ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ

 

 

Κι όλες αυτές τις τελευταίες μέρες, με τους νέους να διαδηλώνουν ενάντια στο νομοσχέδιο της υπουργού Παιδείας και του υπουργού Προστασίας του Πολίτη, γεμίζοντας τους άδειους δρόμους των μεγάλων πόλεων που τόσο φοβίζουν την αυταρχική μας κυβέρνηση, ώστε να εξαπολύει άγριο κυνηγητό εναντίον τους με τους αστυνομικούς της που θέλει να καταλάβουν κάθε γωνιά των πόλεων και των ίδιων των σπιτιών μας, το κείμενο του Δ. Γληνού, «Ποιοι δρόμοι ανοίγονται μπροστά στους νέους», 91 χρόνια πριν, δίνει μια απάντηση για τις επιλογές των νέων.

          «Αγαπητοί μου νέοι. Μ΄ερωτάτε να σας πω κι εγώ, ποιοι δρόμοι ανοίγονται μπροστά σας και φυσικά, ποιον απ’ όλους θα σας συμβούλευα να ακολουθήσετε. Ίσως αρμοδιότεροι  απ’ όλους εμάς της ώριμης γενιάς, είσαστε σεις οι ίδιοι, για να απαντήσετε σ’ αυτό το ερώτημα. Γιατί το αντίκρισμα της ζωής, που ζείτε τώρα σεις στα είκοσι χρόνια σας και στη σημερινή κρίσιμη θέση του κόσμου, εμείς δεν το ζήσαμε κι ούτε μπορούσαμε να το ζήσουμε, όταν είμαστε στη δική σας θέση στα πανεπιστημιακά θρανία. (…) Ν’ ακολουθήσετε τη φωνή της συνείδησής σας, γιατί μέσα σ’ αυτή θα μιλάει και κάτι πλατύτερο από το άτομό σας, η κοινωνική και ταξική συνείδηση, που ζει χωρίς άλλο μέσα σας.

               Οι δρόμοι που ανοίγονται σήμερα μπροστά σας, δεν είναι πολλοί, είναι δυο. Είτε θελήσετε να τους αναγνωρίσετε είτε όχι, είτε προσπαθήσουν να σας τους κρύψουν μέσα στην ομίχλη ιδεαλιστικών σοφισμάτων, οι δρόμοι, που να ανοίγονται μπροστά σας, είνε και μένουνε δυο: ή θα πάτε με το μέρος της συντήρησης και της αντίδρασης ή θα πάτε με το μέρος της επανάστασης. Tertium non datur.

              Μα θα μου πείτε: τι δουλειά έχουμε μεις με την αντίδραση ή με την επανάσταση; Πολιτικάντηδες ήρθαμε να  γίνουμε; Ήρθαμε να σπουδάσουμε μιαν επιστήμη και να ζήσουμε έπειτα στην κοινωνία με την άσκηση της επιστήμης αυτής. Τί δουλειά έχει η μελέτη της επιστήμης μας με την πολιτική;

        Αλήθεια υπάρχουν άνθρωποι, που θα σας μιλήσουν με φρίκη και αηδία και με έσχατη περιφρόνηση για την «πολιτική» και θα σας ξορκίσουν να μην έχετε καμιά σχέση μ’ αυτή την κατάρα του καιρού μας, την «πολιτική» που χώνει σαν το Μεφιστοφελή την ουρά της  στην «καθαρή φιλοσοφία», στην «καθαρή επιστήμη», στην «καθαρή τέχνη» και τα μολύνει όλα.

              (…) Εγώ πάλι πιστεύω πως είνε των αδυνάτων αδύνατο να ξεχωρίσει κανείς οποιοδήποτε κλάδο της ανθρώπινης πνευματικής ενέργειας από την πολιτική. Γιατί ο άνθρωπος ούτε σαν άτομο (που ουσιαστικά δεν υπάρχει) ούτε σα σύνολο, μπορεί να μεταβληθεί ποτέ σ’ ένα απλό και μόνο θεωρητικό πλάσμα. Ζωή σημαίνει ενέργεια και τρόπος ενέργειας. Τρόπος ενέργειας σημαίνει  πολιτική, είτε συνειδητή είτε όχι. Γιατί δεν υπάρχει ενέργεια  του ανθρώπου που δεν είνε κοινωνικά καθορισμένη. Ο τρόπος λοιπόν που πραγματώνεται η ομαδική βούληση, είτε μέσα στις ομαδικές είτε μέσα στις ατομικές ενέργειες είνε πολιτική, αφού στον έναν τρόπο μπορεί να αντιταχθεί ένας άλλος τρόπος

