Ιταλία: Θα ανοίξει πρώτη την πόρτα;
Πριν ένα-ενάμισυ χρόνο, χάρη στις διαπραγματεύσεις για το τρίτο μνημόνιο
και στο δημοψήφισμα, κορυφώθηκε η -ας την πούμε- κόντρα μεταξύ εκείνων
που έτρεμαν μήπως μας διώξουν από την ευρωζώνη κι εκείνων που ήσαν
σίγουροι ότι τα προβλήματά μας δεν πρόκειται να λυθούν αν δεν
επιστρέψουμε σε εθνικό νόμισμα. Σήμερα, μπορεί η κόντρα αυτή να έχει
ατονήσει στον τόπο μας αλλά στους φίλους και γείτονές μας ιταλούς
βρίσκεται σε έξαρση και, μάλιστα, εντεινόμενη.
Πράγματι, στην Ιταλία έχουν δυναμώσει οι φωνές που υποστηρίζουν ότι η μόνη εναλλακτική τής χώρας για αποφυγή τής καταστροφής είναι η έξοδος από το ευρώ. Δίπλα στο "Κίνημα των πέντε αστέρων" του Μπέπε Γκρίλλο, το οποίο τοποθετείται σαφώς υπέρ τής αποχώρησης της Ιταλίας από την ευρωζώνη, άρχισαν να εμφανίζονται κι άλλα κινήματα, κόμματα και σχηματισμοί με την ίδια θέση. Κι αν ο Γκρίλλο φαντάζει μετριοπαθής λέγοντας πως πρέπει να γίνει δημοψήφισμα για το συγκεκριμένο θέμα, η νεοσυσταθείσα "Εναλλακτική για την Ιταλία" και οι υπόλοιποι ισχυρίζονται πως δεν χρειάζεται δημοψήφισμα αλλά αρκεί μια σαφής προγραμματική συμφωνία των κομμάτων. Το ανησυχητικό για τις Βρυξέλλες είναι ότι οι "αντιευρωζωνιστές" της Ιταλίας δεν ανήκουν σε μια συγκεκριμένη τάξη ή σε μια δεδομένη πολιτική παράταξη αλλά απλώνονται σε όλο το φάσμα τής ιταλικής πολιτικής σκηνής, από την άκρα δεξιά ως την άκρα αριστερά.
Είναι γεγονός πως όσο η Ευρώπη παραμένει κολλημένη στην ύφεση τόσο βαθαίνει η πεποίθηση ότι η νομισματική ένωση είναι επίπλαστη και θνησιγενής. Μετά τους "ειδικούς", αρχίζουν και τα λιγώτερο μορφωμένα κοινωνικά στρώματα να αντιλαμβάνονται ότι η αδυναμία ενός κράτους να ελέγξει το νόμισμα που χρησιμοποιεί, το κάνει ευάλωτο σε οποιαδήποτε κρίση. Κι επειδή η Ιταλία δεν ήταν "ψωροκώσταινα" σαν την Ελλάδα αλλά μια μεγάλη οικονομική δύναμη, οι ιταλοί νιώθουν στο πετσί τους περισσότερο από εμάς το ευρώ σαν καλαμάκι με το οποίο τους ρουφούν το αίμα οι γερμανοί.
Η αλήθεια είναι πως η Γερμανία ακολουθεί εδώ και πολλά χρόνια (πριν καν συσταθεί η ευρωζώνη) μια πολιτική "φτωχοποίησης του γείτονα". Προκειμένου να βρεθεί σε καλύτερη θέση κατά την εκκίνηση, εφάρμοσε ένα πρωτοφανές πάγωμα μισθών, αποσυνδέοντάς τους από την παραγωγικότητα και από την αύξηση του ΑΕΠ. Έτσι, την ώρα που στην Γερμανία οι πραγματικοί μισθοί μειώνονταν κατά 6% μέσα σε μια πενταετία, στην Ιταλία (και όχι μόνο) αυξάνονταν κατά 10%. Μ' αυτό το ιδιότυπο -και εξαιρετικά απαράδεκτο για συνεταίρους- μισθολογικό διαφορισμό (dumbing), μέχρι το 2006 η διαφορά κόστους εργασίας μεταξύ Γερμανίας και Ιταλίας έφτασε στο 20%.
