Πολλαπλές αφίξεις στον Αρη

Καλλιτεχνική απεικόνιση του ρόβερ της αποστολής «Tianwen-1», πάνω στην πλατφόρμα προσεδάφισης στον Αρη, έτοιμο να κατέβει τη ράμπα

Δύο από τις τρεις μη επανδρωμένες διαστημικές αποστολές στον Αρη, που ήταν σε εξέλιξη, τέθηκαν ήδη σε τροχιά γύρω από τον κόκκινο πλανήτη, με διαφορά μιας μέρας, ενώ και η τρίτη αναμένεται να κάνει το ίδιο την ερχόμενη βδομάδα. Πρώτη έφτασε στις 9 Φλεβάρη η αποστολή «Hope» («Ελπίδα») των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, ενώ στις 10 Φλεβάρη μπήκε σε αρειανή τροχιά και η αποστολή «Tianwen-1» («Αναζήτηση για την Ουράνια Αλήθεια-1»). Ο λόγος αυτού του ...συνωστισμού είναι ότι η Γη και ο Αρης βρίσκονται στις θέσεις της τροχιάς τους που η μεταξύ τους απόσταση είναι η ελάχιστη δυνατή μόνο μια φορά κάθε περίπου δύο χρόνια. Το χρονικό «παράθυρο» αυτής της μικρής - με την αστρονομική έννοια απόστασης (58 εκατ. χλμ.) - είναι ολιγοήμερο και σχεδόν όλες οι διαστημικές αποστολές προς τον κόκκινο πλανήτη, σχεδιασμένες για την ελάχιστη κατανάλωση καυσίμων και τη μείωση του κόστους, προσπαθούν να μην το χάσουν. Αλλιώς, θα πρέπει να περιμένουν δύο ακόμη χρόνια, μέχρι να υπάρξουν και πάλι ευνοϊκές συνθήκες. Το 2020 το «παράθυρο» αυτό ήταν το τρίτο δεκαήμερο του Ιούλη. Ετσι, στις 19 Ιούλη εκτοξεύτηκε μια αποστολή από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), στις 23 μια αποστολή από την Κίνα και στις 30 του ίδιου μήνα μια ακόμη αποστολή από τις ΗΠΑ.

Πρωτιές

Το ρόβερ «Perseverance» της NASA, κατά τους τελευταίους ελέγχους πριν την τοποθέτησή του στο χώρο φορτίου του πυραύλου εκτόξευσης της ομώνυμης αποστολής

Η αποστολή «Hope» αποτελεί την πρώτη διαπλανητική αποστολή αραβικής (δυτικοασιατικής γενικά), αλλά και την πρώτη μιας κατά πλειοψηφία μουσουλμανικής χώρας. Η Αποστολή των Εμιράτων στον Αρη, όπως ονομάζεται, εκτόξευσε από το κέντρο εκτοξεύσεων Τανεγκασίμα στην Ιαπωνία, και με τη βοήθεια ενός ιαπωνικού πυραύλου Η-ΙΙΑ της «Μιτσουμπίσι», τον δορυφόρο «Αμάλ» («Ελπίδα» στα Αραβικά). Ο δορυφόρος κατασκευάστηκε σε συνεργασία του Διαστημικού Κέντρου Μοχάμαντ μπιν Ρασίντ, της Διαστημικής Υπηρεσίας των ΗΑΕ, με τρία αμερικανικά πανεπιστήμια (Κολοράντο, Αριζόνα και Μπέρκλεϊ). Η αποστολή θέλει να σηματοδοτήσει τη στροφή των ΗΑΕ στη «βασισμένη στη γνώση» οικονομία, καθώς τα αποθέματα υδρογονανθράκων, που διαθέτει η χώρα και στηρίζουν τον πλούτο της, δεν θα διαρκέσουν για πολύ ακόμη. Επιπλέον, σύμφωνα με την ηγεσία της χώρας, αποσκοπεί να βοηθήσει τους μηχανικούς των ΗΑΕ να αποκτήσουν ανώτερο επίπεδο και εμπειρίες. Το επιστημονικό φορτίο του δορυφόρου «Αμάλ» επικεντρώνεται στη μελέτη των εποχικών κύκλων στην κατώτερη ατμόσφαιρα του Αρη και των ανεμοστροβίλων του. Θα προσπαθήσει επίσης να δώσει απαντήσεις στο πώς και γιατί η ατμόσφαιρα του πλανήτη χάνει συνεχώς υδρογόνο και οξυγόνο στο Διάστημα.

