Venceremos! (η ιστορία μιας επανάστασης)

 Venceremos! (η ιστορία μιας επανάστασης)

Στα νιάτα του, ο Φιντέλ είχε οργανωθεί στο Ορθόδοξο Κόμμα του Εδουάρδου Τσιμπάς, το οποίο ασκούσε έντονη κριτική στη διαφθορά των στρατηγών και των πολιτικών που κυβερνούσαν την Κούβα για λογαριασμό των ΗΠΑ. Το Ορθόδοξο Κόμμα είχε μεγάλη επιρροή στους μικροαστούς και στην νεολαία αλλά δεν είχε τα επαναστατικά χαρακτηριστικά που απαιτούνταν για την ανατροπή της πολιτειακής εμπλοκής στην διακυβέρνηση της χώρας. Ο Φιντέλ δεν θα μπορούσε να βολευτεί με την μετριοπαθή πολιτική τού Τσιμπάς. Ο Μπλας Ρόκα Καλντέιρο, γενικός γραμματέας τού Κ.Κ.Κούβας, επέμενε ότι το κόμμα αυτό αποτελούσε εμπόδιο στην κινητοποίηση των λαϊκών μαζών, στον ενεργητικό αγώνα και στην επαναστατική δράση εναντίον της τυραννίας. Η προοπτική τής επαναστατικής δράσης δελέασε τον Φιντέλ και τον οδήγησε στην ενταξή του στο Κομμουνιστικό Κόμμα.

Μετά την Μονκάδα, ο Φιντέλ φυλακίζεται για δυο χρόνια. Όταν απελευθερώνεται, αυτοεξορίζεται στο Μεξικό, όπου συναντιέται με τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα και τον Καμίλο Σιενφουέγκος. Εκεί, όλοι μαζί επεξεργάζονται σχέδιο ανατροπής του αιματοβαμμένου καθεστώτος του Μπατίστα και απελευθέρωσης της Κούβας από τα δεσμά των ΗΠΑ. Τον Νοέμβριο του 1956, το σχέδιο μπαίνει σε εφαρμογή. Στις 30 του μηνός, 82 επαναστάτες μπαίνουν στο Γκράνμα (ένα σαπιοκάραβο που σώζεται στο Μουσείο της Επανάστασης) και αποβιβάζονται σε μια παραλία στους πρόποδες της Σιέρρα Μαέστρα. Οι δυνάμεις τού Μπατίστα τους παίρνουν χαμπάρι και τους χτυπούν ακόμη και με αεροπορικά πυρά. Από τους 82 επιζούν μόνο 10. Ανάμεσά τους, ο Φιντέλ, ο αδελφός του Ραούλ, ο Τσε, ο Σιενφουέγκος κι ο Χουάν Αλμέιδα. Μ' αυτούς τους 10 αρχίζει στα βουνά η εποποιία της επόμενης διετίας.

Φιντέλ Κάστρο - Καμίλο Σιενφουέγκος

Παράλληλα με την δράση στα βουνά, το "κίνημα της 26ης Ιουλίου" οργάνωνε ένα τεράστιο παράνομο δίκτυο, το οποίο δούλευε στις πόλεις και στα χωριά, δίνοντας όλες του τις δυνάμεις στην πάλη για τη δημιουργία μαχητικών επιτροπών σε εργοστάσια και κοινότητες, με σκοπό την δημιουργία ενός εθνικού δημοκρατικού μετώπου, που θα ένωνε όλες τις αντίθετες στην δικτατορία δυνάμεις. Αυτή η προσεκτική πολιτική προετοιμασία της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών δυνάμεων αποδείχτηκε κρίσιμη για την επιτυχία της επανάστασης.

Μπορεί η επίθεση της 26/7/1953 στην Μονκάδα να απέτυχε τυπικά αλλά ουσιαστικά απετέλεσε την σπίθα που θα αφύπνιζε τις πλατειές λαϊκές μάζες, οι οποίες μέχρι τότε ήσαν τρομοκρατημένες από την σκληρή διακυβέρνηση του Μπατίστα. Μετά την Μονκάδα άρχισαν να εκδηλώνονται εξεγέρσεις σε κάθε σημείο του νησιού, με τη συμμετοχή πολλών φοιτητών, αγροτών και εργατών. Ο πρώτος σοβαρός τριγμός στα θεμέλια της δικτατορίας ακούστηκε τον Φεβρουάριο του 1956, όταν ξέσπασε η δίμηνη απεργία στα ζαχαρουργεία και τα μέσα μαζικών συγκοινωνιών, με την σπουδάζουσα νεολαία να συμπαρίσταται ενεργά στους απεργούς.

