ΟΠΑΠ: Η μεθόδευση του ξεπουλήματος (5)

Λέγαμε τις προάλλες ότι ο ΟΠΑΠ χαρακτηριζόταν -και δικαίως- ως "η κότα με τα χρυσά αβγά" τού δημοσίου. Όχι μόνο έφτασε να γίνει η πλέον κερδοφόρα εταιρεία τής χώρας (παρά τα δεκάδες εκατομμύρια που σκορπούσε αφειδώς σε χορηγίες και "κοινωνικές δράσεις") αλλά είχε στρωμένο τον δρόμο για νέα πεδία κερδοφορίας, τόσο με τις άδειες για τις 35.000 παιγνιομηχανές όσο και με την σχεδιαζόμενη είσοδό του στον διαδικτυακό τζόγο, ενώ δεν πρέπει να παραβλέπουμε την σημασία της εξασφαλισμένης ως το 2030 μονοπώλησης του χώρου.

Πολύφερνη νύφη ο ΟΠΑΠ, λοιπόν, με όλα τούτα τα προικιά αλλά με ένα πρόβλημα: η αξία όλων αυτών των προικιών ανέβαζε την πραγματική του αξία και υποχρέωνε τον ενδιαφερόμενο αγοραστή του να βάλει βαθειά το χέρι στην τσέπη. Έτσι, αν η κυβέρνηση ήθελε ντε και καλά να πουλήσει τον οργανισμό, έπρεπε να βρει τρόπο να αποτιμηθεί η αξία του χαμηλά. Έπρεπε, δηλαδή, να υποτιμήσει η ίδια το δικό της περιουσιακό στοιχείο. Και, μάλιστα, αυτή η υποτίμηση θα έπρεπε να γίνει με επίσημο τρόπο ώστε να μη φανεί ως αυθαίρετη. Ο ΟΠΑΠ θα έπρεπε να υποτιμηθεί τεκμηριωμένα, ώστε να μη μπορεί κανείς να κατηγορήσει τους πωλητές για καταστρατήγηση των κανόνων τής αγοράς εις βάρος τής δημόσιας περιουσίας.

21/6/2012: Ορκωμοσία κυβέρνησης Σαμαρά. Πρώτη σειρά δεξιά ο υφυπουργός αθλητισμού Γιάννης Ιωαννίδης.

Στις 17 Ιουνίου 2012 η Νέα Δημοκρατία κερδίζει τις εκλογές και, με την βοήθεια τόσο του ΠαΣοΚ όσο και της Δημοκρατικής Αριστεράς, ο Αντώνης Σαμαράς σχηματίζει κυβέρνηση, η οποία ορκίζεται στις 21 του μηνός. Ο Σαμαράς επιθυμεί διακαώς να ανακοινώσει όσο γίνεται πιο σύντομα κάποια μεγάλη αποκρατικοποίηση, ελπίζοντας ότι έτσι θα στείλει ένα μήνυμα τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και στις αγορές, το οποίο θα αντιστρέψει το δυσμενές κλίμα στην ελληνική οικονομία. Ο ίδιος θα προτιμούσε αυτή η ανακοίνωση να αφορά την ΔΕΗ αλλά εκεί τα πράγματα είναι πολύπλοκα και δεν μπορεί να υπάρξει σύντομη εξέλιξη. Έτσι, στρέφεται στον ΟΠΑΠ.

Δυστυχώς για τον Σαμαρά, ανάμεσα στα μέλη αυτής τής κυβέρνησης βρίσκεται και ο πασίγνωστος ως πρώην προπονητής μπάσκετ τού Άρη Θεσσαλονίκης Γιάννης Ιωαννίδης, ο οποίος αναλαμβάνει το πόστο τού υφυπουργού αθλητισμού. Τρεις ημέρες μετά την ορκωμοσία του, ο Ιωαννίδης δίνει συνέντευξη στον Βήμα FM, όπου καλείται να απαντήσει και για τον ΟΠΑΠ. Ο Ιωαννίδης αδειάζει κανονικά τον Σαμαρά, παρ' ότι διευκρινίζει ότι διατυπώνει την δική του προσωπική άποψη:

Ο ΟΠΑΠ δεν πρέπει να αποκρατικοποιηθεί. (...) Ο ΟΠΑΠ αποφέρει στο δημόσιο περίπου 800 εκατ. ευρώ το χρόνο. Με τα νέα παιγνίδια εκτιμώ ότι τα ετήσια κέρδη του Οργανισμού θα πλησιάσουν το ένα δισ. ευρώ. (...) Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί η αποκρατικοποίηση να προχωρήσει με βάση την χρηματιστηριακή αποτίμηση του Οργανισμού. (...) Μόνο αν το τίμημα εξαγοράς είναι πολύ μεγάλο θα πρέπει να πουληθεί σε ιδιώτες. Αν έρθει ένας ιδιώτης και μας δώσει τα προβλεπόμενα κέρδη της επόμενης επταετίας τότε μπορούμε να το συζητήσουμε. (...)