Κι άλλες πρωτιές

Η κινεζική αποστολή «Tianwen-1» εκτοξεύτηκε με πύραυλο «Long March 5» («Μακρά Πορεία 5») και θα αποτολμήσει κάτι που δεν έχει ξαναγίνει: Με μία αποστολή και με την πρώτη προσπάθεια, να τοποθετηθεί σε τροχιά ένα σκάφος, ένα άλλο να προσεδαφιστεί στον πλανήτη και απ' αυτό να κατέβει στο έδαφος ένα ρόβερ, που θα εξερευνήσει την επιφάνειά του. Το τόλμημα στηρίζεται στην επιτυχία της αποστολής «Chang'e-4» με ανάπτυξη του ρόβερ «Yutu», το 2019, στη μη ορατή πλευρά της Σελήνης, επίσης μια πρωτιά που κέρδισε η Κίνα στην εξερεύνηση του Διαστήματος. Με την τριάδα συσκευών γύρω από και πάνω στον Αρη, οι Κινέζοι επιστήμονες ελπίζουν ότι θα μπορέσουν να πραγματοποιήσουν πλήρη και σε βάθος μελέτη ολόκληρου του πλανήτη, αλλά και σημείων του, που παρουσιάζουν ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον. Το ρόβερ, διπλάσιου βάρους (240 κιλά) από εκείνο του σεληνιακού «Yutu», θα μπορεί να κάνει μη επεμβατική παρατήρηση (δεν θα παίρνει δείγματα με τρυπάνι) και ανάλυση σημείων του εδάφους με διάφορα επιστημονικά όργανα (ραντάρ που διαπερνά το επιφανειακό στρώμα εδάφους, ανιχνευτή μαγνητικών πεδίων, μετεωρολογικό σταθμό, πολυφασματική κάμερα και κάμερα πλοήγησης και τοπογραφίας). Η προσεδάφιση της αποστολής θα γίνει τον Μάη ή τον Ιούνη σε ένα από δύο επιλεγμένα σημεία της περιοχής Utopia Planitia του Αρη.

Mohammed Bin Rashid Space Cent

Καλλιτεχνική απεικόνιση του δορυφόρου «Αμάλ» των ΗΑΕ πάνω από τον Αρη

Οπως και στην αποστολή «Perseverance» της NASA, το τμήμα προσεδάφισης του «Tianwen-1» θα μπει στην ατμόσφαιρα του Αρη, θα επιβραδυνθεί μέσω της τριβής με αυτήν, στη συνέχεια θα αναπτύξει αλεξίπτωτο για περαιτέρω επιβράδυνση και τελικά το σύστημα προσεδάφισης με τη μέθοδο του «ουράνιου γερανού» θα αφήσει λίγο πάνω από το έδαφος την πλατφόρμα με το ρόβερ. Μετά την προσεδάφιση, το μικρό ρόβερ θα κατέβει από την πλατφόρμα από μια ράμπα, όπως κατέβηκε το «Yutu» από τις αποστολές «Chang'e» στη Σελήνη.

Το τμήμα της διαστημοσυσκευής «Tianwen-1», που θα παραμείνει σε ελλειπτική τροχιά γύρω από τον Αρη ελάχιστου ύψους 400 χιλιομέτρων, κάνοντας μια περιφορά ανά 10 μέρες, διαθέτει κάμερες μέσης και υψηλής ανάλυσης, μαγνητόμετρο, φασματόμετρο για τον προσδιορισμό της ορυκτολογικής σύνθεσης της επιφάνειας, ραντάρ που μπορεί να δει λίγο κάτω από την επιφάνεια του εδάφους και αναλυτή ιόντων και ουδέτερων σωματιδίων.

Αν η αποστολή «Tianwen-1» ολοκληρωθεί στο σύνολό της, τότε η Κίνα θα είναι η τρίτη χώρα μετά την ΕΣΣΔ (1971, «Mars-3») και τις ΗΠΑ (1976, «Viking»), που θα έχει πετύχει ομαλή προσεδάφιση διαστημοσυσκευής της στην επιφάνεια του κόκκινου πλανήτη. Μόνο το 45,5% των 55 αποστολών, που έχουν γίνει έως τώρα προς τον Αρη, ήταν πλήρως πετυχημένες. Παρ' όλα αυτά, 12 από τις 16 αποστολές που έγιναν από το 2001 και μετά ήταν επιτυχείς και μάλιστα 8 είναι ακόμη σε λειτουργική κατάσταση (έξι δορυφόροι, ένα ρόβερ και μια διαστημοσυσκευή στην επιφάνεια του πλανήτη).

«Βαρύ πυροβολικό»

Φωτογραφία της διαστημοσυσκευής «Tianwen-1» εν πλω προς τον κόκκινο πλανήτη

Στις 18 Φλεβάρη αναμένεται η τρίτη άφιξη, εκείνη της αποστολής «Perseverance» («Επιμονή») της NASA. Η «Επιμονή» είναι ένα ρόβερ σε μέγεθος αυτοκινήτου, συνολικού βάρους 1.025 κιλών, βασισμένο στο σχέδιο του ρόβερ «Περιέργεια» («Curiosity»), αλλά πιο βαρύ κατά 126 κιλά. Στην άκρη του ρομποτικού βραχίονα, που διαθέτει, είναι τοποθετημένη η συσκευή «Sherloc», ένα φασματόμετρο ικανό να δώσει υψηλής ανάλυσης απεικονίσεις, με λέιζερ υπεριωδών ακτίνων για τη χαρτογράφηση των ορυκτών, που περιέχονται στα πετρώματα και τον εντοπισμό τυχόν οργανικών ουσιών σε αυτά. Το ρόβερ φέρει και σύστημα επίδειξης μιας τεχνολογίας παραγωγής οξυγόνου από το διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο κυριαρχεί στην αραιή ατμόσφαιρα του Αρη. Δύο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της αποστολής θα είναι η λήψη δειγμάτων για μεταφορά στη Γη από μελλοντική αποστολή, ώστε να εξεταστούν διεξοδικά σε εργαστήρια, και η πτήση για πρώτη φορά ενός μικρού ελικοπτέρου στον Αρη.

CNSA

Μονόχρωμη αλλά υψηλής ανάλυσης φωτογραφία του Αρη, που τράβηξε το «Tianwen-1», από απόσταση 2,2 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τον πλανήτη

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
www.emiratesmarsmission.ae, www.chinadaily.com.cn, www.nasa.gov