Στο μεταξύ, πάνω στην Σιέρρα Μαέστρα, οι επαναστάτες εδραιώνουν την θέση τους καθώς αγρότες και εργάτες εντάσσονται καθημερινά στον αντάρτικο στρατό που οργανώνουν ο Τσε με τον Φιντέλ. Μέρα με την μέρα, αυτός ο στρατός μεγαλώνει, δίχως να δέχεται σοβαρές ενοχλήσεις από τον στρατό τού Μπατίστα, ο οποίος είναι απασχολημένος με την τήρηση της τάξης στις μεγάλες πόλεις, όπου το "κίνημα της 26ης Ιουλίου" δημιουργεί συνεχώς αντιπερισπασμούς με διαδηλώσεις, απεργίες και εξεγέρσεις. Σπουδαιότερη απ' αυτές τις εξεγέρσεις θεωρείται η επίθεση που εξαπέλυσαν κατά του προεδρικού μεγάρου στις 13 Μαρτίου 1957 οι φοιτητές, με σκοπό να σκοτώσουν τον Μπατίστα. Η εξέγερση πνίγηκε στο αίμα αλλά λειτούργησε αφυπνιστικά για τους κατοίκους της Αβάνας.

Το 1958, όλη η χώρα είχε πλέον καταληφθεί από επαναστατικό πυρετό, με τις απεργίες και τις διαδηλώσεις να την συγκλονίζουν. Δίχως μεγάλη αντίσταση, ο Επαναστατικός Στρατός προχωρούσε στην σταδιακή κατάληψη του νησιού. Τον Δεκέμβριο του 1958, οι περισσότεροι από 6.000 ένοπλοι αντάρτες, με επί κεφαλής τους Τσε Γκεβάρα, Ραούλ Κάστρο, Καμίλο Σιενφουέγκος και Χουάν Αλμέιδα, ξεκινούν για την Αβάνα. Τα ξημερώματα της 16ης Δεκεμβρίου ο Τσε οδηγεί την ομάδα του σε μια καθοριστικής σημασίας νίκη στην Σάντα Κλάρα (βιομηχανικό κέντρο τής χώρας), κόβοντας τον ανεφοδιασμό τού κυβερνητικού στρατού. Το κύμα της επανάστασης μπορεί πλέον να ξεχυθεί προς την πρωτεύουσα.

Πριν χαράξει η 29η του μηνός, ο Φιντέλ με την ομάδα του γλιστρούν στο σκοτάδι και πιάνουν καίριες θέσεις μέσα στην πόλη. Οι κυβερνητικές δυνάμεις αιφνιδιάζονται και η ψυχολογία τους καταρρέει. Μέχρι τα μεσάνυχτα της 31ης τα πάντα θα έχουν κριθεί. Υπό τις αναλαμπές των πυροτεχνημάτων που σημαίνουν την είσοδο του 1959, ο Μπατίστα και η συμμορία του μπαίνουν στο αεροπλάνο και εξαφανίζονται. Μια καινούργια περίοδος ξημερώνει για την Κούβα.

Φιντέλ Κάστρο - Χουάν Αλμέιδα

Αυτή είναι σε περίληψη η ιστορία τής κουβανικής επανάστασης μέχρι την επικράτησή της. Το τι κατάφερε αυτή η επανάσταση το λέει ο ίδιος ο Φιντέλ στην εισήγησή του κατά το πρώτο συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας, τον Δεκέμβριο του 1975 (*):