Με απλά λόγια, σύμφωνα με τον Ιωαννίδη, ο ΟΠΑΠ πρέπει να αποτιμηθεί κάπου ανάμεσα στα 5,5 και στα 7 δισ. ευρώ. Όσο κι αν αυτά τα ποσά έκαναν τον Σαμαρά να ανατριχιάσει, ο Ιωαννίδης όχι μόνο δεν λέει κουταμάρες αλλά είναι μάλλον μετριοπαθής. Για παράδειγμα, στις 20 Απριλίου 2018 η καναδική Star's Group έδωσε 2,5 δισ. στερλίνες για να αγοράσει την βρεττανική Sky Betting and Gaming, η οποία κατά το 2017 σημείωσε κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων 146 εκατ. στερλίνες (*). Δηλαδή, οι καναδοί πλήρωσαν 17 φορές τα ετήσια κέρδη τής SBG για να την αποκτήσουν. Πόσα θα έδιναν για τον ΟΠΑΠ, ο οποίος όχι μόνο είναι μεγαλύτερος αλλά έχει και το μονοπώλιο στην χώρα;

Δυστυχώς για μας, ο ΟΠΑΠ δεν αποτιμήθηκε ούτε με βάση τα πραγματικά περιουσιακά του στοιχεία ούτε με βάση τα μελλοντικά έσοδά του ούτε με τα ήδη καπαρωμένα δικαιώματα επέκτασης σε έναν χώρο του οποίου κατείχε τα αποκλειστικά δικαιώματα εκμετάλλευσης. Αποτιμήθηκε με βάση την τιμή τής μετοχής του, η οποία είχε κατρακυλήσει μετά την αύξηση της φορολογίας από 20% σε 30% (όπως λέγαμε τις προάλλες), σε περιβάλλον ενός χρηματιστηρίου που υποχωρούσε σταθερά επί σχεδόν τέσσερα χρόνια.

Φυσικά, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η πρεμούρα των μνημονιακών κυβερνήσεων για ιδιωτικοποιήσεις είχε ανοίξει την όρεξη του -ντόπιου και ξένου- κεφαλαίου, το οποίο συμπίεζε με κάθε δυνατό τρόπο τιμές μετοχών με στόχο ακριβώς να υποτιμηθούν και να υπάρξει ένα πραγματικό πλιάτσικο δημόσιων περιουσιακών στοιχείων. Ας θυμηθούμε εδώ ότι στις αρχές τού 2011 η μετοχή τού ΟΠΑΠ έπαιζε στα 16 ευρώ αλλά μέσα στο 2012 έπεσε ως και τα 4 ευρώ.

Τελικά, όταν τον Απρίλιο του 2013 η μετοχή κινιόταν περί τα 6,9 ευρώ, οι αρμόδιοι "σύμβουλοι" (ΤΑΙΠΕΔ, Εθνικής Τράπεζας και Ντώυτσε Μπανκ) εκτίμησαν ως ικανοποιητική τιμή τα 5,79 ευρώ, αποτιμώντας έτσι ολόκληρο τον ΟΠΑΠ σε 1,8 δισ. περίπου. Πριν λίγους μόνο μήνες ο οργανισμός πλήρωσε κάπου ένα δισ. για τις άδειες των παιγνιομηχανών και για την παράταση του μονοπωλίου του αλλά οι "σύμβουλοι" αποτιμούν το σύνολο της πλέον κερδοφόρας εταιρείας τής χώρας στο 1,8 δισ. μόλις. Το ΤΑΙΠΕΔ όρισε και ανεξάρτητο εκτιμητή, την Duff & Phelps, η οποία αποτίμησε την μετοχή λίγο ψηλότερα, στα 6,17 ευρώ. Από την δική τους πλευρά, οι τράπεζες έκαναν τις δικές τους εκτιμήσεις, για λογαριασμό των πελατών τους, βάζοντας καθεμιά την δική της τιμή-στόχο: η Citi όρισε τα 6,80 ευρώ, η Πειραιώς τα 7, η Goldman Sachs τα 7,41 και η Eurobank έφτασε στα 7,70 ενώ η γαλαντόμα Marfin σκαρφάλωσε στα 7,90 ευρώ.