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς οικονομολόγος για να καταλάβει ότι αυτή η τεράστια διαφορά στο κόστος εργασίας σε χώρες με παρόμοια οικονομική δομή, δεν μπορεί παρά να οδηγήσει σε οικονομικό στραγγαλισμό τού "ακριβώτερου" από τον "φτηνότερο". Πολύ περισσότερο δε όταν ο "ακριβώτερος" ήταν μέχρι τα τέλη τού προηγούμενου αιώνα ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής τού "φτηνότερου" στην βαρειά βιομηχανία (μηχανολογικός εξοπλισμός, οχήματα κλπ). Στην πράξη, η παραπάνω διαφορά τού 20% ήταν αρκετή για να εξακοντίσει τις γερμανικές εξαγωγές και να καταβαραθρώσει τις ιταλικές.
Ο γερμανός οικονομολόγος Χάινερ Φλάσμπεκ βάζει άλλη μια παράμετρο στο πρόβλημα του ευρώ, εξηγώντας την αδυναμία τής ευρωζώνης να ξεφύγει από την μέγγενη του αποπληθωρισμού. Κατά τον Φλάσμπεκ, η αποτυχία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να επιτύχει πληθωρισμό γύρω στο 2% οφείλεται στη άρνηση του Βερολίνου να αυξήσει μισθούς και ημερομίσθια. "Η ουσιαστική αύξηση των πραγματικών μισθών, τελευταία κατά 2,4%, είναι γελοία και δεν επαρκεί για την επίτευξη αποδεκτών ποσοστών πληθωρισμού", τονίζει ο γερμανός οικονομολόγος. "Η πολιτική μηδενικών επιτοκίων του Ντράγκι δεν επιλέχθηκε επειδή ο άνθρωπος τρελάθηκε αλλά επειδή παραμένουν καθηλωμένες οι αποδοχές στη Γερμανία, και κατά συνέπεια, και σε άλλες χώρες", συμπληρώνει με νόημα (*).
Ίσως κάποιοι να πρότειναν ως λύση στο ιταλικό πρόβλημα την παραμονή τής χώρας στην ευρωζώνη με παράλληλη εσωτερική υποτίμηση. Αυτό, δηλαδή, που έγινε στην Ελλάδα. Μόνο που κανένα υγιές μυαλό δεν είναι δυνατόν να αποδεχτεί ως λύση κάτι που αποδεδειγμένα οδήγησε στην καταστροφή μιας ολόκληρης χώρας και του λαού της. Η απόρριψη της συγκεκριμένη πρότασης γίνεται εύκολα και για έναν ακόμη λόγο: οι ιταλικές κυβερνήσεις των τελευταίων χρόνων έχουν εφαρμόσει ήδη ένα πρόγραμμα λιτότητας, στην προσπάθειά τους να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα των ιταλικών προϊόντων. Μόνο που η Γερμανία δεν δείχνει διατεθειμένη να χάσει το πλεονέκτημα που έχει αποκτήσει: χάρη στα mini jobs και στις άλλες "βέλτιστες πρακτικές" ευέλικτων μορφών εργασίας, οι απολαβές τού 30% των εργαζομένων της βρίσκονται κάτω από το επίσημο όριο της φτώχειας.
Αν σημειώσουμε ότι παρόμοια προβλήματα αντιμετωπίζει και η Γαλλία αλλά και άλλες χώρες (έστω σε μικρότερο βαθμό), είναι μάλλον βέβαιο ότι το μεγαλύτερο νομισματικό πείραμα όλων των εποχών που λέγεται "ευρωζώνη" οδηγείται σε παταγώδη αποτυχία. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η αποτυχία αυτή οφείλεται στην Γερμανία και στις κρυφές της βλέψεις για οικονομική υποδούλωση των κατά τα άλλα εταίρων της. Όμως, έτσι θα ήταν σαν να ισχυριζόμασταν έμμεσα πως μια τέτοια νομισματική ένωση θα μπορούσε να δουλέψει σωστά αν άφηνε εκτός την Γερμανία. Κι επειδή κάτι τέτοιο δεν το πιστεύουμε, προτιμούμε να στηριχτούμε σε κείμενα του παππού Κάρολου και του θείου Βλαδίμηρου και να πούμε ότι η αποτυχία του ευρώ θα έπρεπε να θεωρείται δεδομένη εκ προοιμίου, λόγω της ασύμμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης και των εσωτερικών διενέξεων ανάμεσα σε διάφορες μερίδες τού κεφαλαίου, άσχετα με την χώρα όπου αυτά τα κεφάλαια δραστηριοποιούνται.
Πάμε, λοιπόν, για το τέλος τής ευρωζώνης. Η λογική λέει ότι η πόρτα τής εξόδου βρίσκεται στην νότια πλευρά τού οικοδομήματος. Θα είναι οι ιταλοί που θα την ανοίξουν πρώτοι; Αυτό μέλλει να αποδειχτεί.