• Καταλαβαίναμε θαυμάσια όλες τις δυσκολίες κι όταν μπήκαμε στην πρωτεύουσα της Δημοκρατίας, στις 8 Γενάρη 1959, δηλώσαμε: "Ζούμε μια αποφασιστική στιγμή της ιστορίας μας. Η τυραννία έπεσε. Απέραντη είναι η λαϊκή χαρά. Έχουμε όμως ακόμα πολλά να κάνουμε. Δεν έχουμε την αυταπάτη να πιστεύουμε ότι από δω και μπρος όλα θα είναι εύκολα. Ισως στο μέλλον όλα θά 'ναι ακόμα πιο δύσκολα".
• Ένα από τα πρώτα μέτρα της Επανάστασης υπήρξε η παραδειγματική τιμωρία των βασικών ενόχων για τα εγκλήματα που έγιναν από τη δικτατορία του Μπατίστα. Αυτό που αποτελούσε στοιχειώδη πράξη δικαιοσύνης, που το ζητούσε ομόφωνα ο λαός μας, προκάλεσε τη λυσσασμένη εκστρατεία του ιμπεριαλιστικού Τύπου ενάντια στην Επανάσταση.
• Ταυτόχρονα, δημεύτηκαν χωρίς καθυστέρηση όλα τα παράνομα αποκτημένα υλικά αγαθά που βρίσκονταν στα χέρια των αξιωματούχων του αιματοβαμμένου καθεστώτος.
• Ο παλιός στρατός που είχε καταπιέσει σκληρά το λαό, διαλύθηκε και οι αρμοδιότητες που αντιστοιχούν στις ένοπλες δυνάμεις, μεταβιβάστηκαν στον ένδοξο Επαναστατικό Στρατό, που, όπως έλεγε ο Καμίλιο Σιενφουέγκος, "ήταν ο λαός, ντυμένος τ’ αμπέχονο".
• Η δημόσια διοίκηση ξεκαθαρίστηκε από τα στοιχεία που είχαν συνεργαστεί με την τυραννία.
• Τα πολιτικά κόμματα που υπηρέτησαν τους καταπιεστές διαλύθηκαν.
• Η διεφθαρμένη και πουλημένη ηγεσία των συνδικάτων απομακρύνθηκε και τα δικαιώματα των εργαζομένων αποκαταστάθηκαν.
• Οι εργάτες που είχαν απολυθεί από τις επιχειρήσεις στην περίοδο της δικτατορίας γύρισαν στις εργασίες τους. Σταμάτησε αμέσως το διώξιμο αγροτών από τη γη.
• Στις 3 Μάρτη 1959 η Κουβανική Εταιρεία Τηλεφώνων -γιάνκικο μονοπώλιο- που είχε αναμειχθεί στις βρώμικες υποθέσεις της τυραννίας σε βάρος των συμφερόντων του λαού, μπήκε κάτω από κρατικό έλεγχο.
• Στις 6 Μάρτη ψηφίστηκε νόμος που μείωσε κατά 50% τα υψηλά ενοίκια που πλήρωνε ο λαός, μέτρο που ξεσήκωσε μεγάλο ενθουσιασμό στον πληθυσμό των πόλεων και δημιούργησε πραγματική αναταραχή στους αστικούς κύκλους.
• Στις 21 Απρίλη όλες οι πλαζ της χώρας κηρύχτηκαν ελεύθερες για τη χρήση του λαού και καταργήθηκαν έτσι τα προνόμια και οι μισητές διακρίσεις που είχε επιβάλει η αστική τάξη σε πολλούς από αυτούς τους τόπους αναψυχής.
• Στις 17 Μάη ψηφίστηκε η πρώτη Αγροτική Μεταρρύθμιση. Αυτό το αποφασιστικό, αναγκαίο και δίκαιο μέτρο, μας έβαλε άμεσα αντιμέτωπους όχι μόνο με την ντόπια ολιγαρχία, αλλά και με τον ιμπεριαλισμό, γιατί πολλές αμερικάνικες επιχειρήσεις είχαν στην ιδιοκτησία τους πελώριες εκτάσεις με τα πιο γόνιμα εδάφη της χώρας, κυρίως φυτεμένες με ζαχαροκάλαμο. Παρ’ όλο που το καθορισμένο ανώτατο όριο ιδιοκτησίας ήταν 30 καβαλερίες (4.020 στρέμματα), δηλαδή έκταση σχετικά μεγάλη, υπήρχαν αμερικανικές εταιρείες που είχαν στην ιδιοκτησία τους εκτάσεις μέχρι και 17 χιλιάδες καβαλερίες (2.270 χιλιάδες στρέμματα). Απ’ αυτήν την άποψη ο νόμος ήταν πραγματικά ριζοσπαστικός.
• Στις 20 Αυγούστου 1959 μειώθηκε η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος και μπήκε έτσι τέρμα στην ασυδοσία ενός αλλού τεράστιου αμερικανικού μονοπωλίου.
• Εκτός από τα μέτρα αυτά που πάρθηκαν μέσα σε λίγους μήνες, η επανάσταση από τις πρώτες κιόλας μέρες καταπιάστηκε με τη φοβερή μάστιγα της ανεργίας κι έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στον αγώνα για βελτίωση των αθλίων συνθηκών που επικρατούσαν, στην παιδεία και στη λαϊκή υγεία. Χιλιάδες δάσκαλοι στάλθηκαν στην ύπαιθρο, ενώ στις πιο απόμακρες γωνιές της χώρας μας άρχισαν να χτίζονται πολυάριθμα νοσοκομεία.
• Σε σύντομο χρονικό διάστημα άρχισε με επιτυχία το έργο της εξάλειψης των τενεκεδοσυνοικιών που τόσο πλατιά διάδοση έχουν στις μεγάλες πόλεις της Λατινικής Αμερικής.
• Στις 24 Μάρτη του 1959 δημιουργήθηκε το Κουβανέζικο Ίδρυμα Κινηματογραφίας. Ο κουβανέζικος κινηματογράφος ήταν για τη χώρα μας μια νέα μορφή τέχνης και δεν είχε ούτε τη δική του ιστορία, ούτε παράδοση. (...) Η απουσία κινηματογραφικών προβολών στην ύπαιθρο ήταν εκδήλωση της έντονης ανισότητας ευκαιριών ανάμεσα στον πληθυσμό της πόλης και του χωριού. Τα τελευταία χρόνια ο κινητός κινηματογράφος πραγματοποίησε 1.603.000 προβολές και είχε 198.200.000 θεατές. Σήμερα έχουμε 620 μηχανές προβολής των 16 χιλιοστών, από τις οποίες 480 μόνιμα εγκατεστημένες, 112 φορητές σε καμιόνια, 22 μεταφερόμενες με ζώα και 2 σε μηχανοκίνητα πλοιάρια. Έχουμε 449 κινηματογράφους για ταινίες των 35 χιλιοστών, από τους οποίους 71 χτίστηκαν τελευταία, που δεν είναι όμως αρκετοί ακόμα για να αναπληρώσουν αυτούς που κλείστηκαν για επισκευές ή άλλες αιτίες. Ο αριθμός των θεατών έφτασε το 1970 τα 70 εκατομμύρια.