             (…) Ας υποθέσουμε λοιπόν, «έξω από κάθε πολιτική» ότι ο δρόμος που ανοίγεται μπροστά σας και το μοναδικό χρέος που έχετε, είνε να γίνετε επιστήμονες. Τι είνε όμως επιστήμη; Θα μου απαντήσετε. «ένα συστηματοποιημένο σύνολο από γνώσες, που αναφέρονται σε μια περιοχή από φαινόμενα του φυσικού κόσμου ή της ανθρώπινης κοινωνίας». Ωραία. Ποιος είνε λοιπόν ο σκοπός  σας, όταν λέτε πως πρέπει να γίνετε επιστήμονες; (…) Έτσι λοιπόν αντιλαμβάνεστε την κάθε επιστήμη σαν ένα άθροισμα από μερικές θεωρητικές και πραχτικές ικανότητες, που θα σας προσπορίζουνε και τα μέσα της ζωής σας.

           Ο επιστήμονας είναι ουσιαστικά για σας ένας δεξιοτέχνης γιατρός, δικηγόρος, δάσκαλος, θεολόγος κλπ.

        Μα εδώ αμέσως  γεννιέται μια σειρά από απορίες. Πώς δημιουργήθηκε αυτό το συστηματοποιημένο σύνολο από γνώσες, που το καλούμε επιστήμη; Γιατί έχει τούτη τη μορφή, που έχει σήμερα και τούτη τη θέση, που έχει σήμερα στη ζωή;

            Και οι απορίες αυτές μας φέρνουν αμέσως  έξω από το γυάλινο πύργο της «καθαρής επιστήμης» και μας οδηγούνε ν’ αναζητήσουμε τα κοινωνικά αίτια, που ευνοούνε τη γέννηση, την ανάπτυξη και τη θέση που έχει σήμερα η κάθε επιστήμη στη ζωή.

          Έπειτα μια δεύτερη απορία. Με τον τρόπο της ζωής σας έξω από τον κύκλο αυτής της δεξιοτεχνίας, που θα ασκείτε το επάγγελμα, δεν έχει να κάμει τίποτε η επιστήμη; Η επιστήμη διαλύεται σε ατομικές δεξιοτεχνίες και δεν επιδρά καθόλου απάνω στον τρόπο της ζωής, που πρόκειται να ζήσετε σα μέλη μιας κοινωνίας; Η επιστήμη είνε χωρισμένη από τη ζωή;

           (…) Τη ζωή ρυθμίζουνε, θα σας πούνε, άλλες «αξίες», ηθικές, θρησκευτικές, κοινωνικές, πολιτικές. Και οι αξίες αυτές δεν πηγάζουν  από τη γνώση. Άρα η επιστήμη μπορεί να μελετάει τις αξίες σα δεδομένα, ποτέ όμως δεν μπορεί να γίνει ρυθμιστής τους. Μα αν  ρωτήσετε ποια είνε η πηγή  αυτών των αξιών, θα πάρετε τις πιο σκοτεινές, τις πιο αόριστες, τις πιο θολές απάντησες, απάντησες που με τον ένα  ή τον άλλο τρόπο όλες οδηγούνε στο μυστήριο, στην αποκάλυψη, στο υπερκοσμικό και φανταστικό.

              Αυτή όμως η επίμονη τάση να χωριστεί η αξία ρυθμίζει τη ζωή από τη γνώση, φαντάζεσθε πως δεν είνε και αυτή κοινωνικά καθορισμένη; Είναι γνώρισμα όλων των κοινωνιών, που είνε χωρισμένες σε κοινωνικές τάξεις και στηρίζονται στην κυριαρχία μιας τάξης απάνω στις άλλες.

          Αν όμως ακολουθήσετε μιαν άλλη σειρά στοχασμών θα φτάσετε σε διαφορετικά συμπεράσματα. Για θέσετε παρακαλώ το ερώτημα, ποια είνε η σχέση, που κάθε φορά, σε κάθε ιστορική  στιγμή της ανθρωπότητας, υπάρχει ανάμεσα στο «είναι», στο «νοείν» και στο «πράττειν». Η μόνη απάντηση, που μπορείτε να έχετε σε μιαν αντικειμενική έρευνα του προβλήματος αυτού, είνε, πως σε κάθε στιγμή της ιστορικής διαδρομής, σε κάθε ανθρώπινη κοινωνία, το «είναι», το «νοείν», το «πράττειν» είνε αλληλένδετα και αλληλοεξαρτημένα. Το είναι, δηλ. οι αντικειμενικού όροι της ανθρώπινης ζωής, καθορίζουν τη γνώση και αυτή οδηγεί την  πράξη, που από την άλλη μεριά κι αυτή είνε κάθε φορά το κίνητρο και το κριτήριο της γνώσης. Και η πράξη πάλη με τη γνώση μαζί επιδρούνε απάνω στην πραγματικότητα και τηνε μεταβάλλουν.