Τελικά, η εταιρεία που πήρε την δουλειά, η Emma Delta, πρόσφερε 5,91 ευρώ ανά μετοχή, δίνοντας συνολικά 652 εκατ. ευρώ για το ένα τρίτο τού ΟΠΑΠ. Δηλαδή, ο υπερκερδοφόρος οργανισμός αποτιμήθηκε κάτω από τα δύο δισ., ενώ καμμία σοβαρή εκτίμηση δεν τον υπολόγιζε κάτω από τα 4,5 δισ. ευρώ. Πώληση εταιρείας τζόγου στο τετραπλάσιο των ετήσιων κερδών της (και δη με εγγυημένο μονοπώλιο) δεν μπορεί να μη χαρακτηριστεί ως πρώτης τάξεως ευκαιρία για τον αγοραστή και δεν γίνεται να μη μας θυμίσει το παλιό "το αφεντικό τρελάθηκε και τα έβαλε όλα τζάμπα".

[Γράφημα: Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 6/10/2013]

Παρά ταύτα, μετά την πώληση το ΤΑΙΠΕΔ έσπευσε να πανηγυρίσει για το "πολύ καλό τίμημα", εκτιμώντας ότι αντιστοιχούσε σε 18,6 φορές στα εκτιμώμενα κέρδη τής τρέχουσας χρήσης. Στην ανακοίνωσή του, το υπερταμείο τόνισε χαρακτηριστικά:

Εάν δεν ιδιωτικοποιείτο ο ΟΠΑΠ, το Δημόσιο θα εισέπραττε μέρισμα (για τη χρήση του 2013) ύψους μόνο 13 εκατ. ευρώ, ενώ για τη δεκαετία θα εισέπραττε μόλις 360 εκατ. ευρώ, δηλαδή το 50% περίπου του ποσού που εισπράττει με την αποκρατικοποίηση.

Αν πάρετε ένα κομπιουτεράκι, θα διαπιστώσετε ότι το ΤΑΙΠΕΔ εκτίμησε πως τα κέρδη του ΟΠΑΠ μέσα στο 2013 θα κυμαίνονταν περί τα 35 εκατ. ευρώ. Όμως, τα μεγάλα οικονομικά μυαλά τού υπερταμείου έπεσαν λίγο έξω: τα κέρδη τού 2013 ξεπέρασαν τα 141 εκατ., του 2014 άγγιξαν τα 200 εκατ. και το 2015 έφτασαν τα 210 εκατ. ευρώ. Κι επειδή είναι λίγο δύσκολο να πιστέψουμε ότι οι άνθρωποι αυτοί είναι άσχετοι, έχουμε κάθε δικαίωμα να πιστεύουμε ότι η παραγματικότητα διαστρεβλώθηκε επίτηδες, προκειμένου να διευκολυνθεί το ξεπούλημα.

Επίλογος. Οι πάσης μορφής και αποχρώσεως θιασώτες τής ανοιχτής οικονομίας λένε πως η αγορά αποτελεί τον ασφαλέστερο κριτή των πάντων. Αυτό ο "ασφαλέστερος κριτής", λοιπόν, έκρινε πως όσα έλεγαν το ΤΑΙΠΕΔ και η κυβέρνηση ήσαν μπούρδες, αφού η τιμή τής μετοχής τού ΟΠΑΠ ξεπέρασε τα δέκα ευρώ πριν βγει το 2013, προσδιορίζοντας έτσι την χρηματιστηριακή αξία τής εταιρείας, ακόμη και στο πεθαμένο ελληνικό χρηματιστήριο, πάνω από τα 3,3 δισ., ήτοι 65% πάνω από το "πολύ καλό τίμημα" του Μαΐου...

Δεν τελειώσαμε ακόμη. Υπομονή ως την Δευτέρα και θα συνεχίσουμε.

-----------------------------------------
(*) "Canadian gambling firm buys Sky Betting and Gaming for £2.5bn", Guardian, 21/4/2018. Τα οικονομικά στοιχεία τής SPG τα βρήκα στο "Sky Betting & Gaming Annual Report 2017".