Ραούλ Κάστρο - Ερνέστο "Τσε" Γκεβάρα

Και για όσους ξεχνούν πως οι κουβανοί προσπαθούν να σταθούν όρθιοι μέσα σε ένα εμπάργκο που κρατάει πάνω από μισόν αιώνα, ας κλείσουμε με δυο ακόμη αποστροφές από εκείνη την εισήγηση του Φιντέλ:

• Ωστόσο, η χώρα βρισκόταν σε δύσκολη οικονομική κατάσταση: οι τιμές της ζάχαρης παρέμεναν χαμηλές, ενώ τα συναλλαγματικά αποθέματα τα είχε κατακλέψει η τυραννία. Καθώς ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός παρακολουθούσε αυτό το πρόγραμμα επιτεύξεων με όλο και μεγαλύτερη εχθρότητα, οι ΗΠΑ σταμάτησαν τις εμπορικές τους πιστώσεις. Αυτό είχε σημαντική αρνητική επίδραση στις απαραίτητες για τη χώρα εισαγωγές. Ετσι, η Επανάσταση αναγκάστηκε να πάρει αυστηρά μέτρα οικονομίας. Αυτό όμως δεν το έκανε σε βάρος των φτωχών στρωμάτων του πληθυσμού, όπως γίνεται στον καπιταλιστικό κόσμο. Σταμάτησαν οι εισαγωγές των περιττών ειδών και καθιερώθηκε ισότιμη κατανομή των βασικών προϊόντων. Αυτό ήταν ένα από τα πιο δίκαια, ριζικά και αναγκαία μέτρα που πήρε η Επανάσταση, η οποία είχε μπροστά της έναν απελπισμένο αγώνα επιβίωσης.
• Ο ιμπεριαλισμός όμως δεν ήταν διατεθειμένος να επιτρέψει ήσυχα την ανάπτυξη της Επανάστασης στην Κούβα, δεν μπορούσε να ανεχτεί έστω και μόνο την εθνική-απελευθερωτική επανάσταση στην Κούβα. Μόλις ψηφίστηκε ό νόμος για την Αγροτική Μεταρρύθμιση, οι ΗΠΑ άρχισαν να οργανώνουν στρατιωτική επιχείρηση ενάντια στην Κούβα. Ακόμα λιγότερο ήταν διατεθειμένοι οι ιμπεριαλιστές να ανεχθούν το σοσιαλισμό στη χώρα μας. Και μόνο η σκέψη για το τι παράδειγμα μπορούσε να αποτελέσει για τη Λατινική Αμερική η νικηφόρα κουβανέζικη επανάσταση, τρόμαζε τους ηγετικούς κύκλους των γιάνκηδων. Για τον κουβανέζικο λαό, όμως, δεν υπήρχε άλλη διέξοδος. Ο λαός ούτε ήθελε ούτε μπορούσε να σταματήσει. Η εθνική μας απελευθέρωση και η κοινωνική μας απελευθέρωση ήταν αδιάσπαστα αλληλένδετες. Το να τραβήξουμε προς τα μπρος, γινόταν μια ιστορική ανάγκη. Το σταμάτημα θα σήμαινε δειλία και προδοσία που θα μας ξανακαταντούσε αποικία των γιάγκηδων και σκλάβους των εκμεταλλευτών. Είναι φανερό ότι οι συνθήκες για την τελική εθνική και κοινωνική απελευθέρωση της χώρας μας καθορίζονταν από το νέο συσχετισμό των δυνάμεων στον παγκόσμιο στίβο.

---------------------------------------------------------------------
(*) Φιντέλ Κάστρο, "Venceremos! - Εισήγηση στο πρώτο συνέδριο του κομμουνιστικού κόμματος Κούβας", Σύγχρονη Εποχή, 1975.