---------------------------------------------------------------
(*) "Γερμανία: πρότυπο για τη Γαλλία ή εχθρός της;", DeutcheWelle, 18/6/2016.
[Πηγή διαγραμμάτων κειμένου: Günther Grunert, "Nach dem Schuldenabkommen - neue Hoffnungfür Griechenland und den Euro?" - Επεξεργασία: Cogito ergo sum]
Πράγματι, στην Ιταλία έχουν δυναμώσει οι φωνές που υποστηρίζουν ότι η μόνη εναλλακτική τής χώρας για αποφυγή τής καταστροφής είναι η έξοδος από το ευρώ. Δίπλα στο "Κίνημα των πέντε αστέρων" του Μπέπε Γκρίλλο, το οποίο τοποθετείται σαφώς υπέρ τής αποχώρησης της Ιταλίας από την ευρωζώνη, άρχισαν να εμφανίζονται κι άλλα κινήματα, κόμματα και σχηματισμοί με την ίδια θέση. Κι αν ο Γκρίλλο φαντάζει μετριοπαθής λέγοντας πως πρέπει να γίνει δημοψήφισμα για το συγκεκριμένο θέμα, η νεοσυσταθείσα "Εναλλακτική για την Ιταλία" και οι υπόλοιποι ισχυρίζονται πως δεν χρειάζεται δημοψήφισμα αλλά αρκεί μια σαφής προγραμματική συμφωνία των κομμάτων. Το ανησυχητικό για τις Βρυξέλλες είναι ότι οι "αντιευρωζωνιστές" της Ιταλίας δεν ανήκουν σε μια συγκεκριμένη τάξη ή σε μια δεδομένη πολιτική παράταξη αλλά απλώνονται σε όλο το φάσμα τής ιταλικής πολιτικής σκηνής, από την άκρα δεξιά ως την άκρα αριστερά.
Είναι γεγονός πως όσο η Ευρώπη παραμένει κολλημένη στην ύφεση τόσο βαθαίνει η πεποίθηση ότι η νομισματική ένωση είναι επίπλαστη και θνησιγενής. Μετά τους "ειδικούς", αρχίζουν και τα λιγώτερο μορφωμένα κοινωνικά στρώματα να αντιλαμβάνονται ότι η αδυναμία ενός κράτους να ελέγξει το νόμισμα που χρησιμοποιεί, το κάνει ευάλωτο σε οποιαδήποτε κρίση. Κι επειδή η Ιταλία δεν ήταν "ψωροκώσταινα" σαν την Ελλάδα αλλά μια μεγάλη οικονομική δύναμη, οι ιταλοί νιώθουν στο πετσί τους περισσότερο από εμάς το ευρώ σαν καλαμάκι με το οποίο τους ρουφούν το αίμα οι γερμανοί.
Η αλήθεια είναι πως η Γερμανία ακολουθεί εδώ και πολλά χρόνια (πριν καν συσταθεί η ευρωζώνη) μια πολιτική "φτωχοποίησης του γείτονα". Προκειμένου να βρεθεί σε καλύτερη θέση κατά την εκκίνηση, εφάρμοσε ένα πρωτοφανές πάγωμα μισθών, αποσυνδέοντάς τους από την παραγωγικότητα και από την αύξηση του ΑΕΠ. Έτσι, την ώρα που στην Γερμανία οι πραγματικοί μισθοί μειώνονταν κατά 6% μέσα σε μια πενταετία, στην Ιταλία (και όχι μόνο) αυξάνονταν κατά 10%. Μ' αυτό το ιδιότυπο -και εξαιρετικά απαράδεκτο για συνεταίρους- μισθολογικό διαφορισμό (dumbing), μέχρι το 2006 η διαφορά κόστους εργασίας μεταξύ Γερμανίας και Ιταλίας έφτασε στο 20%.
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς οικονομολόγος για να καταλάβει ότι αυτή η τεράστια διαφορά στο κόστος εργασίας σε χώρες με παρόμοια οικονομική δομή, δεν μπορεί παρά να οδηγήσει σε οικονομικό στραγγαλισμό τού "ακριβώτερου" από τον "φτηνότερο". Πολύ περισσότερο δε όταν ο "ακριβώτερος" ήταν μέχρι τα τέλη τού προηγούμενου αιώνα ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής τού "φτηνότερου" στην βαρειά βιομηχανία (μηχανολογικός εξοπλισμός, οχήματα κλπ). Στην πράξη, η παραπάνω διαφορά τού 20% ήταν αρκετή για να εξακοντίσει τις γερμανικές εξαγωγές και να καταβαραθρώσει τις ιταλικές.
