηκε, λοιπόν, κόντρα ως προς τα αναγκαία μέτρα στη συμφωνία για την ανάκαμψη της καπιταλιστικής οικονομίας της Ελλάδας.
Το πρόβλημα, όμως, βρίσκεται στο γεγονός ότι η οικονομία της Ευρωζώνης βρίσκεται ουσιαστικά σε στασιμότητα, με κινδύνους νέας κρίσης, ιδιαίτερα σε οικονομίες όπως της Γαλλίας και της Ιταλίας, ή και επιβράδυνσης της Γερμανίας, οικονομίες που έχουν μεγαλύτερες απαιτήσεις για να ανακάμψουν συγκριτικά με την Ελλάδα, επομένως έχουν προτεραιότητα για την Ευρωζώνη (αυτή είναι συνέπεια της ανισομετρίας). Την ίδια ώρα οι ανταγωνισμοί ΔΝΤ - Ευρωζώνης (ΗΠΑ - Γερμανίας) εκδηλώνονται όπως φαίνεται από την απειλή του ΔΝΤ για την Ελλάδα. Που έχουν σχέση και με το μείγμα πολιτικής διαχείρισης, δηλαδή το ποσοστό χαλάρωσης της δημοσιονομικής πολιτικής και των αναδιαρθρώσεων, με το ποιος πληρώνει για την ανάκαμψη ποιας οικονομίας, ανάμεσα σε Ευρωζώνη και ΗΠΑ, με δεδομένα κάποια επίσης αρνητικά στοιχεία στην οικονομία των ΗΠΑ, όπου σημειώνεται στο α' τρίμηνο του 2015 επιβράδυνση της ανάπτυξης, η οποία ενισχύθηκε μόλις 0,2% σε σχέση με το τελευταίο τρίμηνο του 2014, ανατρέποντας τις προβλέψεις για ανάπτυξη 1%. Ενυπάρχει και η διαπάλη (π.χ. για τη Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Κίνησης Κεφαλαίων), αλλά και για διάφορους τομείς της οικονομίας.
Για παράδειγμα, η Κομισιόν, με το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο για την ενιαία ψηφιακή αγορά που προωθεί, θέλει να περιορίσει τα μερίδια αγοράς αμερικανικών κολοσσών όπως οι «Amazon», «Google» και «Facebook» στην Ευρώπη για να δημιουργήσει χώρο ανάπτυξης ευρωπαϊκών ομίλων στα αντίστοιχα πεδία. Και αρχίζει ευρεία έρευνα για τη δεσπόζουσα θέση τους και το ρόλο τους. Επίσης, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία έχουν εκφράσει τη διάθεση συμμετοχής στην Ασιατική Τράπεζα που δημιούργησαν οι BRICS κόντρα στην Παγκόσμια Τράπεζα.

Η λαϊκή διέξοδος

Στη συνέχεια, μετά τις εμφανισθείσες αντιθέσεις, υπήρξε δελτίο Τύπου της Κομισιόν για τηλεφωνική συνομιλία του Ζ. Κ. Γιούνκερ με τον Αλ. Τσίπρα, όπου «έκαναν απολογισμό της προόδου που έχει σημειωθεί στις συνομιλίες μεταξύ της Ελλάδας και των εταίρων της κατά τη διάρκεια των τελευταίων ημερών... Συζήτησαν ειδικότερα τη σημασία των μεταρρυθμίσεων για τον εκσυγχρονισμό του συνταξιοδοτικού συστήματος, προκειμένου να είναι δίκαιο, φορολογικώς βιώσιμο και αποτελεσματικό για την προστασία των ηλικιωμένων από τη φτώχεια (...) Η διαμόρφωση των αμοιβών και οι θεσμοί της αγοράς εργασίας να δρουν υποστηρικτικά στη δημιουργία θέσεων εργασίας, την ανταγωνιστικότητα και την κοινωνική συνοχή (...) Συμφώνησαν στο ρόλο ενός σύγχρονου και αποτελεσματικού συστήματος συλλογικών διαπραγματεύσεων, το οποίο θα πρέπει να διαμορφωθεί μέσω ευρείας διαβούλευσης και να πληροί τα υψηλότερα ευρωπαϊκά πρότυπα». Και αμέσως μετά σε δελτίο Τύπου πάλι της Κομισιόν, υπήρξε «Κοινή δήλωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου», όπου αναφερόταν: «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχουν κοινό στόχο να βοηθήσουν την Ελλάδα ώστε να επιτύχει οικονομική σταθερότητα και ανάπτυξη. Οι θεσμοί εξακολουθούν να συνεργάζονται στενά για την επίτευξη του στόχου αυτού. Και οι τρεις θεσμοί εργάζονται σκληρά ώστε να επιτευχθεί συγκεκριμένη πρόοδος στις 11 Μαΐου». Αυτά σημαίνουν ότι οι κόντρες ΔΝΤ - ΕΕ εξαλείφθηκαν; `Η η απειλή για απόσυρση του ΔΝΤ δυσκόλευε την ΕΕ και φρόντισε να παρέμβει (Γιούνκερ), συμβάλλοντας στο να κάνει πίσω η κυβέρνηση σε Εργασιακά - Ασφαλιστικό;
Αλλωστε, από την έναρξη του προγράμματος χρηματοδότησης της Ελλάδας έγινε φανερό ότι η ΕΕ και η Γερμανία ήθελαν και το ΔΝΤ, ώστε να μην αναλάβουν μόνες τους το βάρος και το όποιο πιθανό ρίσκο σε μια χρεοκοπία. Οι αντιθέσεις είναι υπαρκτές και παραμένουν, μαζί με τους συμβιβασμούς, αλλά άνοιξαν όπως φαίνεται δρόμο για συμφωνία με όλα τα αντεργατικά, αντιλαϊκά προαπαιτούμενα για την ανάκαμψη του κεφαλαίου στην Ελλάδα και αποπληρωμή των χρεών.
Η εργατική τάξη, τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα δεν έχουν άλλο δρόμο από τη διεκδίκηση, όχι μόνο να μην παρθούν άλλα μέτρα, αλλά κάλυψης των απωλειών της περιόδου της κρίσης με κατάργηση όλων των αντεργατικών, αντιλαϊκών νόμων, ικανοποίηση όλων των σύγχρονων αναγκών τους σε ρήξη με το κεφάλαιο, την ΕΕ, την εξουσία τους, εργατική, λαϊκή εξουσία, για να κοινωνικοποιηθούν τα μονοπώλια και να ανοίξει ο δρόμος της ικανοποίησης των ολοένα και διευρυνόμενων εργατικών, λαϊκών αναγκών.