            Γι’ αυτό και όταν αλλάζουν οι αντικειμενικοί όροι και δημιουργιέται νέα γνώση και βγαίνει ένα καινούριο πρέπει, ξεσπάει η αντίθεση με το παλιό και δημιουργιέται η ανάγκη μιας καινούργιας σύνθεσης. Γι’ αυτό και η τάξη που άρχει  κάθε φορά, θέλει από τη μια μεριά να μονοπωλεί και κοντρολάρει τη γνώση,» δηλ. την επιστήμη και από την άλλη μεριά  να χωρίζει απ’ αυτή το «πρέπει» (το «πρέπει» που της συμφέρει) και να το ανάγει σε θεία καταγωγή, για να μην επηρεαστεί από την αλλαγή της γνώσης (…)

           Αν αυτό είνε έτσι, τότες η αντίληψη, που περιορίζει την έννοια της επιστήμης στην κατάχτηση μιας περιορισμένης περιοχής του  επιστητού, ξεχωρισμένης με σινικά τείχη από κάθε γενική επισκόπηση του επιστητού και από την άλλη  μεριά χωρίζει με στεγανά και αδιαπέραστα χωρίσματα την επιστήμη από τη ρύθμιση της ζωής, η αντίληψη λοιπόν αυτής της «καθαρής επιστήμης» είνε και αυτή μια «πολιτική αντίληψη» της επιστήμης. ¨Οπερ έδει δείξαι.

            Δικαιούμαστε λοιπόν σ’ αυτή την αντίληψη της επιστήμης ν’ αντιτάξουμε τη δική μας, που δεν χωρίζει την επιστήμη από τη ρύθμιση της ζωής. Και την αντίληψη τούτη για την ενότητα επιστήμης και πράξης τη βλέπουμε να εφαρμόζεται πέρα για πέρα στη μόνη χώρα, που θέτει τα θεμέλια μιας νέας αταξικής κοινωνίας, που καταργεί την εκμετάλλευση και βαδίζει προς τον κομμουνισμό, δηλ. στη Σοβιετική Ένωση.

           Σύμφωνα με την αντίληψη αυτή η σπουδή της επιστήμης είνε αναπόσπαστα ενωμένη με γενική θεώρηση της φυσικής και κοινωνικής πραγματικότητας. Και η γενική αυτή θεώρηση είνε μια επιστημονική φιλοσοφία.

           (…) Με την έννοια αυτή μπορών λοιπόν να σας πως κι εγώ: ο δρόμος που ανοίγετε μπροστά σας είνε να γίνετε επιστήμονες. Μου αρκεί αυτό. Γιατί είμαι βέβαιος, πως τότες τα εννιά δέκατα από σας θα δεχτούνε για μόνη επιστημονική κοσμοθεωρία, που θα τους ικανοποιήσει, το διαλεχτικό ματεριαλισμό. Κι έτσι λέγοντας σας να γίνετε αληθινοί επιστήμονες, είνε το ίδιο σα να σας λέω. Γενείτε οπαδοί του διαλεχτικού  υλισμού.

             Κι έχω τούτη την πεποίθηση, γιατί αυτός είνε και ο μόνος γνήσιος κοινωνικός σας καθορισμός.

             Αλήθεια! Σκεφτείτε λιγάκι. Από που έρχεστε σεις, παιδιά μου; Από ποια κοινωνικά στρώματα; Πού ανήκετε; Το μεγαλύτερο πλήθος από σας είνε φτωχά παιδιά. Η αστική τάξη βέβαια υψώνει μπροστά στα μάτια όλων σας το τίμημα της προδοσίας: θέσεις κρατικές, πελατεία, αξιώματα, τίτλους, για να γίνετε οι πνευματικοί στυλοβάτες της. Ένα τραγικό παιδομάζωμα! Έτσι και οι γιανίτσαροι γίνονταν οι πιο φανατικοί διώχτες των χριστιανών, όπως τα παιδιά των φτωχών που σπουδάζουν στα πανεπιστήμια και αλλάζουν κοινωνική κατάσταση, γίνονται οι πιο φανατικοί αντιδραστικοί.

            Αν όμως ακούσετε τι σας λέει κατάβαθα το αίμα σας, δε θ’ αλλαξοπιστήσετε, δεν θα προδώσετε την τάξη σας. Θα πάτε με το μέρος των φτωχών και θα αγωνιστείτε και σεις για να θεμελιώσετε τη νέα ζωή.

           Και τότε θα βαδίσετε με βήμα ακλόνητο στο μόνο δρόμο που αληθινά ανοίγεται μπροστά σας» 

 

                        (Δημ. Γληνού,  σελ. 27-32, Εκλεκτές σελίδες, Δ τόμος, εκδ. Στοχαστής, 1975)