Ο γερμανός οικονομολόγος Χάινερ Φλάσμπεκ βάζει άλλη μια παράμετρο στο πρόβλημα του ευρώ, εξηγώντας την αδυναμία τής ευρωζώνης να ξεφύγει από την μέγγενη του αποπληθωρισμού. Κατά τον Φλάσμπεκ, η αποτυχία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να επιτύχει πληθωρισμό γύρω στο 2% οφείλεται στη άρνηση του Βερολίνου να αυξήσει μισθούς και ημερομίσθια. "Η ουσιαστική αύξηση των πραγματικών μισθών, τελευταία κατά 2,4%, είναι γελοία και δεν επαρκεί για την επίτευξη αποδεκτών ποσοστών πληθωρισμού", τονίζει ο γερμανός οικονομολόγος. "Η πολιτική μηδενικών επιτοκίων του Ντράγκι δεν επιλέχθηκε επειδή ο άνθρωπος τρελάθηκε αλλά επειδή παραμένουν καθηλωμένες οι αποδοχές στη Γερμανία, και κατά συνέπεια, και σε άλλες χώρες", συμπληρώνει με νόημα (*).
Ίσως κάποιοι να πρότειναν ως λύση στο ιταλικό πρόβλημα την παραμονή τής χώρας στην ευρωζώνη με παράλληλη εσωτερική υποτίμηση. Αυτό, δηλαδή, που έγινε στην Ελλάδα. Μόνο που κανένα υγιές μυαλό δεν είναι δυνατόν να αποδεχτεί ως λύση κάτι που αποδεδειγμένα οδήγησε στην καταστροφή μιας ολόκληρης χώρας και του λαού της. Η απόρριψη της συγκεκριμένη πρότασης γίνεται εύκολα και για έναν ακόμη λόγο: οι ιταλικές κυβερνήσεις των τελευταίων χρόνων έχουν εφαρμόσει ήδη ένα πρόγραμμα λιτότητας, στην προσπάθειά τους να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα των ιταλικών προϊόντων. Μόνο που η Γερμανία δεν δείχνει διατεθειμένη να χάσει το πλεονέκτημα που έχει αποκτήσει: χάρη στα mini jobs και στις άλλες "βέλτιστες πρακτικές" ευέλικτων μορφών εργασίας, οι απολαβές τού 30% των εργαζομένων της βρίσκονται κάτω από το επίσημο όριο της φτώχειας.
Αν σημειώσουμε ότι παρόμοια προβλήματα αντιμετωπίζει και η Γαλλία αλλά και άλλες χώρες (έστω σε μικρότερο βαθμό), είναι μάλλον βέβαιο ότι το μεγαλύτερο νομισματικό πείραμα όλων των εποχών που λέγεται "ευρωζώνη" οδηγείται σε παταγώδη αποτυχία. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η αποτυχία αυτή οφείλεται στην Γερμανία και στις κρυφές της βλέψεις για οικονομική υποδούλωση των κατά τα άλλα εταίρων της. Όμως, έτσι θα ήταν σαν να ισχυριζόμασταν έμμεσα πως μια τέτοια νομισματική ένωση θα μπορούσε να δουλέψει σωστά αν άφηνε εκτός την Γερμανία. Κι επειδή κάτι τέτοιο δεν το πιστεύουμε, προτιμούμε να στηριχτούμε σε κείμενα του παππού Κάρολου και του θείου Βλαδίμηρου και να πούμε ότι η αποτυχία του ευρώ θα έπρεπε να θεωρείται δεδομένη εκ προοιμίου, λόγω της ασύμμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης και των εσωτερικών διενέξεων ανάμεσα σε διάφορες μερίδες τού κεφαλαίου, άσχετα με την χώρα όπου αυτά τα κεφάλαια δραστηριοποιούνται.
Πάμε, λοιπόν, για το τέλος τής ευρωζώνης. Η λογική λέει ότι η πόρτα τής εξόδου βρίσκεται στην νότια πλευρά τού οικοδομήματος. Θα είναι οι ιταλοί που θα την ανοίξουν πρώτοι; Αυτό μέλλει να αποδειχτεί.
---------------------------------------------------------------
(*) "Γερμανία: πρότυπο για τη Γαλλία ή εχθρός της;", DeutcheWelle, 18/6/2016.
[Πηγή διαγραμμάτων κειμένου: Günther Grunert, "Nach dem Schuldenabkommen - neue Hoffnungfür Griechenland und den Euro?" - Επεξεργασία: Cogito ergo sum]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου